Konversiyon Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir

KONVERSİYON BOZUKLUĞU

            Konversiyon bozukluğu tanısı koymak için tıbbi hastalıklarla açıklanamayan nörolojik belirtiler bulunmalıdır. Bu belirtiler arasında kol ve bacaklarda güç kaybı ya da felç, his kaybı, görmeme, konuşamama, duymama ya da bayılmalar sayılabilir.  Genellikle, belirtilerin başlamasına ya da alevlenmesine neden olan psikolojik etkenlerin varlığı dikkat çeker. 4 alt tipi tanımlanmıştır.

1. Motor belirtiler gösteren alt tip: Felç, bölgesel güçsüzlük, koordinasyon ya da denge bozukluğu, yutma güçlüğü, ses çıkaramama ve idrar yapamama gibi harekete ait belirtilerin olduğu konversiyon olgularını kapsar.

2. Duyusal belirtiler gösteren alt tip: Dokunma ya da ağrı duyusu kaybı, çift görme, körlük ve sağırlık gibi duyusal belirtilerin ön planda olduğu konversiyon bozukluğu alt tipidir.

3. Bayılma şeklinde kendisini gösteren alt tip: Bu alt tip epilepsiyi taklit eden bayılmaları olan hastaları kapsar.

4. Karışık Görünüm Sergileyen Alt Tip: Birden fazla kategorinin belirtilerinin bir arada olduğu alt tiptir.

KLİNİK

         Bir, iki ya da dört ekstremiteyi de tutan felçler en sık görülen klinik tablolardan biridir. Yutma güçlüğü, garip hareketler, olağan dışı yürüyüş biçimleri, kaba ritmik titremeler ve tikler şeklinde klinik görünüm veren olgular da olabilir.

         Konversiyon bozukluğunda bütün duyu organlarını ilgilendiren kayıplar ortaya çıkabilir. İşitme kaybı, körlük, el ve ayaklarda eldiven ya da çorap tarzında his kayıpları gibi.

         Epilepsiye benzer bayılmalar da konversiyon bozukluğunun bir diğer klinik şeklidir.

AYIRICI TANI

         Konversiyon bozukluğu tanısındaki en önemli sorun nörolojik ya da diğer tıbbi nedenlerin dışlanmasıdır. Hastanın öyküsünün incelenmesi, nörolojik ve genel fizik muayene ve uygun laboratuar tetkiklerin yapılması yoluyla gerçekleştirilir.

SEYİR

         Konversiyon bozukluğu hemen her yaşta görülebilir. En sık ergenlerde ve genç erişkinlerde görülür. Kırsal kesimde yaşayanlarda ya da kırsal kesimden göç edenlerde, eğitim düzeyi, sosyoekonomik durumu düşük olan bireylerde daha sık görülür.

         Seyrin iyi olacağının göstergeleri şöyle sıralanabilir;

         1. Hastalığın birden başlaması,

         2. Başladığı sırada kolaylıkla belirlenebilir bir stres kaynağının olması,

         3. Hastalık öncesi uyumun iyi olması,

         4. Hastalığın başlaması ile tedaviye başvuru arasında geçen sürenin az olması,

         5. Kişinin entelektüel düzeyinin iyi olması,

         6. Konversiyona ek olarak başka bir psikiyatrik ya da tıbbi bozukluğun bulunmaması.

Konversiyon bozukluğu belirtileri ne kadar uzun sürerse seyir o denli kötü olacaktır. Körlük, ses çıkaramama ve felç gibi belirtiler kısa sürede düzelebilir. Bayılmalar ve titreme gibi belirtilerin tedavisi daha uzun sürebilir.

TEDAVİ

         Hasta rahatlatılmalıdır. Güven verilmelidir. Semptomların gerçek olmadığı asla söylenmemelidir. Erken başvurmuş olgularda sonuç iyidir.

Örnek Olgu

         22 yaşında, bekar, ilkokul mezunu, erkek hasta. Bir yıldır ailesinden uzak bir şehirde çalışıyor, zaman zaman ailesini ziyaret ediyor. Maddi zorluklar nedeniyle ailesine para yollamak zorunda olduğunu ifade ediyor. Yakınlarda kız kardeşinin evden kaçtığını belirten bir mektup aldıktan sonra bayılıp yere düştüğünü, neler olduğunu hatırlamadığı, kendine geldikten sonra sağ elinin tutmadığını belirtiyor. Filimler çekildiğini, nörolojik yönden tetkikler yapıldığını ve bir şeyinin olmadığı gerekçesi ile işine gönderildiğini söylüyor. Bir şeyi olmadığı belirtilmesine karşın çalışamadığı için patronu tarafından bir hafta izin verildiği anlaşılıyor. Patronunun izin vermesine karşın, numara yaptığını ima eder davranışlarda bulunmasına üzüldüğünü belirtiyor.

Yorum

         Psikolojik bir olayı izleyen bu belirtiler, bedensel bir hastalık bulunamadığına göre konversiyon bozukluğu ile açıklanabilir. Bu hastalar belirtileri bilinçli olarak üretmemektedir. Belirtiler tamamen bilinç dışı mekanizmalarla ortaya çıkmaktadır. Hastaya bir şeyinin olmadığının söylenmesi çözüm olmak bir yana, çözümü güçleştirmektedir.

Mayıs

Konversiyon bozukluğu, altta yatan organik bir neden bulunmaksızın ortaya çıkan, bayılma, felç olma ve duyu kaybı gibi nörolojik belirtilerdir. Hastalar sorunlarının ruhsal olduğunun farkında değildir ve istemli olarak bu belirtileri kontrol edemezler, yani belirtiler bilinçli olarak ortaya çıkmaz.

Konversiyon terimini ilk kullanan Freud’dur. Freud’a göre bilinç dışında bastırılmış ve rahatsızlık veren düşünceler döndürme mekanizmasını kullanmak suretiyle bu hastalığa neden olmaktadır. Bu hastalık kişinin ruhsal sıkıntısının beden diliyle ifade edilmesi olarak ta yorumlanabilir. Farklı araştırma sonuçlarına göre kadınlarda erkeklere göre kat daha çok görülmektedir.

Aşağıdaki belirtilerin varlığı durumunda bu bozukluktan bahsedilir. 

1 - İstemli motor ( kas gücü ile yapılan hareketlere bağlı ) ya da duyusal ( duyma, görme, tat, koku ve dokunmayı hissetme gibi ) beş duyuyu etkileyip, nörolojik ya da başka bir vücutsal hastalığı akla getiren bir ya da daha çok şikayet veya işlevde azalmanın varlığı
2 - Bu yakınmalarla birlikte psikolojik etkenlerin de olduğunun belirlenmesi. Bu durumun başlangıcı ve şikayetlerin artma durumlarının öncesinde kişide gerilim ve stres etkenleri bulunmaktadır. 
3 - Bu yakınmalar hasta tarafından isteyerek, bilinçli bir şekilde oluşturulmamaktadır. 
4 - Bu durum başka bir vücutsal hastalığa ,kullanılan bir maddenin etkisine bağlı olmayıp, yetişilen çevreye ait olağan bir davranış seklinde açıklanamaz. 
5 - Bu durum hastada belirgin derecede kaygı, gerilim ve iş ya da sosyal hayatında bozulmaya yol acar. 

Belirtiler genelde nörolojik hastalıkları taklit eder, nörolojide görülen bütün belirtiler psikolojik nedenlerle de ortaya çıkabilir. Belirtiler genelde şiddetlidir ve hastanın günlük işleri yapmasında sorunlar ortaya çıkarır. Belirtilerin uzun süre devam etmesi hastanın kol ve bacaklarında kaslarda erime ve yapışıklık gibi sorunlar ortaya çıkarabilir.

En sık görülen belirtiler şunlardır: 

Bayılma, sara benzeri nöbet geçirme: genelde kalabalığın olduğu yerlerde bayılma görülür. Hastalar tek başına iken bayılma pek olmaz. Bayıma sırasında kendini yaralama ve bilinç kaybı pek görülmez. Bayılma genelde uzun sürelidir. Hasta çevrede olanları duyduğunu ancak yanıt veremediğini, tüm bedenini felç olmuş gibi hissettiğini belirtir. Hastalar genelde ağlayarak kendine gelir. Kendine gelirken saldırgan davranışlarda bulunma saçını, yüzünü yolma gibi taşkınlık belirtileri görülebilir. 

Bedenin herhangi bir yerinde uyuşma veya hiçbir şey hissedememe genelde kol ve bacakta görülür. Nörolojik muayenede organik bir neden bulunamaz ve uyuşan bölge nörolojik kökenli duyu kayıplarından farklıdır. 
Körlük, sıklıkla tek gözün görmemesi, iki gözde körlük, tek gözde tüp şeklinde görme bozukluğu olabilir. Göz muayenesi normaldir. Konuşamama, hastalar kısık sesle konuşabilir. Konuşamamayı açıklayacak organik bir neden bulunamaz. 
Bedenin herhangi bir yerinin hareketinde azalma veya tamamıyla felç olması (kol, bacak veya tüm bedenin felç olması olabilir, hasta bedenin herhangi bir yerinde kuvvet azlığından yakınır. Kuvvet azlığı veya kaybı genelde kol ve bacaklardadır. Nörolojik muayenede kuvvet azlığını açıklayacak bir bulguya rastlanmaz. Bazen felç bir koldan diğerine geçip yer değiştirebilir. 

Bedenin herhangi bir yerinde titreme (tremor) veya istemsiz beden hareketleri görülebilir. Bu hareketlerin nörolojik kökenli hareket bozukluklarından ayrılması gerekir. Duruşbozuklukları, hastalar ayakta duramaz ve yürüyemezler, özellikle izlendiklerini anladıklarında belirtilerde artma görülür. Bazen duruş ve yürüyüşün normale döndüğü sonra tekrar bozulduğu görülebilir.