Florürlü Vernik Jel Uygulaması Nedir

FLORÃœR UYGULAMALARI HAKKINDA BÄ°LÄ°NMESÄ° GEREKENLER

Doç. Dr. Arzu Pınar Erdem

İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi

          DiÅŸ çürükleri, en sık görülen çocukluk çağı hastalıklarından biridir. Ortalama diÅŸ çürüğü görülme sıklığı; 1 yaÅŸ için %17, 2 yaÅŸ için %36, yaÅŸ için 43%,%55, %63 olarak bildirilmiÅŸtir. yaÅŸ arası çocukların %59’unda en az 1 diÅŸ çürüğü bulunduÄŸu belirtilmiÅŸtir. Çocuk yaÅŸ aldıkça diÅŸ çürüğü ile karşılaÅŸma olasılığının yükseldiÄŸi gözlemlenmiÅŸtir. DiÅŸ çürüğü, diÅŸ sert dokularında yıkıma neden olan ve multifaktöriyel kökenli dinamik bir hastalıktır. OluÅŸumunda etkili olan faktörler; genetik faktörlerden, tükürüğün yapısına, kiÅŸinin ağız hijyenine, diyetine, bu konudaki davranış modeline, eÄŸitimine, sosyoekonomik durumuna ve kiÅŸinin diÅŸlerini koruyan faktörlere (florür, fissür örtücü) maruz kalıp kalmama durumuna kadar geniÅŸ bir yelpazede deÄŸerlendirilebilir.

          DiÅŸ çürüğünden koruyucu faktörler (tükürük, florürv.b.) ve diÅŸ çürüğüne neden olan faktörler (karyojenik bakteriler, karbonhidratlar v.b.) arasındaki denge son derece önemlidir. Koruyucu faktörler yetersiz kalır ve çürük yapıcı faktörler ağırlık kazanırsa diÅŸ çürüğünün geliÅŸimi kaçınılmaz olmaktadır. DiÅŸ çürüğü geliÅŸimi ise bireyin hayat kalitesinin bozulmasına neden olup; fonksiyon kayıplarına, okul baÅŸarısının etkilenmesine, sosyal iliÅŸkilerde bozukluklara ve uykusuzluÄŸa kadar uzanan olumsuzluklara neden olmaktadır. Bizim toplumumuzda da diÅŸ çürüğü görülme sıklığı son derece fazladır ve korunmak için kapsamlı bir bakış açısına ihtiyaç vardır. DiÅŸ çürüğünden korunma stratejileri toplum bazında yaygınlaÅŸtırılmalıdır. EÄŸitim, iyi oral hijyen, non-karyojenik beslenme (ÅŸeker tüketiminin kısıtlanması), düzenli diÅŸ hekimi kontrolü, florür ve fissür örtücü gibikoruyucu uygulamalar, diÅŸ çürüğünden korunmak adına ilk adımları oluÅŸturmaktadır.

          Florürün diÅŸ çürüklerine karşı koruyucu ve durdurucu etkisi bilinen bir gerçektir ve bu özelliÄŸi nedeniyle altın standart olarak kabul edilmektedir. Florür, diÅŸ çürüklerine karşı koruyucu etkisi nedeniyle tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır ve etkinliÄŸi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Florür uygulamaları;sistemik (yutularak, dolaşıma katılması ve geliÅŸmekte olan diÅŸlerin yapısına girmesi saÄŸlanarak) ve yerel (diÅŸ yüzeyine uygulanması ile diÅŸ sert dokularının yüzeyine temas etmesi saÄŸlanarak) olarak toplum halk saÄŸlığı uygulamaları içinde yerini almıştır. Son dönemde yapılan çalışmalar florürün olası toksik etkileri üzerine yoÄŸunlaÅŸmış ve ancak yüksek oranda vücutta florür birikimlerinin buna neden olacağı üzerinde durulmuÅŸtur. DiÅŸ çürüğünden korunma programları içinde yer alan dozların güvenli olduÄŸu belirtilmiÅŸtir.

          Bununla birlikte, florürün sürme sonrası etkilerinin sürme öncesi etkilerinden daha fazla olduÄŸunun anlaşılması ile birlikte birçok ülkede yerel florür (florürlü diÅŸ macunu, florürlü vernik, jel, gargara gibi)  uygulamaları üzerinde yoÄŸunlaşılmıştır. Yerel uygulamalar bireye özgü, kiÅŸinin çürük risk profili deÄŸerlendirildikten sonra, kiÅŸiye özel hazırlanan özgün programlarla devreye sokulmalıdır. Bu baÄŸlamda; kiÅŸinin yaşı, diÅŸ çürüğü yaygınlığı, diyeti (atıştırma ve rafine karbonhidrat tüketim sıklığı),  tükürük yapısı, ağız hijyen uygulamalarına verdiÄŸi önem gibi birçok faktör birlikte deÄŸerlendirilerek çürük risk düzeyi belirlenmelidir. Belirlenen risk durumuna göre, yerel florür uygulamalarından (florürlü diÅŸ macunu, florürlü vernik, jel, garagara gibi) hangisi ya da hangilerinin önerileceÄŸi ve uygulanması gereken doz ve sıklık belirlenmektedir. Bu ÅŸekilde, kiÅŸinin diÅŸ çürüğünden koruyucu faktörleri daha yüksekoranda tutulmakta ve diÅŸ yüzeyinde asit ataklarına karşı koruyucu bir kalkan oluÅŸturulmaktadır.

          Bilimsel araÅŸtırmalar, florürün ağızda düşük dozda sürekli olarak bulunmasının diÅŸ çürüklerinin önlenmesinde oldukça etkili olduÄŸunu göstermiÅŸtir ve bu amaçla florür içeren diÅŸ macunları dünya genelinde kullanılmaktadır. DiÅŸ çürüklerinden korunmada, özellikle çocuklarda gözetim altında diÅŸ fırçalamanınönemli olduÄŸu; uygun konsantrasyon ve miktarda florürlü diÅŸ macunu ile diÅŸlerin günde 2 kez fırçalanmasının diÅŸ çürüklerini önlemede etkili olduÄŸu ispatlanmıştır.

          Küçük yaÅŸtaki çocuklarda, florürlü diÅŸ macunu kullanımına ilave olarak yerel florür uygulamalarının devreye sokulması gerektiÄŸi yüksek çürük risk durumunda,florür vernik uygulamaları tercih edilmektedir. Bu uygulamaların diÅŸ hekimi tarafından, diÅŸ ünitinde, yutulmasının önlenmesi için tükürük emici kullanılarak yapılması gerekmektedir. 6 yaşından büyük çocuklarda yutma riski azaldığı için yerel uygulamalarda jeller tercih edilebilmekte,  aynı ÅŸekilde gerekli önlemler alınarak diÅŸ hekimleri tarafından uygulanabilmektedir.

          Erken çocukluk çağı döneminden itibaren yerel florür preparatlarının, çocuÄŸun yaşı/çürük risk düzeyleri/protokollere göre doÄŸru ve periyodik olarak uygulandığında, güvenli ve etkili oldukları, diÅŸ çürüğünün önlenebildiÄŸi ve toplumlarda diÅŸ çürüğü prevelansının azaltılabildiÄŸi bilimsel çalışmalarla gösterilmiÅŸtir.

Florür Uygulaması Nedir?

Koruyucu ve önleyici diş hekimliğinin en önemli tedavilerinden ikisini fissür örtücüler ve flor uygulamaları oluşturmaktadır.

Flor, içtiğimiz suda, et, çay ve yumurtada da bulunan doğal bir elementtir. Çürüğü önleme de en etkin korumayı flor sağlar. Lokal (diş macunu, gargara, vernik, jel) ya da sistemik (flor takviyesi, florlu sular ve tuzlar) olarak kullanılabilir. Günümüzde lokal uygulamaların florun koruyucu etkisinden faydalanmak için daha uygun olduğu bilinmektedir.

Flor dişin minesinin yapısına katılarak dişin yapısal olarak daha güçlü ve çürüklere karşı daha dayanıklı olmasını sağlar. Dişlerin çıkmaya başladığı ilk 4 yıl, dişlerin mineleri olgunlaşmadığından, çürüklere karşı dayanıksızdır.  Flor uygulamaları demineralizasyonu engeller ve diş minesinin yeniden mineralizasyonu sağlar. Böylece diş çürümesinin ilk safhasını önler veya tersine çevirir.

Florür Jel Ve Vernik Uygulaması Kimlere Yapılır? Kimlere Yapılmaz?

Florürlü jel uygulamasının, 6 yaş ve üzeri çocuklarda yapılması uygundur. Çünkü uygulama sonrası ağızda kalan fazladan florun tükürülmesi gerekmektedir. 5 yaş ve altı çocuklarda tükürme ihtiyacı olmayan hemen dişlerin üzerini kaplayarak kuruyan flor vernik uygulamaları tercih edilir. Flor vernikleri, özel fırçalar yardımıyla dişlerin üzerine sürülür. Özellikle öğürme refleksi sebebiyle flor kaşıklarını kullanamayan çocuklarda ve engelli çocuklarda kullanılır. Tükürükle temasından saniyeler içinde hemen kurur. Tükürme ihtiyacı yoktur.

Amerikan Pediatrik Diş Hekimleri Birliği (AAPD-American Academy of Pediatric Dentistry) ve Avrupa Pediatrik Diş hekimleri Birliği (EAPD-European Academy of Paediatric Dentistry) lokal flor uygulamasının diş çürüğünü azaltmakta etkili olduğunu bildirmektedir. İncelenen çok sayıda bilimsel yayında da florürlü vernik uygulaması diş sağlığının korunması için önerilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) diş çürüğünün azaltılabilmesi için flor uygulamalarını önermektedir.

Florür Vernik (Cila) Uygulamasının Avantajları Nelerdir? Flor Uygulaması İle Çürükler Önlenebilir Mi?

Flor dişin minesinin yapısına katılarak dişin yapısal olarak daha güçlü ve çürüklere karşı daha dayanıklı olmasını sağlar. Florlu diş macunlarının, diş çürüklerini önlemede etkin bir rol oynadığı görülmüştür. Yüksek  ve orta çürük risk grubundaki çocuklarda düzenli flor uygulamaları ve iyi bir ağız hijyen ile çürükler büyük oranda azaltılabilmektedir. Her gün, düzenli olarak florlu diş macunlarının kullanılmasıyla diş çürüklerinde en az % oranlarında azalma sağlana bildirilmektedir. Ama flor uygulaması yapılmış olsa dahi, en önemli nokta çocuğunuzun ağız hijyenini iyi sağlamasıdır. Çürüklerin tedavisi ve koruyucu tedavileri yapıldıktan sonra çocuğunuz ağız hijyenini güzel sağladığı takdirde çocuğunuz ağız ve diş sağlığını uzun yıllar koruyabilecektir. Tabii ki ağız hijyeninin de sağlanmasında iyi bir izlemle mümkündür. Bu nedenle doktorunuzun vereceği kontrol randevularını lütfen aksatmayınız.

Florür Jel Ve Vernik Uygulaması Nasıl Yapılır?

Flor uygulaması sistemik ve lokal olarak iki şekilde yapılabilir.  Lokal flor uygulamaları jel ve vernik şeklinde olup, çocuk diş hekimleri tarafından 4- 6 ayda bir tekrarlanır.

Çocuklar için çeşitli aromalar sahip (çilek, portakal, nane, çikolata vb.) olan bu jellerle yapılan uygulama son derece rahat, basit ve ağrısızdır. Çocuklara özel kaşıkların içine flor jel yerleştirilerek ağızda 4 dakika süresince bekletilir. İşlem bittikten sonra flor jel uygulaması sonrasında ağızdaki fazla flor tükürük emici ile çekilir, ağızdaki kalan florun tükürülmesi gerektiği için küçük çocuklar bunu tam sağlayamayacağından 6 yaş altı çocuklarda jel uygulamaları tercih edilmez.

5 yaş ve altı çocuklarda hemen dişlerin üzerini kaplayarak kuruyan flor vernik uygulamaları tercih edilir. Flor verniği uygulaması dişler kurutulduktan sonra krem kıvamındaki flor özel bir fırçalar yardımıyla dişlere sürülür. Özellikle öğürme refleksi sebebiyle flor kaşıklarını kullanamayan çocuklarda ve engelli çocuklarda kullanılır. Tükürükle temasından saniyeler içinde hemen kurur. Tükürme ihtiyacı yoktur. Flor vernikler diş yüzeyine sürüldüğünde tükürükle temas ederek kısa sürede sertleştiği için yutma riski ve flor intoksikasyon riski yoktur.

Florür Jel Ve Vernik Uygulamasından Sonrası Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Florür jel tatbiki sonrasında yarım saat süresince ağız çalkalama, yeme- içme yapılmaz. Ayrıca bir sonraki gün sabaha kadar süt ve süt ürünleri kullanılmaz. Flor jel uygulaması tükürme yeteneğini kazanmış, 6 yaş ve üstü çocuklarda uygulanabilir. Çünkü uygulama sonrası ağızda kalan fazladan florun tükürülmesi gerekmektedir.

Florür vernik tatbiki sonrasında 2 saat süresince herhangi bir şey yememek gerekir. Bu süre ne kadar çok uzatılırsa florun diş minesi üzerindeki etkinliği ve kalıcılığı o kadar artar. Uygulamanın yapıldığı gün dişler fırçalanmamalı ancak ertesi gün düzenli olarak fırçalamaya devam edilmelidir. Bu nedenle 6 yaş altındaki çocuklarda da güvenle kullanılabilmektedir.

Florür Vernik Uygulaması Ne Kadar Süre Etkili? Bir Kere Flor Uygulaması Yeterli Midir?

Flor uygulaması sistemik ve lokal olarak iki şekilde yapılabilir.  Lokal flor uygulamaları jel ve vernik şeklinde olup, çocuk diş hekimleri tarafından 4- 6 ayda bir tekrarlanır.

Yüksek çürük risk grubundaki bireylerde  3 ayda bir flor uygulaması önerilirken, orta risk grubu çocuklarda 6 ayda flor uygulaması önerilmektedir. Düşük çürük risk grubundaki çocuklarda ise macunların içerisindeki flor miktarı yeterli korumayı sağlamakta olup, ekstra flor uygulamasına gerek yoktur.

Florür Verniğin Yan Etkileri Nelerdir? Flor Uygulaması Zararlı Mıdır?

Florun günde 2mg veya daha fazla yutulması dişlerde beyaz beneklenmelere yani florosise neden olabilir.

Flor vernik uygulaması ile bu dozlara ulaşması imkansızdır. Florürlü vernik uygulamasının tükürükle temas ettiğinde diş yüzeyinde kısa sürede sertleşmesinden dolayı yutma riskinin az olması ve yılda iki kez lokal olarak yapılan bu uygulama ile sürekli bir sistemik alımın ve dental florozis riskinin söz konusu olmaması nedenleriyle herhangi bir sağlık riski oluşturmayacağı ve güvenle kullanılabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Dental florozis için en önemli konulardan birisi uygun diş macunu seçimidir. Erişkin macunlarındaki flor oranı çocuklar için fazla olduğundan çocuğunuzun yaşına uygun flor içeren macun tercih etmelisiniz. Florun negatif etkilerinin oluşmaması için çocuğunuzun doğru macunu kullandığına emin olun ve çocuğunuzun macunu yutmamasına dikkat ediniz. 3 yaşa kadar olan çocuklarda pirinç tanesi kadar, yaş arası çocuklarda bezelye tanesi kadar macun kullanmanız gerekmektedir.

Bu konuda çocuğunuza uygun macunu hekiminize danışarak öğrenebilirsiniz.

Florür Vernik Hangi Yaşlarda Uygulanmalı?

Florür jelin tükürülmesi gerektiği için küçük çocuklar bunu tam sağlayamayacağından 6 yaş altı çocuklarda jel uygulamaları tercih edilmez. 5 yaş ve altı çocuklarda tükürme ihtiyacı olmayan hemen dişlerin üzerini kaplayarak kuruyan flor vernik uygulamaları tercih edilir.