Mütecaniseyn

Dinlemek için Play Tuşuna basınız

18) İDĞAMI MÜTECANİSEYN: Mahareçleri ( çıkış yerleri ) bir olan, fakat sıfatları başka olan harfler birbirine uğrarsa İdğamı

Mütecaniseyn olur. Arkadaşlar bu tecvidi görürken , mahreçlerinden dolayı, harflerini üç başlık altında inceleyeceğiz:

1) “Tı” , “Dal” , “Te” > harfleri. Arkadaşlar bu harflerden hangisi önce gelirse, önce gelen harf

arkasından gelen ikinci harfe çevrilerek okunur. Şimdi bunu örneklerle görelim:

Solda ki Şeddeli olan bölüm, tecvitli okuduğumuz da ağzımızdan çıkması gereken okuma şeklidir. Fakat Kur’an-i Kerim’de ise sağda ki gibi yazılır ama okurken solda ki gibi okunur.

2) “Zı” , “Zal” , “Se” > harfleri. Öncekinde olduğu gibi bunda da, bu harflerden hangisi önce

gelirse, daha sonra gelen harfe dönüşerek okunur. Örneklerini görelim:

Arkadaşlar bakınız birinci bölümde ki “ zal” harfi “ zı “ harfine ; “ se” harfide “ zal” harfine nasıl dönüşmüş. Tabi ki biz okurken şeddeli imiş gibi okuruz. Yani solda ki gibi okuruz.

3) “ be” , “mim” > harfleridir. Fakat burada önemli olan bir nokta var; Mutlaka “ be” harfi önce gelmeli.

“mim “ harfi önce gelirse olmaz: Aşağıda “ be “ harfinin “mim” harfine çevrilerek şeddeli bir şekilde okunduğunu görüyorsunuz. Yazıda yok ama okurken şeddeli okuruz.

ÖRNEKLER

Önce &#;Mütecaniseyn&#; in tarifini yapalım. Mahreçleri bir, sıfatları
ayrı olan iki harfe &#;Mütecaniseyn&#; denir. Mütecanis iki harften birincisi
sakin, ikincisi harekeli olarak yan yana geldikleri zaman birinci harfin
ikinci harfe idgam edilmesine: &#;İdgam-ı mütecaniseyn&#; denir. İdgam

mütecaniseyn harfleri, Kıraat-ı İmam Asım ve Rivayet-i Hafs&#;a göre üç
mahreç üzerindedir.
1- Tı ( ط) dal ( د) te ( ت) mahreci. Bu üç harf kendi aralarında idgam
olunurlar. Bu üç harfin mahreçleri birdir. Dil ucu ile üst ön dişlerin
dipleri. Fakat sıfatları ayrı ayrıdır. Çünkü tı harfinde istila ve ıtbak, dal
ve te harfinde de inhifad ve infitah sıfatları, ayrıca dal harfinde cehr sıfatı
ve te harfinde de hems sıfatı vardır. Bu harfler, birincisi sakin ikincisi
harekeli olarak vaki oldukları zaman, birincisi ikincisine idgam edilerek
okunurlar. Misaller:
(وَدَتْ طَائِفَةٌ وَدَّ طَّائِفَةٌ ) ,(عَبَدْتُمْ عَبَتُّمْ )
(اَثْقَلَتْ دَعَوَا اللهَ اَثْقَلَدَّ عَوَا اللهَ ) ,(فَرَّطْتُمْ فَرَّطْتُمْ )
Görüldüğü üzere, dal ve te birbirlerine, te ve tı da birbirlerine
idgam olmaktadır. Tı ile dal arasındaki idgam için Kur-an&#;ı Kerim&#;de
misal yoktur. Birinci harf, ikinci harfin cinsine tamamen çevrilerek
okunuyorsa, meydana gelen idgama: Tam İdgam denir. Bu çevirme
kısmen olursa, mesela: Zatıyla oluyor, sıfatıyla olmuyorsa, bu takdirde:
Nakıs idgam meydana gelmiş olur. Binaenaleyh tı harfinin itbak ve
isti&#;la sıfatlarını göstermek, idgama mani olan kalkale sıfatını terketmek
suretiyle nakıs idgam yapılmasında; te harfinin, dal ve tı harfine, ve dal
harfinin de te harfine tam idgam edilmesinde kıraat imamlarının ittifakı
vardır. Binaenaleyh birinci harf kalın, ikinci harf ince olursa idgam nakıs
olur. Birinci harf, ikinci harfte zatı itibariyle kaybolur, fakat sıfatı
itibariyle varlığını devam ettirir. ( اَحَطْتُ ) gibi. Birinci harf ince, ikincisi
kalın olursa veya ikisi de ince olursa idgam; tam olur. Birinci harf zatı ve
sıfatı olarak ikinci harfe girdirilir. ( وَقَالَتْ طَائِفَةٌ ) ,(عَبَدْتُمْ ) gibi.
2- Zı ( ظ) zel ( ذ) se ( ث) mahreci: Bu üç harfin mahreci birdir. Dil
ucuyla üst ön dişlerin uçları. Fakat sıfatları farklıdır. Zı ve zel harflerinde
cehr sıfatı, zel ve se harflerinde de inhifad ve infitah sıfatları vardır.
Ayrıca se harfinde hems sıfatı, zı harfinde de istila ve ıtbak sıfatları
vardır. Misaller:
(اِذْ ظَلَمُوا اِظَّلَموُا ) ,(يَلْهَثْ ذَلِكَ يَلْهَذَّ لِكَ)
Görüldüğü üzere: Zel, zı&#;ya; se, zel&#;e idgam edilmektedir. Bunun
dışındaki bir hal için Kur&#;an-ı Kerim&#;de misal yoktur.
3- Be ( ب) ve mim ( م) mahreci: Bu iki harfin mahreci aynıdır.
Dudaklar. Fakat sıfatları, ayrı ayrıdır. Be&#;de şiddet sıfatı varken mim&#;de
beyniyye sıfatı vardır. Bu durumda be mime idgam edilir. Bunun Kur&#;anı
Kerim&#;de tek misali vardır. ( (ياَ بُنَيَّ ارْآَبْ مَعَنَا ياَ بُنَيَّ ارْآَمَّعَنَا
Hükmü: Vacibtir.

            “Mahrecleri aynı, sıfatları farklı olan iki harften birincisinin sâkin, ikincisinin ise harekeli olarak peşpeşe gelmesi durumunda, sâkin olan birinci harfin (müdğâmın) harekeli olan ikinci harfe (müdğâmün fîhe) idğâm edilmesine, yani şeddeli olarak okunmasına “İdğâm-ı Mütecâniseyn” denir.

İdğâm-ı Mütecâniseyn Olan Harfler

            İmam Âsım ve onun rivâyetini yapan İmam Hafs, harflerin çıkış yerlerine göre  mütecânis olan harfleri üç grupta toplamışlardır:

A)Tı ( ط ), Dâl  ( د )ve Te  ( ت )Harfleri

B)Se ( ث ), Zâl ( ذ ) ve Zı  ( ظ )Harfleri

C)Be  ( ب )ve Mîm  ( م )Harfleri

A) Tı ( ط ), Dâl  ( د )ve Te  ( ت )Harfleri:

Bu üç harfin çıkış yerleri, mahrecleri (dilin ucunun, üst ön iki dişin yarısına dokundurularak çıkartılırlar) aynı; Ancak sıfatları farklıdır. Kıraat imamlarının ittifakıyla bunları tam idğam yaparak okumak vacip’tir.

1- Dâl ( د ) ve te  ( ت )harfleri arasındaki idğâm: Bu iki harf, ince harflerdendir. Birincisi sâkin, ikincisi harekeli olarak peşpeşe geldiklerinde şeddelenerek birbirlerine tam  idğâm edilirler.

أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ = أَثْقَلَدَّعَوَا اللَّهَ ، أُجِيبَتْ دَعَوْتُكُمَا = أُجِيبَدَّعَوْتُكُمَا

 عَبَدْتُمْ = عَبَتُّمْ ، قَدْ تَبَيَّنَ = قَتَّبَيَّنَ

2- Te  ( ت )ve Tı  ( ط )harfleri arasındaki idğâm: Bu iki harften te ince, tı ise kalın harflerdendir. Bunlar da birbirlerinden önce veya sonra gelebilmektedirler. Te harfinin tı harfinden önce sâkin olarak geldiği durumlarda tam bir idğâm yapılırken tı harfinin te harfinden önce sâkin olarak geldiği durumlarda nâkıs bir idğâm yapılır.

لَئِنْ بَسَطْتَ ، فَرَّطْتُمْ ، أَحَطْتُ ، وَ قَالَتْ طَائِفَةٌ = وَ قَالَطَّائِفَةٌ

B) Se ( ث ), Zâl ( ذ ) ve Zı  ( ظ )Harfleri:

Bu üç harfin mahreci birbiriyle aynıdır, sıfatlarında farklılık vardır. Bunlar, üst ön dişlerin dil ucunun üst yüzüne temas ettirilmesiyle çıkartılırlar. Ancak bunların sıfatlarında farklılık vardır ve bu farklılık harflerin seslendirilmesi sırasında kendisini belli eder.

1- Se ( ث ) ve Zâl( ذ )  harfleri arasındaki idğâm:Kur’ân’da tek örneği A’râf âyetindedir  ( يَلْهَثْ ذلِكَ ) Asım kıraatinde idğamlı ( يَلْهَذّلِكَ ) veya izharlı ( يَلْهَثْ ذلِكَ) olarak iki şekilde okunması da caiz’dir.

2- Zâl  ( ذ )ve Zı  ( ظ )harfleri arasındaki idğâm: Bu iki harften zâl harfi sâkin olarak bir kelimenin sonunda, zı harfi de ikinci kelimenin başında harekeli olarak bulundukları takdirde, zâl harfi zı harfinin içine katılarak zı harfi şeddeli bir harf gibi birbirine tam bir idğâm ile idğâm edilmiş olur. Hükmü vacip’tir.

إِذْ ظَلَمُوا = إِظَّلَمُوا

            C) Be  ( ب )ve Mîm  ( م )Harfleri:

“Be” harfinin sâkin olarak bir kelimenin sonunda, “mîm harfinin ise harekeli olarak ikinci kelimenin başında bulunmasıdır.

            Tek örneği Hûd âyet-i kerîmesindedir.(ارْكَبْ مَعَنَا )  Bu cümle okunurken idğâm yapılacağından ( يَا بُنَيَّ ارْكَمَّعَنَا ) şeklinde be harfinin mîm harfine çevrilip, onun içinde tamamen eritilerek kaybedilmesi ve mîm harfinin şeddeli bir şekilde tam bir idğâm ile okunmasıyla yapılır.

Burada idğâm yapılıp yapılmaması ihtilâflıdır. Asım kıraatinde hem idğamlı hem de izharlı okunması caizolan bu kelimenin idğam yapılarak okunması tercih edilmiştirve  elif miktarı tutulur.

Tecvid programı
tecvid dersleri
tecvid nedir
tecvid kuralları
tecvid öğreniyorum
tecvid kurallari
tecvid kaideleri
tecvid kuralları yazılı

Mütecaniseyn sözlükte “benzer veya aynı türden iki şey” anlamına gelir.
Mahreçleri bir, sıfatları farklı olan harflerin birincisi sakin, ikincisi harekeli olarak gelmesiyle birinci harfin ikinci harfe katılarak okunmasına idgam-ı mütecaniseyn denir.

İdgâm-i mütecâniseyn ne zaman olur

Mahreçleri bir, sıfatları (sedaları) ayrı olan iki harf yan yana geldiği zaman, sakin olan birinci ikinci harfde idgâm edilip şeddeli gibi okunduğu vakit (Tecvîd hükmü) idgâm-i mütecâniseyn olur.

Mahreçleri bir, sıfatları farklı olan bu harfler üç grupta toplanır:
İdgam her bir grubun kendi içinde gerçekleşir. Sakin olan birinci harf, harekeli olan ikinci harfe katılarak şeddeli okunur.

Örnek: إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ
Bu örnekte:
• Birinci kelimenin sonunda cezimli te ( تْ ) harfi vardır.
• İkinci kelimenin ilk harfi de harekeli tı/ta ( طَ ) harfidir.
• Bu durumda mahreçleri aynı, sıfatları farklı olan harf gruplarından te ( ت ) ile tı/ta ( ط ) harfleri bir araya geldiği için idgam-ı mütecaniseyn olur.
• Cezimli harf harekeli harfe katılarak şeddeli tı/ta ( إِذْ هَمَّطَّائِفَتَانِ ) şeklinde okunur. Te ( ت ) sesi çıkarılmaz.

Örnek: يَا بُنََّ ارْكَبْ مَعَنَا
Bu örnekte:
• Birinci kelimenin sonunda sakin "ba" ( بْ) harfi vardır.
• İkinci kelimenin başında ise harekeli "mim" ( مَ) harfi vardır.
• Bu durumda birici harf ikinci harfe katılır ve idgam yapılılarak okunur.
• "Ba" ve "mim" harfinin bir araya gelmesiyle oluşan idgam çeşidi Kur'an'ı Kerim'de sadece Hûd suresinin ayetinde geçmektedir.