Hevedan Aşireti

Diyarbakır İli Sınırları İçinde Yaşayan Aşiretler ve Yaşadıkları Yerler

BEKİRHAN aşireti (Silvan ilçesi, Yayageçer, Görenköy ve Çevresu köyleri ile Kulp ilçesi, Hoşigen köyü),

MİLLİ aşiretinin Gavesti ve Gamiri kolları (Diyarbakır ve Silvan çevresi),

BADİKAN aşireti (Kulp ilçesi, Başbuğ, İnkaya, Kayahan, Yayık, Kocadağ, Kollukayak, Yarımca, Erenler, Unal, Yavuz, Karaorman, Alaca, Taysever, Yertutan, Şeyh-yapya, Cebeci köyleri, Silvan ilçesi ve Muş ili ).

ÇARUMA aşireti (Silvan ilçesi, Malabadi, Bahçe, Sarıbaşak, Güzderesi, Akçeltik köyleri).

DODİKAN aşireti (Merkez ilçesi, Taşdirek, Yalankaz, Körtepe köyleri).

HANCUK aşireti (Hazro ilçesi, Gözebaşı, Kavaklıboğaz, Gözlü köyleri ve Hanik mezrası).

HESENİ aşireti (Merkez ilçesi, Tiloli ve Kuşburnu köyü),

HEVEDAN aşireti (Kulp ilçesi, Bağcılar, Akbulak, Bayır, Güleç ve Taşköprü köyleri).

HİYAN aşireti (Kulp ilçesi, Hamzah, Uzunova, aygün, Sarıçoban, Akçayır, Yuvacık köyleri).

İZOL (Ergani ilçesi, Demirli, Alitaş, Daldalık, Kavak, Toytarlası ve İncehisar) köylerinde yaşayan aşiretlerdir.

 Mardin İli Bölgesindeki Aşiretler ve Yaşadıkları Yerler

BUBELAN aşireti (Merkez ilçe: Tandır, Güneyli, Ahmetli, Esentepe, Yolbaşı köyleri).

ÇEMKARİ aşireti (Cizre ilçesi: Yeşilyurt, Düzova ve Dirsekli köyleri).

ÇEMNEHRİ aşireti (Mazıdağı ilçesi: Duraklı, Derecik, Kebapçı, Ömerli ve Gürgöze köyleri).

ÇAÇAN (Kızıltepe ilçe merkezi).

ÇAYI (Mazıdağı ilçesi: Şanlı, Gümüşpınar, Hazzas, Tanrıyolu, Çayönü, Atalar, İkisu, Evciler, Meşeli, Yalınağaç ve Sağman köyleri)

ÇİTİ (Nusaybin ilçesinin doğu bölgesi).

DEKŞORİ (Midyat ilçesi: Merkez ve Dargeçit Bucağının Temelli, Kayalıpınar, Alayurt, Alagöz, Kısmetli, Çatalan, Çatalçam köyleri).

DEKŞURİ (Gerçüş ilçesi: Merkez ilçe ve Başarköy, Gürbüz, Yarıca, Basova, Günülki, Üçyol, Akyar, Karaköy, Gökçepınar, Düzmeşe, Meşeli, Rüzgarlı, Arıca, Doruk, Tepecik ve Gökçe köyleri).

TÜRK aşireti Mardin ve Derik ilçesi ve çevresinde yaşamaktadırlar.

Siirt İli Bölgesinde Yaşayan Aşiretler ve Yaşadıkları Yerler

DAVUDİYAN  (Kışın Mardin ilinin İdil ilçesi bölgesinde, yazın Pervari ve Van ilinin Gevaş ilçesi yaylalarında yaşar, yaylaya iniş çıkışlarında Şırnak ve dolaylarında konaklarlar).

HACIBAYRAM (Şırnak ilçesi: Merkez ilçe, Toptepe, Geçitboyu, Cevizdüzü, Kumçatı, Kemerli, Balveren, Anılmış, Yoğurtçular, Boyunyaka, Araköy, Dağkonak, Başağaç ve Çakırsögüt köyleri).

HİYAN (Sason ilçesi: Heybeli, Balbaşı, Acar, Cağılı, Koçyaka, Günlüce, Binekli, Kaşyayla köyleri veYücedağ Bucak merkezi).

KEŞKOLAR (Kışın Çınar köyü civarı, yazın Bitlis ilinin Meydanandi yaylası).

KIÇAN (Kışın Cizre ve Silopi bölgesi, yazın Çatak ve Pervari yaylaları)

MALA DİBO (Beşiri ilçesi: Yazıhan köyü, Işıkveren köyü ile Kitüklü, Hanlı, Aydıncık mezraları).

MALA ŞERO (Kozluk ilçesi: Kolludere, Uzunyazı, Ünsaldı köyleri ile Çayırlı, Akkuş, Yemişlik, Kesmetaş, Çakırlar mezraları).

MEHMEDİYAN (Şirvan ilçesi: Özpınar bucağı, Merkez ilçe, Bostancık ve Kışlacık köyleri).

HEVERKİ ve DEKŞURİ aşiretleri Midyatta.

MEHMUDEKİ ve ATMANEKİ aşiretleri Savur’da.

MİRAN, DUDERAN; MUSAREŞAN (Çıksor bendi) aşiretleri ile,

BATURAN, ZİRKAN, KEJAN (Silif Bendi) aşiretler ide Cizre, Silopi, Eruh dolaylarında yaşamaktadırlar.

 Ş. Urfa Bölgesinde Yaşayan Aşiretler ve Yaşadıkları Yerler

DİNAYİ, SEDADİ, PİYAN, BEREZAN, HALTI aşiretleri Suruç ilçesi ve dolaylarında.

BAZİKİ, ŞİĞANLI, HİRTAVI aşiretleri Birecik ve Bozova ilçeleri ile bu ilçelere bağlı köylerde.

BADILLI; DİDAN ve ŞİĞAN aşiretinin bir bölümü ile SORKİ aşireti Ş. Urfa, Hilvan merkez ve köylerinde.

KARAKEÇİLİ (Siverek köyleri ve Karakeçili Bucağı ve köyleri).

İZOLLU  (Ş. Urfa-Siverek merkez ilçe ve köylerinde).

BUCAKLI (Siverek ilçesi, Bucak Nahiyesi ve köylerinde).

BABLI veya BABİJLER, KIRVARLI, MİLLİ, BRODREJ; BAHSERLİ aşiretleri Siverek ve Viranşehir merkez ilçe ve köylerinde yaşamaktadırlar. Ayrıca;

BİNİZEYT, BİNİECİL, BİNİHAMAT, BİNİUBEYT, SİYALE, BİNİNAİMİ, CUMEYRİ, BİNİMUHAMMET, HUBEYTİ, İBADE, SELEMDE, BİNİ YUSUF aşiretleri Akçakale, Ceylanpınar, Harran Ovası Suriye sınırı boyunca uzanmakta olan ova köylerinde yaşamaktadırlar.

TÜRKMEN, KARAKEÇİLİ VE MİLAN aşiretinin bir bölümü Karacadağ ve çevresinde, Deliki aşireti Bozova ve Fırat kenarında yaşayan aşiretlerdir.

Ş. Urfa ve Bozova merkez ilçe ve köylerinde ise şu aşiretler yaşamaktadır.

DÜGERLER veya DÜGERLİ aşireti (Ş. Urfa merkez ilçe: Kabahaydar, Mağaracık. Tileyli köyleri ve çevresi ile Adıyaman’ın Tokris köyünde).

SEYİDİ[3] ve bağlı kabileleri olan ELOŞİ, ELŞEYHAN, CEMİKA; ELMUSAN; HESENKAN; HECİYAN (Ş. Urfa merkez ilçeye bağlı Üstükale, Mustafacık ve Kırkpınar köylerinde).

BESKİ veya BESİK aşireti ile buna bağlı Gerger, Rastgeldi ve Rızvanoğlu kolları (Ş. Urfa merkez ilçede, Büyük Tülmen, Küçük Tülmen köyleri ve çevresinde).

COŞKUNLAR ve HAMAVENTLER (Ş. Urfa merkezinde).

MERSAFLAR ise Bozova ve Suruç sınırlarında yer alan köylerde yaşamaktadırlar.

Adıyaman ve Gaziantep’te Yaşayan Aşiretler

Adıyaman ilinin çevre köyleri ile Gerger ve Kahta’da ilçe ve köylerinde KAVU; HIDIRSARI; DÜGERLER ve GERGERLER aşiretleri Gaziantep ve dolaylarında ELBEYLİ ve TÜRKMEN aşiretlerini sayabiliriz.

Anadolu’ya ilk Türkmen göçleri esnasında Afşarlardan bir grup ’lerde Adıyaman civarına gelip yerleştiler. Adıyaman’ın Besni ilçesi ve çevresine gelip ilk yerleşenler de bu Avşarlardan bir bölüktü. Ardından yılına girildiğinde Akkoyunlular Kafkasya ve İran’dan Fırat ve havzasına gelirler. Bunlarla birlikte gelen Afşarlar daha önce gelip yerleşmiş olan boydaşlarının yanına yani Besni ve Keysun Ovasına yerleşirler. Böylece Besni civarında önemli bir Afşar nüfusu oluşur. Bunların bir kısmı bölgedeki siyasi olaylar ve baskılar sonucu Kafkasya’ya gitmişlerdir.

Günümüzde Kafkasya’da Besni adlı yerleşim birimleri ve Besni boyu vardır. Ayrıca Arnavutluk’taki Besni ilçesinin adı da oraya göç eden Avşarlardan kalmadır. Günümüzde ilçe merkezinde yaşayan Afşarların bir bölümü ile Eskiköy, Mamadikli (Kurugöl), Kitiş (Karagüveç), Sarıyaprak, Köseceli, Tetirli, Birişme (Toklu) ve Kevcali (Çaykaya) köyleri ile Boncuk mezrasında (Toklu’ya bağlı) yerleşmiş olan Hüveydi Aşireti (Hüveyda, Hüveydanlı da denir.) bunların torunudur. Bu köyler civarda Hevedik köyleri diye de tanınıyor. Hüveydilerin bir kısmının Kilis ve civarına gelip yerleştiğini belirtelim.

Kurtuluş Savaşı’nda bu Avşarların önemli hizmetleri olmuştur. Bunlardan Besnili Hasan Bey, önemli bir şahsiyettir. Fransızların Antep ve Maraşı işgalleri Besni’de geniş yankılar uyandırır. Besni işgale uğramamasına rağmen silah, cephane ve yiyecek toplanarak Antep ve Maraşa gönderilir. Hüveydi aşiretinin ileri gelenlerinden Şıh Mehmet Ağa’nın torunu ve Vakkas Ağa’nın oğlu Hasan Bey, civarda Kuvay-ı Milliye lideri haline gelerek düzenli bir birlik kurar. Antep ve Maraş savunmalarında çok önemli hizmetler görür. Hasan Bey kuvvetleri Antep’te 11 ay çarpışır. Yaptıkları gece baskınlarıyla Fransızların korkulu rüyası haline gelir. Hasan Bey ve kuvvetleri bu mücadelelerinden dolayı Atatürk’ten tebrik ve taltif alır.

Elcezire Komutanlığının Ankara’ya gönderdiği raporda da Besni’deki Türkmenlerden bahsedilir. Hasan Bey’in amca kızı olan Senem Ayşe’de bölgede Kuvay-ı Milliyece olarak adını duyurmuştur. Senem Ayşe, Hasan Bey’e katılarak Senem adlı bölüğün başına geçmiş, Maraş ardından Antep savunmasına katılmıştır. Altı kurşun yarası alan ve sakatlanan Senem Ayşe yılında ölümüne kadar çevresinde Gazi Nine olarak saygı görmüştür.

Aşık Şükrü, Hasan Bey için şunları yazmıştır.
Milli akın erlerinden
Besni Beyi Hasan Beydir
Ateş saçan gözlerinden
Besni Beyi Hasan Beydir

Gazi Yurtlu yoldaşlarla
Harp eyleyen gardaşlarla
Yüz kırk erle ateşlerle
Göğüs geren Hasan Beydir

Hasan Beyi metheylemek
Layıktır Hakkı demek
Konağında türlü yemek
Sofra kuran Hasan Beydir 

Hasan Bey, güzel huylu
Yakışıklı orta boylu
Halk içinde parlak soylu
Belli duran Hasan Beydir

Hüveydilerden Reşit Ağa () ise Atatürk’ün daveti üzerine Erzurum ve Sivas Kongrelerine Malatya temsilcisi olarak katılmış, 1. ve 2. dönem Malatya, 3, 4 ve 5. dönem Antep’ten milletvekilliği yapmıştır. Ayrıca Sait Ağar ve Halil Ağar’da milletvekili olmuştur.

Yukarıda Hüveydilerin bir bölümünün Kilis ve civarına gelip yerleştiklerini söylemiştik. Bölgeye gelen Hüveydiler (kendilerine Hevedi/Hevidi diyorlar) kaynaklarda “Kilis Kürtleri” diye adlandırılan grup arasına girmiş ve zamanla onların bir parçasını teşkil etmiştir. Bu sebeple onlar günümüzde kendilerini kürt olarak tanıtıyorlar. Buna rağmen köklerinin Türk olduğunu ispatlayan önemli bir hatırayı da unutmamışlardır. Kilis Hüveydileri atalarının Orta Asya’dan gelmiş olduğunu hala söylemektedirler. Adıyaman’ın Besni ilçesinin Kitiş (Karagüveç) köyünden geldiklerini söyleyen Hüveydiler Musabeyli ilçesinin Hapsino (Güneşli) Pertikli (Çalkaya) ve kısmen Merdanlı (Kocabeyli) köylerinde yaşamaktadır. Bununla birlikte diğer Kürt köylerinde de Hüveydi ailelere rastlanır.