Suyun Önemi Maddeler Halinde

Su, tüm canlılar için kritik bir öneme sahip. Elbette bu gerçeği biliyoruz; fakat bilmek, önemsemeye yetmiyor. Sağlık kuruluşları, beslenme uzmanları ve diğer profesyoneller her ne kadar suyun önemini vurgulasa da ne yazık ki günümüzde hala pek çok kişi suyu hafife alıyor. Su ile ilgili bilinen yanlışlar, su tüketimindeki hatalar ve diğer nedenler, suyun önemi konusunda toplum olarak istediğimiz bilinç seviyesine gelemediğimize işaret ediyor.

Dünyanın birçok noktasında içme suyuna dahi erişemeyen toplumlar varken suya hak ettiği kıymetin verilmesi adına sizin için biraz daha detaylı incelemeler yaparak bu içeriği hazırladık. İşte insan sağlığı için büyük önem taşıyan termal sularıyla misafirlerine mükemmel bir tatil deneyimi yaşatmayı amaç edinen Çam Termal Otel’in suyun önemine dair içeriğinin detayları

Canlıların Dünyasında Suyun Önemi ve Görevleri

Su, yaşam için temel bir kaynaktır. Yani yaşamak için suya ihtiyaç duyarız. Hatta besin almadan günlerce hayatımızı sürdürebilirken su ve oksijen olmadan uzun süre dayanamayız. Üstelik hiçbir şey yemeden yalnızca su içerek 5 haftaya kadar yaşayabilmenin mümkün olduğunu biliyor muydunuz? Buradan yola çıkıldığında canlı yaşamında suyun önemi çok daha iyi anlaşılabilmektedir. 

Peki kokusu ve rengi dahi olmayan bu sıvı, nasıl oluyor da yaşamsal fonksiyonlar için bu kadar zorunlu bir hale gelebiliyor? Aslında bu soruya yanıt vermek çok da zor değil. İnsan organizmasının ortalama %’inin sudan meydana geldiğini göz önünde bulundurduğumuzda yanıt da doğal olarak gözümüzün önünde beliriyor. Su dolaşım sistemi ile sindirim sisteminin düzenli bir şekilde çalışmasını sağlıyor. Vücuttaki atık maddelerin vücuttan atılması da elbette su sayesinde mümkün olabiliyor. 

Vücut sıcaklığını da düzenleyen su, vitaminlerin ve minerallerin çözülmesine yardımcı olup bu bileşenlerin vücutta taşınmasını da sağlıyor. Ek olarak, hücrelere besin ve oksijen taşıyan su, tüm organların koordineli bir şekilde çalışabilmesi için de gerekiyor. Bu nedenledir ki su tüketimi yetersiz olduğunda böbrek yetmezliği, tansiyon hastalığı, bağırsak sıkışmaları, zihinsel bozukluklar, görme kaybı ve baş ağrıları gibi rahatsızlıklar ortaya çıkmaktadır. Suyun hayatımızdaki yerini daha iyi kavrayabilmek için dilerseniz su kaybı söz konusu olduğunda vücut işleyişinin nasıl değiştiğini biraz daha ayrıntılı inceleyelim.

Vücutta Su Kaybının Yol Açabileceği Durumlar

Vücuda giren her su; idrarla, solunumla, terlemeyle ve dışkı yoluyla vücut dışına atılmaktadır. Bu nedenle sürekli olarak vücuttan atılan suyun yerine ihtiyaç duyulan miktarda su alınmalıdır. Aksi halde hayati fonksiyonların sürdürülebilmesi için gereken sıvı miktarı karşılanamaz ve dehidrasyon durumu oluşur. Vücut ağırlığının %1’i kadar su kaybı olduğunda, susuzluk hissedilir ve vücut ısısında dengesizlikler meydana gelir. Bu da performansın azalması anlamına gelmektedir. Sonuç olarak ihtiyaç duyduğunuz suyu aldığınızda normal yaşantınıza hızla dönebilirsiniz.

Ancak vücut ağırlığının %3’ü kadar su kaybı olduğunda vücudun ısı düzeni iyice bozulu ve aşırı susuzluk hissi yaşarsınız. Yalnızca %4’lük bir su kaybında ise fiziksel performansınızın %20 ila 30 oranında düşmesi söz konusu olacaktır. %5 oranda su kaybı olduğunda da baş ağrısı ve halsizlik hissetmeye başlarsınız. Peki daha fazla suya ihtiyaç duyduğunuzda neler olur? Ağırlığınızın %6’sı kadar suya ihtiyaç duyduğunuz anlarda halsizlik ve titreme yaşamaya başlarsınız. Biraz daha fazla susuz kaldığınızda bayılma durumları dahi görülebilir. 

Eğer vücut ağırlığınızın %10’u kadar su kaybı söz konusu olursa bilincinizi kaybedersiniz. Bu oran %11 olduğunda ise vücudunuz artık tamamen dirençsiz kalır. Dolayısıyla %11 ve üzerindeki susuzluk durumunda ölüm kaçınılmaz hale gelir. Bu tablodan da anlaşılacağı üzere suyun önemi gerçekten de hayatidir. O halde sizin ve sevdiklerinizin yeteri kadar su tükettiğinden emin olmanız en mantıklı adım olacaktır.

İdeal Su Tüketimi Nasıl Olmalı?

Her şeyde olduğu gibi su tüketim miktarında da dikkatli olmakta fayda var. Çünkü az su tüketmek olumsuz sonuçlar doğurabilir, ancak aşırı tüketim de böbreklerin fazla çalışmasına neden olabilir. Bu da sonuç olarak vücudun tüm faaliyetlerinin olumsuz etkilenmesine yol açacaktır. Sağlıklı bir yaşam için ideal su tüketimi ise vücudun boy ve kilosu ile oranlı bir şekilde ayarlanmalıdır. Bu anlamda, ortalama bir bireyin günde 1, litre su içmesi yeterli olacaktır. 

Diğer yandan bu miktarın fiziksel aktivitelerin yoğunluğuna göre değişebileceğini de unutmamalısınız. Özellikle spor yapan aktif kişilerin ortalamaya kıyasla %5 daha fazla su tüketimine ihtiyaç duyduklarını belirtmiş olalım. Hatta mevsime göre de su tüketim ihtiyacında farklılıklar gözlemlenebilir. Yaz aylarında terlemeden dolayı yoğun su kaybı olacağından daha fazla su tüketmeniz gerekecektir. 

Bu doğrultuda su içmeyi bir alışkanlık haline getirmeniz, ihtiyaç duyduğunuz su miktarını almanızı çok daha kolay bir hale getirecektir. Örneğin sabahları uyandığınızda 2 bardak su içerek güne başladığınızda kısa bir sürede ideal sıklıkta su içme alışkanlığı edindiğinize şahit olabilirsiniz. Diğer yandan evde, okulda veya ofiste içme suyunuzu sürekli görebileceğiniz, elinizin altında olacak bir yerde bulundurmanız da alışkanlık edinmenize yardımcı olacaktır. 

Tüm bunların yanı sıra tükettiğiniz suyun kalitesi de yaşamsal faaliyetleriniz için önem taşıdığını belirtmemizde yarar var. İçme suyunuzun 4,5 - 9,5 pH değeri arasında olduğundan emin olmanızı tavsiye ederiz. 

Su Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

“Çay ve kahve tüketiyorum zaten, su ihtiyacımı bu şekilde karşılıyorum.” şeklinde düşünenlerdenseniz, büyük bir yanılgı içinde olduğunuzu söylememiz gerekiyor. Çünkü bilinenin aksine çay, kahve ve diğer meşrubatlar suya alternatif değillerdir. Hatta tam tersi, çay ve kahve gibi içecekler dehidrasyona yol açtığından daha fazla su ihtiyacına yol açarlar. Bu nedenle bu tür içecekleri su yerine tüketmek yerine her bir bardak içecek tüketiminin ardından daha fazla su tüketmeniz daha yararlı olacaktır.

Ayrıca yaşlılık döneminde su tüketim oranının düştüğü gözlemlenmektedir. Bunda hiç şüphesiz ki yaşlanmaya bağlı olarak susama hissiyatının azalması büyük rol oynamaktadır. Fakat su hayatın her döneminde temel bir ihtiyaçtır ve doğal olarak susamayı beklemeden su ihtiyacının karşılanması önem taşımaktadır. 

Su kaynakları arasında yer alan doğal göllerle ilgili bilgi edinmek için Ülkemizde Görülmesi Gereken En Güzel Doğal Göller başlıklı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Su İle İlgili Dikkat Çekici Ayrıntılar

- Tokluk hissi verir ve kalori yakımını hızlandırır.

- Eklemleri korur.

- Cilde ihtiyacı olan nemi kazandırır.

- Beyin fonksiyonlarına yardımcı olur.

- Vücuttaki toksinlerin atılmasını sağlar.

- Kabızlığı önler.

- Böbrek taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.

- Vücut ısısını düzenler.

- Kalp sağlığını korur.

- Ağız kokularını giderir.

Doğal kaynak suyu olan termal su hakkında bilgi sahibi olmak için ise Şifa Dolu Faydalarını Hep Duyuyoruz Ama Termal Su Nedir? başlıklı içeriğimize göz atabilirsiniz.

Su, iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşan bir moleküldür.^[1] Kimyasal formülü H₂O'dur.^[2] Oksijen, 6A grubu elementidir ve bir ametaldir.^[3] Hidrojen ise 1A grubunda bulunan ancak genel kuralın aksine metal değil, ametal olan bir atomdur.^[4] Su, bu iki elementin, ametaller arasındaki kimyasal bağ olan kovalent bağ yoluyla bağlanması sonucu oluşur.^[5] Kovalent bağ, bildiğimiz sıradan bağlar arasındaki en güçlü bağlardır.

Su, polar, yani kutuplu bir yapıdadır; çünkü hidrojen atomlarıyla oksijen atomlarının elektronegativitesi, yani elektronları birbirine çekme gücü eşit değildir.^[6] Oksijen, kovalent bağın karakteristik özelliği olan "elektron paylaşımı" içerisinde, paylaşılan elektronları kendisine daha kuvvetli çeker. Bu da suyun, doğrusal bir molekül değil,"kırık" bir yapıda olmasına sebep olur. Aşağıdaki çizimde bunu görebilirsiniz:

Ayrıca suyun yapısında hem hidrojen hem de oksijen atomlarının varlığı, moleküller arasında oluşan çok önemli bir diğer bağa, hidrojen bağına da imkan verir.^[7] Hatırlanması gereken şey şudur: Kovalent bağlar, iyonik bağlar ve metalik bağlar, moleküllerin içinde ve atomlar arasında oluşan bağlardır. Hidrojen bağları, adhesif bağlar, kohesif bağlar gibi bağlarsa, moleküller arasında oluşan, atomlar arasındaysa görülmeyen bağlardır. Yani bu ikinci grup bağlar, iki atomu değil, iki molekülü birbirine bağlayan bağlardır.

Suyun Yaşam ve Canlıların Cansızlıktan Evrimi İçin Önemi

Peki su, bizim gibi canlıların oluşması için neden şarttır? Kimyasal evrim için neden gereklidir? Cansızlıktan canlılığın oluşmasında ve sonrasında bu canlılığın kararlılığında, suyun önemi nedir?

Bu soruyu aşağıdaki maddelerde toplayarak cevaplayabiliriz:

1. Buz, Yüzer!

Suyun katı hali olan "buz", hidrojen bağları sayesinde bir arada tutulur. Her bir su molekülü, diğer 4 su molekülüne bağlanır ve sağlam, dayanıklı bir kristal yapısı doğurur. Her ne kadar buzun yapısı oldukça sağlamsa da, suyun buz halindeki atomlar, sıvı halindeki atomlar kadar sıkı bir halde paketlenmemiştir. Bir diğer deyişle suyun sıvı hali, katı halinden daha yoğundur.^[8] Bu da, Arşimet'in meşhur yoğunluk ilkeleri dahilinde, buzun su üzerinde yüzebilmesini açıklar.

Centre for Ice and Climate

Şimdi, buz suyun üzerinde yüzemeseydi neler olurdu bir düşünün: Bir kere, nehirler, göller, vs. yüzeyden başlayarak değil, buz batacağı için dibinden başlayarak yukarıya doğru donardı. Bu da sudaki tüm canlılığı yok ederdi – ki cansızlıktan canlılığın evriminin suda gerçekleştiğini hatırlayınız. Ancak normal haliyle buz, su üzerinde yüzebileceği için, hem bu şekilde su canlılarının ölmesine engel olur, hem de suyun içerisindeki ısının soğuk havalarda dışarıya kaçmasını önleyen bir tabaka görevi görür. Bu da, balıkların, su bitkilerinin ve benzeri hayvanların 0 dereceden soğuk havalarda dahi hayatta kalabilmelerini sağlar.

Ayrıca suyun buzdan daha yoğun olması, buharlaşmayı da yavaşlatır, yağmurları ciddi anlamda kısıtlardı. Tüm bunlar, öncelikle atmosferin oksijen kaynağı olan alglerin hayatta kalamamasına neden olurdu, bu da muhtemelen hiçbir zaman bildiğimiz kadar çeşitli bir yaşamın evrimleşememesine neden olurdu.

2. Suyun Erime/Donma Noktası ve Isı Kapasitesi

Diğer moleküllerle kıyaslandığında buzu eritmek için çok daha fazla enerji (ısı) gerekir. Bunun sebebi, suyun yapısındaki sayısız hidrojen bağı ve bunları kırmak için gereken enerjinin yüksekliğidir. Unutmamak gerekir ki buzu sıvı su yapmak için, buz moleküllerinin arasındaki tüm hidrojen bağlarının kırılması gerekir. Tam tersi tepkime olan donma sırasında da etrafa büyük oranda enerji salınır (hidrojen bağlarının kurulması sırasında). Buzun kolay kolay erimemesi, kutup noktalarında biriken ve tüm Dünya'nın iklimine katkı sağlayan buzulları mümkün kılabilmektedir. Buz kolaylıkla eriseydi, günümüz iklimleri çok daha farklı ve sıcak olurdu.

Ayrıca su, oldukça yüksek bir ısı kapasitesine (ısıl kapasite) sahiptir. Isı kapasitesi, herhangi bir molekülün 1 gramını, 1 santigrat derece ısıtmak için gereken enerji miktarıdır. Bu da, sudan oluşan bir gezegende, sıcaklık düzeylerinin oldukça sabit ve düzenli olmasını sağlar. Bu, Dünya'nın Mars'taki gibi gündüz derece, gece derece olmamasını açıklar. Eğer suyun ısı sığası çok daha düşük olsaydı, yine tüm iklimler alt üst olurdu. Belki canlılık buna adapte olur, buna göre evrim geçirirdi ama yine de, bildiğimiz anlamıyla yaşam evrimleşemezdi.

3. Adhezyon, Kohezyon ve Yüzey Gerilimi

Kohesif kuvvetler, benzer moleküllerin arasında oluşan çekim kuvvetidir. Bu, su moleküllerinin birbirini çekmesini açıklamaktadır. Hepimiz, yağmurlu bir günde arabanın camına düşen su damlacıklarının birbiriyle birleşerek daha büyük su damlaları oluşturduğunu görmüşüzdür. Bunun sebebi, kohesif kuvvetlerdir. Kohesif kuvvetler sayesinde su, bitkilerin köklerinden en uç yapraklarına kadar ince borularla iletilebilir. Ayrıca suyun yüzey gerilimi sayesinde, bazı böcekler ve minik hayvanlar suyun üzerinde yürüyebilmektedirler. Bu da canlılık için önemli bir özelliktir. 

4. Su, Harika Bir Çözücüdür!

Vücudumuzdaki hücreler için vazgeçilmez bir özellik, suyun çözücü gücüdür. Suyun içerisinde pek çok molekülü çözüp iyonlarına ayırmak mümkündür. Bu da hücrelerin aktif taşıma, pasif taşıma, sinyal iletimi gibi pek çok özelliğe sahip olabilmelerini açıklar. Ayrıca yaşamın ilkel başlangıcını ve kimyasal evrimini mümkün kılan ortam da su olmaktadır.

5.  Su Çözeltileri Asidik de, Bazik de Olabilir!

Su hem zayıf bir asittir, hem de zayıf bir bazdır ve bu ikisini aynı anda olabilen nadir moleküllerdendir (tek değildir). Bildiğiniz gibi asit, çözeltiye pozitif hidrojen atomu (H) verebilen maddelere denir. Baz ise çözeltiye negatif hidroksit (OH) molekülü verebilen maddelere denir. Su, bu ikisinin bir karışımıdır ve çözeltiye, duruma göre, iki iyonu da verebilir. Bu "duruma göre" tabiri, içinde çözülmesi beklenen maddenin kimyasal özelliklerine bağlıdır. 

6. Su, Güçlü Bir Radyasyon Kalkanıdır!

Güneş'in, hele ki atmosferin olmadığı dönemlerdeki ölümcül radyoaktif ışınları, Dünya'nın erken zamanlarında oluşan okyanuslar ve denizler tarafından bloke edilmiştir. Günümüzde halen radyoaktif ışınlar pratik olarak deniz yüzeyinin metreden altına erişemezler. Yaşamın da okyanus tabanlarında başlamış olması, suyun bu koruyucu yapısı ile yaşamın başlangıcı arasında bir ilişki olduğunu düşünmemizi sağlar.

Su, Dünya'ya Nasıl Geldi?

Gezegenimizde bulunan suyun yarısı, Güneş'ten bile daha yaşlıdır, dolayısıyla Dünya'da var olan suyun hepsi gezegenimizde oluşmuş olamaz.^[9] Bu nedenle suyun, gezegenimize kuyruklu yıldızlar gibi gök cisimlerinde, donmuş halde geldiği düşünülmektedir. Bu su gezegenimize ulaştığında, Dünya hâlâ bir alev topuydu. Gök cisimleri Dünya'ya çarptıkça içindeki suyu gezegenimize aktarıyorlardı. Bugünkü hesaplara göre Dünya'nın erken dönemlerinde yaşanan ve 20 milyon yıl boyunca süren kuyruklu yıldız bombardımanları, nihayetinde gezegenimizdeki okyanusları oluşturmuştur. Bu sayede, Dünya ilk yaşam formları için uygun bir hale gelmiş ve su sayede yaşamın en kritik yapıtaşı olmuştu.

Okyanuslar Dünya'nın yüzeyini kapladıktan sonra yerin altından volkanlar çıkmaya başladı. Bazılar ise sadece denize mineral pompalayan bir sisteme dönüştü. Bu materyallerin (mineral vb.) varlığı Dünya yaşamı için bir dönüm noktası olacaktı. İlk mikroskobik canlılar bu zaman ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Su ile İlgili 50 Şaşırtıcı Gerçek

Görebileceğiniz gibi su, hayatın temelidir. Şu anda bile bütün "uzayda yaşam arayışı" programlarımız suyun gezegen üzerinde sıvı halde bulunup bulunamayacağına dayandırılıyor. Çünkü bildiğimiz anlamıyla yaşam, su olmaksızın var olamaz.

Elbette bir ihtimalle, suya ihtiyaç duymayan yaşam formları da hayal ve inşa edilebilir; ancak şu anda elimizde böyle bir örnek yok. Buna karşılık elimizde, su sayesinde oluşan ve suya muhtaç olan yaşamdan evrimleşebileceğini bildiğimiz yüz milyarlarca canlı ve yok olmuş tür var! Dolayısıyla yaşam arayışında suya odaklanmak, okyanus içerisinde spesifik bir su damlasını arayan biz insanlar için şu etapta iyi bir tercih gibi gözüküyor.

Fakat suyla ilgili bildiklerimiz, yukarıda verdiklerimizle sınırlı değildir. Çok daha fazlasını biliyoruz. Aşağıda, buna yönelik keyifli bir derleme göreceksiniz.

Visually

Sonuç

İşte tüm bu sebeplerle ve belki daha da fazlasıyla, su bizim bildiğimiz anlamıyla hayat için son derece önemlidir. Su olmasaydı, Dünya'da yaşam muhtemelen başlamayacaktı diyoruz, çünkü bildiğimiz tüm canlılık, öyle veya böyle su moleküllerine muhtaç.

Ancak aslında "Su olmasaydı yaşam başlayamazdı." ifadesi biraz fazla anlam yüklü bir ifade Çünkü örneğin Karbon olmasaydı veya Oksijen olmasaydı da Dünya'da yaşam asla başlamayabilirdi. Dolayısıyla, farazi bir "olmasaydı" ifadesi, çok fazla anlam taşımıyor ve bireylerin neden-sonuç ilişkisi yanılgısına düşmesine neden oluyor. Su var olduğu için zaten yaşam başladı; olmasaydı ne olacağını bilmenin çok fazla yolu yok. Evet, bugün etrafımızda su bulunmayan hiçbir gezegende yaşam yok; ancak şu ana kadar incelediğimiz gezegenlerin sayısı, Evren'deki gezegenlerin sayısının yanında bir elin parmaklarının sayısını geçmez. Hele ki üzerine iniş yaparak, gerçekten detaylı bir analiz yaptığımız gezegen sayısı yok denecek kadar az. Dolayısıyla, yaşamın ne şartlarda başlayabileceğini sadece gezegenimizden edindiğimiz bilgilere bakarak çıkarıyoruz. Tek bir gezegeni örnek almak ise, muhtemelen sayısız tanımımızı hatalı kılıyor.

İşte bu yüzden yazı boyunca "bizim bildiğimiz anlamıyla" kelimelerini vurguladık. Burada dikkatinizi çekmek istediğimiz bir şey var: Biz bu evrende yaşıyoruz, bu evrenin fizik kurallarına tabiiyiz. Bu evrenin fizik kuralları dahilinde, şu anda etrafımızda gördüğümüz şekilde moleküller oluştu. Bu evrenin fizik yasaları sebebiyle, Dünya dediğimiz gezegen, Güneş dediğimiz yıldız etrafında var olabildi. Bu evrendeki fizik yasaları sayesinde su Dünya’yı kapladı. Aynı yasalar sayesinde, cansız maddelerden, milyonlarca yıl içerisinde, bugün bizim "canlı" dediğimiz, halbuki cansızlardan kimyasal açıdan çok da bir farkı olmayan varlıklar oluşabildi. Ancak -varsa- başka bir evrende ya da evrenimizin başka bir köşesinde, aynı fizik yasalarının getirdiği bambaşka koşulların etkisi alında, bizim bilmediğimiz türden "canlılar" var olabilir. Daha farklı atomik kombinasyonlara sahip canlılar Suya ihtiyaç duymayan canlılar…

Sonuçta unutmamamız gereken bir şey var: "Canlılık" tabirini, bizler, bu gezegende var olan canlılar olarak icat ettik. Bu tabiri, bildiğimiz varlıklar arasında kıyaslamalar ve gözlemler yaparak bulduk. Ancak Evren'in tamamını bilmiyoruz. Evrenin "dışında" ne var, onu da bilmiyoruz. Dolayısıyla şu anda kullandığımız "canlılık" tabiri son derece kısıtlı olabilir. Hatta tamamen yanlış da olabilir.

Siz siz olun, canlılığa gereğinden fazla anlam yüklemeyin. Çünkü unutmayın, bir kömür parçasını ya da kütüğü oluşturan atomlarla, sizi oluşturan atomlar tamamen aynı yapıdalar. Tek farkları, milyarlarca yıl öncesinden başlayarak geçirdikleri farklı evrim süreçleri Canlılık, kimyasal bir evrimin sonucunda cansızlıktan oluştu ve biyolojik bir evrim sayesinde bugüne kadar, bu kadar dallanarak ulaştı. Bir kömür parçası ise, fiziksel ve kimyasal bir evrimin sonucunda bugününe ulaştı; biyolojik bir evrime asla tabi olmadı, canlılığın oluşumunu sağlayan kimyasal evrim sürecini yaşamadı. Ancak ne olursa olsun, canlılardaki ve cansızlardaki karbon aynı karbon, hidrojen aynı hidrojen ve oksijen aynı oksijen…

Alıntı Yap

Okundu Olarak İşaretle

Paylaş

Sonra Oku

Notlarım

Yazdır / PDF Olarak Kaydet

Bize Ulaş

Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.