Messor Structor Uçuş Zamanı

1 T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ORMAN VE ANTROPOJENİK STEP EKOSİSTEMLERİNDE ÇUKUR TUZAKLARININ KARINCA TÜRLERİNİ BELİRLEMEDEKİ ETKİNLİKLERİ UĞUR AKGÜN YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Tez Danışmanı: Doç. Dr. KADRİ KIRAN EDİRNE

2

3 T.Ü.FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ YÜKSEK LİSANS/DOKTORA PROGRAMI DOĞRULUK BEYANI Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında, tüm verilerin bilimsel ve akademik kurallar çerçevesinde elde edildiğini, kullanılan verilerde tahrifat yapılmadığını, tezin akademik ve etik kurallara uygun olarak yazıldığını, kullanılan tüm literatür bilgilerinin bilimsel normlara uygun bir şekilde kaynak gösterilerek ilgili tezde yer aldığını ve bu tezin tamamı ya da herhangi bir bölümünün daha önceden Trakya Üniversitesi ya da farklı bir üniversitede tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. 30 / 10 / Uğur AKGÜN II

4 Yüksek Lisans Tezi Orman ve Antropojenik Step Ekosistemlerinde Çukur Tuzaklarının Karınca Türlerini Belirlemedeki Etkinlikleri T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada, Trakya Bölgesi nde orman ekosistemi olarak seçilen Edirne- Lalapaşa-Doğanköy ve antropojenik step ekosistemi olarak seçilen Edirne-Merkez- Büyükismailçe köylerinde 5 farklı çukur tuzak (1,5cm çatı aralıklı çevre bozumlu, 1,5cm çatı aralıklı çevre bozumsuz, 3cm çatı aralıklı çevre bozumlu, 3cm çatı aralıklı çevre bozumsuz ve hipogeik çukur tuzak) kullanılarak toplanan organizmalar ve bunların yanısıra aynı alanlarda klasik el ile toplama yöntemiyle yakalanan karıncalar kullanılarak tuzak etkinlikleri araştırılmıştır. Tuzaklar ile elde edilen karıncalar dışındaki organizmaların filum, ordo, klasis ve familya, her iki yöntem ile elde edilen karıncaların ise tür düzeyindeki teşhisleri yapılarak faunistik ve ekolojik veriler elde edilmiştir. Çalışmayla 22 canlı grubu ve 56 karınca türüne ait örnek elde edilmiştir. Bu örneklerin u tuzaklardan, ü ise klasik el ile toplama yöntemiyle elde edilmiştir. Teşhis edilen karınca türlerinden 2 si (Solenopsis lusitanica Emery, Ponera testacea Emery) Türkiye karınca faunası için, 3 ü (Proformica striaticeps (Forel), Tetramorium flavidulum Emery, T. galaticum Menozzi) Trakya bölgesi karınca faunası için yeni kayıttır. Orman ekosisteminde 10 canlı grubunun tamamının hipogeik, antropojenik step ekosisteminde ise 8 canlı grubunun tamamının epigeik çukur tuzaklara yakalanmasında istatistiksel olarak anlamlı fark elde edilmiştir (p<0,05). III

5 Orman ekosisteminde canlı gruplarının 1,5cm çatı aralığına sahip epigeik çukur tuzaklara yakalanmada istatistiksel olarak anlamlı bir fark elde edilemezken 3cm çatı aralığına sahip çukur tuzaklara 3 canlı grubunda (Collembola, Dermaptera ve Chilopoda) anlamlı fark tespit edilmiştir. Antropojenik step ekosisteminde ise 1,5 cm çatı aralığına sahip epigeik çukur tuzaklara yakalanan canlılardan sadece coleopterler anlamlı olarak farklı iken 8 canlı grubunun (Coleoptera, Diptera, Hymenoptera, Orthoptera, Lepidoptera, Areneae, Acaridae, Isopoda) ise 3cm çatı aralığına sahip epigeik çukur tuzaklara yakalanmada istatistiksel olarak anlamlı fark elde edilmiştir (p<0,05). Örnekleme yapılan her iki ekosistemde 45 karınca türü klasik el ile toplama yöntemiyle, 46 tür ise çukur tuzaklarla elde edilmiştir. Orman ekosisteminde 33 tür klasik el, 32 tür çukur tuzaklarla, antropojenik step ekosisteminde ise 25 tür klasik el, 31 tür çukur tuzaklar ile elde edilmiştir. Orman ekosisteminde 9 karınca türünün epigeik, 3 türün hipogeik; antropojenik step ekosisteminde ise 11 türünün epigeik, 2 türün hipogeik çukur tuzaklara yakalanmalarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark elde edilmiştir (p<0,05). Orman ekosisteminde 7 karınca türünün 1,5, 8 türün 3cm; antropojenik step ekosisteminde ise 8 türün 1,5, 10 türün 3cm çatı aralığı modifikasyonlu çukur tuzaklara yakalanmalarında istatistiksel olarak anlamlı fark elde edilmiştir (p<0,05). Orman ekosisteminde 6 karınca türünün çevre bozunumsuz, 4 türün çevre bozunumlu; antropojenik step ekosisteminde ise 7 türün çevre bozunumsuz, 8 türün çevre bozunumlu çukur tuzaklara yakalanmalarında istatistiksel olarak anlamlı fark elde edilmiştir (p<0,05). Yıl : Sayfa Sayısı : XXI+ step. Anahtar Kelimeler : Karınca, çukur tuzak, ekoloji, fauna, orman, antropojenik IV

6 Master Thesis Effectiveness of Pitfall Traps in Determining the Ant Species of Forest and Anthropogenic Steppe Trakya University Institute of Natural Sciences Biology Department ABSTRACT In this study, trap efficiencies were investigated based on organisms collected with 5 different pitfall traps (trap with cm roof gap and environmental disturbance, trap with cm roof gap and no environmental disturbance, trap with 3cm roof gap and environmental disturbance, trap with 3cm roof gap and no environmental disturbance and hipogeic trap) and on ant specimens collected with classical hand collection method in a forest - Edirne-Lalapaşa-Doğanköy- and an anthropogenic step ecosystem -Edirne-Merkez-Büyükismailçe- in Thrace Region. Identifications of organisms in pitfall traps, excluding ants, were performed at Phylum, Order, Classis and Familia levels, those of all ants in both sampling methods were performed at species level and faunistic and ecological data were gathered. A total of specimens were collected from 22 different organisms and 56 ant species of the total number were collected in traps and were obtained in classical hand collection method. Two of the ant species (Solenopsis lusitanica Emery and Ponera testacea Emery) are new records for Turkey and 3 (Proformica striaticeps (Forel), Tetramorium flavidulum Emery and T. galaticum Menozzi) are new records for Thrace Region ant fauna. The presence of 10 organism groups in hipogeic pitfall traps used in forest ecosystem and presence of 8 organism groups in epigeic pitfall traps in anthropogenic step ecosystem revealed statistically significant differences (p<0,05). V

7 The statistical analysis revealed no significant differences for sampling rates of all organisms in epigeic pitfall traps with cm roof gap but the difference was significant for 3 organism groups (Collembola, Dermaptera ve Chilopoda) in traps with 3cm roof gap. In anthropogenic step ecosystem samplings, on the other hand, the significance was obtained in epigeic traps with cm roof gap only for coleopterans and for 8 organism groups (Coleoptera, Diptera, Hymenoptera, Orthoptera, Lepidoptera, Areneae, Acaridae, Isopoda) in epigeic traps with 3cm roof gap (p<0,05). 45 ant species were sampled in the two ecosystems by classical hand collection method and 46 species were sampled by means of pitfall traps. The numbers of hand collected and pitfall trap collected ant species were 33 and 23, respectively, in forest ecosystem and 25 and 31, respectively, in anthropogenic step ecosystem. Sampling of 9 ant species in epigeic and of 3 species in hipogeic pitfall traps in forest ecosystem, and sampling of 11 species in epigeic and of 2 species in hipogeic pitfall traps in anthropogenic step ecosystem revealed statistically significant differences (p<0,05). Sampling of 7 ant species in pitfall traps with cm roof gap and of 8 species in pitfall traps with 3cm roof gap were statistically significant in forest ecosystem while significance was obtained in anthropogenic step ecosystem for 8 species in traps with cm and for 10 species in traps with 3 cm roof gaps. In forest ecosystem, sampling of 9 ant species in pitfall traps with no environmental disturbance and of 3 species in pitfall traps with environmental disturbance, and in anthropogenic step ecosystem sampling of 7 species in traps with no environmental disturbance and of 8 species in traps with environmental disturbance revealed statistically significant differences (p<0,05). Year : Number of Pages : XXI+ Keywords : Ant, piftall trap, ecology, fauna, forest, antropogenic steppe. VI

8 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER VII TEŞEKKÜR XII SİMGELER VE KISALTMALAR XIII ŞEKİLLER LİSTESİ XVI ÇİZELGELER LİSTESİ XVIII BÖLÜM GİRİŞ 1 BÖLÜM KAYNAK ARAŞTIRMASI 6 BÖLÜM GENEL BİLGİLER BÖLÜM MATERYAL VE METOT Arazi Çalışmaları Araştırma Bölgeleri Materyal Toplama Klasik el ile toplama yöntemi Çukur tuzak ile toplama yöntemi Epigeik çukur tuzak Hipogeik çukur tuzak Laboratuar çalışmaları Verilerin girilmesi VII

9 Materyalin preparasyonu Teşhis İstatistik BÖLÜM BULGULAR FAUNİSTİK ALTFAMİLYA: DOLICHODERINAE FOREL Cins: Bothriomyrmex Emery, Bothriomyrmex communista Santschi, Cins: Tapinoma Foerster, Tapinoma erraticum (Latreille, ) ALTFAMİLYA: FORMICINAE LATREILLE Cins: Camponotus Mayr, Camponotus aethiops Latreille, Camponotus atricolor (Nylander, ) Camponotus lateralis (Olivier, ) Camponotus piceus (Leach, ) Cins: Cataglyphis Foerster Cataglyphis aenescens (Nylander, ) Cataglyphis nodus (Brullé, ) Cins: Colobopsis Mayr, Colobopsis truncatus Mayr, Cins: Formica Linnaeus, Formica cunicularia Latreille, Formica gagates Latreille, Formica sanguinea Latreille, VIII

10 Cins: Lasius Fabricius, Lasius alienus (Foerster, ) Lasius turcicus Santschi, Cins: Plagiolepis Mayr, Plagiolepis pygmeae (Latreille, ) Plagiolepis taurica Santschi, Plagiolepis xene Stärcke, Cins: Prenolepis Mayr, Prenolepis nitens (Mayr, ) Cins: Proformica Ruzsky, Proformica korbi (Emery, ) Proformica striaticeps (Forel, ) ALTFAMİLYA: MYRMICINAE LEPELETIER Cins: Aphaenogaster Mayr, Aphaenogaster epirotes (Emery, ) Aphaenogaster subterrenea (Latreille, ) Cins: Crematogaster Lund, Crematogaster ionia Forel, Crematogaster sordidula (Nylander, ) Crematogaster sp Cins: Messor Forel, Messor hellenius Agosti & Collingwood, Messor oertzeni Forel, Messor orientalis (Emery, ) Messor wasmanni Krausse, Cins: Monomorium Mayr, IX

11 Monomorium monomorium Bolton, Cins: Myrmecina Curtis, Myrmecina graminicola (Latreille, ) Cins: Myrmica Saunders, Myrmica sabuleti Meinert, Myrmica scabrinodis Nylander, Cins: Pheidole Westwood, Pheidole cf. pallidula (Nylander, ) Cins: Solenopsis Westwood, Solenopsis fugax (Latreille, ) Solenopsis lusitanica Emery, Cins: Stenamma Westwood, Stenamma sp Cins: Temnothorax Mayr, Temnothorax crasecundus Seifert & Csősz, Temnothorax flavicornis (Emery, ) Temnothorax graecus (Forel, ) Temnothorax interruptus (Schenck, ) Temnothorax parvulus (Schenck, ) Temnothorax semiruber (André, ) Temnothorax turcicus (Santschi, ) Temnothorax unifasciatus (Latreille, ) Temnothorax sp Cins: Tetramorium Mayr, Tetramorium chefketi Forel, Tetramorium diomedeum Emery, X

12 Tetramorium ferox Ruzsky, Tetramorium flavidulum Tetramorium galaticum Tetramorium hippocratis Agosti & Collingwood, Tetramorium hungaricum Röszler, Tetramorium moravicum Novák & Sadil, Tetramorium cf. caespitum ALTFAMİLYA: PONERINAE DONISTHORPE Cins: Ponera Latreille, Ponera testacea Emery, EKOLOJİK TOPLAMA YÖNTEMLERİNİN ETKİNLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI BÖLÜM TARTIŞMA KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ TEZ ÖĞRENCİSİNE AİT TEZ İLE İLGİLİ BİLİMSEL FAALİYETLER XI

13 TEŞEKKÜR Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde, değerli bilgilerini benimle paylaşan, kıymetli zamanını ayırıp sabırla ve büyük bir ilgiyle bana faydalı olabilmek için elinden gelenden fazlasını sunan, güler yüzünü ve samimiyetini benden esirgemeyen ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli bilgilerden faydalanacağımı düşündüğüm ve danışman hoca statüsünü hakkıyla yerine getiren kıymetli Hocam Doç.Dr. Kadri KIRAN a teşekkürü bir borç biliyor ve şükranlarımı sunuyorum. Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca yardım, bilgi ve tecrübeleri ile bana sürekli destek olan başta Doç.Dr. Celal KARAMAN, Doç.Dr. Volkan AKSOY, Doç.Dr. Mehmet AYBEKE, funduszeue.infoç.Dr. Necmettin GÜLER, funduszeue.infoç.Dr. Beytullah ÖZKAN olmak üzere Biyoloji bölümündeki tüm hocalarıma teşekkür ederim. İstatistik konusunda bana her türlü desteği sağlayan Tıp Fakültesi Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim Anabilim Dalı dan funduszeue.info Necdet SÜT e teşekkür ederim. Çalışmam boyunca benden bir an olsun yardımlarını esirgemeyen kuzenlerim Azra ÖZCAN, Saibe ÖZCAN ve Selen AKGÜN, arkadaşlarım Merve Nur KAHRAMAN, Gizem TANSEL, Samican AÇIKGÖZ, Merve BATMAZ, Sena BATMAZ, Nezahat TAŞÇI, Hazal SEZGİNER, Melis KELEŞ, Ferhat BİNGÖL ve İsmail ARUCA ya teşekkürlerimi sunarım. Çalışma süresince tüm zorlukları benimle göğüsleyen ve hayatımın her evresinde bana destek olan, beni bu günlere sevgi ve saygı kelimelerinin anlamlarını bilecek şekilde yetiştirerek getiren ve benden hiçbir zaman desteğini esirgemeyen, bu hayattaki en büyük şansım olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Bu çalışma Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından TÜBAP nolu proje ile desteklenmiştir. XII

14CNW: Çentiğin en öndeki iki uç kısmı arasındaki genişlik. fg: Frontal oyuk fk: Frontal karina fm: Femur fn: Funikulus fr: Alın ga: Gaster XIII

15 gn: Yanak HL: Karşıdan bakışta klipeusun ön orta kenarından, oksipital kenarın ortasına kadar olan maksimum uzunluk HPGBİ: Büyükismailçe Köyü Hipogeik HPGDK: Doğanköy Hipogeik HW: Karşıdan bakışta gözlerin arkasından itibaren başın maksimum genişliği ko: Koksa m: male (erkek) md: Mandibül mn: Mesonotum mpg: Metanotal oyuk ms: Mesosoma OR: Ormanlık alan pg: Petek göz pms: Promesonotal sütur pn: Pronotum pnd: Petiolar nod ppt: Postpetiol PPW: Dorsalden ölçülmek üzere postpetiolün maksimum genişliği pr: Propodeum ps: Propodeal açıklık psp: Propodeal diken pt: Petiol PW: Dorsalden ölçülmek üzere petiolün maksimum genişliği q: queen (kraliçe) scp: Skapus SL: Anten skapusunun düz hat olarak maksimum uzunluğu, kaidedeki birleşme noktası veya boyun bölgesi hariç str: Sternit tb: Tibia tr: Trokanter trg: Tergit XIV

16 trs: Tarsus trt: Tarsal tırnaklar w: worker (işçi) XV

17 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil Myrmica scabrinodis işçisinin profilden görünümü. ga- gaster, mn-mezonotum, ms- mesosoma, pn- pronotum, ppt- postpetiol, pr- propodeum, ps- propodeal açıklık, psp- propodeal diken, ptpetiol Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde başın önden görünümü. as- anten çukuru, cl- klipeus, fg- frontal oyuk, fk- frontal karina, fr- alın, gn- yanak, md- mandibül, pg- petek göz Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde anten clb- anten topuzu, fn- funikulus scp- skapus Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde ön bacak. fm- femur, ko- koksa, tb- tibia, tr- trokanter, trs- tarsus, trt- tarsal tırnaklar Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde bel kısmı. ga- gaster, pe- petiol ppt- postpetiol, pr- propedeum, prd- propodeal spin, ps- propodeal açıklık Şekil Myrmica sabuleti Meinert işçisinde gaster. ppt- postpetiol, str- sternit, trg tergit Şekil Araştırma lokaliteleri Şekil Doğanköy deki çalışılan lokalite Şekil Orman ekosistemi genel görünümü Şekil Büyükismailçe Köyü ndeki çalışılan lokalite Şekil Antropojenik step ekosistemi genel görünümü Şekil Epigeik çukur tuzak kavanoz ve çatı çizimleri Şekil Epigeik çukurtuzak çatı tipleri a. 1,5cm çatı aparatı kapaksız, b. 3cm çatı aparatı kapaksız, c. 1,5cm çatı aparatı kapaklı, d. 3cm çatı aparatı kapaklı e. 1,5cm çatı aralıklı çukur tuzak, f. 3cm çatı aralıklı çukur tuzak Şekil Epigeik tuzakların arazideki genel görünümleri Şekil Çevre bozunumsuz çukur tuzakların toprağa yerleştirilmesi Şekil Çevre bozunumlu çukur tuzakların toprağa yerleştirilmesi Şekil Toprakta tuzak deliklerinin açılması Şekil Hipogeik tuzak çizimi Şekil Hipogeik çukur tuzak gerçek görünüşü Şekil Orman ekosistemindeki hipogeik tuzakların yerleştirilmesi Şekil Antropojenik step ekosistemindeki hipogeik çukur tuzakların yerleştirilmesi Şekil Hipogeik tuzakların bahçe teli ile örtülmesi Şekil Verilerin girildiği veri tabanı grafik arayüzü Şekil Solenopsis lusitanica işçisi, A. cepheden baş, B. profilden tüm vücut Şekil Ponera testacea işçisi, A. cepheden baş, B. profilden tüm vücut Şekil Çukur tuzaklar ile elde edilen canlı gruplarının dağılımı XVI

18 Şekil Orman ekosistemindeki çukur tuzaklardan elde edilen tüm grupların dağılımları Şekil Antropojenik Step ekosistemindeki çukur tuzaklardan elde edilen tüm grupların dağılımları..

19 ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge Farklı karasal eklembacaklı örnekleme yöntemleri arasındaki karşılaştırmalar Çizelge Tuzak rumuzları ve anlamları Çizelge Cinslere göre tür tayinlerinde kullanılan literatürler Çizelge 5. 51 Çizelge Crematogaster ionia türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Crematogaster sordidula türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Crematogaster sp. türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Messor hellenius türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Messor oertzeni türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Messor orientalis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Messor wasmanni türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Monomorium monomorium türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı.. 56 XVIII

20 Çizelge Myrmecina graminicola türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Myrmica sabuleti türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Myrmica scabrinodis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Pheidole pallidula türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Solenopsis fugax türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Solenopsis lusitanica türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Stenamma sp. türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium chefketi türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium diomedeum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium ferox türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium flavidulum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium galaticum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium hippocratis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium hungaricum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium moravicum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı Çizelge Tetramorium cf.

21

22 Çizelge Orman ekosisteminden elde edilen karınca türlerinden istatistiksel olarak anlamlı olan grupların çukur tuzak tiplerine göre dağılımı Çizelge Antropojenik step ekosisteminden elde edilen karınca türlerinden istatistiksel olarak anlamlı olan grupların çukur tuzak tiplerine göre dağılımı Çizelge Orman ekosisteminde kurulan çukur tuzakların tür ve birey yakalama bakımından mevsimlere göre etkinlikleri (Kalın yazılı kısımlar en etkin tuzağı göstermektedir) Çizelge Antropojenik step ekosisteminde kurulan çukur tuzakların tür ve birey yakalama bakımından mevsimlere göre etkinlikleri (Kalın yazılı kısımlar en etkin tuzağı göstermektedir) XXI

23 BÖLÜM GİRİŞ Ekoloji, canlıları kendi çevrelerinde ele alarak birbirleriyle ve cansız çevre ile olan etkileşimlerini inceler. Ekologlar; canlıların coğrafi dağılışlarını, sayı ve dinamizminde görülen geçici değişimleri, çevre faktörleri ve bunların etkilerini, popülasyonlarda görülen tür içi ve türler arası ilişkileri, popülasyon dinamiği ve ekosistemdeki madde alışverişleri gibi konuları incelemektedirler (Oğurlu, ). Sistematik ise organizmaların farklılıklarını, çeşitliliklerini ve onlar arasındaki akrabalık derecelerini inceler. Kısacası sistematik, organizmalar arasındaki farklılıkları inceleyen bilim dalıdır. Sistematiğin en büyük uğraşlarından biri, her tür veya yüksek taksonun kendine has olan özelliklerinin neler olduğunu tespit etmektir. Bir diğeri ise ele alınan taksonların ortak özelliklerinin ne olduğunu ve bu özelliklerin hangi biyolojik sebeplerden meydana geldiğini tespit etmektir (E. Mayr, ). Organizmalar üzerinde ekolojik ve sistematik çalışmaların yapılabilmesi için incelenecek canlıların ölü veya canlı olarak yakalanması, markalanması ya da en azından gözle gözlemlenmesi gerekmektedir. Bu işlemler yapılamadığı taktirde ne ekolojik ne de sistematik çalışma yapılabilir. Çünkü bu tür çalışmalar için mutlaka örneklemelere dayalı sayısal verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Canlıları doğal ortamlarında yakalamak her zaman zor olmuştur. Bunun yanında önyargılardan uzak ve tüm bireylere eşit mesafede yakalama yapma çok daha kompleks bazı sistemleri devreye sokmayı gerektirmiştir. Canlıların yakalanmaları için yakalama işleminde doğrudan rol alma veya canlıları hazırlanan bir takım materyaller ile dolaylı olarak yakalamak mümkündür. Canlıların doğadan doğrudan el ile toplanmaları, anaokulundaki küçük çocuklardan, taksonomik araştırmalar yapan bilim insanlarına kadar geniş bir kitle 1

24 tarafından halen uygulanmaktadır. Özellikle bazı canlı grupları için bu işlem basit ve kullanışlı olmasına rağmen bazı gruplar için imkansız olabilmektedir. Bunun da ötesinde bazı çalışmalar için toplama esnasında hiçbir etkenin olmadığı ya da en aza indirgendiği toplama yöntemleri ile bazı sayısal verilere ihtiyaç duyulabilir. Bu durumda el ile yapılan toplamalar, gerek organizmalar üzerinde büyük bir baskı oluşturması, gerekse her işlem için kusursuz bir birliktelik gösteremeyeceğinden farklı yöntemlere ihtiyaç duyulabilir. Canlıların toplanmasında el ile toplamanın dışında birçok farklı toplama yöntemi vardır. Bu toplama yönteminden bir tanesi de tuzaklar kullanılarak yapılan toplama yöntemidir. Uygun tuzak tiplerinin uygun canlılar için uygulanması neticesinde çalışma için gerekli olan materyalin temini sağlanabilir. Bilindiği gibi canlılar dünyasında böcekler en fazla türe sahip olan gruptur. Dolayısıyla insanoğlu hergün mutlaka bu canlılar ile karşılaşmakta bazılarından kurtulmaya çalışmakta bazılarını görmezden gelmekte ancak bir kısmı üzerinde ise araştırmalar yapmak istemektedir. Bugün tanımlanmış hayvanların en az 4/5 ü bu sınıfa girer. Yaklaşık kadar yaşayan, kadar da fosil hayvan türü tanımlanmıştır ve her sene birkaç bin yeni tür bu sayıya eklenmektedir. Toplam tür sayısının olduğu varsayılmaktadır (Demirsoy, ). Böceklerin yaşadığı ortamlar, sözgelişi bir atın ayak izinde birikmiş sudan, küçük bir tohumun içindeki yere kadar pek çok çeşitlilik gösterir (Oğurlu, ). Böcekler sadece tür çeşitliliği olarak değil, birey yoğunluğu olarak da büyük boyutlara ulaşmaktadır. Mesela bir domates bitkisi üzerinde yaprak bitine, bir karınca yuvasında bir milyon bireye rastlanabilir. Böcek ve diğer canlıların nerelerde bulunacağını bilmek kadar, bunların hangi yollarla toplanacağını bilmek de önemlidir. Alçak boylu bitkiler üzerinde atrap sallamak, yüksek boylu bitkiler ve ağaçlara sopayla vurarak düşen örnekleri japon şemsiyesiyle toplamak, ışık, yem, renk ve seks tuzaklarını kullanmak hareketli canlıları toplamada kullanılan belli başlı yöntemlerdir. Toprakta gezinen canlıların toplanması için bugüne kadar doğrudan doğruya elle toplama, taş kaldırma, berlese hunisi ve çukurlara veya toprağa gömülmüş kaplar içine çekici bazı maddeler (örneğin çürümüş meyve veya hayvan leşi) koymak ve bunun gibi yöntemler uygulana gelmiştir. Böceklerin günün değişik zamanlarındaki aktivitelerinin farklı olması sebebiyle toplama için farklı metotlar uygulanabilir. Ancak toplama metotları iki ana gurupta ele 2

25 alınır. Bunlardan ilki, toplayıcının atrap, aspirator gibi, böcek grubuna uygun toplama ekipmanlarını kullanarak aktif toplama yapması, diğeri ise, genellikle belirli periyotlar ile kurup kontrol ettiği tuzaklar (çukur tuzakları, gübre tuzakları, ışık tuzakları vb.) yardımıyla pasif toplama yapması. Böcek toplama çalışmalarında, örnek sayısının en üst düzeyde olmasını sağlamak için, her iki metodun ve bunlar için gerekli olacak ekipmanların en geniş şekilde kullanılması oldukça önemlidir. Ancak her zaman en üst sayıda örnek toplanması istenmez, gereksiz yere canlı ölümünü en aza indirmek için yeter sayıda örnek toplanması önemlidir. Bu yüzden de canlıları toplamada her yöntem uygun olmayabilir. Bazen az örnek gerekebilir. O zaman da klasik olan yöntemden daha farklı olan bir yöntem seçilmesi gerekmektedir. Çünkü etik olarak gereken miktardan fazla canlının öldürülmesi doğru bir davranış değildir. Aktif toplama ıslak bir parmak, ince bir saç fırçası, pens ya da aspiratör gibi araçlar kullanarak bireylerin habitatlarından fiziksel olarak toplanmasıdır. Bu tür teknikler, uçmayan ya da uçmaya isteksiz olan ergin öncesi safhalar ve hareketsiz erginler gibi nispeten yavaş hareket eden böcekler için kullanışlıdır (P.J. Gullan ve P.S. Cranston, ). Taşları döndürme, ağaç kabuklarını kaldırma, gece dinlenme sırasında gözlenme gibi belirli habitatları arayarak ortaya çıkarılan böceklerin tümü bu şekilde toplamaya uygundur. Gece uçan böcekler ışığı geçiren bir çarşaf üzerinden seçilerek toplanabilirler. Sürekli hareket halinde olan ve çok iyi uçma özelliğine sahip olan böcekleri yakalamak zordur. Birçok böcek, özellikle yaprak döküntüleri ve toprak yığını ya da derin ot öbekleri gibi çıkarılması zor olan mikrohabitatlarda yaşarlar. Buna karşın hedef böceklerin kademeli nem artışına, güçlü bir ısı ya da ışık kaynağına karşı gösterdikleri pozitif fototaksi, termotaksi ve hidrotaksi tepkileri oldukça kullanışlı olup, kümelenmelerini ve yakalanmalarını kolaylaştırır. Ayrıca böceklerin araştırma gezilerini yaptıkları yollar üzerine kurulan basit çukur tuzaklar da yakalamada sıklıkla kullanılan yöntemlerdendir. Bu şekilde yakalanması istenilen böcek grupları, toprak içerisine ağız-seviyesinde gömülen ve bu sayede içine düşen böceklerin tırmanarak kaçamadıkları uygun kaplar kullanmak suretiyle yakalanabilirler. Bu tür çukur tuzakların boyutları oldukça değişkendir. Çukur tuzaklar için yakalama oranı (C), böceğin popülasyon yoğunluğu (N) ve yakalanabilirliğine (T) bağlı olarak değişir ve C=TxN eşitliği ile ifade edilir (Önder, ). 3

26 Çukur tuzaklar ile toplanan materyal eğer mevsimsel olarak ya da yıllık olarak belirli periyotlarda toplanması durumunda hem ekolojik hem de faunistik olarak önemli veriler sağlayabilmektedir. Böcekler içinde karıncalar dünya üzerinde Antarktika kıtası haricinde diğer tüm coğrafyalarda bulunurlar ve toplam biyomasları memeli biyomasından çok daha fazladır (Hölldobler ve Wilson, ). Karıncalar ile ilgili yayınlarda el ile toplama yapıldığı gibi (Agosti ve Collingwood, b; Aldawood ve Sharaf, ), çeşitli tuzak tipleri kullanılarak yapılan çalışmalar da bulunmaktadır. Bunun yanında çukur tuzak kullanımı da bilinmektedir (Abensperg Traun ve Steven, ; Wang, Strazanac ve Butler, ). Ülkemizde karıncalar ile ilgili ilk çalışmalar yılında Rigler tarafından yapılmaya başlanmış olup günümüzde bu çalışmalar gerek yerli gerekse yabancı araştırıcılar tarafından devam etmektedir. Şimdiye kadar Formicidae familyası 6 altfamilyaya bağlı 44 cins ve yaklaşık takson ( tür, 20 alttür) bilinmektedir (Kiran ve Karaman, ). Yapılan çalışmalara bakıldığında karınca örneklerinin el ile toplandığı (Aktaç, Kiran ve Karaman, ; C. Karaman ve Kıran, ; C. Karaman, Kıran ve Aksoy, ; Zaimoğlu, ), bunun yanında çukur tuzak kulanılarak gerek faunistik gerekse mevsimsel olarak ekolojik çalışmalar bulunmadığı görülmektedir. Trakya Bölgesi, Türkiye&#;nin kuzey batısında bulunmaktadır km 2 &#;lik yüzölçümüne sahiptir ve Türkiye nin %3 ünü oluşturmaktadır. Trakya Bölgesi nde karıncalar üzerinde birçok faunistik çalışmalar gerçekleştirilmiştir (Aktaç, Aras, Çamlıtepe ve Kıran, ; Aktaç ve Kıran, ; Aras ve Aktaç, ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Zaimoğlu, ). Bu çalışmalar neticesinde Trakya Bölgesi nde tespit edilen tür sayısı e ulaşmıştır. Bölgenin tür çeşitliliği bakımından bu denli zengin oluşu, farklı fauna elemanları için geçiş kapısı özelliği göstermesi ve Istranca Dağları gibi bir refigiuma sahip olması ile izah edilebilir (Aktaç vd., ). Çalışma, Trakya Bölgesi nde Edirne il sınırı içinde iki farklı ekosisteme sahip olan Lalapaşa ilçesine bağlı Doğanköy ve Merkez e bağlı Büyükismailçe Köyü nde gerçekleştirilmiştir. Büyükismailçe Köyü antropojenik step bir alandır. Diğer lokalite ise Lalapaşa ilçesinde bulunan Doğanköy den 4 km uzaklıkta yer alan ormanlık bir alandır. Doğanköy ile yapılan birçok çalışma mevcuttur. Yapılan bu çalışmalardan bu bölgede Camponotus aethiops Latreille, Colobopsis truncatus Mayr, Formica 4

27 cunicularia Latreille, Formica gagates Latreille, F. pratensis Retzius, Lasius fuliginosus (Latreille), Leptothorax nylanderi (T. crasecundus Seifert & Csősz), Myrmica scabrinodis Nylander, Ponera coarcta (Latreille), Prenolepis nitens (Mayr) ve Temnothorax unifasciatus (Latreille) türleri bulunmuştur (Aktaç vd., ; Başıböyük, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Ancak Büyükismailçe Köyü ile ilgili veya bu köy civarında yapılan ve karıncalar ile ilgili kayıtlar veren bir çalışma şimdiye kadar yapılmamıştır. Bu çalışma, orman ve antropojenik step ekosistemlerinde çeşitli çukur tuzak modifikasyonlarının etkinliklerinin tuzağa düşen canlı grupları ve özellikle karınca türlerini kullanarak tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Ayrıca çalışma ile araştırma alanları veya Trakya Bölgesi için yeni kayıtlar elde edilerek Türkiye karınca faunasına katkılar sağlanabilecek ve son olarak karıncaların aktif periyodu olan Nisan-Kasım ayları arasındaki periyodik olarak toplanan örnekler ile karıncaların popülasyon ekolojisi alanına önemli bir katkı sağlanacaktır. 5

28 BÖLÜM KAYNAK ARAŞTIRMASI Entomolojik çalışmalarda materyal elde etmede kullanılan en önemli metotlardan biri olan çukur tuzaklar (Adis, ; Beirne, ; Colas, ; Edwards ve Heath, ) ilk kez Hertz () tarafından, kısa bir süre sonra da Barber () tarafından mağaracanlılarını toplamak için tanımlanmıştır. Çukur tuzaklar daha sonra birçok artropod grubu elde etmede kullanılmıştır, bunlardan bazıları; Scorpionida (Margules, Milkovits ve Smith, ; Tourtlotte, ); Isopoda (Hamner, Smyth ve Mulford, ; Hayes, ; Hornung, Tartally ve Espadaler, ; Paoletti ve Hassall, ); Diplopoda (Kime, ; Kurnik, ; Mesibov, Taylor ve Brereton, ; Van der Drift, ), Chilopoda (Adis, ; Kurnik, ; Shear ve Peck, ; Voigtlander, ), Symphyla (Adis, ; S. Clark ve Greenslade, ; Shear ve Peck, ); Araneae (Bauchhenß, ; Buddle, Spence ve Langor, ; Bultman, ; Corey ve Taylor, ; Duffey, Locket ve Millidge, ; Koponen, ; Muma, ; Uetz, ); Acari (J. M. Clark, ; López-Campos ve Vázquez-Rojas, ; Mayoral ve Barranco, ; Wickings, ; Wohltmann, Mąkol ve Gabryś, ; Zacharda, ); Collembola (Budaeva, ; Cole, McCracken, Foster ve Aitken, ; Frampton, Van den Brink ve Wratten, ; Joosse-van Damme, ; Pedigo, ); Coleoptera (Arbogast, Kendra, Weaver ve Subramanyam, ; Backlund ve Marrone, ; Simmons, Pedigo ve Rice, ); Carabidae (Andersen, ; Cameron ve Reeves, ; Epstein ve Kulman, ; Kålås, ; Togashi, Nakata, Sugie, Hashimoto ve Tanka, ); Tenebrionidae (Ahearn, ); Staphylinidae (Andersen, ; Braman ve Pendley, ; Ekschmitt, Wolters ve Weber, ); Scarabaeidea (Anlaş, Keith ve Tezcan, ; N. J. Martínez, Franz ve Acosta, ; Peck ve Howden, ; Thakare, Zade ve Chandra, ; Young, ); Latridiidae (Hartley, Andrews ve McHugh, ); hatta karasal Amphipoda (Craig, ; Margules vd., ); Decapoda (Hamr ve Richardson, ; McGrath, ; T. J. Smith, 6

29 Boto, Frusher ve Giddins, ; B. G. Williams, Naylor ve Chatterton, ) ve Formicidae (Abensperg Traun ve Steven, ; Andersen, b; Bestelmeyer vd., ; Greenslade, ). En çok çalışılan gruplar Araneae ve Coleoptera dır (Westerberg, ). Böcekleri yakalamada birçok tuzak çeşidi geliştirilmiştir. Renkli pan tuzakları, bazen su tuzakları olarak ta anılabilir, genellikle renk uyaranlarına görsel tepki yoluyla uçan böcekleri toplamak için kullanılır (sarı, mavi, mor, kırmızı vb.) (Aguiar ve Sharkov, ). Pan tuzakları genellikle yer üzerine yerleştirilirken, içerisine de batırılabilir ve böylece böcekleri çekme ve yakalamada efektif bir çukur tuzak haline gelebilir. Tuzak optimizasyonları hedef organizma dışındaki diğer organizmaların yakalanmasını engellemektir. Küçük memeliler, özellikle kır fareleri, fareler, çukur tuzaklarla düzenli olarak yakalanabilirler. Çok sayıda küçük memeli hayvanı yakalamak etik ve koruma nedenlerinden ötürü istenmeyen bir davranıştır (Pearce vd., ). Pearce vd. () ın istisna bir çalışmasında eklembacaklıların örneklenmesine ve omurgalıların yakalanmasını önlemeye uygunluğunu test etmek için kupa ve huni tuzakları dahil beş farklı tuzak türü geliştirilmiştir. Bununla birlikte, bu çalışmada huni tuzakları için olan sonuçlar, tuzağa çöken huni hatlarının neden olduğu sık arızalarla karşılaşılmış. Bu da huni tuzaklarının sadece kısa sürede düzgün şekilde çalıştığı anlamına gelmektedir. Duelli, Obrist ve Schmatz () huni tuzakları ile yakalamayı tavsiye etmiştir (çapı cm). Çünkü bu yöntem çoğu eklembacaklı grup için en iyisidir. Bu nedenle, gelecekteki biyoçeşitlilik değerlendirmeleri için geleneksel kupa tuzakları ile karşılaştırıldığında huni tuzaklarının istenmeyen yakalanmalara göre nasıl performans gösterdiğini bilmek önemlidir. Bu boşluğu doldurmak için, Almanya&#;nın Hainich bölgesindeki çayır arazilerindeki huni ve kupa tuzakları ile karşılaştırmalı bir çalışma yapmışlar (Duelli vd., ). Bir diğer tuzak çeşidi ise rampa tuzaklarıdır. Rampa tuzakları mağara içlerine (Campbell vd., ), madencilik sanayisi nedeniyle kirli olan alanlarda (Babin Fenske ve Anand, ), meyve bahçeleri (T. R. Smith ve White, ) ve bağlara kolaylıkla yerleştirilebilmiştir (Goulet, Lesage, Bostanian, Vincent ve Lasnier, ). Rampa tuzakları kazmanın zor olduğu yerler (kaya üzeri, mağara içi vb.) de artropodları toplamada çukur tuzaklara benzerler, daha ziyade hedef canlılar rampalar aracılığı ile doğrudan tuzağın içerisine düşerler. Bostanian, Boivin ve Goulet () metalden 7

30 yapılmış ilk rampa tuzak tasarımını sunmuştur. Bouchard, Wheeler ve Goulet () plastik sandviç kapları ve plastik rampaları kullanarak bir revize tasarım önermiştir, bu modifiye edilmiş tuzağın maliyeti az ve taşıması kolaydır. Bunlara ek olarak, rampa tuzakları çukur tuzaklardan daha az omurgalı yakalamıştır (Pearce vd., ). Birçok çukur tuzak modifikasyonu geliştirilmiş, kar altında kullanılmak üzere daha ayrıntılı tuzaklar (Kronestedt, ; Steigen, ), canlı tuzaklar, gazlı bezlerle canlı organizmaları yağmur suyunda boğulmaktan engelleyenler (Duffey, ), aşırı yağmur suyundan tuzakları koruyan drenaj modifikasyonlar (Duffey, ; Porter, ), iç huni ve yağmur kapağı entegre olan modifikasyon (Fichter, ), bir baz veya bir rampa ile daha büyük bir yapıya entegre olan bir bardak ile toplama (Muma, ), bir kapta yan delik veya yarıkların kullanımı (Lemieux ve Lindgren, ; Nordlander, ), boşaltımı kolaylaştırmak için modifikasyonlar (Rivard, ), zamanla tuzağa düşen canlıları ayırmak için kullanılan otomatik cihazlar (Blumberg ve Crossley, ; Buchholz ve Hannig, ; G. Williams, ) ve genellikle evde ihtiyaç olmayan malzemelerden yapılan pahalı olmayan modifikasyonlar (W. H. Clark ve Blom, ; Morrill, ), yüzen barınaklarla ve tel örgü ile yakalanan omurgalıların ölümünü azaltan modifikasyonlar da yapılmıştır (Kogut ve Padley, ; Pearce vd., ). Diğer çukur tuzak modifikasyonları; çitin ortasına yerleştirilmiş tek bir bariyerli tuzak ile ya da çitlerin sonuna yerleştirilmiş çukur tuzaklar ile modifikasyonlar yapılmıştır (Durkis ve Reeves, ; Haeck, ; Meijer, ; Reeves, ). Doğrusal çukur tuzaklar bazı durumlarda başarılı sonuçlar elde etmiştir (Pamanes ve Pienkowski, ; Pausch, Robers, Barney ve Armbrust, ). Farklı taksonlar çukur tuzaklara farklı reaksiyonlar verir. Gerlach, Voigtländer ve Heidger () millipedlerin daha çok tuzaktan kaçma hareketi gösterirken (%), carabidlerin nispeten daha az kaçma hareketi sergilediklerini (%) göstermişler. Aktivite seviyesi ve türe özgü davranışlar (Andersen, a; Curtis, ; Greenslade, ; Obrist ve Duelli, ; Spence ve Niemelä, ; Topping, ), cinsiyet ve yaş arasında ki farklar (Benest, ; Hayes, ; Topping ve Sunderland, ), hava koşulları (Briggs, ; Ericson, ; Juillet, ), bitki örtüsü (Baars, ; Greenslade, ), habitat yapısı (Melbourne, ; Melbourne, Gullan ve Su, ; Thomas, Parkinson ve Marshall, ), habitat tipi (Melbourne vd., ), 8

31 habitatın büyüklüğü (Den Boer, ; Franke, Friebe ve Beck, ; Luff, ; Thiele, ) ve yakalanacak canlının hareket hızı (Adis, ; Braune, ) da yakalanan organizma sayısını etkiler. Hacmen geniş yapıya sahip olan türler de küçük olan türlere göre daha çok sayıda yakalanmaya meyillidirler. Küçük olan türler tuzaktan kaçabilirler çünkü çukur tuzakların duvarlarında bulunan çizikler ve toprak parçaları tırmanmaları için gerekli olan zemini hazırlar (Spence ve Niemelä, ). Türe özgü morfolojik yapı kaçışı etkileyebilir. Örneğin, Demetrias atricapillus (L.) küçük carabidae üyelerine göre daha rahat tuzağın içinden kaçabilir (Halsall ve Wratten, ). Türkiye karıncaları ile ilgili araştırmalar Rigler () ile başlamıştır. Faunistik, taksonomik, ekolojik ve zoocoğrafik olarak yürütülen çalışmalar içerisinde faunistik ve taksonomik açıdan en dikkat çekici olanlar (Baroni Urbani, , ; Baş, ; Bytinski-Salz, ; Donisthorpe, , a, b; Emery, , a; Forel, , , , b; C. Karaman ve Kıran, ; C. Karaman vd., ; Kıran, Aktaç ve Karaman, ; Kohl, ; Kutter, ; Santschi, , a; Schkaff, ). Yapılan bu araştırmalara rağmen hala Türkiye karınca faunası kataloğu tamamlanmış değildir. Yapılan çalışmaların çoğu genel faunistik araştırmalar kapsamında olmakla beraber bugüne kadar Trakya Bölgesi karınca faunası hakkındaki bilgilerimiz çok sınırlıdır. Trakya Bölgesi karınca faunası ile ilgili kayıtlar ise Forel ile yılında başlamış, Schkaff () ve Donisthorpe (a) ile devam etmiş, günümüze kadar da sırasıyla Aktaç () Trakya Bölgesi Kırmızı Orman Karıncaları, Çamlıtepe ve Aktaç () Istranca Dağları Orman Karınca Faunası, Agosti ve Collingwood (b) Balkan Karınca Faunası Listesi kapsamında Türkiye nin Avrupa yakası karıncaları, Aras ve Aktaç () Trakya Bölgesi Çayır ve Mera Karıncaları, Aktaç, Aras ve Çamlıtepe () Türkiye Trakya sı Karıncaları isimli çalışmalarla sürmüştür. 9

32 BÖLÜM GENEL BİLGİLER Karıncalar, Hymenoptera takımının Formicidae familyası içinde sınıflandırılan ve sosyal yaşam tarzına sahip olan böceklerdir. Günümüzde dünya üzerinde karınca türü tespit edilmiş olup, henüz tespit edilmemiş olanlarla birlikte yaklaşık tür bulunabileceği varsayılmaktadır (Bolton, ). Karıncalar dünya üzerinde Antarktika, İzlanda ve Grönland; Polinezya nın bir bölümü ile Atlantik ve Hint Okyanuslarında bulunan birkaç uzak ada hariç her karasal ekosistemde yaşayabilirler (Holldöbler, ) Karıncalar, jeolojik yaş bakımından çok eski bir gruptur. Üst Kretase den beri ( milyon yıl önce) bilindikleri halde (Wilson, Carpenter ve Brown, ) bugüne değin zoocoğrafyaları henüz belirlenmemiştir. Kuşkusuz ki zoocoğrafyalarının belirlenmemiş olması, karıncaların dağılımları ile ilgili olarak yeterli araştırma yapılmadığından değil, ancak aşağıda verilecek örneklerle gösterilebileceği gibi, tercihlerinin de önemli rol oynamasındandır. Örneğin, Doğu Anadolu da bulunmuş olan Lepisiota cinsi Arktogea nın geniş alanlarında dağılım gösterdiği gibi Madagaskar dan da bilinmektedir. Hatta Lepisiota frauenfeldi (Mayr) türü Anadolu daki geniş dağılımı yanında Afganistan dan da kaydedilmiştir (Collingwood, ). Türkiye de 9 türü bilinen Aphenogaster cinsi Lepisiota ya oranla daha da geniş bir alan üzerine yayılmıştır (Avustralya Bölgesi, Nearktik ve Neotropikal Bölgeler). Plagiolepis cinsinin Palearktik, Etyopya, Madagaskar, Hindi Malaya, Papua ve Avustralya Bölgelerinde, Pheidole cinsinin ise Güney Palearktik, Nearktik gibi geniş alanlar üzerinde dağılım gösterdikleri bilinmektedir. Yukarıda belirtilen cinslerin yayılış merkezlerinin neresi olacağı az çok şüpheli olmakla beraber, bunların Termofil elemanlar olup; Tropikal ve Subtropikal bölgelerden orjinlendikleri düşünülebilir. Diğer taraftan Türkiye Karınca Faunasından da bol miktarda temsil edilen birkaç cins vardır ki bunların buzullar arası dönemde ılıman 10

33 sahalardan güneye doğru yayıldıkları çok olasıdır. Bunlar arasında Formica, Myrmica ve Lasius cinsleri örnek verilebilir. Formica cinsinin Yeni dünya da ki sınırlarının Meksika yı, Aşağı Kaliforniya nın kuzey kısımlarını içine aldığı, Eski dünya da, güneydeki sınırlarının Kuzeybatı Afrika, Yakındoğu da ise Afganistan Dağları, Himalaya ların yüksek tepeleri ve merkezi Çin in içinden Formoza ya kadar uzadığı gösterilmektedir (Gregg, ). Dünyanın çeşitli bölgelerinde karınca faunası ile ilgili araştırmalara devam edildiğinden ve değişik bölgelerden toplanan materyal aynı uzman tarafından tayin edilmediğinden, bazı türlerin bugün için bilinen yayılış alanlarının daha da genişleyeceği beklenebilir. Karıncalar Hymenopterlerin Apocrita grubunun Formicidae familyasını oluştururlar. Günümüzde yaklaşık 12 bin karınca türü tespit edilmekle birlikte insanların bugünkü nüfusuna oranla 20 milyon kat daha fazladırlar. Birbirleri ile dayanışma halinde olan karıncalar aynı arılar ve termitler gibi sosyal yaşam gösteren canlılardır (Sarı, ). Karınca fosilleri içerisinde bilinen en eski tür yaklaşık olarak milyon yıl önce bir kehribar içerisinde, erken üst Kretase de yaşamış olan yabani arı benzeri, ama yine de gerçek bir kanatsız karınca olan Spehcomyrma freyii Wilson ve Brown dir (Wilson vd., ). Her böcekte olduğu gibi karıncaların vücudu da baş, mesosoma ve abdomen (metasoma) kısımlarından oluşur (Şekil 3. 1). 11

34 Şekil Myrmica scabrinodis işçisinin profilden görünümü. ga- gaster, mnmezonotum, ms- mesosoma, pn- pronotum, ppt- postpetiol, pr- propodeum, pspropodeal açıklık, psp- propodeal diken, pt- petiol. Baş: Bir karıncanın başı (Şekil 3. 2), (bazen daha az) segmentten oluşmuş bir çift dirsekli anten (Şekil 3. 3), bir çift petek göz, nokta gözler (oselli) ve ağız organlarını koruyan dudak kalkanı (clypeus) nı içerir. Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde başın önden görünümü. as- anten çukuru, cl- klipeus, fg- frontal oyuk, fk- frontal karina, fr- alın, gn- yanak, md- mandibül, pg- petek göz. 12

35 Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde anten clb- anten topuzu, fn- funikulus scp- skapus. Mesosoma (Toraks): Vücudun orta kısmıdır ve birbirinden enine kısmen ayrılmış segmentlerden (pronotum, mesonotum, metanotum) oluşur. Karıncalarda istisnai bir durum olarak 3. mesosomal segment olan metanotum 1. abdomen segmenti ile birleşerek özel bir isim alır. Bu segmente metanotum yerine propodeum veya epinotum denir. Bu birleşmeden dolayı karıncalarda diğer gruplardan farklı olarak mesosoma ya aynı zamanda toraks da denir. Mesosomanın her segmentinden 1 çift olmak üzere 3 çift bacak gelişir. Alt taraftaki bacaklar (Şekil 3. 4) koksa aracılığı ile toraks segmentlerinin yan plakları, propleuron, mesopleuron ve metapleuron ile birleşir. 13

36 Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde ön bacak. fm- femur, ko- koksa, tbtibia, tr- trokanter, trs- tarsus, trt- tarsal tırnaklar. Şekil Myrmica scabrinodis işçisinde bel kısmı. ga- gaster, pe- petiol pptpostpetiol, pr- propedeum, prd- propodeal spin, ps- propodeal açıklık. Abdomen: Toraks ince bir bel kısmı ile devam eder. Bu kısma pedisel adı verilir. Pedisel bazı karınca türlerinde 2, bazı türlerde ise tek segmentten (=nod, düğüm) oluşmaktadır. 2 segmentten oluştuğu takdirde öndeki segment petiol, arkadaki segment postpetiol olarak adlandırılır (Şekil 3. 5). Pedisel bölgesi abdomen segmentleri tarafından oluşturulur. I. abdomen segmenti metanotum (veya propodeum) u oluşturmak üzere mesosoma nın son segmenti ile birleştiğinden ilk pedisel nodu bu durumda II. abdomen segmenti, ikinci pedisel nodu ise III. abdomen segmenti tarafından oluşturulur. 14

37 Abdomen segmentleri petiol ve postpetiol nodlarından sonra sayısı 6 ya kadar olan büyük bir yapı şeklinde devam eder ve gaster adını alır (Şekil 3. 6). Gasterin her segmenti dorsalde tergit, ventralde sternit plakları içerir. Gasterin apikal kısmı bir delikle (orifice) sonlanır. Bu delik Ponerinae ve Myrmicinae dişilerinde bir diken içerirken, Formicinae de etrafı kıllarla çevrilidir ve Dolichoderinae de ise enine yarık şeklindedir (Şekil 3. 6). Şekil Myrmica sabuleti işçisinde gaster. ppt- postpetiol, str- sternit, trg- tergit. KARASAL EKLEMBACAKLILARI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ A. Pasif toplama yöntemleri 1. "Aktivite yoğunluğu" olmayan pasif örnekleme yöntemleri: Toprak örnekleri için Berlese-Tullgren hunisi Yaprak çöpünden toplama Ağ ile yakalama Gölgeli sisleme yöntemi 2. "Aktivite yoğunluğu" olan pasif örnekleme yöntemleri Çukur tuzaklar Yapışkan tuzaklar Emme tuzakları Malezya tuzakları Cam tuzaklar B. Aktif toplama yöntemleri 1. Işık tuzakları 2. Pan tuzakları 3. Yem tuzakları 4. Feromon tuzakları 15

38 verilmiştir. Tüm bu tuzakların yöntemleri, hedefleri, avantaj ve sınırlamaları Çizelge 3. 1 de Çizelge Farklı karasal eklembacaklı örnekleme yöntemleri arasındaki karşılaştırmalar. Zahmetli Havaya duyarlı; Tekrar edilemeyen Memeliler, amfibiler ve salyangozları yakalamak; Kuşlar ve yırtıcı böcekler tarafından yırtıcılık Numune alma cihazından çıkartılması zordur Pahalı; Taşımak zor Düşük tutma etkinliği; Rüzgardan kolayca hasar görebilir Rüzgardan kolaylıkla zarar görür, küçük uçuş müdahale alanı Pahalı, potansiyel zararı olan numune Yağışa duyarlı Yem işlemek zor olabilir Havaya duyarlı; Hedef türler hakkında önemli bilgiye ihtiyaç duymak gerekir 16

39 BÖLÜM MATERYAL VE METOT Araştırma, yılında başlamış olup, materyalin toplandığı arazi çalışması, toplanan materyalin değerlendirildiği laboratuvar çalışması ve elde edilen sonuçların değerlendirildiği istatistik çalışmaları şeklinde üç aşama halinde yürütülmüştür. Arazi çalışmalarında materyal iki farklı toplama yöntemine göre toplanmış (klasik el ile ve çukur tuzaklar ile) toplanan örneklerden karıncalar tür düzeyinde (Çizelge 4. 2), karınca örnekleri dışındaki böcek gruplarının ordo (Şengün ve Bilige, ), böcekler dışındaki omurgasız gruplar ile omurgalı gruplarının ise filum, klasis, ordo ve familya düzeylerinde teşhisleri yapılmıştır. Teşhis edilen gruplar istatistiksel olarak değerlendirilerek toplama metotlarının etkinlikleri karşılaştırılmış ayrıca karınca türleri ile ilgili faunistik ve ekolojik verileri elde edilmiştir. Toplama metotlarının etkinlikleri ile karıncalar hakkındaki ekolojik verilerin analizinde IBM SPSS İstatistical ver. 20 isimli program kullanılmıştır. Bu çalışmada elde edilen materyalin teşhisleri Olympus SZ51 binoküler mikroskoplarda gerçekleştirilmiştir. Genel bilgiler bölümündeki fotoğraflar ile Türkiye için yeni kayıt olarak tespit edilen karınca türlerin fotoğrafları Nikon DE fotoğraf makinesi ve 3,2x mikroskop objektifi takılarak çekilmiş, çekilen fotoğraflar Combine ZP isimli ücretsiz program ile birleştirilmiş olup, ayrıca fotoğrafların kesilmesi, netleştirilmesi ve isimlendirilmesi Adobe Photoshop CS2 isimli program ile gerçekleştirilmiştir. 17

40 Arazi Çalışmaları Araştırma Bölgeleri Arazi çalışmasında materyal, karıncaların aktif olduğu nisan ayının sonlarında (30 Nisan) Edirne-Lalapaşa ilçesine bağlı Doğanköy ve Edirne Merkez ilçesine bağlı Büyükismailçe Köyü lokalitelerinden (Şekil 4. 1) toplanmaya başlanmış olup karıncaların inaktif oldukları kasım ayının sonuna kadar (26 Kasım) devam etmiştir. Şekil Araştırma lokaliteleri. Doğanköy orman habitatına sahiptir, baskın vejetasyon tipi meşe olan habitatın yüksekliği m dir. Edirne ilinin kuzeyinde bulunan köyün koordinatları N ,7, E ,5 dır (Şekil 4. 2, Şekil 4. 3). Baskın olan bitki türleri Aceraceae familyasından Acer campestre L., A. tataricum L., Asclepiadaceae familyasından Achillea millefolium L., A. coarctata Poir, Brassicaceae familyasından Capsella bursapastoris (L.) Medik, Caryophyllaceae familyasından Lychnis coronaria (L.) Desr, Silene italica (L.) Pers, Cornaceae familyasından Cornus sanguinea L., Fabaceae familyasından Chamaecytisus austriacus (L.) Link, Lathyrus laxiflorus (Desf) O. Kuntze, Lotus angustissimus L., Medicago arabica (L.) Huds, Psoralea bituminosa L., Trifolium alpestre L., T. cherleri L, T. pannonicum Jacq, T. patens Schreb, T. repens L., Vicia cracca L., V. melanops Sibth et Sm, Fagaceae familyasından Quercus cerris L., Geraniaceae familyasından Geranium sanguineum L., G. pyrenacium L. Burm Fil, 18

41 Iridaceae familyasından Crocus biflorus Miller, Gladiolus italicus Miller, Iris sintenisii Janka, Lamiaceae familyasından Ajuga genevensis L., Ballota nigra L., Clinopodium vulgare L., Lamium purpureum L., Mentha pulegium L., Prunella laciniata (L.) L., Salvia verticillata L., Teucrium chamaedrys L., Thymus striatus Vahl, Liliaceae familyasından Fritillaria pontica Wahlenb, Muscari tenuiflorum Tausch, Polygonatum multiflorum (L.) All, Oleaceae familyasından Ligustrum vulgare L., Orchidaceae familyasından Orchis purpurea Hudson, O. tridentata Scop, Papaveraceae familyasından Fumaria kralikii Jordan, Poaceae familyasından Bromus sp., Ranunculaceae familyasından Ranunculus illyricus L., Rosaceae familyasından Filipendula vulgaris Moench, Geum urbanum L., Pyrus amygdaliformis Vill, Saxifragaceae familyasından Saxifraga bulbifera L., Scrophulariaceae familyasından Verbascum phoniceum L. dir. Şekil Doğanköy deki çalışılan lokalite. 19

42 Şekil Orman ekosistemi genel görünümü. Büyükismailçe Köyü antropojenik step karakterinde habitata sahiptir (Şekil 4. 5) ve yüksekliği m dir. Bulgaristan sınırında olan köy N ,5, E ,2 koordinatlarda ve ilin kuzey batısında bulunmaktadır (Şekil 4. 4). Baskın olan bitki türleri Asteraceae familyasından Senecio vernalis Waldst & Kit, Campanulaceae familyasından Campanula rapunculus L., Caryophyllaceae familyasından Silene italica (L.) Pers, Fabaceae familyasından Trifolium campestre Schreb, T. pratense L. Geraniaceae familyasından Geranium molle L., G. pusillum L., G. dissectum L., G. tuberosum L., Liliaceae familyasından Muscari tenuiflorum Tausch, Orchidaceae familyasında Orchis purpurea Hudson, O. tridentata Scop, Scrophulariaceae familyasından Verbascum ovalifolium Donn ex Sims tir. 20

43 Şekil Büyükismailçe Köyü ndeki çalışılan lokalite. Şekil Antropojenik step ekosistemi genel görünümü. 21

44 Materyal Toplama Çalışma bölgelerinde iki farklı yöntem ile materyal toplanmıştır. Bu yöntemlerden ilki genellikle faunistik çalışmalarda kullanılan klasik el ile, diğeri ise daha çok ekolojik verilerin elde edilmesi için kullanılan çukur tuzaklar ile yapılan toplama yöntemleridir Klasik el ile toplama yöntemi Bu yöntemde her lokalitede 3 kişi 2 saat süre ile aspiratör (emgi tüpü) kullanarak karınca yuvalarından ve dolaşan bireylerden örnekler almışlardır. Bu işlem ilkbahar (30 Nisan ), yaz (27 Ağustos ) ve sonbahar (12 Kasım ) periyotlarında 1 er kez yapılmıştır. Araştırma, karınca yuvalarının bulunduğu taş altları, toprak içleri, meşe gali ve kuru dal içleri, kabuk altları, kaya yarıkları gibi karıncaların yuvalarını yaptıkları yerlerden bireylerin toplanması şeklinde olduğu gibi yuvaların bulunamadığı durumlarda ise bireylerin araştırma gezileri esnasında dolaşırlarken tek tek toplanmasıyla da elde edilmiştir Çukur tuzak ile toplama yöntemi Klasik el ile toplama yönteminin yanı sıra araştırma bölgelerinde çukur tuzaklar ile materyal toplanmıştır. Çukur tuzak ile toplanan örneklerde epigeik (yüzeyde yaşayan) karıncalar için çukur tuzaklar kurulduğu gibi, hipogeik (genellikle toprak altında yaşamını sürdüren, çok nadir olarak yüzeye çıkan) karıncalar için çukur tuzaklar kurulmuştur. Çukur tuzaklar 30 Nisan tarihinde kurulmuş her hafta bir kez tuzak içerikleri %96 etil alkol+%5 gliserin içeren kavanozlara alınarak laboratuvara getirilmiştir. 30 Nisan tarihinde kurulan tuzaklar 26 Kasım tarihinde toplanarak 30 hafta boyunca kontrolleri yapılmıştır Epigeik çukur tuzak Epigeik çukur tuzaklar için standart olarak 6cm ağız çapı, 8cm yüksekliği olan cam kavanozlar kullanılmıştır (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7). Cam kavanozların içine kurumayı engellemek için 50ml %96 lık etil alkol ve buharlaşmayı yavaşlatmak için 2,5ml gliserin konmuştur. Cam kavanozların üzerine 5cm çapındaki plastik borudan yapılan bir aparat ile çatılar oluşturulmuştur. Plastik boru cam kavanozun ağzına kolayca geçecek şekilde kesilmiş, daha sonra üzerine canlı organizmalar geçmesi için boşluk bırakıldıktan sonra 22

45 kavanoz kapağından oluşan çatıyı tutmak için pay bırakılarak kesilmiştir. Kavanoz kapağı çatı üzerine silikon yapıştırıcı ile kalıcı olarak yapıştırılmıştır (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7). İki farklı çatı tipi oluşturulmuştur. Bunlardan ilki kavanoza tutturulan çatıdan canlıların tuzağa düşmesi için 1,5cm boşluk bırakılan tip ile 3cm boşluk bırakılan tiptir (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7). Epigeik çukur tuzaklar araziye 1 metre ara 3 sıra halinde kurulmuştur. Her sırada 3 adet çukur tuzak olmak üzere 1 seri epigeik çukur tuzak setinde toprağa gömülmüş toplam 9 adet kavanoz bulunmaktadır (Şekil 4. 8). Şekil Epigeik çukur tuzak kavanoz ve çatı çizimleri. 23

46 Şekil Epigeik çukur tuzak çatı tipleri a. 1,5cm çatı aparatı kapaksız, b. 3cm çatı aparatı kapaksız, c. 1,5cm çatı aparatı kapaklı, d. 3cm çatı aparatı kapaklı e. 1,5cm çatı aralıklı çukur tuzak, f. 3cm çatı aralıklı çukur tuzak. Şekil Epigeik tuzakların arazideki genel görünümleri. 24

47 Çukur tuzak kavanozları toprağa boğaz seviyesine kadar gömülerek üzerilerine çatı mekanizması yerleştirilmiştir (Şekil 4. 9, Şekil 4. 10). Çukur tuzak kavanozlarının gömülmesinde 2 farklı metot uygulanmıştır. Bunlardan ilki toprakta 6cm lik çapı olan cam kavanozlara uygun olacak şekilde bir delik açan özel yapılmış aparat (Şekil 4. 11) ile çevrede delikten başka hiçbir bozucu etki bırakmayan çukurlara gömülen tuzaklardır (Şekil 4. 9). İkinci tip ise çukur tuzak kavanozlarını toprağa gömmek için küçük bir çapa kullanılarak ve dolayısıyla tuzak çevresinde gözle fark edilir şekilde tahribatın yapılarak açıldığı çukurlara gömülen tuzaklardır (Şekil 4. 10). Şekil Çevre bozunumsuz çukur tuzakların toprağa yerleştirilmesi. 25

48 Şekil Çevre bozunumlu çukur tuzakların toprağa yerleştirilmesi. Şekil Toprakta tuzak deliklerinin açılması. Sonuç olarak her iki habitata 4 er set epigeik çukur tuzak kurulmuştur. Bunlar çatı aralığı modifikasyonu ve tuzak kavanozlarının yerleştirilmesinde çevrenin tahrip edilip edilmediği modifikasyonlardır. Bunlar: 26

49 1. 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 2. 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumlu 3. 3cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 4. 3cm çatı aralıklı ve çevre bozunumlu 30 Nisan tarihinde araziye kurulan epigeik çukur tuzaklar haftalık (7 gün) aralıklar ile içerikleri alınmıştır. İçerikler alınırken 9 kavanozdan oluşan her epigeik çukur tuzak seti için bir adet 1lt lik kavanoz kullanılmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerine gerekli isimlendirmeler yapılarak laboratuvara taşınmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerilerine lokalite ve tuzak tipleri ile ilgili rumuzlar (Çizelge 4. 1) yazılarak laboratuvara taşınmıştır. 26 Kasım tarihinde araziden toplanan tuzaklar ile toplam 30 hafta materyal toplandığından her araştırma alanında bulunan 4 er set epigeik tuzaktan kavanoz içindeki materyal ile laboratuvara getirilmiştir Hipogeik çukur tuzak Hipogeik tuzaklar için derinliği 12cm, ağız açıklığı 11cm olan plastik üzeri kapak ile kapanabilen küçük kulplu polietilen kovalar kullanılmıştır. Kovaların orta kısmına (zeminden 5,5cm yükseğe) birbirine eşit mesafede 1cm çapında 8 delik açılmıştır. Kovaların içine iki adet 5cm derinlikte ve 3cm ağız çapında küçük kaplar diplerinden yapıştırılmak suretiyle eklenmişlerdir (Şekil 4. 12, Şekil 4. 13). Küçük kaplardan birine ton balığı diğerine bal konmuştur. Ayrıca ton balığı ve bal için gelen canlıların bu besinlere ulaşmalarını engellemek için plastik kovanın içine kutuların yarısını geçecek kadar su konmuştur. 27

50 Şekil Hipogeik tuzak çizimi. Şekil Hipogeik çukur tuzak gerçek görünüşü. 28

51 Hazırlanan hipogeik çukur tuzak düzeneği her habitata 1 er set olarak kurulmuştur. Düzenekler araziye 1 metre ara ile 3 sıra halinde kurulmuştur. Her sırada 3 adet çukur tuzak olmak üzere 1 seri hipogeik çukur tuzak setinde toprağa gömülmüş toplam 9 adet hipogeik çukur tuzak düzeneği bulunmaktadır. Çukur tuzaklar toprağa gömüldüğü için 1 hafta sonra toplanmak üzere kolay bulunmaları için toprak üzerlerine kırmızı sprey boya ile yuvarlak işaret konmuştur (Şekil 4. 14, Şekil 4. 15). Hipogeik çukur tuzakların içlerinde bulunan besinlerin tilki gibi memeli hayvanları cezbetmesi nedeniyle kazılmak suretiyle gömüldükleri yerlerden çıkartılmalarını engellemek için göz aralığı 7,5cm olan bahçe teli iki kazık arasına konarak üzeri büyük bir taş ile desteklenmiştir (Şekil 4. 16). Şekil Orman ekosistemindeki hipogeik tuzakların yerleştirilmesi. 29

52 Şekil Antropojenik step ekosistemindeki hipogeik çukur tuzakların yerleştirilmesi. Şekil Hipogeik tuzakların bahçe teli ile örtülmesi. 30

53 30 Nisan tarihinde araziye kurulan hipogeik çukur tuzakların içerikleri bir haftalık (7 gün) aralıklarla alınmıştır. İçerikler alınırken 9 kavanozdan oluşan her epigeik çukur tuzak seti için bir adet 1lt lik kavanoz kullanılmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerlerine lokalite ve tuzak tipleri ile ilgili rumuzlar (Çizelge 4. 1) yazılarak laboratuvara taşınmıştır. 26 Kasım tarihinde araziden toplanan tuzaklar ile toplam 30 hafta materyal toplandığından her iki lokalitede 1 er set hipogeik çukur tuzak kurulduğundan toplam 60 kavanoz içindeki materyal ile laboratuvara getirilmiştir. Çizelge Tuzak rumuzları ve anlamları. Klasik el ile toplama neticesinde arazi dönüşü elde edilen veriler arazide kaydedilen cins ve morfotür düzeyindeki teşhisleri de içine alacak şekilde araştırma tarihleri, lokalite-habitat bilgileri ve türler ile ilgili özel bazı bilgileri içermektedir. Bu veriler özel hazırlanmış veritabanının ilgili alanlarına girilmiştir (Şekil 4. 17). 31

54 Çukur tuzak verileri için her bir çukur tuzak setinden elde edilen ve 1lt lik kavanozlar içine alınan materyal için bir kayıt açılmış ve bu kayıt ile ilgili bilgiler veri tabanına girilmiştir. Klasik el ile toplamadan farklı olarak çukur tuzaklardan elde edilen karıncalar haricindeki grupların da bilgileri veritabanına işlenmiştir. Veri girişlerinin önemi preparasyon esnasında sek ve stok materyal olarak hazırlanan örneklere takılacak etiketlerin önceden lazer yazıcıdan hazırlanarak kullanılmasıdır. Bunun için karınca örneklerinin preparasyonunda kullanılmak üzere protokol numarası, toplama tarihi, lokalite ve yüksekliği içeren sek ve stok etiketleri yazıcıdan çıkartılarak hazır hale getirilmiştir. 32

55 Şekil Verilerin girildiği veri tabanı grafik arayüzü. 33

56 Materyalin preparasyonu Araziden gerek klasik el ile gerekse çukur tuzaklardan elde edilmiş materyal laboratuvara getirilerek mikroskop altında karıncalar ve diğer gruplar olarak ayrılmıştır. Karıncalar dışındaki diğer gruplar filum, ordo, klasis ve familya düzeylerinde teşhis edilerek %96 etil alkol içeren kavanozlara kaldırılmıştır. Karıncalar ise cins ve morfotürlerine göre gruplandırılmıştır. Bu gruplar içinde yeterli sayıda birey olması durumunda 3 işçi, varsa 1 asker, 1 kraliçe ve 1 erkek birey 2 numara paslanmaz çelik böcek iğnesine tutturulmuş üçgen etiketlere mesosoma bölgesinin ventralinden böcek yapıştırıcısıyla yapıştırılmıştır. Böcek iğnesinin altına daha önceden lazer yazıcıdan alınmış özel dikdörtgen etiket iğnelenerek daha sonra tür teşhisi yapılmak üzere koleksiyon kutularına kaldırılmıştır. Preparasyonu yapılan bireylerden artıp aynı morfotür olan bireyler, içinde %96 etil alkol bulunan küçük stok tüpler içine alınmışlardır. Bu küçük stok tüplerin içine yine daha önce hazırlanmış ve lazer yazıcıdan çıkartılmış olan aydınger kağıdına basılı etiketler eklenmiştir. Son olarak bu küçük stok tüpler içinde yine %96 etil alkol bulunan 3lt lik kavanozlara kaldırılmıştır Teşhis Karınca örneklerinin preparasyonları tamamlandığında materyalin tür düzeyinde teşhislerine geçilmiştir. Karınca örneklerinin altfamilya ve cins tayinleri her ne kadar arazide gerek habitat tercihi, gerek ekolojik davranışları, gerekse 16x loop ile incelemeler sonucu yapılsa da laboratuvarda (Agosti ve Collingwood, b; Aktaç ve Radchenko, ; Kutter, ; Seifert, ) den yararlanılarak tekrar kontrol edilmiştir. Elde edilen cinslerin tür düzeylerindeki teşhisleri ise Çizelge 4. 2 deki literatürlerden yararlanılmıştır. 34

57 Çizelge Cinslere göre tür tayinlerinde kullanılan literatürler. Cins Literatür Bothriomyrmex (Seifert, b) Tapinoma (Seifert, a) Camponotus (C. Karaman ve Aktaç, ) Cataglyphis (A. G. Radchenko, ) Formica (Seifert, , ; Seifert ve Schultz, a, b) Lasius (Seifert, a, , ) Plagiolepis (Agosti ve Collingwood, b; Emery, c; Kutter, ) Proformica (Dlussky, ; Dubovikoff, ) Aphaenogaster (Kıran, ) Crematogaster (Agosti ve Collingwood, b) Messor (Collingwood, ; Collingwood ve Agosti, ; Santschi, ) Myrmecina (Agosti ve Collingwood, b) Myrmica (A. G. Radchenko ve Elmes, ) Pheidole (Agosti ve Collingwood, b) Solenopsis (Agosti ve Collingwood, b; Galkowski, Casevitz Weulersse ve Cagniant, ) Temnothorax (Agosti ve Collingwood, b; A. Radchenko, ) Tetramorium (Agosti ve Collingwood, b; Csösz, Radchenko ve Schulz, ; Csösz ve Schulz, ) Ponera (Csösz, ; Csösz ve Seifert, ) Teşhis edilen türler ayrı ayrı kutulara konularak böcek dolabındaki ilgili çekmecelere kaldırılmıştır İstatistik Çalışılan alanlardaki tür çeşitliliği (Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi) ve Pieleu düzenlilik indeksleri Biodiversity Pro Ver. 2 isimli program ile gerçekleştirilmiştir. Tür zenginliği D: s/ N formülüne göre tespit edilmiştir (s: tür sayısı, N: birey sayısı). Pearson correlation ve Mann-Withney U testi IBM SPSS İstatistical ver. 20 ile yapılmıştır. 35

58 BÖLÜM BULGULAR FAUNİSTİK ALTFAMİLYA: DOLICHODERINAE FOREL Cins: Bothriomyrmex Emery, Bothriomyrmex communista Santschi, Bothriomyrmex meridionalis var. communista Santschi, i: , pl. 2, fig. 2 (w.) Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik Dağılımı: Arnavutluk, Avusturya, Balkan Yarımadası, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ege Adaları, Ermenistan, Güney Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İtalya, Karabağ, Macaristan, Makedonya, Sırbistan, Slovakya, Ukrayna, Türkiye ve Yunanistan (ana kara, Ege ve İyonya adaları) (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bitlis, Erzincan, Kars, Siirt vetrakya (Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Bračko, Kiran, Karaman, Salata ve Borowiec, ). Açıklama: Materyal çukur tuzaklardan elde edilememiş olup, klasik el ile toplamada ise yalnızca antropojenik step ekosistemden taş altlarından elde edilmiştir (Çizelge 5. 1). Çizelge 5. 1 Bothriomyrmex communista türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak B. communista

59 Cins: Tapinoma Foerster, Tapinoma erraticum (Latreille, ) Formica erratica Latreille, 44 (w.q.m.) Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Afrika&#;nın kuzeybatı kısımları, Almanya, Andora, Arnavutluk, Asya Minör, Avusturya, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Doğu Avrupa&#;nın güney kısımları, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İran, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Kafkaslar ve Orta Asya, Tien-Shan, Kanarya Adaları, Karadağ, Kıbrıs, Korsika, Lihtenştayn, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Mısır, Macaristan, Sardunya, Sicilya, Makedonya, Madeira, Malta, Moldova, Monako, Orta Asya, Orta ve Güney Avrupa, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Antalya, Balıkesir, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Edirne, Erzurum, Erzincan, Gaziantep, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Muş, Sakarya, Siirt, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Aras ve Aktaç, , , ; Baroni Urbani, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Escherich, ; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Özdemir, Aktaç, Toros, Kılınçer ve Gürkan, ; Santschi, a; Schkaff, ; Ülgentürk, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplamada çürük kütük içi, taş altı, toprak içi, dolaşırken, çukur tuzaklardan ise 15NDDK hariç tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 2). Çizelge Tapinoma erraticum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. erraticum

60 ALTFAMİLYA: FORMICINAE LATREILLE Cins: Camponotus Mayr, Camponotus aethiops Latreille, Camponotus aethiops Fransa: w.q.m. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), 54, 1. Coğrafik dağılımı: Almanya, Andora, Afganistan, Arnavutluk, Orta ve Güney Avrupa, Avusturya, Bosna Hersek, Balear Adaları, Bulgaristan, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Doğu Akdeniz, Ermenistan, Fransa, Hırvatistan, Kıbrıs, Kafkasya, Korsika, Kazakistan, Kuzeybatı Africa, Gürcistan, Irak, İran, İspanya, İsrail, İsviçre, İtalya, Karadağ, Macaristan, Makedonya, Malta, Merkez Asya, Moldova, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkmenistan, Türkiye ve Yunanistan (Aktaç vd., ; Borowiec ve Salata, b; Bračko, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Antalya, Ardahan, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Isparta, İstanbul, İzmir, İzmit, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Muş, Muğla, Niğde, Sakarya, Sivas, Trakya, Van ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , , ; Baroni Urbani, ; Bernard, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Emery, , a; Forel, , ; Ionescu-Hirsh, ; C. Karaman, Aktaç ve Kiran, ; Kiran ve Aktaç, ; Kıran ve Karaman, ; Lapeva- Gjonova ve Kiran, ; G. Mayr, ; Özdemir vd., ; Rigato ve Toni, ; Salata ve Borowiec, a; Santschi, a; Schkaff, ; Stitz, ; Ülgentürk, ; Ülgentürk, Kıran, Ayhan, Civelek ve Eskin, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplamada yalnızca orman ekosisteminden toprak içinden, çukur tuzaklardan ise antropojenik step ekosistemden tüm tuzaklardan, ormanlık alanda ise 3NDDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 3). Çizelge Camponotus aethiops türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. aethiops

61 Camponotus atricolor (Nylander, ) Formica atricolor Nylander, 36 (w.) RUSYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), 2. Coğrafik dağılımı: Avusturya, Merkez Avrupa nın doğu kısmı, Bulgaristan, Balkan yarımadası, Kafkasya, Macaristan, Makedonya, Romanya, Türkiye ve Yunanistan (Bračko vd., ; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Artvin, Erzurum, İstanbul, İzmir, İzmit ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Bračko vd., ; Forel, , ; Karavaiev, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplamalardan elde edilememiş olup çukur tuzaklardan yalnızca 3NDDK ve 15NDBİ den elde edilmiştir (Çizelge 5. 4). Çizelge Camponotus atricolor türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. atricolor Camponotus lateralis (Olivier, ) Formica lateralis Olivier, (q.) FRANCE. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Akdeniz, Almanya, Arnavutluk, Asia Minör, Balear Adaları, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İsviçre, İtalya, Kafkasya, Karadağ, Kıbrıs, Kırım, Korsika, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Malta, Monako, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Suriye, Türkmenistan Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; C. Karaman vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, İzmir, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trakya ve Yalova (Aras ve Aktaç, , , , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, ; Ionescu-Hirsh, ; C. Karaman vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Salata ve Borowiec, a, b; Schkaff, ). 39

62 Açıklama: Materyal klasik el ile toplamadan yalnızca orman ekosisteminden yumruk kadar bir taş altından ve dolaşırken, çukur tuzaklardan ise yalnızca yine orman ekosisteminden 3DDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 5). Çizelge Camponotus lateralis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. lateralis Camponotus piceus (Leach, ) Formica picea Leach, (w.q.m.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), 24, 5, 6. Coğrafik dağılımı: Afrika&#;nın kuzey-batı kesimi, Avrupa (Kuzey Avrupa hariç), Arnavutluk, Andora, Avusturya, Balear Adaları, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İspanya, İsviçre, İsrail, İtalya, Lübnan, Kafkaslar, Karadağ, Korsika, Kuzey Kazakistan, Macaristan, Makedonya, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; C. Karaman vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Yalova ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , , ; Baroni Urbani ve Aktaç, ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Forel, ; C. Karaman vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Özdemir vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplamada her iki lokaliteden de toprak içi ve dolaşırken, çukur tuzaklardan ise yalnızca 3NDDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 6). Çizelge Camponus piceus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. piceus

63 Cins: Cataglyphis Foerster Cataglyphis aenescens (Nylander, ) Formica aenescens Nylander, 37 (w.q.m.) RUSYA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Anadolu, Arnavutluk, Orta Asya, Merkez Avrupa nın doğu kısmı, Bosna Hersek, Balkanlar, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Çin, Dalmaçya, Doğu Pireneler, Ermenistan, Güney Rusya, Gürcistan, Hindistan, Hırvatistan, İran, İtalya, Kafkasya, Kazakistan, Kıbrıs, Macaristan, Makedonya, Moldova, Mongolya, Özbekistan, Romanya, Rusya, Slovakya, Ukraynai, Türkiye ve Yunanistan (Agosti, ; Aktaç vd., ; Borowiec ve Salata, a; Bračko vd., ; Forel, ; A. G. Radchenko, a). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Artvin, Bitlis, Bursa, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Muş, Trakya ve Van (Aktaç, ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , ; Baroni Urbani, ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Forel, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Özdemir vd., ; Santschi, a; Schkaff, ). Açıklama: Materyal çukur tuzaklardan elde edilememiş olup, klasik el ile toplamada orman ekosisteminden taş altlarından elde edilmiştir (Çizelge 5. 7). Çizelge Cataglyphis aenescens türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. aenescens Cataglyphis nodus (Brullé, ) Formica nodus Brullé, , pl. 48, fig. 1 (w.) YUNANİSTAN. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Anadolu, Arabistan, Arnavutluk, Merkez Avrupa nın doğu kısmı, Güneydoğu Avrupa, Balkan Yarımadası, Balkan Yarımadası, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Bulgaristan, Dağistan, Dalmaçya, Ermenistan, Filistin, Gürcistan, Hırvatistan, Irak, İran, Kafkasya, Karadağ, Kazakistan, Kıbrıs, Macaristan, Makedonya, Mısır, Yugoslavya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Suriye, Transkafkasya ve Türkiye (Aktaç vd., ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Collingwood, ; Pisarski, ; A. G. Radchenko, a). 41

64 Türkiye den Bilinen Dağılımı: Antalya, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kırklareli, Kocaeli, Mersin, Muğla, Sakarya, Siirt, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , , ; Baroni Urbani ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Lush, ; Santschi, b, b; Schkaff, ; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplamada elde edilmemiş olup çukur tuzaklardan yalnızca antropojenik step ekosisteminden hipogeik hariç diğer tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 8). Çizelge Cataglyphis nodus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. nodus Cins: Colobopsis Mayr, Colobopsis truncatus Mayr, Colobopsis Mayr, Mayr, G Type-species: Formica truncata, by subsequent designation of Bingham, Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), 41, 1. Coğrafik dağılımı: Finlandiya, Kafkaslar, Kırım, Kuzey-batı Afrika, Merkez ve güney Avrupa, Palearktik (Kuzey kesimi hariç), Türkiye ve Türkmenistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; C. Karaman vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir, Kırklareli, Muğla, Trakya ve Yalova (Aktaç vd., ; Bračko vd., ; Forel, ; C. Karaman vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Kıran ve Karaman, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; A. G. Radchenko, b; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmiştir (Çizelge 5. 9). 42

65 Çizelge Colobopsis truncatus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. truncatus Cins: Formica Linnaeus, Formica cunicularia Latreille, Formica cunicularia Latreille, 40 (w.q.m.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 70, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), 6. Coğrafik dağılımı: Avrupa, Avrupa-Kafkasya, Asya, Avrasya, Batı Paleartik, Ekvador, Paleartik ve Sibirya (Antonova ve Penev, ; Czechowski, Radchenko ve Czechowski, ; Giacalone ve Moretti, ; Hölzel, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Ardahan, Artvin, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Edirne, Erzincan, Erzurum, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Muğla, Muş, Sakarya, Sinop, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Aras ve Aktaç, , , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Özdemir vd., ; Schkaff, ; Seifert ve Schultz, a; Ülgentürk, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken ve taş altından, çukur tuzaklarla ise 15DDK, 3NDDK, 15NDBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 10). Çizelge Formica cunicularia türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak F. cunicularia Formica gagates Latreille, Formica gagates Latreille, 36 (w.q.) FRANSA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Güney Almanya, Kuzey Avrupa, Asya Minör, Arnavutluk, Avusturya, Balkanlar, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Finlandiya, 43

66 Güney Almanya, Hırvatistan, İskandinavya, İspanya, İsviçre, İtalya, Japonya, Kafkasya, Karadağ, Kuzey ve Orta Fennoskandinavya, Kırım, Macaristan, Makedonya, Moldova, Norveç, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Ukrayna, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Collingwood, ; Karavaiev, ; Kutter, ; Ruzsky, ; Sonobe ve Dlussky, ; Stitz, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Akyıldırım, Senol, Görür, Aktaç ve Demirtaş, ; Aras ve Aktaç, , , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Kiran ve Aktaç, ; Kiran ve Karaman, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminden dolaşırken, çukur tuzaklardan ise yine yalnızca orman ekosisteminde HPGDK hariç tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 11). Çizelge Formica gagates türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak F. gagates Formica sanguinea Latreille, Formica sanguinea Latreille, 37 (w.) FRANSA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Andora, Merkez Asya, Avusturya, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Merkez Çin, Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İran, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya, Kanarya Adaları, Karadağ, Kore, Korsika, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Moğolistan, Moldova, Norveç, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Sibirya, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Collingwood, ; Kupianskaya, Lelej ve Urbain, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ardahan, Bursa, Kırklareli, Kocaeli, Trabzon ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). 44

67 Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmemiş olup yalnızca orman ekosisteminden 15DDK, 15NDDK, 3NDDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 12). Çizelge Formica sanguinea türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak F. sanguinea Cins: Lasius Fabricius, Lasius alienus (Foerster, ) Formica aliena Foerster, a: 36 (w.m.) ALMANYA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), , Coğrafik dağılımı: Almanya, Arnavutluk, Avrupa, Avusturya, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Doğu Sibirya, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Hollanda, Hırvatistan, İngiltere, İran, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Kafkaslar, Macaristan, Makedonya, Moldova, Karadağ, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, a; Czechowski, Radchenko, Czechowska ve Vepsäläinen, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Antalya, Ardahan, Artvin, Aydın, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkari, Isparta, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Muğla, Muş, Rize, Sakarya, Siirt, Trabzon, Trakya, Van ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Akyıldırım vd., ; Aras ve Aktaç, , ; Baroni Urbani, ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Emery, ; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Matsakis vd., ; Ocak ve Aktaç, ; Özdemir vd., ; Schkaff, ; Seifert, ; Ülgentürk, ; Ülgentürk vd., ; Wilson, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden elde edilmiş olup klasik el ile toplama yöntemi ile meşe ağacı üzerindeki kurumuş bir yosundan, üstü yosun kaplı 45

68 bir meşe gövdesi kabuğu altından, toprak içinden ve tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 13). Çizelge Lasius alienus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak L. alienus Lasius turcicus Santschi, Lasius niger st. turcica Santschi, a: (w.q.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Bulgaristan, Fransa, Gürcistan, İran, Macaristan, Makedonya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, a; Seifert, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Afyon, Ankara, Artvin, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Eskişehir, Isparta, İstanbul, İzmir, Kastamonu, Kırklareli, Kütahya, Kocaeli, Konya, Rize, Sakarya, Trabzon, Trakya, Uşak ve Yalova (Akyıldırım vd., ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Cremer vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Özdemir vd., ; Santschi, a, a; Seifert, ; Steiner vd., ; Wilson, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden elde edilmiş olup yalnızca klasik el ile toplama yöntemi ile taş altı ve karaağaç dibi toprak içinden elde edilmiştir. Çukur tuzaklarlardan elde edilememiştir (Çizelge 5. 14). Çizelge Lasius turcicus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak L. turcicus Cins: Plagiolepis Mayr, Plagiolepis pygmeae (Latreille, ) Formica pygmaea Latreille, 45 (w.q.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Orta Asya, Orta ve Güney Avrupa, Güney Avrupa, Avusturya, Balear Adaları, Bulgaristan, Bosna Hersek, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, 46

69 Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hollanda, Hırvatistan, Korsika, İran, İspanya, İsrail, İsviçre, İtalya, Kanarya Adaları, Karadağ, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Mısır, Portekiz, Romanya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yemen ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Collingwood, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Balıkesir, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Edirne, Gaziantep, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Trakya, Van ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Aras ve Aktaç, , , ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile taş altı, toprak içi ve dolaşırken, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15DDK, 15NDBİ, 3DBİ, 3NDBİ, HPGBİ ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 15). Çizelge Plagiolepis pygmeae türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. pygmeae Plagiolepis taurica Santschi, Plagiolepis maura var. taurica Santschi, g: (w.) UKRAYNA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 23, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), , 3. Coğrafik dağılımı: Almanya, Arnavutluk, Orta Asya, Doğu Avrupa nın güney kısmı, Merkez ve güney Avrupa, Avusturya, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Hırvatistan, İran, İsviçre, İtalya, Karadağ, Kıbrıs, Korsika, Libya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Bursa, Kırklareli, Kocaeli, Muğla, Sakarya, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Akyıldırım vd., ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Özdemir vd., ; Ülgentürk, ; Ülgentürk vd., ). 47

70 Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminden toprak içi ve taş altından, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ, 15NDDK, 3DBİ, 3NDBİ, 3NDDK, HPGBİ lerinden elde edilmiştir (Çizelge 5. 16). Çizelge Plagiolepis taurica türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. taurica Plagiolepis xene Stärcke, Plagiolepis xene Stärcke, (q.) İTALYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1. Coğrafik dağılımı: Almanya, Batı Avrupa, Merkez ve güney Avrupa, Balear Adaları, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hırvatistan, İspanya, İsviçre, İtalya, Karadağ, Macaristan, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Kiran ve Aktaç, ; M. D. Martínez, Arnaldos, Romera ve García, ; A. G. Radchenko, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Çanakkale (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Kiran ve Aktaç, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmemiş olup yalnızca antropojenik step ekosisteminden çukur tuzaklardan 15NDBİ den elde edilmiştir (Çizelge 5. 17). Çizelge Plagiolepis xene türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. xene Cins: Prenolepis Mayr, Prenolepis nitens (Mayr, ) Tapinoma nitens Mayr, b: (w.) SLOVENYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m),

71 Coğrafik dağılımı: Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Gürcistan, Hırvatistan İngiltere, İtalya, Karadağ, Macaristan, Makedonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Isparta, İstanbul, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Muğla ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Donisthorpe, a; Forel, , a; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Schkaff, ; Ülgentürk, ; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminde çürük meşe kütüğü içi ve toprak içinden, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15DDK, 3DDK,15NDDK, 3NDDK, HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 18). Çizelge Prenolepis nitens türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. nitens Cins: Proformica Ruzsky, Proformica korbi (Emery, ) Formica (Proformica) korbi Emery, b: (w.q.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Asya Minör, Bulgaristan, Balkanlar ve Türkiye (Borowiec, ; Dlussky, ; Kuznetsov-Ugamsky, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Ardahan, Çanakkale, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Kars, Kırklareli, Konya, Trakya ve Van (Aktaç, ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , ; Borowiec, ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Dlussky, ; Tinaut vd., ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile toprak altından, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 3NDBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 19). Çizelge Proformica korbi türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. korbi

72 Proformica striaticeps (Forel, ) Formica nasuta var. striaticeps Forel, f: (w.) YUNANİSTAN. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Bulgaristan, Güney Balkan Yarımadası, Kafkasya, Sırbistan, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Collingwood ve Heatwole, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Türkiye (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Collingwood ve Heatwole, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden elde edilmiştir. Klasik el ilee toplama yöntemi ile toprak içinden, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 20). Çizelge Proformica striaticeps türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. striaticeps ALTFAMİLYA: MYRMICINAE LEPELETIER Cins: Aphaenogaster Mayr, Aphaenogaster epirotes (Emery, ) Stenamma (Aphaenogaster) epirotes Emery, n: 72 (w.) ARNAVUTLUK. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Balkan Yarımadası ve Türkiye (Bracko, Kiran ve Karaman, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bursa, Çanakkale, İstanbul, Kırklareli, Tekirdağ ve Trakya (Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Atanassov ve Dlussky, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmiştir (Çizelge 5. 21). Elde edilen materyal Trakya Bölgesi nde dağılımı bulunan S. debile (Förster) türüne benzerlik göstermektedir. Ancak skapus ve tibiada S. debile&#;den biraz daha dik kılların olması, promesonotumunun S. debile kadar kambur olmaması ve daha alçak 50

73 olması, S. debile de postpetiolün ventralinin düz, en fazla hafif konkav iken bu çalışma ile elde edilen materyalde belirgin bir şekilde konkav olması, dorsal görünümden spinlerin S. debile de enine skulpturlu iken bu materyalde boyuna skulpturlu olmasıyla farklılık göstermektedir. Çizelge Aphaenogaster epirotes türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak A. epirotes Aphaenogaster subterrenea (Latreille, ) Formica subterranea Latreille, 49 (w.q.m.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), , 3, 3. Coğrafik dağılımı: Almanya, Andora, Arnavutluk, Asya Minör, Orta ve güney Avrupa, Avusturya, Belçika, Balear Adaları, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Channel Adaları, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İspanya, İsviçre, İtalya, Kafkaslar, Karadağ, Kıbrıs, Kırım, Korsika, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Güney Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, a). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Artvin, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, ; Aktaç vd., ; Arakelian, ; Aras ve Aktaç, , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, ; Kıran ve Karaman, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminden elde edilmiştir. Çukur tuzaklardan ise 15DDK, 15NDDK, 3DBİ, 3DDK, 3NDDK, HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 22). Çizelge Aphaenogaster subterrenea türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak A. subterranea

74 Cins: Crematogaster Lund, Crematogaster ionia Forel, Crematogaster scutellaris var. ionia Forel, f: (w.q.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Hırvatistan, İsrail, Karadağ, Makedonya, Sırbistan, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Antalya, Aydın, Balıkesir, Burdur, Çanakkale, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Muğla, Sakarya ve Trakya (Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Forel, ; Kiran ve Aktaç, ; Salata ve Borowiec, a, b; Santschi, a; Schkaff, ; Ülgentürk, ; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminden meşe ağacı üzerinde dolaşırken, meşe gali içi, çürük meşe dalı içi, ağaç kabuğu altından, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15DDK, 15NDDK, 3DDK, 3NDDK, HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 23). Çizelge Crematogaster ionia türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. ionia Crematogaster sordidula (Nylander, ) Myrmica sordidula Nylander, 44 (w.) İTALYA (Sicilya). Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Akdeniz ülkeleri, Almanya, Arnavutluk, Orta Asya, Balear Adaları, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Fas, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İsviçre, İtalya, Karadağ, Kıbrıs, Macaristan, Makedonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Sicilya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Antalya, Bursa, Çanakkale, Eskişehir, Hakkâri, İstanbul, İzmir, İzmit, Kırklareli, Muğla, Sakarya, Trakya ve Yalova (Agosti ve 52

75 Collingwood, a; Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , ; Baroni Urbani, ; Bračko vd., ; Donisthorpe, a; Emery, , b; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Özdemir vd., ; Santschi, a; Schkaff, ; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemiyle yalnızca orman ekosisteminden bitki kökü dibi ve toprak içinden, çukur tuzaklardan ise tümünden elde edilmiştir (Çizelge 5. 24). Çizelge Crematogaster sordidula türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak C. sordidula Crematogaster sp. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), 4. Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmemiş olup, çukur tuzaklardan yalnızca orman ekosisteminden 3NDDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 25). Elde edilen materyal Trakya Bölgesi nde geniş dağılımı olan C. ionia Forel türü ile oldukça benzerdir. Başın oldukça kaba uzunlamasına skulptürlü olması ile C. ionia türünden ayırt edilmektedir. Çizelge Crematogaster sp. türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak Crematogaster sp Cins: Messor Forel, Messor hellenius Agosti & Collingwood, Messor hellenius Agosti & Collingwood, a: 54 (w.q.) YUNANİSTAN. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , 23, 3, Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), 4. Coğrafik dağılımı: Makedonya ve Yunanistan (Kiklad adaları, Merkez Yunanistan, Mora yarımadası, Teselya) (Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Trakya (Bračko vd., ). 53

76 Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile sadece antropojenik step habitatından taş altından, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ, 3DBİ, 3DDK, HPGBİ, HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 26). Çizelge Messor hellenius türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. hellenius Messor oertzeni Forel, Messor oertzeni Forel, a: 25 (w.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 36, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Balkan Yarımadası, Bulgaristan, Makedonya, Sırbistan, Türkiye ve Yunanistan (Aras ve Aktaç, ; Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Amasya, Ankara, Antalya, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Muğla, Sakarya ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aktaç, Çamlıtepe ve Dane, ; Aras ve Aktaç, , , , ; Baroni Urbani ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Emery, a, b; Finzi, ; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Santschi, a). Açıklama: Materyal çukur tuzaklar ile elde edilememiş, klasik el ile toplamada toprak içinden elde edilmiştir (Çizelge 5. 27). Çizelge Messor oertzeni türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. oertzeni Messor orientalis (Emery, ) Stenamma (Messor) structor var. orientalis Emery, c: (w.q.m.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Arabistan, Merkez Asya, Güney Avrupa, Orta Avrupa, Ortadoğu, Kıbrıs, Filistin, Güney Rusya, Suriye, Türkiye ve Yunanistan (Aktaç, ; Collingwood, , ; Collingwood ve Heatwole, ). 54

77 Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Bitlis, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, İzmir, Mersin, Muğla, Muş ve Van (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Collingwood ve Heatwole, ; Emery, ; Forel, ; Kugler, ; Santschi, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken ve çukur tuzaklardan ise 15NDBİ den elde edilmiştir (Çizelge 5. 28). Çizelge Messor orientalis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. orientalis Messor wasmanni Krausse, Messor barbarus subsp. wasmanni Krausse, (w.) İTALYA (Sardunya). Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Balkan Yarımadası, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Fransa (Korsika ), Hırvatistan, İtalya, Lübnan, Makedonya, Sırbistan, Sicilya, Slovenya, Suriye, Tunus ve Türkiye (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, İstanbul, İzmir ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Baroni Urbani, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Santschi, a; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken, taş altı ve toprak içinden, çukur tuzak yöntemi ile ise yalnızca antropojenik step ekosistemdeki çukur tuzakların tümünden elde edilmiş olup orman ekosistemindeki çukur tuzaklar ile yakalanamamıştır (Çizelge 5. 29). Çizelge Messor wasmanni türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. wasmanni

78 Cins: Monomorium Mayr, Monomorium monomorium Bolton, Monomorium minutum Mayr, (w.) İTALYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Afrika, Akdeniz havzası, Güney Asya, Güney Avrupa, Avusturya, Bosna-Hersek, Brezilya, Cezayir, Fas, Fransa, Hawai, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İtalya, Kanarya Adaları, Karadağ, Madagaskar, Sırbistan, Sibirya, Sicilya, Slovenya, Suriye, Türkiye ve Yunanistan (Aktaç, ; Borowiec, ; Ettershank, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Çanakkale, Denizli, İstanbul, Kocaeli, İzmir, Muğla ve Trakya (Aktaç, ; Aras ve Aktaç, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Forel, ; Schkaff, ). Açıklama: Klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilememiş, antropojenik step ekosisteminde ki tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 30). Çizelge Monomorium monomorium türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. monomorium Cins: Myrmecina Curtis, Myrmecina graminicola (Latreille, ) Formica graminicola Latreille, a: (w.q.m.) DANİMARKA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Kuzey-batı Afrika, Almanya, Avrupa (Kuzeyde güney İsveç ve İngiltere&#;ye kadar), Avusturya, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, Hollanda, İngiltere, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Kafkaslar, Karadağ, Kıbrıs, Kore, Korsika, Letonya, Lihtenstein, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Madeyra, Malta, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Tunus, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). 56

79 Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bursa, Kırklareli ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Baroni Urbani, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Kiran ve Aktaç, ; Kugler, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilememiş, çukur tuzaklardan ise yalnızca orman ekosistemindeki 15DDK, 3NDDK ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 31). Çizelge Myrmecina graminicola türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. graminicola Cins: Myrmica Saunders, Myrmica sabuleti Meinert, Myrmica sabuleti Meinert, (w.m.) DANİMARKA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya, İsveç, İsviçre, Kafkaslar, Karadağ, Macaristan, Norveç, Sırbistan, Sibirya, Slovakya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec, Galkowski ve Salata, ; Borowiec ve Salata, b; A. G. Radchenko ve Elmes, ; Seifert, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Bursa, Erzurum, Kırklareli, Kocaeli, Muş, Sakarya ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Seifert, b). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden elde edilmiştir. Klasik el ile toplama yöntemi ile toprak içinden ve orman ekosistemindeki tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 32). Çizelge Myrmica sabuleti türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. sabuletti

80 Myrmica scabrinodis Nylander, Myrmica scabrinodis Nylander, a: (w.q.m.) FİNLANDİYA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İrlanda, Kuzey İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Karadağ, Letonya, Lihtenstein, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Moldova, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Afyon, Ağrı, Ankara, Ardahan, Artvin, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, İzmir, Kırıkkale, Kırklareli, Rize, Trabzon ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Akyıldırım vd., ; Aras ve Aktaç, , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Santschi, a; Stitz, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden elde edilmiştir. Klasik el ile toplama yöntemi ile toprak içinden ve çukur tuzaklardan ise 3DDK, 3NDDK ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 33). Çizelge Myrmica scabrinodis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak M. scabrinodis Cins: Pheidole Westwood, Pheidole cf. pallidula (Nylander, ) Myrmica pallidula Nylander, 42 (w.) İTALYA (Sicilya). Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , 55, Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), 35, 3. Coğrafik dağılımı: Arnavutluk, Avusturya, Azor Adaları, Balear Adaları, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İspanya, İsrail, İsviçre, İtalya, Kanarya Adaları, Karadağ, Kıbrıs, Korsika, Libya, Madeyra, Makedonya, Malta, Mısır, Monako, Portekiz, Romanya, 58

81 Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovenya, Suudi Arabistan, Tunus, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Edirne, Hakkari, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Muğla, Sakarya, Siirt, Trakya, Van ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Aras ve Aktaç, , , , ; Baroni Urbani, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , , ; Kiran ve Aktaç, ; Kıran ve Karaman, ; Kugler, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Lush, ; Salata ve Borowiec, a; Santschi, a, a; Schkaff, ; Seifert, ; Ülgentürk vd., ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile toprak içi, kaya üzerindeki ot kökü, büyük bir kaya üzerindeki toprak yığınının içinden bitki kökü üzerinden, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ, 3DBİ, 3DDK, 3NDBİ, HPGBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 34). Çizelge Pheidole cf. pallidula türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. cf. pallidula Cins: Solenopsis Westwood, Solenopsis fugax (Latreille, ) Formica fugax Latreille, 46 (w.q.m.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Afrika, Almanya, Arnavutluk, Avrupa, Avusturya, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İran, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Karadağ, Kafkaslar, Kazakistan, Kıbrıs, Korsika, Macaristan, Sardunya, Sicilya, Letonya, Lübnan, Litvanya, Lüksemburg, Makedonya, Malta, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Sibirya, Slovakya, Slovenya, 59

82 Suriye, Tunus, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Collingwood, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Afyon, Bursa, Çanakkale, Edirne, Eskişehir, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , , ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Czechowski vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal Klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken, toprak içerisinde ki Camponotus yuvasının yanından, taş altında dolaşırken, taş altı, toprak içinden, çukur tuzaklardan ise 15NDDK, 3DBİ, 3DDK, 3NDBİ, 3NDDK, HPGBİ ve HPGDK lardan elde edilmiştir(çizelge 5. 35). Çizelge Solenopsis fugax türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak S. fugax Solenopsis lusitanica Emery, Solenopsis latro subsp. lusitanica Emery, a: , pl. 4, fig. 13 (w.q.) PORTEKİZ. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 4, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Yunanistan ve Makedonya (Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Türkiye için yeni kayıt. Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca orman ekosisteminden toprak içinden, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ, 3DDK, HPGBİ ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Şekil 5. 1, Çizelge 5. 36). 60

83 Şekil Solenopsis lusitanica işçisi, A. cepheden baş, B. profilden tüm vücut. Çizelge Solenopsis lusitanica türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak S. lusitanica Cins: Stenamma Westwood, Stenamma sp. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), 1. Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden çukur tuzaklardan 3NDDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 37). Çizelge Stenamma sp. türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak Stenamma sp Cins: Temnothorax Mayr, Temnothorax crasecundus Seifert & Csősz, Temnothorax crasecundus Seifert & Csősz, 43, Figs (w.) BULGARİSTAN. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Arnavutluk, Avrupa, Avusturya, Belarus, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Estonya, Gürcistan, Hırvatistan, Kafkaslar, Karadağ, Letonya, Litvanya, Macaristan, Makedonya, Moldova, Polonya, Romanya, 61

84 Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ardahan, Bilecik, Bolu, Bursa, Erzincan, Erzurum, İstanbul, Kastamonu, Kırklareli, Kocaeli, Kütahya, Ordu, Sakarya, Sivas, Tokat, Trakya, Tunceli ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Bračko vd., ; Csösz, Heinze ve Mikó, ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Forel, ; Heinze, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Seifert B. ve Csösz, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altından toplanmıştır (Çizelge 5. 38). Çizelge Temnothorax crasecundus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. crasecundus Temnothorax flavicornis (Emery, ) Leptothorax flavicornis Emery, (w.q.) İTALYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 4. Coğrafik dağılımı: Fransa, Hırvatistan, İsviçre, Karadağ, Makedonya, Slovenya, Sırbistan ve Yunanistan (Lapeva-Gjonova, Kiran ve Karaman, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bursa ve Kırklareli (Lapeva-Gjonova vd., ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden 15DBİ, 15NDBİ ve 3NDBİ çukur tuzakları ile toplanmıştır (Çizelge 5. 39). Çizelge Temnothorax flavicornis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. flavicornis

85 Temnothorax graecus (Forel, ) Leptothorax bulgaricus subsp. graecus Forel, f: (w.q.) YUNANİSTAN. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Balkan Yarımadası, Bulgaristan, Hırvatistan, Makedonya, Sırbistan, Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Çanakkale, Trakya ve Yalova (Aras ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Donisthorpe, a). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile kesik çam kabuğu altından toplanmıştır (Çizelge 5. 40). Çizelge Temnothorax graecus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. graecus Temnothorax interruptus (Schenck, ) Myrmica interrupta Schenck, (w.q.) ALMANYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 2. Coğrafik dağılımı: Afrika, Almanya, Avusturya, Balkan Yarımadası, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Karadağ, Korsika, Macaristan, Makedonya, Norveç, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Kırklareli ve Trakya (Borowiec, ; Lapeva- Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosistemden klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken, çukur tuzaklardan ise 15NDBİ den toplanmıştır (Çizelge 5. 41). Çizelge Temnothorax interruptus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. interruptus

86 Temnothorax parvulus (Schenck, ) Myrmica parvula Schenck, (w.) ALMANYA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Avrupa, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İspanya, İsviçre, İtalya, Kafkaslar, Karadağ, Kırım, Korsika, Macaristan, Makedonya, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ardahan, Artvin, Bolu, Bursa, Kastamonu, Kırklareli, Kocaeli, Samsun, Sakarya, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Bračko vd., ; Csösz vd., ; Heinze, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken, meşe gali içinden ve toprak içinden, çukur tuzaklardan ise HPGDK hariç tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 42). Çizelge Temnothorax parvulus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. parvulus Temnothorax semiruber (André, ) Leptothorax rottenbergi var. semiruber André, c: 72 (w.) İSRAİL. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Arnavutluk, Balkan Yarımadası, Bulgaristan, İsrail, Lübnan, Makedonya, Sırbistan, Suriye, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara, Bursa, Kastamonu, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Bračko vd., ; Heinze, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosistemden klasik el ile toplama ile taş altından, kaya üzerinde dolaşırken ve taşa dayalı toprak içinden ve tüm çukur tuzaklardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 43). 64

87 Çizelge Temnothorax semiruber türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. semiruber Temnothorax turcicus (Santschi, ) Leptothorax turcicus Santschi, d: (w.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 1, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), , 1. Coğrafik dağılımı: Avusturya, Macaristan, Makedonya, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: İzmir ve Trakya (Bračko vd., ; Santschi, a; Wagner, Seifert, Aurenhammer ve Komposch, ). Açıklama: Materyal antropojenik step ekosistemden yalnızca çukur tuzaklardan 15NDBİ den, orman ekosisteminden ise klasik el ile toplama yöntemi ile dolaşırken, meşe gali içinden ve çukur tuzaklardan ise 15DDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 44). Çizelge Temnothorax turcicus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. turcicus Temnothorax unifasciatus (Latreille, ) Formica unifasciata Latreille, 47 (w.q.m.) FRANSA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Orta ve Güney Avrupa, Channel Adaları, Fas, Gothland Adası, İsrail, İsviçre Kırım, Kafkaslar, Türkiye ve Türkmenistan (Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Stitz, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Bolu, Bursa, İstanbul, İzmir, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Heinze, ; Kiran ve Aktaç, ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ; Santschi, a; Schkaff, ). 65

88 Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile kesik çam kabuğu altından, çukur tuzaklardan ise 3NDDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 45). Çizelge Temnothorax unifasciatus türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. unifasciatus Temnothorax sp. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile meşe gali içinden elde edilmiştir (Çizelge 5. 46). Elde edilen materyal Trakya Bölgesi nde dağılımı bilinen T. affinis (Mayr) türüne benzerlik göstermekte olup baş ve gasterin aynı renkte olması ile ayırt edilir. T. affinis türünde ise baş gasterden daha koyudur. Çizelge Temnothorax sp. türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak Temnothorax sp Cins: Tetramorium Mayr, Tetramorium chefketi Forel, Tetramorium caespitum var. chefketi Forel, f: (w.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Afganistan, Balkanlar, Bulgaristan, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Kırım, Korsika, Makedonya, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye, Ukrayna, Umman, Yemen ve Yunanistan (Akyıldırım vd., ; Baroni Urbani, ; Bernard, ; Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Collingwood ve Heatwole, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Aksaray, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Bayburt, Bursa, Bilecik, Çanakkale, Denizli, Giresun, Gümüşhane, İstanbul, İzmir, Karaman, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Kütahya, Mersin, 66

89 Niğde, Sakarya, Sinop, Sivas, Trabzon, Trakya, Yalova ve Yozgat (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Akyıldırım vd., ; Aras ve Aktaç, , , , ; Bračko vd., ; Csösz vd., ; Emery, , a; Forel, , ; Güsten, Schulz ve Sanetra, ; Kiran ve Aktaç, ; Özdemir vd., ; Santschi, a; Schkaff, ; Schulz, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosistemden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altından, çukur tuzaklardan ise 15NDBİ ve 3NDBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 47). Çizelge Tetramorium chefketi türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. chefketi Tetramorium diomedeum Emery, Tetramorium caespitum var. diomedea Emery, e: 24 (w.q.) İTALYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 3. Coğrafik dağılımı: Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, İtalya, Karadağ, Rodos, Türkiye ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Antalya, Gaziantep, Hatay, İstanbul, Kayseri, Kocaeli, Mersin ve Muğla (Csösz ve Schulz, ; Finzi, ; Forel, ; Sanetra, Güsten ve Schulz, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosistemden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altından elde edilmiştir (Çizelge 5. 48). Çizelge Tetramorium diomedeum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. diomedeum Tetramorium ferox Ruzsky, Tetramorium caespitum var. ferox Ruzsky, b: (w.q.m.) RUSYA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Afrika, Arabistan, Avrupa, Avusturya, Balkan Yarımadası, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İtalya, 67

90 Kafkaslar, Karadağ, Kırım, Korsika, Macaristan, Makedonya, Malta, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; López, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Aksaray, Ankara, Bursa, Çanakkale, İzmir, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Kütahya, Mersin, Niğde, Sakarya, Sivas, Trakya ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aras ve Aktaç, , ; Bračko vd., ; Kiran ve Aktaç, ; Santschi, a, a; Ülgentürk, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altından, çukur tuzaklardan ise 15DBİ ve 15NDBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 49). Çizelge Tetramorium ferox türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. ferox Tetramorium flavidulum Tetramorium caespitum var. flavidula Emery, f: (w.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Bulgaristan ve Türkiye (Borowiec, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Mersin (Emery, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden çukur tuzaklardan 15NDDK ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 50). Çizelge Tetramorium flavidulum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. flavidulum Tetramorium galaticum Tetramorium semilaeve var. galatica Menozzi, b: (w.q.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Rodos Adası (Menozzi, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ankara (Menozzi, ; Santschi, a). 68

91 Açıklama: Materyal antropojenik step ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altından, çukur tuzaklardan ise 15NDBİ, 3DBİ, 3NDBİ ve HPGBİ lerden, orman ekosisteminden ise klasik el ile toplama yöntemi ile toprak içinden, çukur tuzaklardan ise yalnızca 15DDK dan elde edilmiştir (Çizelge 5. 51). Çizelge Tetramorium galaticum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. galaticum Tetramorium hippocratis Agosti & Collingwood, Tetramorium hippocratis Agosti & Collingwood, a: 56 (w.) TÜRKİYE. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m), 1. Coğrafik dağılımı: Türkiye ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Çanakkale, İstanbul, Muğla ve Trakya (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , ; Aktaç vd., ; Aras ve Aktaç, , ; Bračko vd., ; Emery, a; López, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal klasik el ile toplama yöntemi ile yalnızca antropojenik step ekosisteminde taş altından ve dolaşırken elde edilmiş, çukur tuzaklardan ise her iki lokaliteden de 15DBİ, 15DDK, 15NDBİ, 3DBİ, 3NDBİ ve HPGBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 52). Çizelge Tetramorium hippocratis türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. hippocratis Tetramorium hungaricum Röszler, Tetramorium caespitum subsp. hungarica Röszler, 78, figs. (w.q.) MACARİSTAN. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), Coğrafik dağılımı: Avusturya, Balkan Yarımadası, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Makedonya, Macaristan, Romanya, Slovakya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b). 69

92 Türkiye den Bilinen Dağılımı: Kırklareli ve Trakya (Bračko vd., ; Lapeva- Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca antropojenik step ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile taş altı ve kaya üzerinde dolaşırken, çukur tuzaklardan ise 15DBİ, 15NDBİ, 3DBİ, HPGBİ lerden elde edilmiştir (Çizelge 5. 53). Çizelge Tetramorium hungaricum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. hungaricum Tetramorium moravicum Novák & Sadil, Tetramorium moravicum Novák & Sadil, 86 (teşhis anahtarında) (w.) ÇEKOSLOVAKYA. Materyal: Edirne-Lalapaşa-Doğanköy (m), Coğrafik dağılımı: Almanya, Merkez ve güney Avrupa, Avusturya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, İran, İtalya, Kafkaslar, Macaristan, Polonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Bračko vd., ; Güsten vd., ; Markó vd., ; Nezhad, Rad, Firouzi ve Agosti, ; A. Radchenko, Czechowski ve Czechowska, ; Seifert, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ardahan, Bayburt, Bitlis, Erzurum, Kırklareli, Rize, Van ve Trakya (Bračko vd., ; Csösz vd., ; Güsten vd., ; Lapeva-Gjonova ve Kiran, ). Açıklama: Materyal yalnızca orman ekosisteminden klasik el ile toplama yöntemi ile toprak içinden ve gazeller arasından, çukur tuzaklardan ise 3DDK, 3NDDK ve HPGDK lardan elde edilmiştir (Çizelge 5. 54). Çizelge Tetramorium moravicum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. moravicum Tetramorium cf. caespitum Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), , Edirne- Lalapaşa-Doğanköy (m),

93 Coğrafik dağılımı: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azor Adaları, Balear Adaları, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Fas, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İrlanda, Kuzey İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Kafkasya, Karadağ, Kıbrıs, Korsika, Letonya, Lihtenstein, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Monako, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan (Borowiec ve Salata, a; A. Radchenko vd., ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Ağrı, Ankara, Ardahan, Artvin, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Kars, Kırklareli, Kocaeli, Muş, Trabzon, Trakya, Van ve Yalova (Agosti ve Collingwood, a; Aktaç, , , ; Aktaç vd., ; Aktaç ve Çamlıtepe, ; Aras ve Aktaç, , , , ; Bračko vd., ; Çamlıtepe ve Aktaç, ; Donisthorpe, a; Forel, , ; Kıran ve Karaman, ; Schkaff, ). Açıklama: Materyal antropojenik step ekosisteminden tüm çukur tuzaklar ile yakalanmış, klasik el ile toplama yöntemi ile ise taş altından ve dolaşırken toplanmıştır. Orman ekosisteminde 15DDK hariç tüm çukur tuzaklar tarafından yakalanmış. Klasik el ile toplama yöntemi ile ise toprak içinden ve dolaşırken elde edilmiştir (Çizelge 5. 55). Çizelge Tetramorium cf. caespitum türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak T. cf. caespitum ALTFAMİLYA: PONERINAE DONISTHORPE Cins: Ponera Latreille, Ponera testacea Emery, Ponera coarctata var. testacea Emery, n: 62 (w.q.) FRANSA. Materyal: Edirne-Merkez-Büyükismailçe Köyü (m), 2, Edirne-Lalapaşa- Doğanköy (m), 1. Coğrafik dağılımı: Almanya, Arnavutluk, Orta ve Güney Avrupa, Avusturya, Balear Adaları, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cebelitarık, Cezayir, Çek 71

94 Cumhuriyeti, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İsrail, İspanya, İsviçre, İtalya, Kafkaslar, Karadağ, Kıbrıs, Korsika, Lübnan, Lüksemburg, Macaristan, Maderya, Makedonya, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sardunya, Sırbistan, Sicilya, Slovakya, Slovenya, Tunus, Türkiye, Türkmenistan ve Ukrayna (Borowiec, ; Borowiec ve Salata, b; Czechowski vd., ; Kugler, ; Seifert, ; Taylor, ). Türkiye den Bilinen Dağılımı: Türkiye için ilk kayıt. Açıklama: Materyal yalnızca klasik el ile toplama yöntemi ile elde edilmiştir. Antropojenik step ekosisteminde taş altından, orman ekosisteminde ise meşe gövdesinin dibinden toprak içinden elde edilmiştir (Şekil 5. 2, Çizelge 5. 56). Şekil Ponera testacea işçisi, A. cepheden baş, B. profilden tüm vücut. Çizelge Ponera testacea türünün toplandığı habitat, yakalanma şekli ve birey sayısı. Orman Antropojenik step Tür Klasik el Çukur tuzak Klasik el Çukur tuzak P. testacea Yapılan çalışma neticesinde 4 altfamilya dan 56 tür toplanmış, Türkiye ve Trakya için yeni kayıtlar Çizelge de verilmiştir. 72

95 Çizelge Elde edilen karınca türleri. Altfamilya DOLICHODERINAE Altfamilya FORMICINAE Altfamilya MYRMICINAE Altfamilya PONERINAE Cins: Bothriomrymex Cins: Camponotus Cins: Aphaenogaster Cins: Ponera B. communista Santschi C. aethiops (Latreille) A. epirotes (Emery) P. testacea Emery** Cins: Tapinoma C. atricolor (Nylander) A. subterrenea (Latreille) T. erraticum (Latreille) C. lateralis (Oliver) Cins: Crematogaster C. piceus (Leach) C. ionia Forel Cins: Cataglyphis C. sordidula (Nylander) C. aenescens (Nylander) Crematogaster sp. C. nodus (Brullé) Cins: Messor Cins: Colobobsis M. hellenius Agosti & Collingwood C. truncatus (Spinola) M. oertzeni Forel Cins: Formica M. orientalis (Emery) F. cunicularia Latreille M. wasmanni Krausse-Heldrungen F. gagates Latreille Cins: Monomorium F. sanguinea Latreille M. monomorium Bolton Cins: Lasius Cins: Myrmecina L. alienus (Förster) M. graminicola (Latreille) L. turcicus Santschi Cins: Myrmica Cins: Plagiolepis M. sabuleti Meinert P. pygmeae (Latreille) M. scabrinodis Nylander P. taurica Santschi Cins: Pheidole P. xene Staerke P. cf. pallidula (Nylander) Cins: Prenolepis Cins: Solenopsis P. nitens (Mayr) S. fugax (Latreille) Cins: Proformica S. lusitanica (Latreille)** P. korbi (Emery) Cins: Stenamma P. striaticeps (Forel)* Stenamma sp. Cins: Temnothorax T. crasecundus Seifert T. flavicornis (Emery) T. graecus (Forel) T. interruptus (Schenck) T. parvulus (Schenck) T. semiruber (André) T. turcicus (Santschi) T. unifasciatus (Latreille) Temnothorax sp. Cins: Tetramorium T. cf. caespitum L. T. chefteki Forel T. diomedeum Emery T. ferox Ruzsky T. flavidulum Emery* T. galaticum Menozzi* T. hippocratis Agosti and Collingwood T. hungaricum Röszler T. moravicum Kratochvil * Trakya Bölgesi için yeni kayıt; **Türkiye için yeni kayıt 73

96 EKOLOJİK Bu çalışmada Nisan-Kasım ayları arasındaki 8 aylık dönemde çukur tuzaklar ile düzenli olarak toplanan materyal ve 3 farklı mevsimde birer kez (ilkbahar, yaz ve sonbabar) klasik el ile toplanan karınca materyalinin değerlendirilmesiyle orman ve antropojenik step ekosistemlerindeki canlıların ekolojik talepleri hakkında bazı kapsamlı sonuçlar elde edilmiştir. Klasik el ile sadece karınca türleri elde edilirken çukur tuzaklarla karıncalarda dahil olmak üzere tüm canlı grupları yakalanmıştır. Dolayısıyla tüm canlı grupların incelenmesinde sadece çukur tuzaklara düşen bireyler esas alınmıştır. Karınca türlerinin incelenmesi ise hem klasik el ile elde edilen hem de çukur tuzaklara yakalanan materyal kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çukur tuzaklar ile omurgasız ve omurgalılara ait toplam 22 canlı grubundan birey elde edilmiştir. Omurgasız gruplardan 18 i Arthropoda filumuna ait iken bu filuma dahil en çok birey Formicidae (Insecta, Hymenoptera) familyasına aittir ( birey). Omurgalı gruplardan, Amphibia ve Reptiliadan ise sırasıyla 2 ve 3 birey elde edilmiştir (Çizelge 5. 58). Çukur tuzaklar ile elde edilen materyal yüksek taksonlar bazında incelendiğinde en çok Formicidae (%35, birey) familyasına ait bireylerin daha sonra Coleoptera (%22, birey), üçüncü sırada da Areneae lerin (%17, birey) elde edildiği görülmektedir (Şekil 5. 3). Orman ekosisteminde 22 canlı grubundan 20 tanesi elde edilirken Heteroptera, Odonata gruplarına ait birey elde edilememiştir. Yakalanan gruplardan ilk sırada gelen %23 lik bir oranla Formicidae ( birey), ikinci sırada yine %23 lük bir oranla Coleoptera ( birey), üçüncü sırada %19 luk bir oranla Areneae ler ( birey) gelmektedir (Şekil 5. 4). Antropojenik step ekosisteminde 22 canlı grubundan 19 tanesi elde edilirken Mecoptera, Annelida ve Amphibia gruplarına ait birey elde edilememiştir. En fazla birey %45 lik bir oran ile Formicidae ( birey), ikinci sırada %22 lik bir oran ile Coleoptera ( birey), üçüncü sırada %14 lük bir oranla Areneae ( birey) ler elde edilmiştir (Şekil 5. 5). Çukur tuzaklar yardımıyla toplanan canlı gruplar bazında çeşitliliğin orman ekosisteminde fazla olduğu belirlenmiştir [H&#;=0,] (Çizelge 5. 59). Orman 74

97 ekosisteminin aynı zamanda yüksek bir canlı grubu zenginliği içerdiği (Çizelge 5. 60) ve bununla birlikte canlı gruplarının araştırılan alanlarda nasıl dağıldığını, düzenliliğini ve homojenliğini gösteren Pieleu düzenlilik indeksine görede en yüksek düzenliğe sahip olduğu ortaya çıkmıştır (Çizelge 5. 59). Antropojenik step ve ormanlık alanlarda en yaygın ilk üç grup Formicidae (%45,65), Coleoptera (%21,91) ve Arachnidae (%14,11) olmuştur (Çizelge 5. 61, Çizelge 5. 62). Çizelge Elde edilen materyalin gruplara göre dağılımı ve birey sayıları. Subregnum Filum Klasis Ordo Familya Klasik el Çukur Tuzak Birey sayıları (Total) Entognatha Collembola Coleoptera Dermaptera Diptera Invertebrata Artropoda Insecta Arachnida Hemiptera Heteroptera Formicidae Hymenoptera Mantidae Odonata Orthoptera Lepidoptera Mecoptera Astigmata Acaridae Araneae Chilopoda Diplopoda Isopoda Annelida Mollusca Vertebrata Amphibia Reptilia TOPLAM

98 Odanata; 1; 0% Mollusca; 28; 0% Mantidae; 5; 0% Reptilia; 3; 0% Diplopoda; ; 2% Mecoptera; 12; 0% Isopoda; ; 2% Amphibia; 2; 0% Chilopoda; ; 1% Annelidae; 2; 0% Hymenoptera; ; 1% Hemiptera; ; 1% Orthoptera; ; 1% Acarina; ; 4% Lepidoptera; ; 2% Diptera; ; 7% Collembola; ; 5% Heteroptera; 1; 0% Dermaptera; 6; 0% Formicidae; ; 35% Arachnidae; ; 17% Şekil Çukur tuzaklar ile elde edilen canlı gruplarının dağılımı. Coleoptera; ; 22% Chilopoda; ; 1% Hymenoptera; ; 1% Hemiptera; 39; 0% Orthoptera; 35; 0% Acarina; ; 7% Lepidoptera; ; 5% Diptera; Isopoda; ; 3% Diplopoda; ; Mantidae; 2; 0% 3% Heteroptera; 0; 0% Dermaptera; 2; 0% Mollusca; 14; 0% Mecoptera; 12; 0% Annelidae; 2; 0% Amphibia; 2; 0% Reptilia; 1; 0% Formicidae; ; 23% Collembola; ; 6% Arachnidae; ; 19% Coleoptera; ; 23% Şekil Orman ekosistemindeki çukur tuzaklardan elde edilen tüm grupların dağılımları. 76

99 Coleoptera; ; 22% Arachnidae; ; 14% Collembola; ; 3% Diptera; ; 6% Lepidoptera; 44; 0% Acarina; ; 1% Orthoptera; ; 2% Hemiptera; ; 2% Hymenoptera; ; 1% Chilopoda; 27; 0% Isopoda; ; 1% Diplopoda; ; 1% Mantidae; 3; 0% Mollusca; 14; 0% Dermaptera; 4; 0% Reptilia; 2; 0% Heteroptera; 1; 0% Odanata; 1; 0% Formicidae; ; 45% Şekil Antropojenik step ekosistemindeki çukur tuzaklardan elde edilen tüm grupların dağılımları. Çizelge Araştırılan alanlara göre Shannon-Wiener çeşitlilik indeks değerleri [H&#;]. Index Antropojenik Step Orman Shannon H&#; Log Base 10, 0, 0, Shannon Hmax Log Base 10, 1, 1, Shannon J&#; (Pieleu düzenlilik indeksi) 0, 0, Çizelge Araştırılan alanlardaki canlı gruplarının zenginlikleri. Çalışılan alan Canlı Grubu Zenginliği Antropojenik Step 0, Orman 0, Çizelge Orman ekosistemindeki ilk 10 canlı grubunun bollukları. Tür Canlı Gruplarının Bolluğu Formicidae 22,92 Coleoptera 22,81 Areneae 19,36 Diptera 7,96 Acaridae 6,63 Collembola 6,39 Lepidoptera 4,61 Diplopoda 3,32 Isopoda 2,90 Chilopoda 1,20 77

Çizelge Antropojenik step ekosistemindeki ilk 10 canlı grubunun bollukları. Tür Canlı Gruplarının Bolluğu Formicidae 45,35 Coleoptera 21,91 Areneae 14,11 Diptera 6,19 Collembola 3,03 Orthoptera 2,18 Hemiptera 1,72 Isopoda 1,42 Acaridae 1,35 Diplopoda 1,32 Elde edilen canlı gruplarının mevsimlere göre dağılımına bakıldığında en fazla canlı grubunun yaz mevsiminde antropojenik step ekosisteminde (18 canlı grubu), en az canlı grubunun ise ilkbahar mevsiminde yine antropojenik step ekosisteminde (14 canlı grubu) elde edildiği görülmektedir (Şekil 5. 6) İlkbahar Yaz Sonbahar Antropojenik step alan Ormanlık alan Şekil Elde edilen canlı gruplarının mevsimlere göre dağılımları. Klasik el ve çukur tuzaklar ile toplam karınca bireyi elde edilmiş ve bu materyalin değerlendirilmesi sonucu 56 karınca türü tanımlanmıştır. Bu türlerden 37 si antropojenik step, 41 i orman ekosisteminden elde edilmiştir (Şekil 5. 7, Şekil 5. 8, Çizelge 5. 64, Çizelge 5. 65). Orman ekosisteminden ise Çizelge te görüleceği gibi 78

en fazla tür klasik el ile toplama yöntemi ile toplanmış olup 33 tür elde edilirken en az tür ise çukur tuzak yöntemi ile toplanmış ve 32 tür elde edilmiştir. Çizelge ten de görüleceği gibi Antropojenik step ekosisteminden en fazla tür çukur tuzak yöntemi ile toplanmış olup 31 tür elde edilirken en az tür ise klasik el ile toplama yöntemi ile toplanmış ve 25 tür elde edilmiştir Tür sayısı Orman Antropojenik step Total Antropojenik step Orman Total Şekil Araştırılan ekosistemlere göre tür sayıları Klasik el Çukur tuzak Total Orman Antropojenik Orman Antropojenik step Şekil Araştırılan ekosistemlere göre klasik el ile ve çukur tuzaklar ile elde edilen tür sayıları. 79

Çizelge Araştırılan ekosistemlere göre elde edilen türler. Türler Orman Antropojenik Step Aphaenogaster epirotes X Aphaenogaster subterranea X X Bothriomyrmex communistus X Camponotus aethiops X X Camponotus atricolor X X Camponotus lateralis X Camponotus piceus X X Cataglyphis aenescens X Cataglyphis nodus X Colobobsis truncatus X Crematogaster ionia X X Crematogaster sordidula X X Crematogaster sp. X Formica cunicularia X X Formica gagates X Formica sanguinea X Lasius alienus X Lasius turcicus X Messor hellenius X X Messor oertzeni X X Messor orientalis X Messor wasmanni X X Monomorium monomorium X Myrmecina graminicola X Myrmica sabuleti X Myrmica scabrinodis X Pheidole cf. pallidula X X Plagiolepis pygmaea X X Plagiolepis taurica X X Plagiolepis xene X Ponera testacea X X Prenolepis nitens X X Proformica korbi X Proformica striaticeps X Solenopsis fugax X X Solenopsis lusitanica X X Stenamma sp. X Tapinoma erraticum X X Temnothorax crasecundus X Temnothorax flavicornis X Temnothorax graecus X Temnothorax interruptus X Temnothorax parvulus X 80

Çizelge Devam. Türler Orman Antropojenik Step Temnothorax semiruber X Temnothorax sp. X Temnothorax turcicus X X Temnothorax unifasciatus X Tetramorium cf. caespitum X X Tetramorium chefketi X Tetramorium diomedeum X Tetramorium ferox X Tetramorium flavidulum X Tetramorium galaticum X X Tetramorium hippocratis X X Tetramorium hungaricum X Tetramorium moravicum X TOPLAM Çizelge Orman ekosisteminden elde edilen türler ve toplama yöntemleri. Türler Çukur tuzak Klasik el ile toplama Aphaenogaster epirotes X Aphaenogaster subterranea X X Camponotus aethiops X X Camponotus atricolor X Camponotus lateralis X X Camponotus piceus X X Cataglyphis aenescens X Colebobsis truncatus X Crematogaster ionia X X Crematogaster sordidula X X Crematogaster sp. X Formica cunicularia X X Formica gagates X X Formica sanguinea X Lasius alienus X X Messor hellenius X Messor oertzeni X Messor wasmanni X Myrmecina graminicola X Myrmica sabuleti X X Myrmica scabrinodis X X 81