Ülkemizin Yönetim Şekli 3 Sınıf Test
HAZAR17BASKI_LOW
HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR publıcatıon of caspıan strategy ınstITUTE<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17<br />
BAŞARIYLA<br />
DOLU<br />
YIL<br />
Two years<br />
of success<br />
краткое изложение
www.hazarworld.com<br />
ÖNSÖZ / EDITORIAL<br />
İki sene önce çalışmalarına başlayan<br />
Hazar Strateji Enstitüsü, bağımsız araştırmaları,<br />
Türkçe, İngilizce ve Rusça olarak<br />
54 ülkeye ulaşan yayınları ile Avrasya’nın<br />
önde gelen düşünce kuruluşları arasına<br />
girmeyi başardı. Güncel ve kapsamlı data<br />
üreten araştırma merkezleri ile dünya başkentlerinde<br />
iş, devlet, siyaset, ve akademi<br />
liderlerini bir araya getiren Hazar Forumu<br />
markasını oluşturarak Hazar Bölgesi<br />
konularını gündeme taşıdı.<br />
Akademik faaliyetlerinin yanı sıra medya<br />
ve kreatif ekibiyle tüm çalışmaları görsel<br />
içeriğe dönüştürebilen Hazar Strateji<br />
Enstitüsü’nün iki yılda oluşan tecrübesini<br />
bu sayımızın kapak konusu yaptık.<br />
Dördüncüsü Brüksel’deki Avrupa<br />
Parlamentosu’nda düzenlenen Hazar<br />
Forumu, Avrupa Parlamentosu’nda ilk kez<br />
Liberal Demokrat Parti, Sosyal Demokrat<br />
Sosyalist Parti ve Avrupa Demokrasi<br />
Grupları’nı buluşturdu. Güney Gaz<br />
Koridoru’nun Avrupa’ya sunacağı fırsatlar,<br />
Avrupa’nın güvenli ve alternatif kaynak<br />
ihtiyacının nasıl karşılanacağı gibi<br />
konuların işlendiği forumu bu ay sayfalarımıza<br />
taşıdık.<br />
En köklü bayramlardan olan baharın müjdecisi<br />
Nevruz’un kutlandığı coşkulu<br />
etkinliklere konuk olduk. Bu ayki sayımızda<br />
ayrıca Türkiye’nin enerji faturasını<br />
analiz ettik. Kıbrıs’taki enerji barışı, Kırım<br />
işgali sonrası uluslararası güvenlik ve<br />
Ermenistan’da Türkiye ve Türk algısını<br />
inceledik.<br />
Ayna grubunun solisti Erhan Güleryüz ve<br />
Tuğçe Kazaz’ın başrollerini paylaştığı;<br />
Karabağ savaşında bir kurşun yarası alan<br />
müzisyen Hazar’ın hikayesinin anlatıldığı<br />
Kafkas filminin BAFTA’daki galasını gerçekleştirdik.<br />
Rota sayfalarımızda da yönümüzü<br />
2014 yılında Türk dünyasının kültür<br />
başkenti seçilen Kazan’a çevirdik.<br />
Bir sonraki sayıda görüşmek dileğiyle…<br />
haldun yavaş<br />
Hazar Strateji Enstitüsü<br />
Genel Sekreter<br />
haldun yavaş<br />
Caspian Strategy Institute<br />
Secretary General<br />
Established two years ago, Caspian Strategy<br />
Instıtute has managed to become a leading<br />
think tank of Eurasia with its independent<br />
research and publications in Turkish, English,<br />
and Russian reaching 54 countries. Gathering<br />
updated and comprehensive data, HASEN<br />
research centers has succeeded in bringing the<br />
Caspian region issues to the agenda and creating<br />
the ‘Caspian Forum’ trademark which<br />
gathers business leaders, key government officials<br />
and academicians in capital cities<br />
throughout the world. Besides, Caspian<br />
Strategy Institute has also transferred its studies<br />
into visual media with its creative and<br />
media team. Cover subject of this issue is the<br />
vast experience of HASEN gained in two<br />
years.<br />
4 th Caspian Forum, held in Brussels at the<br />
European Parliament, gathered the Alliance of<br />
Liberals and Democrats for Europe,<br />
Progressive Alliance of Socialists and<br />
Democrats, and Europe of Freedom and<br />
Democracy Group at the European Parliament<br />
for the first time. This month, we discuss the<br />
opportunities of the Southern Gas Corridor for<br />
Europe and how to meet Europe’s need for<br />
secure and alternative supplies.<br />
We attend enthusiastic ceremonies celebrating<br />
Nowruz, one of the oldest festivals and the<br />
forerunner of spring. Also, the energy bill of<br />
Turkey is analyzed in this issue. Energy peace<br />
in Cyprus, international security after the<br />
Crimean occupation, and Turkey and Turkish<br />
perception in Armenia are examined.<br />
The premiere of the “Caucasus” movie, starring<br />
the vocalist of the Ayna Band Erhan<br />
Güleryüz and Tuğçe Kazaz, took place at<br />
Bafta (British Academy of Film and<br />
Television Arts). The movie tells the story of<br />
Hazar who got a bullet wound during the<br />
Karabakh War. In our Route pages, we visit<br />
Kazan which is elected as the cultural capital<br />
of the Turkic World in 2014.<br />
Hope to meet you in the next issue...<br />
YÖNETİM / MANAGEMENT<br />
İmtİyaz Sahİbİ<br />
Hazar İletişim, Tanıtım ve<br />
Yayıncılık A.Ş. Adına<br />
Haldun YAVAŞ<br />
Genel Yayın Yönetmenİ<br />
EDITOR-IN-CHIEF<br />
Gökhan ÇAY<br />
Medya Grup Koordİnatörü<br />
Media Group Coordinator<br />
Hayreddin Aydınbaş<br />
haber müdürü<br />
NEWS MANAGER<br />
Selin Şen Saltaş<br />
YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ (Sorumlu)<br />
MANAGING EDITOR<br />
Merve Damcı<br />
EDİTÖR<br />
EDITOR<br />
Hande Yaşar ÜNSAL<br />
Yayın Kurulu<br />
PUBLICATION BOARD<br />
Dr. Cemil ERTEM<br />
Dr. Efgan NİFTİ<br />
Emin AKHUNDZADA<br />
Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN<br />
Zeynep KAPTAN<br />
Cansu ERTOSUN<br />
Rufat AGHAYEV<br />
İLETİŞİM<br />
MAILING ADDRESS<br />
Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok. No:3<br />
Kat:4 Daire 10 Maslak, 34398<br />
Şişli / İstanbul - TÜRKİYE<br />
Tel: +90 212 999 66 00<br />
Faks: +90 212 999 66 01<br />
www.hazarworld.com<br />
[email protected]<br />
yayın YÖNETİM<br />
PUBLICATION MANAGEMENT<br />
Dİrektör<br />
DIRECTOR<br />
Emin GÖRGÜN<br />
Operasyon ve Müşterİ<br />
İlİşkİlerİ Koordİnatörü<br />
OPERATION AND CUSTOMER<br />
RELATIONS COORDINATOR<br />
Can Gürsu<br />
YayInlar Koordİnatörü<br />
PUBLICATIONS COORDINATOR<br />
Aynur Şenol Altun<br />
EKONOMİ YAYINLARI<br />
YÖNETİCİ EDİTÖRÜ<br />
Managing Editor<br />
of Economic Publications<br />
Nesrin KOÇASLAN<br />
PROJE YÖNETİCİSİ VE<br />
EKONOMİ EDİTÖRÜ<br />
project supervisor<br />
and economy editör<br />
Figen AYPEK AYVACI<br />
proje asİstanı<br />
Project assitant<br />
Baran KARAKUZU<br />
Kreatİf Dİrektör<br />
DESIGN DIRECTOR<br />
Özkan ORAL<br />
Yönetİcİ Art Dİrektör<br />
MANAGING ART DIRECTOR<br />
Fatih DUMLU<br />
Art Dİrektör<br />
ART DIRECTOR<br />
Sertan Vural<br />
GRAFİKer<br />
GRAPHIC DESIGNER<br />
Seval Yarar<br />
FOTOĞRAF EDİTÖRÜ<br />
PHOTO EDITOR<br />
Şeref YILMAZ<br />
Kollektif Yayıncılık<br />
Reklam Tasarım ve İçerik Hizm. A.Ş.<br />
Mat-Set Plaza, Yeşilce Mah. Emektar Sok<br />
No: 5 Kat: 4 Kağıthane / İSTANBUL<br />
BASKI / PRINTING<br />
Promat Basım Yayın San.ve Tic. A.Ş.<br />
Sanayi Mah. 1673 Sok. No.34<br />
Esenyurt-İstanbul (0212) 622 63 63<br />
Yayın Türü / Publication Type<br />
Yaygın Yerel Süreli<br />
Yayın Süresi - Dili<br />
Publication Period - Language<br />
Aylık - Türkçe, İngilizce, Rusça<br />
Monthly - Turkish, English, Russian<br />
İLETİŞİM / CONTACT<br />
[email protected]<br />
www.collective.com.tr<br />
HAZAR WORLD<br />
1
IÇINDEKILER<br />
CONTENTS<br />
HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR PUBLICATION OF CASPIAN STRATEGY INSTITUTE<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17<br />
BAŞARIYLA<br />
DOLU<br />
TWO YEARS<br />
OF SUCCESS<br />
38<br />
YIL<br />
KAPAK / COVER<br />
BAŞARIYLA<br />
DOLU 2 YIL<br />
2 years of success<br />
Hazar Strateji Enstitüsü<br />
(HASEN), 2 yıl önce, Nisan<br />
2012’de faaliyetlerine başladı. Bu<br />
ay, kuruluşunun 2. yılını kutlayan<br />
enstitü, “Hazar Bölgesi’ne<br />
ilişkin yenilikçi araştırmalar<br />
yürütmek ve stratejik öneriler<br />
geliştirmek” vizyonuyla çıktığı<br />
yolda, iki sene gibi kısa bir süre<br />
içinde büyük mesafe kat etti.<br />
38<br />
recommendations on the<br />
КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ<br />
Established 2 years ago in April<br />
2012, the Caspian Strategy<br />
Institute (HASEN) is a think<br />
tank based on the vision of<br />
“conducting innovative research<br />
and developing strategic<br />
Caspian Region”. The institute<br />
achieved great success in such a<br />
short period of time. This<br />
month, HASEN is celebrating<br />
the 2 nd anniversary of its<br />
establishment.<br />
04<br />
4<br />
HAZAR’A DAİR<br />
CASPIAN OVERVIEW<br />
GÜNEY GAZ KORİDORU İÇİN<br />
2,5 MİLYAR DOLAR KREDİ<br />
2.5 BILLION DOLLAR FOR<br />
SOUTHERN GAS CORRIDOR<br />
08<br />
ETKİNLİK / event<br />
AVRASYA 8VE<br />
ORTADOĞU’DA<br />
DEĞİŞEN DENKLEMLER<br />
CHANGING BALANCES IN<br />
EURASIA AND THE<br />
MIDDLE EAST<br />
10<br />
10<br />
Etkinlik / Event<br />
NEVRUZ, TÜRK<br />
DÜNYASINI BULUŞTURDU<br />
NOWRUZ BRINGS THE<br />
TURKIC WORLD TOGETHER<br />
52<br />
12<br />
12<br />
Etkinlik / Event<br />
TANAP’IN ÖNEMİ AVRUPA<br />
PARLAMENTOSU’NDA TARTIŞILDI<br />
37<br />
Forumu’nun dördüncüsünü Belçika’nın<br />
TANAP’S IMPORTANCE WAS<br />
DISCUSSED AT THE EUROPEAN<br />
PARLIAMENT<br />
İstanbul merkezli düşünce kuruluşu Hazar<br />
Strateji Enstitüsü (HASEN), Hazar<br />
Brüksel kentinde düzenledi.<br />
Istanbul based think-tank Caspian<br />
Strategy Institute (HASEN) organized the<br />
fourth Caspian Forum in Brussels,<br />
Belgium.<br />
24<br />
GEREKEN 15 ŞEY<br />
24<br />
YAZI DİZİSİ / ARTICLE SERIES<br />
TÜRKMENİSTAN<br />
HAKKINDA BİLİNMESİ<br />
15 Things To Know<br />
About TURKMENISTAN<br />
32<br />
BLOG / BLOG<br />
İPEK YOLU YENİDEN CANLANIYOR<br />
REVIVAL OF THE<br />
SILK ROAD<br />
52<br />
BLOG / BLOG<br />
52<br />
BÜYÜME<br />
TÜRKİYE’NİN ENERJİ FATURASI VE<br />
SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİK<br />
ENERGY BILL OF TURKEY<br />
AND SUSTAINABLE ECONOMIC<br />
GROWTH<br />
2<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
72<br />
We collected concer, exhibition,<br />
72<br />
KÜLTÜR & SANAT<br />
CULTURE & ART<br />
Bölge ile ilgili yer alan konser, sergi<br />
ve tiyatro faaliyetlerini sizin için<br />
derledik.<br />
64<br />
theatre activities for you.<br />
28<br />
28<br />
GÖRÜŞ / OPINION<br />
28<br />
Security<br />
KIRIM referandumu VE<br />
ULUSLARARASI GÜVENLİK<br />
Referendum in Crimea<br />
and International<br />
60<br />
GÖRÜŞ / OPINION<br />
60<br />
ERMENİSTAN’DA TÜRKİYE<br />
VE TÜRK ALGISI<br />
TURKEY AND TURKISH<br />
PERCEPTION IN ARMENIA<br />
64<br />
RÖPORTAJ / INTERVIEW<br />
74<br />
74<br />
ROTA / ROUTE<br />
TÜRK DÜNYASI KÜLTÜR<br />
BAŞKENTİ KAZAN<br />
KAZAN: CAPITAL OF CULTURE<br />
OF THE TURKIC WORLD<br />
60<br />
60<br />
KAFKAS’IN AŞKI<br />
LONDRA’DA<br />
SEYİRCİYLE BULUŞTU<br />
LOVE OF CAUCASUS MET<br />
WITH THE AUDIENCE IN<br />
LONDON<br />
58<br />
HABER ANALİZ<br />
58<br />
In Depth<br />
GÜRCİSTAN BAĞIMSIZLIĞINI<br />
KUTLUYOR<br />
GEORGIA CELEBRATES<br />
INDEPENDENCE<br />
74<br />
68<br />
68<br />
KIBRIS’TA<br />
68<br />
ENERJİ BARIŞI<br />
ENERGY PEACE IN<br />
CYPRUS<br />
HAZAR WORLD<br />
3
HAZAR’A DAİR / CASPIAN OVERVIEW<br />
GÜNEY GAZ KORİDORU İÇİN<br />
2,5 MİLYAR DOLAR KREDİ<br />
Azerbaycan Devlet Petrol Fonu (ADPF-<br />
SOFAZ) Başkanı Şahmar Movsumov, Hazar<br />
Denizi Şah Deniz havzasından çıkartılacak<br />
doğal gazı Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak<br />
Güney Gaz Koridoru’nun Azerbaycan’a<br />
ait yükümlülüklerini yönetecek yeni şirkete<br />
2,5 milyar dolar kredi sağlayacaklarını bildirdi.<br />
Doğal gazın Avrupa’ya iletilmesine yönelik<br />
tüm projelerde Azerbaycan’ın hisse ve<br />
mali yükümlülüklerinden sorumlu olacak<br />
yeni şirket, 100 milyon dolarlık ana sermayeyle<br />
kurulacak. Şirketin hisselerinin yüzde<br />
51’i devlete, yüzde 49’u ise Azerbaycan Devlet<br />
Petrol Şirketi’ne (SOCAR) ait olacak.<br />
2.5 BILLION DOLLAR FOR SOUTHERN GAS CORRIDOR<br />
Azerbaijan State Oil Fund (SOFAZ) President Shahmar Movsumov reported<br />
that they will give $ 2.5 billion loan to the new company which will be<br />
responsible for fulfilling Azerbaijan’s obligations related to the Southern<br />
Gas Corridor. The company will be responsible for Azerbaijan’s shares and<br />
financial obligations in all projects for the production and transportation of the<br />
natural gas. 51 percent of the company’s shares will belong to the government<br />
and 49 percent will belong to the State Oil Company of Azerbaijan (SOCAR).<br />
TÜRKİYE-AZERBAYCAN-İRAN ZİRVESİ<br />
Türkiye-Azerbaycan-İran Dışişleri Bakanları Üçlü Toplantısı’nın<br />
üçüncüsü, Türkiye’nin ev sahipliğinde Van’da yapıldı. Toplantının<br />
ardından Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran<br />
Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ve Azerbaycan Dışişleri<br />
Bakanı Elmar Memmedyarov, ortak bir açıklama metni yayımladı.<br />
Açıklamada, bütün tarafların her alanda ilişkileri daha ileri<br />
götürerek bölgede barış, istikrar, güvenlik, refah ve işbirliği tesis<br />
edilmesine yönelik iradelerini ortaya koydukları belirtilirken, bu<br />
tür çabaların bölgesel birlikteliği pekiştireceğinin altı çizildi.<br />
TURKEY-AZERBAIJAN-IRAN SUMMIT<br />
The Third Trilateral Meeting of the Ministers of Foreign Affairs<br />
of Azerbaijan, Iran and Turkey was hosted by Turkey in Van.<br />
After the meeting, Foreign Affairs Minister of Turkey Ahmet<br />
Davutoğlu, Foreign Affairs Minister of Iran Mohammad<br />
Javad Zarif and Foreign Affairs Minister of Azerbaijan Elmar<br />
Mammadyarov released a joint statement. It was expressed that<br />
all parties in the region are committed to develop their relations<br />
in every field and maintain peace, stability, security, prosperity,<br />
and cooperation in the region. It was also underlined in the<br />
statement that such efforts will reinforce regional integration.<br />
TANAP’IN<br />
KAMULAŞTIRMA<br />
KARARI RESMİ<br />
GAZETE’DE<br />
16 Mart 2014 tarihli Resmi<br />
Gazete’de yayınlanan<br />
Bakanlar Kurulu kararı ile<br />
Trans Anadolu Doğal Gaz<br />
Boru Hattı’nın (TANAP)<br />
geçeceği güzergahta yapılacak<br />
acele kamulaştırma<br />
kararı yürürlüğe girdi.<br />
Yaklaşık yatırım maliyetinin<br />
12 milyar doları bulması<br />
beklenen boru hattı 15<br />
binden fazla istihdam yaratarak<br />
Türk ekonomisine<br />
önemli katkı sağlayacak.<br />
TANAP’ın ortaklık yapısı<br />
ise SOCAR yüzde 58, BP<br />
yüzde 12 ve BOTAŞ yüzde<br />
30 şeklinde olacak.<br />
TANAP’S<br />
EXPROPRIATION<br />
DECISION IN THE<br />
OFFICIAL GAZZETTE<br />
The decision for immediate<br />
expropriation in the Trans<br />
Anatolian Natural Gas<br />
Pipeline (TANAP) route<br />
entered into force with the<br />
resolution of the Council of<br />
Ministers published in the<br />
Official Gazette dated March<br />
16, 2014. The pipeline, the<br />
approximate investment cost<br />
of which is expected to reach<br />
$ 12 billion, will significantly<br />
contribute to the Turkish<br />
economy by creating more<br />
than 15 thousand jobs.<br />
TANAP’s shareholding<br />
structure will be as follows:<br />
SOCAR 58%, BP 12%, and<br />
BOTAS 30%.<br />
4 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
ÖZBEKİSTAN-TÜRKİYE<br />
TİCARETİ BİR MİLYAR<br />
DOLARI GEÇTİ<br />
Türkiye’nin Özbekistan Büyükelçisi<br />
Namık Güner Erpul, 2013’te iki ülke<br />
arasında gerçekleşen ticaret hacminin<br />
bir önceki yıla oranla yüzde 8<br />
artış göstererek, 1 milyar 250 milyon<br />
dolar olarak gerçekleştiğini söyledi.<br />
Söz konusu ticaret hacminin yaklaşık<br />
800 milyon dolarını<br />
Özbekistan’dan Türkiye’ye yapılan<br />
ihracat oluşturdu. Özbekistan’da<br />
450 Türk firması olduğunu söyleyen<br />
Büyükelçi Erpul, Türk şirketlerinin<br />
Özbekistan’daki toplam yatırımlarının<br />
ise 1 milyar dolar civarında<br />
olduğunu ifade etti.<br />
GÜRCÜ BAKAN’DAN<br />
TBMM’YE ZİYARET<br />
Gürcistan’ın Avrupa ve Avrupa-<br />
Atlantik Kurumlarına Entegrasyon<br />
konusunda Devlet Bakan Yardımcısı<br />
Davit Dondua ve beraberindeki<br />
heyet, TBMM Milli Savunma<br />
Komisyonu Başkanı Oğuz Kağan<br />
Köksal’ı ziyaret etti. Dondua,<br />
Gürcistan’ın bağımsızlığını kazanmasının<br />
ardından en önemli ortaklarından<br />
birinin Türkiye olduğunu ve<br />
bu ortaklığın pek çok konuda sürdürüldüğünü<br />
söyledi.<br />
GEORGIAN MINISTER<br />
VISITS TBMM<br />
Deputy Minister of State David<br />
Dondua and the accompanying<br />
delegation visited the Chairman of<br />
Turkish Parliament National Defense<br />
Commission Oğuz Kağan Köksal<br />
to discuss Georgia’s integration<br />
to European and Euro-Atlantic<br />
Institutions. Dondua said that<br />
Turkey has become one of the most<br />
imwportant partners after Georgia<br />
gained independence, and this<br />
partnership continues in many areas.<br />
UZBEKISTAN - TURKISH<br />
TRADE IS OVER ONE<br />
BILLION DOLLARS<br />
Turkey’s Ambassador to Uzbekistan<br />
Namık Güner Erpul explained that<br />
the trade volume between the two<br />
countries in 2013 increased by 8<br />
percent compared to the previous<br />
year, and reached 1 billion 250<br />
million dollars. 800 million dollars<br />
share of the mentioned trade volume<br />
is obtained by the exports from<br />
Uzbekistan to Turkey. Indicating<br />
that there are 450 Turkish firms in<br />
Uzbekistan, Ambassador Erpul said<br />
that the total investment of Turkish<br />
companies in Uzbekistan is around<br />
1 billion dollars.<br />
KUZEY IRAK PETROLÜ<br />
SATMAKTA KARARLI<br />
Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi<br />
Başbakanı Neçirvan Barzani,<br />
Başbakan Erdoğan tarafından<br />
Başbakanlık Resmi Konutu’nda<br />
kabul edildi. Görüşmede Bağdat ve<br />
Erbil arasında devam eden petrol<br />
krizi ve çözüm sürecine yönelik<br />
sorunlar ele alındı. Barzani, Irak<br />
merkezi yönetimi ile anlaşma sağlanamaması<br />
halinde bile petrolü<br />
satma konusunda kararlı olduklarını<br />
belirtti. Erdoğan, Kuzey Irak’a<br />
açılacak dört sınır kapısının toplumsal<br />
ilişkileri sağlamlaştıracağını<br />
ve sınır ilçelerinin ekonomisine<br />
katkı sağlayacağını söyledi.<br />
NORTHERN IRAQ IS<br />
COMMITTED TO SELL OIL<br />
Northern Iraqi Kurdish Regional<br />
Government Prime Minister Nechirvan<br />
Barzani and Turkish Prime Minister<br />
Erdogan had a meeting at the Official<br />
Residence of Turkish Prime Minister.<br />
Ongoing oil crisis between Baghdad and<br />
Erbil, and the problems related to the<br />
settlement process were addressed at<br />
the meeting. Barzani said that they are<br />
committed to sell the oil even if they cannot<br />
reach an agreement with the Iraqi central<br />
government. Erdogan said that the four<br />
border crossings which will be opened<br />
in Northern Iraq will strengthen social<br />
relations between societies and contribute<br />
to the economy of the border cities.<br />
HAZAR WORLD<br />
5
HAZAR’A DAİR / CASPIAN OVERVIEW<br />
KIRGIZİSTAN’DAKİ<br />
AMERİKAN ÜSSÜ<br />
KAPANIYOR<br />
ABD, Afganistan’daki operasyonları<br />
için kullandığı<br />
Kırgızistan Manas<br />
Uluslararası<br />
Havalimanı’ndaki askeri<br />
üssü boşaltıyor. 11 Eylül<br />
2001’de ABD’de yaşanan<br />
terör saldırısından sonra,<br />
NATO’nun Afganistan<br />
askeri operasyonlarını desteklemek<br />
amacıyla<br />
Kırgızistan’da açılan ABD<br />
hava üssünün tüm hizmet<br />
birimleri kapandı.<br />
Havaalanı yanında geniş bir<br />
arazide yer alan merkezin<br />
içindeki sosyal tesisler ve<br />
lojmanlar Kırgızistan’a teslim<br />
edilecek. Merkezin 11<br />
Temmuz tarihinde kapanmış<br />
olacağı belirtiliyor.<br />
U.S. BASE IN KYRGYZSTAN SHUTTING DOWN<br />
U.S. is discharging the military base in Kyrgyzstan Manas International Airport that was<br />
used for operations in Afghanistan. All service units will be shut down at the air base<br />
which NATO previously opened in Kyrgyzstan to support U.S. military operations after<br />
the terrorist attacks in the United States on September 11, 2001. Social facilities and public<br />
housing within the base which is located at the center of a large field next to the airport will<br />
be delivered to Kyrgyzstan. Center is announced to be shut down on July 11.<br />
TÜRKMENİSTAN’DA<br />
VATANDAŞLARA<br />
ÜCRETSİZ ARSA<br />
Türkmenistan hükümeti,<br />
Türkmen vatandaşlarına 35<br />
bin 671 hektar arsayı konut<br />
yapmaları için dağıtıyor.<br />
Vilayet valileri tarafından<br />
arsa dağıtımına ilişkin<br />
sunulan projeyi değerlendiren<br />
Türkmenistan Devlet<br />
Başkanı Gurbanguli<br />
Berdimuhamedov, projeyi<br />
onayladı. Yeni evli çiftlere<br />
aile başına 1.6 veya 2.4<br />
dönüm arsa verileceği belirtilirken,<br />
proje kapsamında<br />
konut inşa edecek olan<br />
vatandaşların uzun vadeli<br />
kredilerden faydalanabileceği<br />
belirtildi.<br />
FREE LAND FOR<br />
CITIZENS IN<br />
TURKMENISTAN<br />
The government of<br />
Turkmenistan is distributing<br />
35 thousand 671 hectares<br />
of land to Turkmen<br />
citizens for housing<br />
purposes. President of<br />
Turkmenistan Gurbanguly<br />
Berdimuhamedov has<br />
approved the project<br />
which was presented<br />
by the governors for<br />
land distribution. It was<br />
announced that newly<br />
married couples will be given<br />
1.6 or 2.4 decares of land per<br />
family, but the citizens who<br />
want to build houses can also<br />
benefit from the project and<br />
receive long-term loans.<br />
6 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
NİSAN 2014<br />
APRIL 2014<br />
03<br />
İSTANBUL KARBON<br />
ZİRVESİ<br />
3-5 NİSAN 2014<br />
İSTANBUL-TÜRKİYE<br />
İlki düzenlenen İstanbul Karbon<br />
Zirvesi, Karbon Yönetimi,<br />
Teknolojileri ve Ticareti Konferansı 3-5<br />
Nisan 2014 tarihleri arasında<br />
İstanbul’da gerçekleşiyor. İTÜ<br />
Süleyman Demirel Kültür Merkezi’nde<br />
düzenlenecek olan etkinlikte iklim<br />
değişimi politika kararlarında politika<br />
ve bilim arayüzeyi, karbon finans ve<br />
ticareti, temiz enerji ve temiz teknoloji,<br />
iklim değişikliği ve çevresel konular<br />
masaya yatırılacak.<br />
ISTANBUL CARBON SUMMIT<br />
APRIL 3-5, 2014<br />
ISTANBUL-TURKEY<br />
The first Istanbul Carbon Summit:<br />
Carbon Management, Technologies<br />
and Trade Conference will be held in<br />
Istanbul on April 3-4-5, 2014. Policy<br />
and science interface for climate<br />
change policy making, carbon finance<br />
and trade, clean energy and clean<br />
technology, climate change and<br />
environmental sustainability issues<br />
will be discussed at the event which<br />
will take place in Istanbul Technical<br />
University Suleyman Demirel<br />
Convention Center.<br />
08<br />
ORTA ASYA VE HAZAR<br />
PETROL VE GAZ GÜVENLİK<br />
FORUMU<br />
8-9 NİSAN 2014<br />
BAKÜ-AZERBAYCAN<br />
Azerbaycan’ın başkenti Bakü, Orta<br />
Asya ve Hazar Petrol ve Gaz<br />
Güvenlik Forumu’na ev sahipliği<br />
yapıyor. Forum, petrol ve doğal gaz<br />
altyapısı, Orta Asya ve Hazar<br />
Bölgesi’ndeki varlıkların korunması<br />
ile ilgili güvenlik uzmanları için<br />
benzersiz bir platform sağlıyor.<br />
CENTRAL ASIA AND THE CASPIAN<br />
OIL & GAS security FORUM<br />
APRIL 8-9, 2014<br />
BAKU-AZERBAIJAN<br />
Capital of Azerbaijan, Baku is<br />
hosting the Central Asia and the<br />
Caspian Oil and Gas Security Forum<br />
which will create a unique platform<br />
for security professionals to address<br />
the issues related to petroleum and<br />
natural gas infrastructure, and the<br />
protection of assets in Central Asia<br />
and the Caspian region.<br />
24<br />
ICCI - 20. Uluslararası<br />
Enerji Çevre Fuarı<br />
ve Konferansı<br />
24-26 NİSAN 2014<br />
İSTANBUL-TÜRKİYE<br />
Türkiye’nin en büyük enerji ve çevre<br />
konferansını düzenleyen, sektörünün<br />
lider kuruluşu Sektörel Fuarcılık, 24-26<br />
Nisan 2014 tarihleri arasında 20.<br />
Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve<br />
Konferansı’nı (ICCI 2014) İstanbul Fuar<br />
Merkezi’nde gerçekleştiriyor. Konferans<br />
öncesinde 2’nci Enerji Sektör Buluşması<br />
ise 24 Mart 2014 Pazartesi günü İstanbul<br />
Sanayi Odası’nda düzenleniyor.<br />
ICCI – 20 th INTERNATIONAL<br />
ENERGY AND ENVIRONMENT FAIR<br />
AND CONFERENCE<br />
APRIL 24-26, 2014<br />
ISTANBUL-TURKEY<br />
Turkey ‘s leading conference<br />
organization company in the fields of<br />
energy and environment, Sektörel<br />
Fuarcılık will be hosting the 20th<br />
International Energy and Environment<br />
Fair and Conference (ICC 2014) on April<br />
24-25-26, 2014 at Istanbul Expo Center.<br />
2 nd Energy Sector Meeting will be held<br />
ahead of ICCI 2014 - 20 th International<br />
Energy and Environment Fair and<br />
Conference at Istanbul Chamber of<br />
Industry on March 24, 2014.<br />
HAZAR TAKVİMİ / CASPIAN CALENDAR<br />
NİSAN 2014<br />
CIS PETROL VE GAZ ZİRVESİ<br />
CIS OIL & GAS SUMMIT<br />
22-24 Nisan / april 22-24, 2014<br />
Paris, Fransa<br />
Paris, France<br />
GÜNEY GAZ KORİDORU’NUN<br />
GÜRCİSTAN EKONOMİSİNE<br />
KATKILARI<br />
CONTRIBUTION OF SOUTHERN<br />
GAS CORRIDOR TO THE<br />
ECONOMY OF GEORGIA<br />
22 Nisan / april 22, 2014<br />
Tiflis, Gürcistan<br />
Tbilisi, Georgia<br />
APRIL 2014<br />
HAZAR WORLD<br />
7
ETKİNLİK / event<br />
AVRASYA VE ORTADOĞU’DA DEĞİŞEN DENKLEMLER / CHANGING BALANCES IN EURASIA AND THE MIDDLE EAST<br />
AVRASYA VE<br />
ORTADOĞU’DA<br />
DEĞİŞEN<br />
DENKLEMLER<br />
Hazar Strateji Enstitüsü<br />
(HASEN) tarafından<br />
6 Mart’ta düzenlenen<br />
yuvarlak masa toplantısında<br />
“Avrasya ve Ortadoğu’da<br />
Değişen Denklemler”<br />
tartışıldı.<br />
CHANGING<br />
BALANCES IN<br />
EURASIA AND<br />
THE MIDDLE EAST<br />
“Changing Balances in<br />
Eurasia and the Middle<br />
East” was the discussion<br />
topic of the roundtable<br />
meeting organized by<br />
Caspian Strategy Institute<br />
(HASEN) on March 6.<br />
Moderatörlüğünü HASEN Dış Politika<br />
ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi<br />
Uzmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı<br />
Caşın’ın yaptığı etkinliğe Atina<br />
Devlet Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ioannis<br />
Mazis, Dr. Konstantinos Gogos ve Yunanistan<br />
Silahlı Kuvvetler Akademisi’nden Dr.<br />
Konstantinos Grivas katıldı. Toplantıda ilk<br />
sözü alan Prof. Dr. Caşın konuşmasında bölgede<br />
meydana gelen son gelişmeler ışığında<br />
yeni uluslararası sistem, Ortadoğu’daki istikrarsızlık,<br />
Avrasya Gümrük Birliği, Batı-İran<br />
yakınlaşması, Ukrayna krizi ve Doğu<br />
Akdeniz’de meydana gelen gelişmeleri enerji<br />
ve Güney Gaz Koridoru merkezli olarak<br />
değerlendirdi.Atina Devlet Üniversitesi’nden<br />
Prof. Dr. Ioannis Mazis ise konuşmasında,<br />
Prof. Dr. Ioannis Mazis and Dr.<br />
Konstantinos Gogos from the National<br />
and Kapodistrian University of Athens,<br />
and Dr. Konstantinos Grivas from the<br />
Hellenic Military Academy attended the<br />
meeting, and HASEN Center on Foreign<br />
Policy and Security Expert Prof. Dr. Mesut<br />
Hakkı Caşın was the moderator.<br />
Moderator Prof. Dr. Caşın commented on the<br />
new international system in consideration of<br />
the recent developments in the region; instability<br />
in the Middle East, Eurasian Customs<br />
Union, and Western-Iranian approach, the<br />
Ukraine crisis, and the developments<br />
occurred in the Eastern Mediterranean, with<br />
a focus on energy and Southern Gas Corridor.<br />
Prof. Dr. Ioannis Mazis discussed the effects<br />
8<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
Arap Baharı sürecini ‘bahar’ olarak kabul<br />
etmediğinin ve bölgede yaşanan değişimin<br />
tüm ülkeleri etkilediğinin altını çizdi. Prof.<br />
Dr. Konstantinos Gogos, Amerika’nın<br />
Ortadoğu politikasını yeniden gözden geçirmesi<br />
gerektiğini savunurken, bu politikaların<br />
Amerika içinde de muhalefetle karşılaştığını<br />
belirtti. Eski ABD Başkanı George W. Bush<br />
gibi Başkan Barack Obama’nın da bugün<br />
uyguladığı politikalar ve tercihleri açısından<br />
eleştirildiğini kaydetti.<br />
Panelde son sözü alan Dr. Konstantinos<br />
Grivas ise, dünyanın tarihi bir geçiş döneminde<br />
olduğunu vurgulayarak Çin’in geliştirdiği<br />
yeni teknolojiler ile taktik silahların küresel<br />
güç dengelerinde ve bölgede önemli sonuçlar<br />
doğuracağını söyledi.<br />
01<br />
Yuvarlak masa toplantısı<br />
Hazar Strateji Enstitüsü<br />
(HASEN) toplantı<br />
salonunda düzenlendi.<br />
01<br />
Roundtable<br />
conference was held<br />
in Caspian Strategy<br />
Institute (HASEN)<br />
meeting hall.<br />
of the Arab Spring on Syria and the region.<br />
Mazis stated that he does not regard the<br />
events as a ‘spring’ and emphasized that the<br />
changes in the region affect all countries.<br />
Prof. Dr. Konstantinos Gogos noted that the<br />
USA should review its Middle East policies,<br />
and these policies come face to face with the<br />
opposition within America as well. He indicated<br />
that like the former US President<br />
George W. Bush, President Barrack Obama is<br />
also being criticized for his policies and preferences.<br />
During the panel, Dr. Konstantinos Grivas<br />
said the world is in a transition period, and<br />
new technologies as well as tactical weapons<br />
developed by China will have a great effect on<br />
global power balances and on the region.<br />
HAZAR WORLD<br />
9
ETKİNLİK / event<br />
NEVRUZ BAYRAMI / NOWRUZ FESTIVAL<br />
01<br />
NEVRUZ, TÜRK<br />
DÜNYASINI BULUŞTURDU<br />
Baharın gelişi olarak kabul edilen<br />
Nevruz Bayramı, başta Türkiye<br />
olmak üzere birçok ülkede coşkulu<br />
etkinliklerle kutlandı.<br />
Farklı toplulukların inanışlarında değişik<br />
isimler altında şenliklere konu olan dünyanın<br />
en eski bayramı Nevruz, Avrasya’nın<br />
geniş coğrafyasında yaşayan halklarda<br />
baharın müjdecisi ve yeni gün olarak biliniyor.<br />
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı’nın<br />
(TÜRKSOY) geleneksel etkinlerinden olan ve<br />
her yıl TÜRKSOY üye ülkelerinin haricinde<br />
farklı ülkelerde de coşkuyla kutlanan Nevruz<br />
Bayramı, bu yıl Türk Dünyası Kültür Başkenti<br />
kapanış etkinlikleri kapsamında Eskişehir’de<br />
milyonları bir araya getirdi. “30 ülke 300<br />
Milyonluk Türk Dünyası Eskişehir’de” sloganıyla<br />
düzenlenen etkinliklerde 500’e yakın sanatçı<br />
sahne alırken kutlamalar kapsamında şehrin<br />
farklı noktalarında pek çok etkinlik düzenlendi.<br />
Hoş Geldin Sultan Nevruz<br />
Türk Dünyası Kültür Başkenti Nevruz kutlamaları,<br />
Eskişehir’de resmi olarak 19 Mart tarihinde<br />
başladı. Anadolu Üniversitesi’nde gerçekleştirilen<br />
şölende binlerce seyirci Türk dünyasına ait<br />
dansların eşliğinde Nevruz’un gelişini kutladı.<br />
Türk dünyası sanatçılarının performansının<br />
ardından ise izleyiciler Orhan Hakalmaz’ın türküleriyle<br />
coşkulu anlar yaşadı. Geleneksel kıyafetler,<br />
kulakların aşina olduğu melodiler eşliğinde<br />
sahneye çıkan Türk dünyası sanatçıları izleyenleri<br />
büyüledi.<br />
01<br />
Baharın gelişi çeşitli<br />
etkinliklerle kutlandı.<br />
01<br />
The arrival of spring<br />
was celebrated with<br />
various events.<br />
NOWRUZ BRINGS THE<br />
TURKIC WORLD TOGETHER<br />
As the arrival of spring, Nowruz Festival<br />
was celebrated in many countries<br />
around the world, particularly in<br />
Turkey with enthusiastic activities.<br />
Nowruz, the oldest festival of the world and<br />
the theme of many festivals in different<br />
communities under various names, is<br />
known as the forerunner of spring and the<br />
‘new day’ among people living in the wide geography<br />
of Eurasia. As one of the most important traditional<br />
events annually carried out by the<br />
International Organization of Turkic Culture<br />
(TURKSOY), Nowruz Celebrations held in<br />
TURKSOY member countries as well as other<br />
places of the world gathered millions of spectators<br />
in Eskisehir within the framework of closing<br />
events of Eskisehir, The Cultural Capital of the<br />
Turkic World 2013. The celebrations which took<br />
place under the motto “300 million people from<br />
30 countries of the Turkic World” featured performances<br />
of nearly 500 artists who took the<br />
scene in various events organized in different<br />
places of the city.<br />
Welcome Sultan Nowruz<br />
The celebrations which officially started in<br />
Eskisehir on March 19th, 2014 in Anadolu<br />
University gathered thousands of spectators who<br />
were enchanted by folk songs performed by<br />
Orhan Hakalmaz and the performance of the<br />
Turkic World dancers. Dancers wearing colorful<br />
traditional costumes and taking the stage with<br />
our familiar music charmed the audience.<br />
10<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
Yurdun Dört Bir Yanında Nevruz Coşkusu<br />
Nevruz coşkusu Eskişehir’in yanı sıra aralarında<br />
İstanbul, İzmir, Ankara, Diyarbakır,<br />
Sivas, Kocaeli, Van, Gaziantep, Şanlıurfa’nın<br />
da bulunduğu birçok ilde kutlandı.<br />
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Nevruz<br />
Bayramı dolayısıyla yayımladığı mesajında,<br />
“Aynı duvarı oluşturan tuğlalar misali, ayrılmaz<br />
bir bütünüz. Birlik ve beraberlik, sevgi,<br />
barış ve hoşgörü içerisinde yaşayacağız” dedi.<br />
Kutlamalara katılan vatandaşlar Nevruz ateşinin<br />
üzerinden atladı. Kafkas halk dansları<br />
gösterisiyle devam eden şenlikte, atlı cirit ve<br />
okçuluk gösterileri yapıldı.<br />
Yöresel Danslar Sergilendi<br />
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan,<br />
Özbekistan, Türkmenistan, Afganistan,<br />
Tataristan ve Tacikistan’da Nevruz kutlamaları<br />
renkli görüntülere sahne oldu.<br />
Azerbaycan’ın Ankara Büyükelçiliği’nde<br />
Nevruz Bayramı nedeniyle resepsiyon verildi.<br />
Azerbaycan’ın Ankara Büyükelçisi Faig<br />
Bağırov’un verdiği resepsiyona<br />
Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Mustafa<br />
İsen ile çok sayıda ülkenin büyükelçisi ve<br />
davetliler katıldı. Azerbaycan çalgıları tar,<br />
nağara ve garmon çalan grup ile birlikte katılımcılar,<br />
Azerbaycan mutfağından yemekleri<br />
tattı. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde ise<br />
Nevruz’u kutlayan vatandaşlar, kent dışındaki<br />
piknik alanlarına akın etti. Mangal yakan<br />
vatandaşlar, müzik eşliğinde gönüllerince<br />
eğlendi, yöresel kıyafetler ile halay çekti.<br />
Türkmenistan’da ise Nevruz Bayramı dolayısıyla<br />
21-22 Mart resmi tatil ilan edildi.<br />
Aşkabat’ta düzenlenen şenliklerde folklor<br />
gösterileri sergilenirken, Türkmenistan’ın<br />
ünlü sanatçıları tarafından açık hava konserleri<br />
verildi. Etkinlikteki at gösterileri de<br />
büyük ilgi çekti. Misafirlere Nevruz tatlısı<br />
Semene ikram edildi.<br />
02<br />
02<br />
Etkinliğe Türkiye ve<br />
bölge ülkelerinden üst<br />
düzey bürokratlar<br />
katıldı.<br />
02<br />
High level bureaucrats<br />
from Turkey and region<br />
countries contribute the<br />
event.<br />
03<br />
Eskişehir’deki Nevruz<br />
kutlamalarından bir<br />
görüntü.<br />
03<br />
A view from Nowruz<br />
celebrations in<br />
Eskişehir.<br />
03<br />
Nowruz Enthusiasm throughout<br />
the Country<br />
Nowruz was enthusiastically celebrated in many<br />
cities including İstanbul, İzmir, Ankara,<br />
Diyarbakır, Sivas, Kocaeli, Van, Gaziantep and<br />
Şanlıurfa besides Eskişehir. President Abdullah<br />
Gül celebrated the Nowruz Festival with a statement<br />
saying, “We are an inseparable whole just<br />
like the bricks of the same wall. We will live in<br />
unity, solidarity and peace with love and tolerance.”<br />
Citizens attending in the ceremony<br />
jumped over the Nowruz fire. The festival continued<br />
with Caucasian folk dances, and then javelin-throwing<br />
and archery demonstrations were<br />
staged.<br />
Folk Dances were performed<br />
Exciting activities were held during the Nowruz<br />
Festival in Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan,<br />
Uzbekistan, Turkmenistan, Afghanistan,<br />
Tatarstan, and Tajikistan. For the Nowruz<br />
Festival, Ambassador of Azerbaijan to Turkey<br />
H.E. Faig Bagirov hosted a reception in the<br />
Embassy of Azerbaijan in Ankara with the participation<br />
of the Secretary General of Presidency<br />
Mustafa İsen, Ambassadors of many countries,<br />
and a great number of guests. Participants tasted<br />
traditional dishes of the Azerbaijan Cuisine,<br />
accompanied by a band playing traditional<br />
Azerbaijani instruments tar, naghara, and garmon.<br />
In Iraq Kurdish Regional Government, citizens<br />
poured in picnic sites outside the city for<br />
celebrating the Nowruz. Citizens made barbecue<br />
and had fun with halay dances together with the<br />
women and men in traditional costumes. In<br />
Turkmenistan, March 21 and 22 were announced<br />
as official holiday for the Nowruz Festival. Folk<br />
dances were performed in ceremonies held in<br />
Ashkhabad, and open air concerts were given by<br />
famous singers of Turkmenistan. Horse parades<br />
attracted great interest during the ceremony.<br />
Guests were offered Nowruz dessert Semene.<br />
HAZAR WORLD<br />
11
ETKİNLİK / event<br />
HAZAR FORUMU BRÜKSEL / CASPIAN FORUM BRUSSELS<br />
TANAP’IN<br />
ÖNEMİ AVRUPA<br />
PARLAMENTOSU’NDA<br />
TARTIŞILDI<br />
İstanbul merkezli düşünce kuruluşu<br />
Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN),<br />
Hazar Forumu’nun dördüncüsünü<br />
Belçika’nın Brüksel kentinde düzenledi.<br />
Ev sahipliğini Liberal Demokrat Parti,<br />
Sosyal Demokrat Sosyalist Parti ve<br />
Avrupa Demokrasi Grupları’nın<br />
üstlendiği forum, Avrupa’nın umudu<br />
Güney Gaz Koridoru projesi temasıyla<br />
Avrupa Parlamentosu’nda ilk kez üç<br />
farklı partiyi buluşturdu.<br />
MERVE DAMCI<br />
TANAP’S IMPORTANCE<br />
WAS DISCUSSED<br />
AT THE EUROPEAN<br />
PARLIAMENT<br />
Istanbul based think-tank Caspian<br />
Strategy Institute (HASEN)<br />
organized the fourth Caspian Forum<br />
in Brussels, Belgium. Hosted by the<br />
Alliance of Liberals and Democrats<br />
for Europe, Progressive Alliance of<br />
Socialists and Democrats, and Europe<br />
of Freedom and Democracy Group,<br />
the forum brought three different<br />
parties together for first time at the<br />
European Parliament under the scope<br />
of Europe’s promising project the<br />
Southern Gas Corridor.<br />
12<br />
NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
HAZAR WORLD<br />
13
HAZAR FORUMU BRÜKSEL / CASPIAN FORUM BRUSSELS<br />
01<br />
Iki oturum halinde gerçekleşen forumun<br />
ana temasını “Güney Gaz Koridoru:<br />
Fırsatlar ve Sorunlar” oluşturdu.<br />
Panellerde Avrasya enerji haritasını şekillendiren<br />
enerji jeopolitiğine yeni bir boyut<br />
kazandıracak olan Güney Gaz Koridoru’nun<br />
Avrupa’ya sunacağı fırsatlar, ekonomik kalkınmaya<br />
olan etkileri, Avrupa’nın güvenli<br />
ve alternatif kaynak ihtiyacının nasıl karşılanacağı,<br />
Hazar’dan Avrupa’ya ilk doğrudan<br />
enerji hattını oluşturacak olan koridorun<br />
Hazar Bölgesi ve Batı arasındaki ilişkilere<br />
olan katkısı, Güney Gaz Koridoru’nun en<br />
önemli halkası olan ve 2012 yılında imzalanan<br />
anlaşmayla çalışmaları başlatılan Trans<br />
Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)<br />
projesi ve Şah Deniz gazını Türkiye sınırından<br />
alarak Avrupa’ya taşıyacak Trans<br />
Adriyatik Boru Hattı (TAP) tartışıldı.<br />
Foruma Azerbaycan’ın Belçika,<br />
Lüksemburg ve AB Büyükelçisi Fuat<br />
İskenderov, BP Güney Koridoru Başkan<br />
Yardımcısı John Baldwin, Yunanistan’ın AB<br />
Daimi Temsilciliği Enerji Ataşesi Theodoros<br />
Christopoulos, BOTAŞ Genel Müdür<br />
01<br />
Forumda Güney Gaz<br />
Koridoru tüm yönleriyle<br />
ele alındı.<br />
01<br />
Southern Gas Corridor<br />
was thoroughly<br />
discussed at the forum.<br />
The Forum consisted of two sessions with<br />
the main theme of “Southern Gas<br />
Corridor: Challenges and Opportunities”.<br />
Key discussion topics of the panels were<br />
the opportunities to be offered to Europe by the<br />
Southern Gas Corridor which will add a new<br />
dimension to energy geopolitics shaping<br />
Eurasian energy map; how to meet Europe’s<br />
need for secure and alternative resources;<br />
effects of the Corridor, the first direct energy<br />
line from Caspian to Europe, on economic<br />
development and the relations between the<br />
Caspian Region and the West; the Trans<br />
Anatolian Natural Gas Pipeline Project<br />
(TANAP) as the most important link of the<br />
Southern Gas Corridor, which came into effect<br />
with the agreement signed in 2012, and the<br />
Trans Adriatic Natural Gas Pipeline (TAP)<br />
which is designed to transfer Shah Deniz gas to<br />
Europe from the Turkish border.<br />
Ambassador of the Republic of Azerbaijan to<br />
Belgium H.E. Mr. Fuad Isgandarov; Vice<br />
President for BP Southern Corridor Mr. John<br />
Baldwin; Energy Attaché at Greek Permanent<br />
Representation to the EU Mr. Theodoros<br />
14 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
HAZAR FORUMU BRÜKSEL / CASPIAN FORUM BRUSSELS<br />
Yardımcısı İbrahim Said Arınç, Avrupa<br />
Parlamentosu Üyesi Vittorio Prodi, İtalya<br />
AB Daimi Temsilciliği Enerji Ataşesi Marco<br />
Landolfi, Azerbaycan’ın Belçika,<br />
Lüksemburg ve AB Birinci Katibi Rashad<br />
Novruz, TAP Dış İlişkiler Direktörü Michael<br />
Hoffman, SOCAR Belçika Direktörü Vusal<br />
Mammadov ve Avrupa Parlamentosu Üyesi<br />
Norica Nicolai konuşmacı olarak katıldı.<br />
Etkinlik Hazar ve Avrupa ülkelerinden milletvekillerini,<br />
büyükelçileri, akademisyenleri,<br />
özel sektörden üst düzey temsilcileri ve<br />
uluslararası basını bir araya getirdi.<br />
Güney Gaz Koridoru; Avrupa Birliği ve<br />
Hazar Bölgesi Arasındaki İşbirliğini<br />
Artıracak<br />
Forumun açılış konuşmasını gerçekleştiren<br />
Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) Genel<br />
Sekreteri Haldun Yavaş, sadece enerji değil<br />
aynı zamanda bir barış projesi olan Trans<br />
Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)<br />
projesi ve Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP)<br />
projesinden, aynı zamanda Türkiye’nin bölgede<br />
bir enerji merkezi olma hedefinden<br />
bahsetti. Güney Gaz Koridoru’nun Hazar<br />
Bölgesi ve Avrupa arasındaki işbirliğini teşvik<br />
edeceğini, ülkeleri modernleştirerek<br />
yeni iş imkanları yaratacağını söyleyen<br />
Yavaş, Avrupa’nın daha fazla yenilenebilir<br />
enerji projeleri geliştirerek, doğal gaza olan<br />
bağımlılığını azaltmak için çalıştığını ancak<br />
istatistiklerin doğal gaz ithalatında talebin<br />
artmaya devam edeceğini gösterdiğini<br />
belirtti.<br />
Azerbaycan’ın TAP ve TANAP için ana kaynak,<br />
Gürcistan’ın güvenilir bir transit ülke<br />
olduğunu belirten Yavaş, Güney Gaz<br />
Koridoru’nun, yalnızca Hazar gazının değil<br />
aynı zamanda Doğu Akdeniz, Türkmen ve<br />
Kuzey Irak gazının iletilmesi için de başlıca<br />
güzergah olma potansiyeline sahip olduğunu<br />
kaydetti. Stratejik konumuyla enerji merkezi<br />
olmayı hedefleyen Türkiye’nin ise<br />
Doğu’nun zengin enerji kaynaklarını Batı’ya<br />
sunmak için en uygun maliyetli yol olduğunu<br />
hatırlattı.<br />
BOTAŞ, TANAP’taki Hissesini<br />
Artırmayı Hedefliyor<br />
TANAP projesinin ortaklarından BOTAŞ’ı<br />
temsilen foruma katılan BOTAŞ Genel<br />
Müdür Yardımcısı İbrahim Said Arınç ise<br />
konuşmasında Çin’den sonra en hızlı büyüyen<br />
ülkenin Türkiye olduğunu ve Türkiye’de<br />
81 ilden 72’sine gaz ulaştığını söyledi.<br />
Türkiye’nin doğal gaz tüketiminin 2030<br />
yılında 80 milyar metreküpe ulaşacağını<br />
02<br />
PRODI: “Güney Gaz<br />
Koridoru<br />
Avrupa’nın<br />
geleceği ve<br />
bağımsızlığı için<br />
çok önemli.”<br />
PRODI: “SOUTHERN<br />
GAS CORRIDOR IS<br />
IMPORTANT FOR<br />
EUROPE’S FUTURE<br />
AND INDEPENDENCE.”<br />
Christopoulos; Deputy General Manager of<br />
BOTAS Mr. İbrahim Said Arınç; Member of<br />
European Parliament Mr. Vittorio Prodi;<br />
Energy Attaché at Italian Permanent<br />
Representation to the EU Mr. Marco Landolfi;<br />
First Secretary at the Embassy of the Republic<br />
of Azerbaijan to the Kingdom of Belgium,<br />
Luxembourg and the EU Mr. Rashad Novruz;<br />
External Affairs Director of Trans Adriatic<br />
Pipeline (TAP) Mr. Michael Hoffman; SOCAR<br />
Belgium Director Mr. Vusal Mammadov; and<br />
Member of European Parliament Ms. Norica<br />
Nicolai gave speeches at the Forum. It gathered<br />
deputies, ambassadors, academicians, highranking<br />
representatives of the private sector,<br />
and international press members from Caspian<br />
and European countries.<br />
Southern Gas Corridor Will Enhance<br />
Cooperation Between the European Union<br />
and the Caspian Region<br />
Caspian Strategy Institute (HASEN) Secretary<br />
General Mr. Haldun Yavaş made an opening<br />
speech at the forum. Yavaş mentioned about<br />
Turkey’s quest to become an energy hub in the<br />
region, as well as the Trans Anatolian Natural<br />
Gas Pipeline Project (TANAP) and the Trans<br />
Adriatic Natural Gas Pipeline Project (TAP) as<br />
not only energy projects but also peace projects.<br />
He stated that Southern Gas Corridor will<br />
enhance cooperation between the Caspian<br />
16 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
03<br />
söyleyen Arınç, BOTAŞ’ın kendileri için<br />
hayati bir konu olan Güney Gaz<br />
Koridoru’nda bir nakliyeci olacağını söyledi.<br />
Dünyadaki doğal gaz rezervlerinin yüzde<br />
74’ünün Türkiye’nin etrafında bulunduğunu<br />
vurgulayan Arınç, Avrupa’nın ek doğal gaz<br />
talebinin ve arz güvenliği ihtiyacının karşılanmasında<br />
Türkiye’nin kilit bir konumda<br />
olduğuna işaret etti. BOTAŞ’ın özelleştirilmesinin<br />
söz konusu olmadığını,<br />
TANAP’taki mevcut yüzde 20 hissesini<br />
artırmayı hedeflediğini kaydeden Arınç,<br />
Güney Gaz Koridoru’ndaki mevcut altyapı<br />
ve planlanan yeni boru hatlarıyla<br />
Azerbaycan gazına ek olarak Hazar havzasındaki<br />
yeni yatakların, Irak ve Akdeniz<br />
gazının orta vadede AB pazarına ulaştırılabileceğini<br />
belirtti.<br />
Azerbaycan Ekonomik Olarak En Önde<br />
Koşan Ülke<br />
Azerbaycan’ın Belçika, Lüksemburg ve AB<br />
Büyükelçisi Fuat İskenderov konuşmasına<br />
Güney Gaz Koridoru’nun Avrupa<br />
Parlamentosu’nda tartışılıyor olmasının<br />
önemini belirterek başladı. Avrupa enerji<br />
piyasasının çok geniş ve pahalı olduğuna<br />
değinen İskenderov, Güney Gaz Koridoru<br />
bağlamında gerçekleşen projelerin sadece<br />
ekonomik değil aynı zamanda politik olduğundan<br />
bahsetti. Azerbaycan’ın ekonomik<br />
02<br />
Avrupa Parlamentosu<br />
Üyesi Vittorio Prodi, TAP<br />
Dış İlişkiler Direktörü<br />
Michael Hoffman.<br />
02<br />
Member of European<br />
Parliament Vittorio<br />
Prodi and TAP External<br />
Affairs Director Michael<br />
Hoffman.<br />
03<br />
Azerbaycan Belçika,<br />
Lüksemburg ve AB<br />
Büyükelçisi Fuat<br />
İskenderov.<br />
03<br />
Ambassador of the<br />
Republic of Azerbaijan<br />
to Belgium H.E. Fuad<br />
Isgandarov.<br />
Region and Europe, contribute to modernization,<br />
and create new jobs. He also underlined<br />
that while Europe is trying to decrease its<br />
dependence on natural gas by developing<br />
renewable energy projects, statistics indicate<br />
that demand will continue to increase in natural<br />
gas imports.<br />
In his speech, Yavaş also noted that Azerbaijan<br />
is the main source for TAP and TANAP, and<br />
Georgia is a reliable transit country. He said<br />
that Southern Gas Corridor has the potential to<br />
become the main route for delivering not only<br />
Caspian gas but also Eastern Mediterranean,<br />
Turkmen and Northern Iraqi gas. He reminded<br />
that Turkey, which aims to become an energy<br />
hub with its strategic location, is the most costefficient<br />
route for offering rich energy resources<br />
of the East to the West.<br />
BOTAS is planning to increase its share<br />
in TANAP<br />
On behalf of BOTAS which is one of the shareholders<br />
in TANAP, Deputy General Manager of<br />
BOTAS Mr. İbrahim Said Arınç gave a speech<br />
at the forum and emphasized that Turkey is the<br />
second fastest growing country after China,<br />
and 72 out of 81 cities in Turkey have access to<br />
gas in Turkey. Arınç reminded that natural gas<br />
consumption in Turkey will be 80 bcm by 2030,<br />
and BOTAS will be a transporter in Southern<br />
Gas Corridor which is a vital issue for them.<br />
HAZAR WORLD<br />
17
HAZAR FORUMU BRÜKSEL / CASPIAN FORUM BRUSSELS<br />
olarak en önde koşan ülke olduğunu söyleyen<br />
İskenderov, gerçekleşen her projenin<br />
Avrupa Birliği entegrasyonu için politik<br />
öneme sahip olduğunun altını çizdi.<br />
İskenderov konuşmasında bazı ülkelerin<br />
agresif bir ayrılıkçılığa uğradığına işaret<br />
etti. Büyükelçi, bu ayrılıkçılığın gerçekleşmiş<br />
ve gelecekte gerçekleşmesi muhtemel<br />
olan projeler karşısında en büyük tehdit<br />
olduğu uyarısında bulundu. Son mesajında<br />
iş adamları ve politikacılar arasındaki ilişkiye<br />
değinen İskenderov, Azerbaycan’ın Şah<br />
Deniz 2 projesiyle hükümetler ve şirketler<br />
arasında işbirliği olabileceğinin açıkça ortaya<br />
koyulduğunu ve bu işbirliklerinin çok<br />
daha iyi bir noktaya taşınabileceğinin mümkün<br />
olduğunu ifade etti. Azerbaycan’ın çok<br />
güçlü bir konumda olduğunu söyleyen<br />
Büyükelçi, TAP ve TANAP projelerinin<br />
diğer komşu ülkelere de umut vermesini<br />
umduğunu kaydetti.<br />
TAP Gelecek İçin Tasarlanmış Bir Proje<br />
SOCAR Belçika Direktörü Vusal<br />
Mammadov ise gerçekleştirdiği konuşmada<br />
TANAP’ın teknik açıdan dünyanın en<br />
büyük ikinci projesi olduğunu söyledi.<br />
Azerbaycan “Şah Deniz” gazının ilk bölümünün<br />
2018 senesinde Türkiye’ye, 2019’da<br />
ise Avrupa’ya ulaşacağını belirten<br />
Mammadov, Şah Deniz’in yeni iş fırsatlarının<br />
ve yatırımların kapısını açacağını<br />
ifade etti.<br />
Güney Gaz Koridoru projesinin kapsamının<br />
ve ölçeğinin projeye katılan şirketler için<br />
büyük ve yeni bir fırsat sunduğunu sözlerine<br />
ekleyen Mammadov, 2018’de faaliyete<br />
geçecek olan TANAP’a verilecek yıllık 16<br />
milyar metreküp doğal gazın 6 milyar metreküpü<br />
Türkiye’ye verilirken, 10 milyar metreküpünün<br />
ise Avrupa Birliği’ne satılacağını<br />
kaydetti. Azerbaycan gazına ek olarak bölgedeki<br />
diğer kaynakları da Avrupa Birliği<br />
pazarına ulaştırmayı amaçladıklarını kaydeden<br />
Mammadov, 2025 yılında 25 milyar metreküpe<br />
ulaşmayı istediklerini belirtti.<br />
TAP Dış İlişkiler Direktörü Michael<br />
Hoffman ise TAP projesinde boru hatları<br />
aracılığıyla doğal gazın Avrupa’nın birçok<br />
noktasına ulaştırılabileceğini anlattı. Bu<br />
noktaya gelmenin çok uzun zaman aldığını<br />
söyleyen Hoffman, TAP’ın Yunanistan’a 1,5<br />
milyar Euro yatırım yapacağını ve 2 bin doğrudan<br />
istihdam yaratacağını sözlerine ekledi.<br />
Hoffman, TAP’ın gelecek için tasarlanmış<br />
bir proje olduğunun altını çizdi.<br />
Avrupa Parlamentosu, Güney Gaz Koridoru<br />
Konusunda Daha Aktif Çalışmalı<br />
04<br />
04<br />
Forumun birinci<br />
oturumuna Avrupa<br />
Parlamentosu Üyesi<br />
Norica Nicolai başkanlık<br />
etti.<br />
04<br />
Moderator of the first<br />
session was European<br />
Parliament member<br />
Norica Nicolai.<br />
Arınç underlined that 74% of world natural gas<br />
reserves are located around Turkey which has<br />
a key role in meeting Europe’s increasing natural<br />
gas demand and ensuring supply security.<br />
Arınç also added that BOTAS is planning to<br />
increase its 20% share in TANAP. He said new<br />
reserves in the Caspian basin as well as Iraq<br />
and Mediterranean gas may be integrated into<br />
the Southern Gas Corridor and delivered to the<br />
European market in the medium term using<br />
the current infrastructure and building new<br />
pipelines.<br />
Azerbaijan is economically<br />
at the forefront<br />
Ambassador of the Republic of Azerbaijan to<br />
18 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
05<br />
Birinci oturumun başkanlığını yapan<br />
Avrupa Parlamentosu Üyesi Norica Nicolai<br />
ise gerçekleştirdiği konuşmada enerjinin<br />
önemine değindi. Politikacıların başlıca<br />
görevlerinin insanları bir araya getirmek<br />
olduğunu söyleyen Nicolai, bir vizyona<br />
sahip olabilmek için birlikte hareket etmenin<br />
çok önemli olduğunu, Avrupa<br />
Parlamentosu’nun da Güney Gaz Koridoru<br />
projesinde çok daha aktif çalışması gerektiğini<br />
açıkladı. Bir Romanyalı olarak böyle bir<br />
projeye dahil olmamalarından dolayı duyduğu<br />
üzüntüyü dile getiren Nicolai,<br />
Romanya’nın Doğu ve Batı arasında bir<br />
köprü olduğunu, AB ve Doğu ülkeleriyle<br />
işbirliği içinde olması gerektiğini söyledi.<br />
05<br />
BOTAŞ Genel Müdür<br />
Yardımcısı İbrahim Said<br />
Arınç.<br />
05<br />
Deputy General<br />
Manager of BOTAS<br />
İbrahim Said Arınç.<br />
Belgium H.E. Mr. Fuad Isgandarov started his<br />
speech by underlining the importance of having<br />
a discussion on Southern Gas Corridor at<br />
the European Parliament. Mr. Isgandarov stated<br />
that European energy market is quite comprehensive<br />
and expensive, and the projects<br />
within the scope of Southern Gas Corridor are<br />
not only economic but also political projects.<br />
Stating that Azerbaijan is economically at the<br />
forefront, Isgandarov emphasized that each<br />
project has a political importance for European<br />
Union integration.<br />
Isgandarov noted that some countries face<br />
aggressive discrimination. He warned that such<br />
discriminative acts would be the biggest threat<br />
against implemented projects and potential<br />
projects in the future. In his last statements,<br />
Isgandarov talked about the relation between<br />
businessmen and politicians, and said, with the<br />
Shah Deniz II project, Azerbaijan clearly<br />
showed that cooperation among governments<br />
and companies is possible and such cooperation<br />
can be further improved and enhanced. He<br />
stated that Azerbaijan is very strong today, and<br />
he ended his speech by expressing his wish that<br />
TANAP and TAP projects will give hope to<br />
other neighboring countries.<br />
TAP is designed for the future<br />
SOCAR Belgium Director Mr. Vusal<br />
Mammadov said that TANAP is technically the<br />
second largest project in the world. As underlined<br />
by Mammadov, Azerbaijan’s “Shah<br />
Deniz” gas will be first delivered to Turkey in<br />
2018, and to Europe in 2019. Shah Deniz will<br />
lead to new job opportunities and investments.<br />
Mammadov expressed that the Southern Gas<br />
Corridor project offers a new, great chance to<br />
shareholder companies with its scope and<br />
size. He noted that the initial capacity of<br />
TANAP, which will become operational in<br />
2018, will be 16 bcm annually; 6 bcm will be<br />
delivered to Turkey while the remaining 10<br />
bcm will be sold to the European Union.<br />
He added that they aim to deliver not only<br />
Azerbaijani gas but also other resources in the<br />
region to the European Union market, and<br />
they also want to increase the capacity to 25<br />
bcm by 2025.<br />
External Affairs Director of Trans Adriatic<br />
Pipeline (TAP) Mr. Michael Hoffman indicated<br />
that natural gas will be delivered to several<br />
areas in Europe with the TAP project. Hoffman<br />
stated that it was difficult to come this far but<br />
they managed at last, and TAP will invest 1.5<br />
billion euros in Greece while creating 2 thousand<br />
new jobs. Hoffman also emphasized that<br />
TAP is designed for the future.<br />
HAZAR WORLD<br />
19
HAZAR FORUMU BRÜKSEL / CASPIAN FORUM BRUSSELS<br />
Güney Gaz Koridoru<br />
En Mantıklı Proje<br />
Forumun bir diğer konuşmacısı da BP<br />
Güney Gaz Koridoru Başkan Yardımcısı<br />
John Baldwin’di. Şah Deniz ve Güney Gaz<br />
Koridoru’nun öneminden bahseden<br />
Baldwin, doğal gazın Avrupa’da çok önemli<br />
bir rol oynadığını söyledi. Türkiye’nin güçlü<br />
ve hızlı büyüyen bir pazar olduğunu belirten<br />
Baldwin, Avrupa’da gaz arzının çeşitlendirilmesi<br />
konusunda siyasi bir süreç işlediğini<br />
kaydetti.<br />
Şah Deniz 2 gazının Azerbaycan’dan<br />
Avrupa’ya taşınacağına işaret eden<br />
Baldwin, en önemli projelerden bir diğerininse<br />
Bakü-Tiflis-Ceyhan olduğunu söyledi.<br />
Azerbaycan petrolünün Gürcistan üzerinden<br />
Ceyhan’a gelmesi amacıyla kurulan<br />
1.768 kilometre uzunluğundaki Bakü-Tiflis-<br />
Ceyhan hattının 4 milyar dolardan fazla<br />
maliyete sahip olduğunu söyledi. Başkan<br />
Yardımcısı, Güney Gaz Koridoru’nun uzun<br />
vadede Avrupa enerji ihtiyacını çeşitlendirmede<br />
en mantıklı proje olacağını sözlerine<br />
ekledi. Doğal gaz taşımacılığının yüksek<br />
maliyetlerine dikkat çeken Baldwin,<br />
TANAP ve TAP’ı da içeren tüm fazlarıyla<br />
beraber yaklaşık 40 milyar dolara ulaşacak<br />
olan Şah Deniz 2 projesinin yılda 16 milyar<br />
metreküp doğal gaz üreteceğini kaydetti.<br />
Stratejik perspektife göre daha büyük boru<br />
hatlarının daha fazla maliyete yol açtığını<br />
belirten Baldwin, projeyi müşteriye satabil-<br />
Novruz: “3 trilyon<br />
metreküpü aşkın<br />
gaz Azerbaycan<br />
topraklarında<br />
yer alıyor. Bu<br />
bağlamda 10-15 yıl<br />
içinde Azerbaycan<br />
çok daha büyük<br />
atılımlar<br />
yapacak.”<br />
novruz: “there is<br />
more than 3<br />
trillion cubic<br />
meters of gas in<br />
Azerbaijani<br />
territories, and<br />
Azerbaijan will<br />
make greater<br />
moves within<br />
10-15 years in this<br />
regard.”<br />
EP should be more active for<br />
the Southern Gas Corridor<br />
MEP Norica Nicolai, moderator of the first session,<br />
underlined the importance of energy in<br />
her speech. According to Nicolai, fundamental<br />
duty of politicians is to bring people together,<br />
and acting together is the key for adopting a<br />
vision. She stated that the European Parliament<br />
should work more actively in the Southern Gas<br />
Corridor project. Nicolai expressed her sorrow<br />
for not being a part of such a project as a<br />
Romanian. She noted that Romania should act<br />
in cooperation with the EU and Eastern countries<br />
as a bridge between the East and West.<br />
Southern Gas Corridor is<br />
the most feasible project<br />
Vice President for BP Southern Corridor Mr.<br />
John Baldwin touched upon the significance of<br />
Shah Deniz and Southern Gas Corridor as well<br />
as the importance of natural gas for Europe. As<br />
stated by Baldwin, Turkey is a strong and fastgrowing<br />
market, and there is an ongoing political<br />
process for gas supply diversification in<br />
Europe. Baldwin indicated that Shah Deniz II<br />
gas will be delivered to Europe from<br />
Azerbaijan, and there are other important projects<br />
as well; the 1768-km Baku-Tbilisi-Ceyhan<br />
line which was built for transporting<br />
Azerbaijani oil to Ceyhan through Georgia cost<br />
more than 4 billion dollars. He also added that<br />
Southern Gas Corridor will be the most feasible<br />
project for diversification in Europe in the long<br />
20 NİSAN 2014 SAYI 17 - APRIL 2014 ISSUE 17
www.hazarworld.com<br />
mek için ekonomik olmasının önemli olduğunu<br />
ifade etti.<br />
Azerbaycan’ın Ekonomik Bağımsızlığı<br />
Her Şeyden Daha Önemli<br />
Azerbaycan’ın Belçika, Lüksemburg ve AB<br />
Birinci Katibi Rashad Novruz,<br />
Azerbaycan’ın petrol konusunda uzun yıllara<br />
dayanan bir tecrübesi olduğundan bahsetti.<br />
Güney Gaz Koridoru’nun yaratacağı<br />
fırsatlara değinen Novruz, 3 trilyon metreküpü<br />
aşkın gazın Azerbaycan topraklarında<br />
olduğunu, bu bağlamda da 10-15 yıl içinde<br />
Azerbaycan’ın çok daha büyük atılımlar<br />
yapacağını vurguladı.<br />
Kuzey Irak gazının Güney Gaz Koridoru’nda<br />
hangi rolleri oynayabileceği konusuna da<br />
değinen Novruz, Irak gazının Güney Gaz<br />
Koridoru için fırsat olduğunu, fakat<br />
Azerbaycan için değil Avrupa için gerekliliği<br />
olduğunu, ekonomik bağımsızlığın<br />
Azerbaycan için her şeyden daha önemli<br />
olduğunu ifade etti.<br />
İtalya AB Daimi Temsilciliği Enerji Ataşesi<br />
Marco Landolfi ise Güney Gaz Koridoru’nun<br />
dünyadaki en önemli projelerden biri olduğunu<br />
söyledi. Trans Adriyatik Boru Hattı<br />
(TAP) projesinin Avrupa’nın enerji arz<br />
güvenliğini artıracağını belirten Landolfi,<br />
TAP projesinin Balkanlar için büyük fırsatlar<br />
sunduğuna işaret etti. Ataşe, İyonya<br />
Adriyatik Boru Hattı’nın (IAP) İtalyan hükümetinden<br />
de tam destek aldığını hatırlattı.<br />
Güney Gaz Koridoru, Avrupa’nın<br />
Geleceği ve Bağımsızlığı İçin Çok Önemli<br />
İkinci oturumun başkanlığını yapan Avrupa<br />
Parlamentosu Üyesi Vittorio Prodi,<br />
Avrupa’nın Güney Gaz Koridoru’na bakışını<br />
değerlendirdi. Güney Gaz Koridoru’nun çok<br />
önemli bir girişim ve yatırım olduğuna değinen<br />
Prodi, Avrupa’nın, Rus gazına olan bağlılığından<br />
kurtulabilmek için bu koridorla<br />
çok yakından ilgilendiğini ifade etti. Bugün<br />
Ukrayna’da olanların enerji güvenliği açısından<br />
Avrupa için büyük bir mesaj taşıdığını<br />
kaydeden Prodi, bu bağlamda Güney Gaz<br />
Koridoru’nun Avrupa’nın geleceği ve bağımsızlığı<br />
için çok önemli olduğunu belirtti.<br />
Forumun ikinci oturumundaki bir diğer<br />
konuşmacı ise Yunanistan’ın AB Daimi<br />
Temsilciliği Enerji Ataşesi Theodoros<br />
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ PEDAQOJİ TƏHSİL ÜZRƏ KOORDİNASİYA ŞURASI AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ Təhsildə Qloballaşma və IKT Mövzusunda Beynəlxalq Konfransın MATERIALLARI 17-19 May 2008 Bakı-AZƏRBAYCAN Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans BOŞ SƏHİFƏ ii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans «Bу эцн дцнйада беля бир тенденсийа вар: Qлобаллашмыш ъямиййят формалашдырмаг. Буна ися елмин, тящсилин эяляъяк уьурлары вя инсанларын тяфяккцрцнцн йениляшмяси щесабына наил олмаг олар». Азярбайъанın Цмуммилли лидери Щейдяр Ялийев «Dцnyada elmи- texnиkи tяrяqqиnиn bцtцn yenиlиklяrиnи bиlmяk, onlarы qavramaq, qabaqcыl alи mяktяblяrlя яlaqя yaratmaq tяhsиl prosesиnиn иnkшafыnda mцhцm rol oynayacaqdыr. Azяrbaycan da bu yolu seчиbdиr”. » Илщам Ялийев. Азярбайъан Республикасынын Президенти iii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans BOŞ SƏHİFƏ iv Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ÖNSÖZ Azərbaycan təhsili qloballaşma yollarında Hörmətli konfrans iştirakçıları! Bu gün- Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasının 90 illiyi ərəfisində, şərqdə ilk demokratik respublikanm yaranmasının ildönümünə həsr edilmiş "Təhsildə Qloballaşma və İKT" adlı beynəlxalq elmi praktik konfransa toplanmışıq. Konfransın bütün iştirakçılarını, xüsusən də qardaş Türkiyə Respublikasından gəlmiş qonaqlarımızı salamlayır, xoş gəlmisiniz deyirəm. Sevindirici haldır ki, bizim belə görüşlərimiz artıq davamlı xarakter alır. XX əsrin əvvəli bəşər tarixinə öz təlatümlü siyasi prosesləri ilə imza qoymuşdur. Belə bir mürəkkəb tarixi şəraitdə qoca şərqin ilk demokratik respublikası- Azərbaycan Demokratik Respublikası yarandı. Azərbaycan Demokratik Respublikası yaranması bütün dünyaya göstərdi ki, şərqdə, müsəlman dünyaslnda da demokratik, dünyəvi respublika qurula bilər. Azərbaycan Demokratik Respublikası cəmi 23 ay yaşasa da, sonrakı illərdə-XX əsrin sonuna qədər Azərbaycan xalqmın qəlbində saxladığı müstəqillik ideyalarına bir mayak olmışdur. Nəhayət XX əsrin sonunda Azərbaycan xalqı yenidən özünün müstəqilliyinə qovuşdu. Bu yaxmlarda anadan olmasının 85 illiyini qeyd etdiyimiz ulu öndərimiz, Heydər Əliyevin söylədiyi kimi artıq müstəqilliyimiz dönməz və əbədidir. XX əsrin əvvəli bəşər tarixinə öz təlatümlü siyasi prosesləri ilə imza qoymuşdursa, XXI əsrin əvvəli bəşər tarixinə qlobal proseslərin başlanma tarixi kimi yazılacaqdır. Artıq qlobal proseslər bu günkü iqtisadi, siyasi və sosial proseslərin mühüm xarakteristikasma çevrilmişdir. Bildiyiniz kimi, qloballaşma anlayışı latin dilində "Yer kürəsi" mənasını verən, qlobus sözündən yaranmışdır. Qloballaşma anlayışının mahiyyətini alimlər belə izah edirlər: Qloballaşmainsanların, informasiyaların, əmtəə və kapitalın dünya miqyasında öz yerini maneəsiz dəyişmə prosesi olub, intensiv iqtisadı, siyası, sosial və mədəni əlaqələrin, informasiya inqilabının nəticəsidir. Ümumiyyətlə qloballaşmanın əsas səbəbi kimi müasir informasiya texnologiyaların yaranması və inkişafı xüsusi qeyd edilir. Qloballaşmanın əsas amilləri transmilli qurumların yaranması və inkşafı olub, nəticə etibarı ilə "sərhədsiz dünya"nm yaranmasına xidmət edir. v Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Mürəkkəb siyasi və iqtisadi proses olan qloballaşma Türk dünyasına nə vəd edir? Qloballaşma kiçik dövlətlərə, öz müstəqilliyini yeni qazanmış xalqlara nə dərəcədə faydalıdır? Bu suailara ən dəqiq cavabı yəqin ki, zaman özü cavab verəcəkdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, cənab İlham Əliyev Türkiyə Respublikasımn Antaliya şəhərində 2006-cı ildə keçirilən "Türkdilli Dövlətlərin və Topluluqların X Dostluq, Qardaşlıq və Əməkdaşlıq Qurultayı"ndaki nitqində söyləmişdir: "Dünyada qloballaşma prosesləri gedir. Biz bu vəziyyətə özümüzü uyğunlaşdırmalıyıq. Bir-birimizə bağlı olmalıyıq, bir-birimizin əlini ıhöhkəm tutmahyıq ki, gücümüz daha da artsın.... Bu gün türk dünyasının çox böyük potensialı var və Türkiyə başda olamaqla bütün türkdilli dövlətlər siyasi, iqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf edir... OnagörəTürk dünyasının birləşməsi bu gün daha aktualdır və bunu etmək üçün daha gözəl imkanlar var. Biz Türk dünyasını daha mütəşəkkil şəkildə birləşdirməliyik və Türk dünyasında gedən proseslərə biganə qalmamahyıq. ... Birgə səylər nəticəsində Türk dünyası şox böyük imkanlara, güclu siyasi mövqeye malik olacaq, bizim işlərimiz daha da uğurla həyata keçiriləcəkdir". Zənn edirik ki, cənab Prezidentin bu sözləri bizi qlobal proseslərə nikbin baxmağa sövq edir, bu proseslərdən milli inkişaf, Türkdilli xalqlann inteqrasiyası naminə faydalanmağa istiqamətləndirir. Hesab edirik ki, kiçik dövlətlər tarixən analoqu olmayan qlobal proseslərə keyfıyyətli təhsil sistemi qurmaqla, milli insan potensiahnı gücləndirməklə, müasir texnologiyalara sahib olmaqla, etibarlı strateji tərəfdaşlar tapmaqla , milli genafondu qoruyub saxlamaqla, milli xüsusiyyətlərinə sadiq qalmaqla cavab verməlidir. Bir millət, iki dövlət olaraq qlobal proseslərdən hər iki dövlətin inkişafı naminə faydalanmağa çalışmahyıq. Qloballaşma həyatın bütün sahələrinə, xüsusən də təhsil sisteminə ciddi təsiri təsir edir. Bu gün qloballaşma proseslərinin təsiri ilə dünyada Vahid İnformasiya Təhsil Məkanı formalaşır. Bu vahid təhsil məkanı yüksək beynəlxalq standartlar əsasında yaradılmış milli təhsil məkanlarmm inteqrasıyasını tələb edir. Yaxın gələcəkdə qlobal təhsil standartları tələblərinə cavab verə bilməyən milli təhsil sistemləri beynəlxalq rəqabətə davam gətirə bilməyərək, öz mövqeyini transmilli təhsil sistemlərinə, transmilli universitetlərə təhvil verməli olacaqlar. Qlobal təhsilin texnologiyası müasir informasiya texnologiyalarıdır. Onagörə də, bu günkü beynəlxalq elmi konfrans "Təhsildə Qloballaşma və İKT" probleminə həsr edilmişdir. Konfransm təşkilatçıları sizə təqdim edilən proqramdan bəlli olduğu kimi A.R T.N. Pedaqoji Təhsil üzrə Koordinasiya Şurası, Türkiyə Cumhuriyyəti Hacəttəpə Universiteti və Azərbaycan vi Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Dövlət Pedaqoji Universitetidir. Müzakirə edilən məsələlərlə əlaqədar Hacəttəpə Universitetindən gəlmiş qonaqlarımızın rəyləri, iş təcrübəsi bizim mütəxəssislərimiz və universitetlərimiz üçün maraqlı olacaq. Ümid edirəm ki, belə müzakirələr hər iki tərəfə fayda verə bilər. Azərbaycan Respublikasmın son illər sürətli iqtisadi inkişafı təhsilin inkişafına da təkan verir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin yeni korpusunun açıhşında söyləmişdir. "...Ölkəmiz müasirləşir, dünya birliyinə inteqrasiya edir, ölkənin iqtisadi potensialı artır. ... biz çox istəyirik ki, gənc nəsl ...bilikli savadlı olsun, bu sahəyə çox diqqət verməliyik, mən istəyirəm ki, dünyada mövcud olan ən müsbət təcrübəni götürək, Azərbaycanda tətbiq edək, mövcud olan vəziyyətə uyğunlaşdıraq. Beləliklə gənc nəsl peşəkar kadrlara çevriləcəkdir. Gərək maddi texniki bazanın möhkəmləndirilməsi və tədris prosesinin müasirləşdirilməsi paralel şəkildə aparılsın. Məhz bu təqdirdə biz istədiyimizə nail ola biləcəyik. ...Ali məktəblərdə təhsil prosesinin inkişafında böyük işlər görülməlidir. Ən qabaqcıl, dünya miqyaslı ali məktəb heç vaxt əldə etiyi nailliyətlərlə kifayətlənmir. Bu, daim islahat tələb edən sahədir. Əlbəttə ki, dünyada elmi-texniki tərəqqinin bütün yeniliklərini bilmək, onları qavramaq, qabaqcıl ali məktəblərlə əlaqə yaratmaq təhsil prosesinin inkşafmda mühüm rol oynayacaqdır. Azərbaycan da bu yolu seçibdir". Azərbaycanın digər ali məktəbləri kimi bizim universitet də son bir ildə müəyyən nailiyyətlərə imza atmışdır. Təhsildə informasiya texnologiyalarının tətbiqi istiqamətində Universitetimizdə son bir ildə müəyyən işlər görülmüşdür. Üniversitetin "Kompüter Mərkəzi" yaradılmış, 75 kompüterdən ibarət 2 kompüter zalı istifadəyə verilmiş, Universitetin informatlaşması üzrə 5 illik strategiya müəyyən edilmiş, bu istiqamətdə konkret addımlar atılmışdır. Özü-özlüyünde İKT-lərin təhsildə roluna dair beynəlxalq konfransın keçirilməsi, Kompüter Mərkəzi-nin konfransın təşkilində səmərəli fəaliyyəti, üniversitetdə bu yönümdə ciddi dönüş yaradılmasını göstərir. Məhz bu baxımdan, pedagoji təhsilin informatlaşması sahəsinde Hacettepe Üniversiteti ile strateji əməkdaşlığın inkişafı xususi önəm daşımakdadır. Ümit ederim ki, konfrans bu əməkdaşlığın təməl prinsiplərinin və başlıca istiqamətlərinin müəyyənləşməsində mühüm rol oynayacakdir. vii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Bizim Hacəttəpə Universitetində toplanmış təcrübənin öyrənilməsinə və Azərbaycan Dövlət Pedagoji Üniversitetində tətbiq edilməsinə böyük marağımız var. Ümüd edirəm ki, konfrans işgüzar səraitdə keçəcəkdir. Konfransın işinə müvəfəqqiyyətlər arzu edirəm. Prof. Yusif Məmmədov ADPU-nun rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü viii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ÖNSÖZ Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Eğitimdeki Yeri ve Önemi Günümüzde Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BT) toplumlar üzerinde büyük etkisi vardır. Teknolojiler toplumda yaygınlaşmaya ve kullanılmaya başladıktan sonra, değişme kaçınılmaz hale gelmiştir. Eğitimin amaçlarından biri de toplumun gereksinimleri doğrultusunda bireyler yetiştirmek olduğuna göre bilgi çağına uygun, bilgi toplumlarının özelliği göz önüne alınarak öğrencileri yetiştirmek zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Günümüzde yetiştirilen bireylerin bilgiye ulaşma, bilgiyi düzenleme, bilgiyi değerlendirme, bilgiyi sunma ve iletişim kurma becerileri ile donanık hale getirilmesi gerekir. Kuşkusuz ki, yalnızca öğrencilerin değil onları yetiştirecek olan öğretmenlere de bu becerilerin kazandırılması gerekmektedir. Karmaşık ve yarışmacı bir dünyanın üyesi olarak insan, hayatta kalabilmek ve varlığını sürdürebilmek için önemli nitelikte ve nicelikte bilgiye ulaşabilmeli, bilgiyi kullanabilmeli kısacası bilgiye sahip olmalıdır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri eğitim sürecinin geliştirilmesinde de önemli rol oynamaktadır. Öğrenme ve öğretme ortamına önemli bir yer almakta, yeni olanaklar sunmaktadır. Eğitim hem yeni teknolojileri öğretmek hem de bu teknolojileri toplumda kullanabilecek bireyler yetiştirmek zorundadır. Günümüzde çocuklar hızla değişen bir dünya ile karşı karşıya bulunmaktadır. Bu hızlı değişme, ilerde birer yetişkin olacak bu çocukların nelere gereksinim duyacaklarını yordamamızı güçleştirmektedir. Genç kuşakların bu değişime ayak uydurabilecek ve değişime katkıda bulunabilecek şekilde yetiştirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bugünün programı ile okulu bitiren bir öğrenci ekonomik ve sosyal koşulların gerektirdiği bilgi ve becerilerden yoksun olarak mezun olacaktır. Dünün programı ile yarının toplumunu inşa etmek, eğitimin toplumunu ihtiyaçları ve beklentileri doğrultusunda birey yetiştirmesini engelleyecektir. Yarının teknoloji toplumun şimdiden hazırlanmaz, görmemezlikten gelirsek gelecekte bunun bedelini daha ağır ödemek durumunda kalır ve bu yarışta kaybedenler arasında yer alırız. Hızla değişen bir dünyada öğrencilerin günlük yaşamın üstesinden gelebilmeleri için neler ix Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans yapılması gerektiği, neler yapılabileceği sorulan birçok eğitimciyi bu konuda çalışmaya zorlamıştır. Ayrıca, toplumlar eğitimin niteliğini düşürmeden daha ucuza mal ederek, eğitimin etkinliğini artırmak için çalışmaktadır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri bunu gerçekleştirmek için eğitim alanında kullanılmaya başlamıştır. Niteliği düşürmeden daha ucuza, daha çok öğrenciye ulaşılmaya çalışılmaktadır. Hem bilgi olarak hem de yetenek olarak yaşantımızın her alanına giren teknolojiler daha önce de sözü edildiği gibi, gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun tüm toplumları köklü bir değişim süreci içerisine sokmuş, bilgi toplumlarının doğmasına neden olmuştur. Bilgi Toplumlarının temelinde ise teknoloji bulunmaktadır. Yeni teknolojiler eğitimde Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE), etkileşimli video, yapay zeka, telekonferans, elektronik haberleşme, web tabanlı eğitim, e-öğrenme, öğrenme nesneleri ile yerini almıştır. Eğitim alanı içerisinde Bilgi teknolojileri yalnızca bilgisayarlarla sınırlı değildir. Ancak eğitimde bilgisayarların kullanılmasıyla birlikte Bilgi teknolojilerinin kullanımı da hızlanmıştır. Bilgisayar Teknolojisinde elde edilen bilgilerin iletişim teknolojisine uygulanmasıyla yeni teknolojiler bireyleri iletişim teknolojisi içerisinde aktif kılmıştır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri eğitim sürecinde dikkatlice ve yerinde kullanılırsa eğitimin etkililiğini artıracaktır. Prof. Dr. Buket Akkoyunlu Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanı x Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans “Təhsildə Qloballaşma və IKT” Konfransı haqqında yekun məlumat Təhsilin informatlaşması probleminin həlli dünya təhsil təcrübəsində tarixən analoqu olmayan sistem problemdir. Bu gün deyə bilərik ki, təhsilin informatlaşması kimi qlobal əhəmiyyətli, mürəkkəb texnoloji problemin həlli bir sıra məsələlərin –təşkilati, texniki, elmimetodik, layihələndirmə, kadr, maliyyə v.s. kimi məsələlərin kompleks həllini tələb edir. Bəşər tarixində heç bir təhsil yeniliyi, təhsil islahatı, təhsil innovasiyası bu qədər inqilabi dəyişiklərə səbəb olmamış, bu qədər diqqət cəlb etməmişdir. Problemin ciddiliyi həm də onunla əlaqədardır ki, bu gün İKT elə bir sürətlə inkişaf edir ki, təhsil sistemi kimi tarixən ətalətli bir sahə bu yeniliklə heç cür ayaqlaşa bilmir, inkişaf edərək ona heç cür ona çata bilmir. Lakin İKT-nin təhsil sisteminə və ayrı-ayrı fərdlərin, qrupların, cəmiyyətin intellektual inkişafına, nəticə etibarı ilə insan potensialının inkişafına, ölkələrin iqtisadi və texnoloji sıçrayışına ciddi təsir imkanı nəzərə alınaraq bu problemin həlli ilə bütün sivil dünya ciddi məşğuldur. Bu problemin həllindən asılı olaraq ölkələrin sabah - İnformasiya Cəmiyyətində beynəlxalq sistemdə hansı mövqedə durmaları müəyyən olanacaqdır. Bu səbəbdən Azərbaycan Respublikasi Təhsil Nazirliyi, Pedaqoji Təhsil Üzrə Koordinasiya Şurası, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ve Türkiye Cumhuriyeti Hacettepe Üniversitesi müştərək olaraq “Təhsildə Qloballaşma və İKT” mövzusunda bu konfransı təşkil etmişdir. Bu konfransın istiqamətləri aşagıdaki kimi müəyyən edilmişdir: Konfransın istiqamətləri: 1. Pedaqoji təhsilin informatlaşmasının konseptual və hüquqi- normаtiv təminatı. 2. Pedaqoji təhsildə elektron resurslar. 3. Pedaqoji təhsilin informatlaşmasının kadr təminatı 4. Pedaqoji təhsilin informatlaşmasının elmi-metodik təminatı. 5. Respublikada təhsil sisteminin informatlaşmasında ali pedaqoji təhsil müəssisələrinin rolu. 6. Pedaqoji təhsilin idarəedilməsində İKT . 7. Pedaqoji ali təhsil müəssisələrinin Boloniya Prosesinə qoşulmasında İKT-nin rolu xi Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans 8. Pedaqoji ali təhsil müəssisələrində informatika müəllimi hazırlanması problemləri 9. “ İKT əsaslı təhsil menecmenti” ixtisaslı kadrların hazırlanması perspektivləri 10. Pedaqoji təhsildə Distant Təhsil texnologiyaları. 11. Pedaqoji ali təhsil müəssisələrinin İKT üzrə özəl şirkətlərlə əlaqələri 12. Qloballaşma dövründə təhsil problemi; Kompüter Mərkəzi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti Direktor Dos. İlham Əhmədov xii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Təşkilat Komissiyası Prof. Yusif Məmmədov (Rektor) Prof. Malik Cəbrayilov Dos. Vüqar Mehrabov Dos. İlham Əhmədov Prof. Arif Buniyatov Prof. Buket Akkoyunlu (Dekan) Prof. Ayhan Yilmaz Dr. Halil Yurdugül Elmi Şura Prof. Yusif Məmmədov Prof. Buket Akkoyunlu Prof. Berrin Akman Prof. Petek Aşkar Prof. Vilayət Əliyev Prof. Arif Buniyatov Prof. Malik Cəbrayılov Prof. Özcan Demirel Prof. Fitnat Kaptan Prof. Fərrux Rüstəmov Prof. Haluk Soran Prof. Aysun Umay Prof. Ayhan Yılmaz Dos. Rasim Abdurrazaqov Dos. İlham Əhmədov Dos. Arif Altun Dos. Vaqif Həsənov Dos. Mirzəli Murğuzov Dos. Maqsud Nəcəfov Dos. Yasemin Usluel Dos. Zemfira Tağıyeva Redaksiya Heyəti Prof. Arif Buniyatov Dos. Fərhad Mustafazadə Dos. İlham Əhmədov Dos. İsa İsmayilov Dr. Halil Yurdugül xiii Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans BOŞ SƏHİFƏ xiv Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans İçindəkilər Ön söz (Prof. Yusif Məmmədov) ..........................................................................................v Ön söz (Prof. Dr. Buket Akkoyunlu).....................................................................................ix “Təhsildə Qloballaşma və IKT” Konfransı haqqında yekun məlumat..................................xi Komissiyalar..........................................................................................................................xiii İçindekiler..............................................................................................................................xv Plenar İclas........................................................................................................................... 1 Qloballaşan dünyada Azerbaycan eğitim sistemi ve öğretmen yetiştirme siyasetinde pedagoji üniversitesinin rolü- S. Dikmen .............................................................................................2 Təhsil sisteminin informatlaşmasında ali pedaqoji təhsil möəssisələrinin rolü M. Cəbrayılov ........................................................................................................................6 Təhsilin qloballaşmasında İKT amili- İ. Əhmədov................................................................13 Bölme İclasları .....................................................................................................................27 Mövzular I – Təhsilin İnformatlaştırılmasınin Konseptual və Hüquqi-Normative Teminatı.................................................................................................................................27 Yazarlık dilleri ve öğretmen yetiştirmede uygulamaları –A. Altun P.Aşkar ......................28 Ali pedagoji təhsilin modernləşdirilmesi-Zamanın tələbidir- A. Mehrabov.......................36 İlköğretim okullarında teknoloji kullanımı- Yaşanan sorunlar, gözlemler ve çözüm önerileri- S. S. Seferoğlu .........................................................................................45 Öğrenme Yönetim Sistemleri (ÖYS) ve yükseköğretimde uygulamalarıG. Akçapınar, A. Altun, P. Aşkar........................................................................................54 «Elektron resurs mərkəzi» layihəsi- İ. C. Mərdanov, İ. B.Əhmədov` ....................................62 Yeni çağın müfredatında oyun alanlarının yeri- H. Tüzün .................................................66 Türkiyədə maqistratura və doktorantura təhsilinin hüquqi əsasları- M. X. Yolçiyev ..........71 Yabancı dil öğretmenlerinin Eğitiminde Bilişim Teknolojilerinin YeriÖ. Demirel ..........................................................................................................................77 Некоторые аспекты использования инфокоммуникационных технологий в профессиональной подготовке будущих учителей безопасности жизнедеятельности- Т.Г. Везиров, Л.В. Музаева ...................................84 Yabancı dil öğretmeni yetiştirmede küreselleşmenin etkileri ve bilişim teknolojilerinin kullanımı- G. Seferoğlu.............................................................................89 Təhsilin informatlaşması- D. Ə. Rüstəmov.........................................................................97 Orta ixtisas məktəblərində təhsilin informatlaşması problemləri - M.Ə. Alişov ................102 Mövzular II – Təhsilin informatlaşmasinin elmi-metodik təminati ....................................104 Bilgi iletişim teknolojilerinin bir bilişsel araç olarak fen ve teknoloji dersine entegrasyonu- M. Erdem, A. Yılmaz.......................................................................105 xv Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Fizikadan elektron dərslik əsasında fəal tədrisin təşkiliR. R. Abdulrazaqov, S. X. Cəlilova .....................................................................................112 «Paralelopiped» mövzusunun öyrədici kompüter programları vasitəsi ile tədrisi tecrübesinden- Ə. Q. Pelengov ...........................................................................................122 Cəbri strukturlar və riyazi modelləşmədə komputer texnikasi- Y.R. Baxşəliyev................128 İlköğretim matematik öğretmenlerinin derslerinde bit kullanım koşullarıY. K. Usluel, A. Umay .........................................................................................................132 Fizika təlimi prosesində yeni informasiya texnologiyalarının (YİT) yeri və tətbiqi yolları- İ. İsmayılov.............................................................................................................137 Multimediya tədris vasitələri və onlardan təlimdə istifadə- Q.İ. Bəşirova.........................144 Kompüterlə biliyin qiymətləndirilməsi sistemində alqoritmin xüsusiyyətləriM. A. Camalbəyov.......................................................................................................................150 Grup (kağıt-kalem) testi ile bilgisayarla uygulanan bireyselleştirilmiş (adaptıve) test uygulamasının karşılaştırılması- F. Kaptan........................................................................155 Bilgisayar destekli testlere ilişkin öğrencilerin algıları ve görüşleri: ADPU örneği H. Yurdugül, A. Buniyatov, İ. Ahmedov, B. Akkoyunlu ......................................................166 Azerbaycan Devlet Pedagoji Üniversitesi’nde öğrenim gören Türk öğrencilerin bilgisayar öz-yeterlik inançları- B. Akkoyunlu, F. Bilge, M. C. Durmuşoğlu, H. Kelecioğlu, C. Yanık ......................................................................................................177 Orta məktəblərdə biologiyanın tədrisində yeni audiovizual təlim texnologiyasından istifadə- Ə. M. Hüusynov, T. Q. Abdulleya.........................................................................188 Öğretmen eğitiminde toplam kalite yönetimi ve teknoloji-A. E. Şahin..............................195 Kimya elmlərinin tədrisi proseslərində İKT-nin tətbiqinin üstünlükləriR. S. Məmmədova, V. S. Hasanov, Ə. Ə. Mahmudova .......................................................203 Mövzular III – Təhsilin təşkili və idarə edilmesinde İKT-nin rolu ....................................206 Rehber Öğretmenlerin Yetiştirilmesinde Bilişim Teknolojilerinin Kullanılmasıİ. Yıldırım............................................................................................................................207 İnformasiyalarin simsiz ötürülməsi texnologiyalari və onlarin perspektivləri haqqinda- A. R. Buniyatov, S. M. Cəbrayilzade..................................................................217 Uzaktan psikolojik danişma ve rehberlik- F. Bilge ............................................................226 Ali təhsil müəssisələrinin şəbəkə infrastrukturunda informasiya təhlükəsizliyi məsələləri- A.R.Buniyatov, F.M.Mustafazadə.............................................232 Informatikanin təliminə kompleks yanaşma- Ə.M.Məmmədov..........................................237 Dizgeli bilgisayarli eğitim- V. Sönmez ...............................................................................240 Biologiyanın tədrisində audiovizual tədris sistemlərindən istifadənin təlimin keyfiyyətinə təsiri- H.M. Hacıyeva, E.S. Həmidova ..............................................247 Distant təlim şəbəkələrində korporativ informasiya sistemlərinin rolu.A. R. Buniyatov ...................................................................................................................251 xvi Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Ekoloji biliklərin formalaşmasında və təlimində İKT-nin rolu- F.N. Qırxlarov................256 Təlimin idarə edilməsində kompüter təlim proqramlarina olan tələblərE. V. Seyidzadə ...................................................................................................................260 Mövzular IV – təhsilde qloballaşma ve İnteqrasiya prosesleri ...........................................266 Türkiye’de okulöncesi eğitimde teknolojinin kullanılması- B. Akman ..............................267 Azərbaycan –Çin təhsil əlaqəlarinin muqayiseli təhlili- E. İ. Həbibzadə...........................275 Avrupa Birliği ve Türkiye eğitim politikalarında okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması ve bilgi – iletişim teknolojilerinin rolü- M. Gönen, B. Akkoyunlu........280 Müasir üniversitetlərin elm və innovasiyaların inkişaf mərkəzləri kimi formalaşması məsələləri- Ə.Q.Əliyev, R.O.Şahverdiyeva, V.Ə.Əliyeva ...................................................289 Bologna süreci’nin sosyal boyutu: Mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasında eğitim fakültelerinin rolü- B. Akkoyunlu, Y. A. Karabeyoğlu .........295 PISA 2003 ve 2006 uygulamalarına göre Türk öğrencilerinin başarı ve bilgisayar kullanma düzeylerinin karşılaştırılması- S. Gelbal.............................................................301 Qloballaşma dövründə təhsil problemi (Kredit sisteminin təhlili çərçivəsində)S. İ. Ələsgərova...................................................................................................................312 Bologna sürecinde okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılmasında eğitim fakültelerinin rolü- S. Erkan, B. Tuğrul, E. Üstün...................................................317 «İntel. gələcək üçün təhsil» layihəsinin respublika təhsil müəssisələrinin informatlaşmasında rolu- E. M. Axundov, A.R. Buniyatov, R. A. Bəyov ............................327 Avrupa Birliği ve Türkiye eğitim politikalarında yabancı dil öğretiminin ve bilgi iletişim teknolojilerinin önemi- A. Genç ...............................................................332 Peyk rabitəsinin təhsildə istifadə imkanlari- Y. Həsənov....................................................Bu duygular içinde; özlediğim, yıllarca eğitim iklimini soluduğum, hocalarından feyz aldığım, canım kadar sevdiğim dostlarımın, görev yaptığı Hacettepe Üniversitesinin esintisini dost ve kardeş ülke Azerbaycan’a getiren Sevgili Hacettepeliler Hoş geldiniz, sizi saygıyla selamlıyor ve kucaklıyorum. - Azerbaycan’da nesilleri yetiştiren öğretmenlerin en görkemli fidanlığı olan, - Büyük pedagogları, ilim hadimleriyle tanınan, bugüne kadar Azerbaycan’a on binin üzerinde öğretmen yetiştiren ve Can Azerbaycan’ın öğretmen yetiştirme siyasetinde stratejik bir rolü bulunan, Pedagoji Üniversitesiyle bu toplantılar sık sık tekrarlanmalıdır. 2 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Çünkü bu organizasyonlarda yapılacak karşılıklı fikir ve tecrübe alışverişinin, Azerbaycan’ın Ali teshil sistemine müspet manada yansıyacağı ve öğretmen yetiştirme siyasetine önemli katkılarda bulunacağını ümit ediyorum. Umarım iki kardeş ülke bu güzel organizasyonlardan azami ölçüde istifade eder. Türk Milleti’nin bir büyük evladı ve Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün ifade ettiği gibi; “Azerbaycan’ın sevinci sevincimiz, kederi kederimizdir.” Türk Milletinin bir başka büyük evladı ve Azerbaycan’ın merhum Umumili Lideri Haydar ALİYEV’in; “Biz bir millet iki devletiz” sözleri bizim her sahada birlikte olmamızı gerektirir. İcaze verirseniz büyüklerimizin bu sözlerinden sonra ben de bütün yüreğimle Türkiye’nin kardeş ülkedeki bir diplomatı, ilim ve tahsil hadimi olarak olarak; “Azerbaycan’ın başarısı başarımız, geleceği geleceğimiz ve kaderi kaderimizdir”. Mükadderatı aynı olan Azerbaycan ve Türkiye gibi iki kardeş ülke, başta Eğitim Sistemi ve Muellim Yetiştirme Siyaseti olmak üzere; sosyal, kültürel, sportif, sanatsal ve iktisadi sahalarda sıkı bir iş birliği, paylaşım, iletişim, koordinasyon ve dayanışma içinde olmalıdır. Azerbaycan’ ın, eğitim ve öğretmen yetiştirme siyasetinde Türkiye modelini yakından incelemesi, tanıması ve bu siyasetten yararlanması gerektiği kanısındayım. Bu konuda zaman kaybına tahammül yoktur. Hepinizin bildiği üzere, dünyada mevcut sosyal sistemler içerisinde en büyük sistem Eğitim/Tehsil sistemidir. Eğitim sisteminin can damarı, hayati noktası Öğretmen Yetiştirme Politikasıdır. Çünkü öğretmen yetiştirme sistemi ve öğretmenleri güçlü yetişen bir milletin tahsil sistemi de yetişmekte olan nesilleri de güçlü olur. Gelişmiş ülkeler eğitim sistemlerini sorgularken mutlaka Öğretmen yetiştirme siyasetine öncelik verirler. Çünkü öğretmen, eğitim sisteminin lokomotifi, beyni, yüreği, motoru olduğu ve ülkeye yön veren stratejik beyin gücünü yetiştirdiği için önceliklidir. Türk Milleti yedi düvele karşı istiklal mücadelesi verirken ve Başkent Ankara’nın yakınlarındaki Polatlı’dan top sesleri gelirken, M. Kemal Atatürk’ün Ankara’da Maarif kongresini toplaması sıradan ve basit bir olay değildir. 3 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Keza merhum Prezident H. ALİYEV’in; “ Müellim adı en yüksek addır. Men yer yüzünde müellimden yüksek ad tanımıram” tarzındaki ifadesi de çok dikkat çekicidir. Bugün dünyada pek çok ülkede süper zeka diye nitelendirilen çocukların eğitim gördüğü merkezler olan; İsrail’in Kudüs’teki ‘Ufuk’ manasına gelen dahiler okulu, Rusya’nın Sibirya bölgesinde Novossibirsk’teki dahiler okulu, Çin’in başşehri Pekin’deki ‘8 numaralı okul’ adıyla bilinen üstün zekâlılar okulu, Amerika’nın New York’ taki ‘Dalton okulu’ dahi yetiştiren okullardan sadece birkaçı ve bu beyinleri yetiştiren öğretmenlerdir. Azerbaycan bu kritik beyin gücünü, mutlaka güçlü bir öğretmen yetiştirme siyasetiyle yetiştirmeli ve dünyada layık olduğu yeri almalıdır. Türk Dünyasının burçlarından doğan bir güneş olmasını temenni ettiğim Azerbaycan’da Eğitimi Kaliteli Bir Hale Getirmenin Ön Şartı “Öğretmen Yetiştirme Siyaseti Keyfiyeti” ve Öğretmenin Geçim Durumunun iyileştirilmesinin olduğu, bu konuda devleti yönetenlerin ve Pedagoji Üniversitesinin tarihi bir mesüliyet taşıdığı kanaatindeyim. Görkemli Lider merhum Haydar ALİYEV’in devlet ve idare adamlığı ufkunu izleyen ve akıllı politikalar üreterek beynelhalk arenada ülkesinin önünü açan Azerbaycan’ın Sayın Devlet Başkanı İlham ALİYEV’in tehsile verdiği önemi öğretmen yetiştirme sistemine de vereceği inancındayım. Nitekim Cenap Prezidentin çok dürüst ve örnek bir ilim adamı olan Prof Dr. Sayın Yusuf MEMMEDOV’u Pedagoji üniversitesinin rektörlüğüne ataması bunun tipik göstergesi ve ilk alametidir. Prof Dr. Sayın Yusuf MEMMEDOV’un Pedagoji üniversitesi rektörlüğüne atandıktan sonra Azerbaycan’da Pedagoji Üniversitesinin dününü bilen biri olarak, bugün ile mükayese ettiğim zaman yarın için daha da seviniyor ve umutlanıyorum. Çünkü; - Dürüst, mütevazi bir ilim ve idare adamlığı sergileyip nümunevi icraatlar yapan, - Sağlığını riske sokup serhatteki bir nefer gibi mesaide sınır tanımadan ibadet eder gibi çalışan, - Üniversitede verilen eğitimin kalitesini günden güne artıran, 4 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans - Nazırlar Kabinetince Tehsil Sistemini iyileştirmek için Azerbaycan Tahsil Nazırlığı bünyesinde oluşturulan Eğitim Konseyinde önemli bir görev üstlenen, Sayın rektörün, Azerbaycan Pedagoji Üniversitesinin retingini artırarak bu ilim yuvasının ülkenin öğretmen yetiştirme siyasetindeki yerini layık olduğu seviyeye getireceğine ve önemini artıracağına inanıyorum. Bu duygular içinde tüm yüreğimle organizasyonda emeği geçenleri kutluyor, eli öpülesi öğretmenlere devlet büyükleri tarafından gerekli kaygının gösterileceğine olan inancımı belirtiyor ve hepinizi saygıyla selamlıyorum. 5 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ТЯЩСИЛ СИСТЕМИНИН ИНФОРМАТЛАШМАСЫНДА АЛИ ПЕДАГОЖИ ТЯЩСИЛ МЦЯССИСЯЛЯРИНИН РОЛУ. Prof. Malik Cəbrayılov Prorektor- ADPU Щяля ХХ-ъи ясри сонларындан башлайараг ИКТ ъямиййятин инкишафына гцълц тясир эюстярян ясас амиллярдян бириня çеврилмишдир. ИКТ –нын тятбигинин сявиййяси щяр бир юлкянин интеллектуал вя елми потенсиалынын, сосиал вязиййятинин, игтисади инкишафынын ясас эюстяриъиляридян биридир. Эяляъякдя игтисадиййатын инкишафы ися яслиндя тящслин информатлашмасы иля баьлыдыр. Она эюрядя юлкя Президенти, ъянаб Илщам Ялийев 21 август 2004-ъц ил тарихли сярянъамы иля тясдиг едилмиш «Азярбайъан Республикасында цмумитящсил мяктябляринин информасийа вя коммуникасийа технолоэийалары иля тяимнаты програмы (2005-2007 – ъи илляр)» тящсилин гаршысына йени вя ящямиййятли вязифяляр гойду. Сярянъамда гейд едилир ки, сон илляр тящсил системинин информатлашдырылмасы истигамятиндя эюстярилян ишляря бахмайараг, щяля дя цмумтящсил мяктябляринин информасийа вя коммуникасийа технолоэийалары иля тяъщизи, ихтисаслы педагожи кадрларла тяминаты сащясиндя юз щяллини эюзляйян ъидди проблемляр мювъцддур. Сярянъамын щяйата кечирилмяси сащясиндя бу проблемлярдян бязиляри артыг юз щяллини тапмышдыр. Беля ки, Дювлят програмынын щяйата кечирилмяси сайясиндя мяктяблярин компйцтерлярля тяъщизаты ясаслы шякилдя йахшылаşmışdır. Орта мяктяблярдя информатика дярсляринин тядриси ашаьы синифлярдян башланыr. Яэяр бу сярянъам верилдийи дюврдя Азярбайъанда щяр 1500 шаэирдя бир компйцтер душцрдцся мяктяблярин интернета чыхыш щаггында анъаг бязи бюйцк шящяр мяктябляриндя сющбят эедирдися, бу эцн юлкядя щяр 25-27 шаэирдя бир компйцтер дцшцр. Интернета чыхыш олан мяктяблярин сайы хейли артмыш вя бир чох кянд мяктябляриндя дя беля имканлар йаранмышдыр. Сярянъамда гейд едилян проблемлярдян бири билаваситя илкин мцяллим щазырлыьы вя ихтисас артырма иля мяшгул олан али вя орта ихтисас мяктябляринин гаршысында дуран вязифялярля баьлыдыр. Програмда нязярдя тутулдуьу кими ясас вязифялярдян бири цмумтящсил мяктябляринин мцяллимляринин, инзибаты вя техники ишчиляринин 6 информасийа вя коммуникасийа Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans технолоэийаларындан юз фяалиййятляриндя истифадя етмяйи баъармаларыдыр. Педагожи кадр щазырлайан али мяктябляр бу бахымда тядрис планларында Информатика дярсляриня кифайят гядяр йер айырмалыдырлар. Тядрис просесиндя Азярбайъан дилиндя истифадя едилян мцасир електрон тядрис материалларынын, електрон дярсликлярин, електрон китабханаларын, рягямли тядрис ресурсларыны йарадылмасында да Педагожи Али мяктяб мцяллимляри ясас апарыъы гцввя олмалыдыр. Сярянъам да гейд едилир ки, юлкядя 1600 няфяр информатика мцяллими фяалиййят эюстярир. Лакин реал тялябат бундан хейли ъохдур. Бу сащядя кадр щазырлыьына диггят артырылмалыдыр. Ещтийаъ йалныз бунунла битмир. Мяктябдя компйцтердян истифадя едилмяси тякъя Информатика дярсляринин вязифяси дейил. Щяр бир фяннин тядрисиндя компйцтерин имканларындан истифадя едилмялидир. Бунун цчцн ися щямин фяннляр цзря програмлар олмалыдыр. Щямчини щямин фяннляри тядрис едян мцяллимляр бу васитялярдян истифадя етмяйи баъармалыдырлар. Тящсилин информатлашдырылмасы – яслиндя юлкядя ИКТ – нин инкишафы иля паралел эедян бир просесдир. Яслиндя бу мясяляляр гаршылыглы тясиря маликдир. Беля ки, Мяктяблярдя ИКТ-тятбиги эяляъяк мцтяхясислярин ИКТ-дян истифадя етмясини тямин едяъяк. ИКТ-нин игтисадиййата тятбиги кадр базарына бу технологийалары инкишафыны сифариш едяъякдир. Юлкя президенти ъянаб Илщам Ялийев Информасийа технолоэийаларынын инкишафыны юлкянин приоритет сащяляриндян бири елан етмишдир. Бу мягсядя наил олмаг цчцн сон заманлар республикада информасийа технолоэийалары тящсилин вя инсан капиталынын давамлы инкишафы хцсуси дювлят гайьысы иля ящатя едилмишдир. Бу мягсядля бир сыра ъидди дювлят програмлары гябул едилмиш вя уьурла щяйата кечирилир. Азярбайъан Республикасында тящсилин информатлашмасы, виртуал дярслярин тяшкили вя щяйата кечирилмяси Азярбайъан Республикасы Президенти, ъянаб Илщам Ялийев тяряфиндян Тящсил Назирлийи гаршысында цмдя вязифя кими гойулмушдур. Йениляшян Азярбайъанын йени мяктябляриндя йени тяфяккцрлц мцяллимляр йени технолоэийалары – инноватив тящсил технолоэийаларыны, виртуал дярсляри тятбиг етмялидир. Бу эцн тящсил иътимаиййаты бу проблемлярин щялли йолларынын арашдырмалы, имканлары сяфярбяр едиб, реал инкишафына наил олмалыдыр. Республика Президентинин инноватив методлары тятбиг едян габагъыл, йениликчи мцяллим вя цмумтящсил мяктябляри арасында мцсабигялярин тяшкили вя онларын ямяйинин стимуллашдырылмасы щаггында сон фярманы вахтында атылмыш аддым олмагла бярабяр, бу сащядя саьлам педагожи рягабятя ясасланан ишэцзар тящсил мцщити йарадаъаь, республикада тящсилин модернляшдирилмясиня тякан веряъякдир. Йахшы оларды ки, Тящсил Назирлийи инноватив али тящсил мцяссисяляри, факцлтяляр, 7 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans кафедралар хцсусян дя инноватив али педагожи тящсил мцяссисяляри цчцн беля мцсабигя кечирилмяси тяшяббусцнц галдырсын. Она эюря ки, инноватив тящсил технолоэийаларын али мяктяблярдя тятбигиня даща бюйцк имканлар вя ещтийаъ вар, диэяр тяряфиндян инноватив дцшцнъяли мяктяб мцяллими инноватив типли, мцасир университетлярдя йетишя биляр. Тящсилин информатлашмасы бу эцн щяр щансы юлкянин тящсил системинин бейналхалг тящсил мяканына интеграсийасынын мцщцм шяртидир. Милли тящсил системинин информатлашмасы перспективи эяляъяк мцяллимлярин ИКТ компетенсийалары сявиййясиндян чох асылыдыр. Бу мянада али педагожи тящсил мцяссисяляриндя мцяллим щазырлыьы просесинин комплекс информатлашмасы, нятиъя етибары иля мцасир информасийа - тящсил мяканынын йарадылмасы зяруридир. Мцасир информасийа – тящсил мяканы йаранмасы бир сыра мясялялярдян асылыдыр . 1. Тящсил мцяссисяляринин ИКТ иля тяминаты. 2. Педагожи кадрларын ИКТ- дян истифадя етмяйи баъармасы. 3. Тящсил мцяссисяляринин мцасир тялим технолоэийаларыны уйьун юйрядиъи, гиймятляндириъи програмларда тяминаты. Бу мясялялярдян биринъи юлкя президентинин ирялидя гейд едилян сярянъамы ясасында уьурла щяйата кечирилир. Тящсил мцяссисялярин компйцтер тяминаты, мцасир тядрис васитяляри иля тяъщиз олунмуш ихтисаслашдырылмыш аудиторийалары олан мяктяблярин шябякяси сцрятля эенишлянир. Икинъи мясяля Педагожи кадрларын ИКТ – дян юз дярсляриндя истифадя етмяйи баъармасыдыр. Бу ики йолл иля щяйата кечирилир. 1. Щазырда тящсил мцяссисяляриндя чалышан мцяллимлярин ихтисас артырмасынын тяшкили йахуд мцддятли курслара ъялб едилмякля. 2. Али педагожи мяктяби битирянлярин мцасир тялим технолоэийаларындан вя ИКТ- дян истифадя етмяк баъарыгына малик олмалары иля. Юлкядя 200 000– дян артыг педагожи ишчи чалышыр. Бунларын бюйцк яксяриййятиниn юз фяалиййятляриндя ИКТ – дян истифадя етмяси онларын ишинин сямярясини артырар. Лакин нязяря алсаг ки, Мяктяб мцяллимляринин хейли щиссяси йашлы адамлардыр, bu halda kомпйцтер технолоэийаларынın юйрянмяси мцяййян чятинликляr yarada bilər. Бу мцяллимлярин йени технолоэийалары мянимсямяси яслиндя az сямяряliдир. Икинъи гейд едилян йол ися даща сярфялидир. Педагожи али мяктяби битирян эянъин 30-40 ил тящсил сащясиндя чалышмаг имканы вар. Она эюря дя ясас диггят Педагожи Али мяктяблярин 8 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans мязунларынын Информасийа– Коммуникасийа Технолоэийаларындан истифадяси баъарыьына малик олмасынын тямин едилмясидир. Бу иши мящз тялябялик илляриндя щяйата кечирмяк лазымдыр. Якс тягдирдя сонралар онлары ялавя вясаит щесабына курслара ъялб етмяли олаъаьыг. Она эюря дя бу эцн али педагожи тящсилин ясас мягсядляриндян бири тящсилин тяшкилиндя йени информасийа технолоэийаларынын тятбиги иля информасийа ъямиййятинин тялябляриня ъаваб верян, йени форматлы, йцксяк кейфиййятли мцяллим кадрларынын щазырланмасыдыр. Бу сябябдян милли сявиййядя (Тящсил Назирлийи сявиййясиндя консептуал олараг) вя айры – айрылыгда щяр бир университет сявиййясиндя (университетин спесификлийи нязяря алынараг, конкрет мязмунлу) информатлашма лайищяляринин (програмларын) щазырланмасына вя мярщялялярля иърасына ъидди ещтийаъ вар. Бу истигамят республикада 10 ил ярзиндя щяйата кечирилян тящсил ислащатлары програмынын ян мцряккяб вя мцщцм сащясидир. Тящсил ислащатлары прорамынын мцвяффягиййяти, нятиъявилийи, тящсилин кейфиййятиня вя кцтлявилийиня тясири тящсилин информатлашмасы сявиййясиндян чох асылыдыр. Гейд етдийимиз кими али педагожи тящсил мцяссисясинин информатлашмасы просеси бу мягсядля йарадылмыш хцсуси програм ясасында щяйата кечирилмялидир. Бу програмын иърасы мцасир информасийа технолоэийалары базасында университетин тящсил, елми – тядгигат, идаряетмя фяалиййятини сямяряли гурмаг цчцн перспектив ващид информасийа – тящсил мяканыны йаратмаьа шяраит йарадыр. Бу комплекс характерли проблеми деканлыглар вя кафедралар сявиййясиндя щялл етмяк мцмкцн дейил. Бу мясялялярин сямяряли щялли университетин бцтцн структурларыны ящатя едян комплекс тядбирлярин щазырланмасы вя щяйата кечирилмясини, нятиъядя али мяктябин идаряедилмясинин кейфиййятъя йени сявиййясиня кечидя имкан верир. Бу сящядя щцгуги – норматив сянядлярин, техники стандартларын щаырланмасы, зярури тяшкилаты вя малиййя дястяйи вя с. мясяляляр дя Тящсил Назирлийи тяряфиндян юз оператив щяллини тапмалыдыр. Али педагожи тящсил мцяссисясинин информатлашмасы програмынын мягсяди информасийа ъямиййяти, билийя ясасланан игтисадиййат шяраитиня ишляйя билян йени нясл, кейфиййятли мцяллим кадрларынын щазырланмасы, бу али мяктябдя тящсилин информатлашмасы, ващид – тящсил мяканынын йарадылмасы проблемляринин гойулушу, бу проблемлярин щялли цчцн зярури тядбирляр системини мцяййянляшдирмякдир. Бу мягсядля йарадылаъаг университет ващид информасийа – тящсил мяканы ашаьыдаки 3 истигамят цзря груплашдырмаг олар. 1. Тядрис просесинин информатлашмасы. Бу мягсядля тядрис планларына фянн програмларына йенидян бахылмалыдыр. Щяр бир ихтисас цзря информатика фяннын цмуми сааты артырылмагла йанашы, тядрис планларына щямин ихтисаслар цзря 9 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ИКТ тятбигини юйрядян йени фяннляр дахил едилмяли, габагъыл али мяктяблярин тяърцбяси нязяря алмагла бу фяннин програмы тяртиб едилмялидир. Щяр бир мцяллим ихтисас цзря юйрядийи програмлардан истифадя етмяйи баъармалыдыр вя педагожи тяърцбя заманы мяктяблярдя тятбиг едилмялидир. 2. Елми – тядгигат ишинин информатлашмасы. Хцсусиля фяннлярин тядриси методикасы кафедраларын елми тядгигат ишляриндя ИКТ-нин тядрися тятбигиня зярури йер верилмялидир. Тядгигатлар Йени Тялим Технолоэийалары вя тятбигиня истигамят эютцрмялидир. Елми нятиъяляр интернет васитясиля елан едилмялидир. Щеч бир кясин охумадыэы елми тядгигат ишляриндян имтина етмяйин вахты чатмышдыр. 3. Университетин идаря едилмясинин информатлашмасы. Бу мягсядяля университетинин вя хцсусиля тядрис просесинин идаря едилмясини информатлашдырылмасына диггят йетирилмялидир. Беляки, електрон дярсликляр йарадылмалы, интерактив тялим цсулларыны, уйьун юйрядиъи електрон програмлар щазырланмалыдыр. Тядриъян Университетин бцтцн бюлмяляри арасында електрон ялагя йарадылмалыдыр. Имтащанларын ИКТ – тятбиги иля кечирилмяси цчцн тест банки щазырланмалы вя нятиъяляр Университетин сайтында верилмялидир. Тялябялярин билийинин, мцяллим пешякарлыгынын али мяктябин айры – айры гурумларынын фяалиййятинин гиймятляндирилмясиня електрон васитялярин тятбиги щяйата кечилмяси цчцн програмлар йарадылмалы вя щяйата кечирилмялидир. Тящсил менеъерлярин, тящсил идаря едян педагожи кадрлар йетишдирилмялидир. АДПУ – да тящсилин идаря олмасы ихтисасынын эяляъякдя эенишляндирилмяси бу ихтисасын тядрис планында ИКТ- вя, Мцасир Технолоэийалары сащясиндя дцнйа тяърцбяси сечмя фяннляр щесабына даим йениляшмялидир. Програмын сямяряли иърасы мягсяди иля университетин тяркибиндя йени структур – университетин информатлашмасы департамент (вя йа информатлашма шюбяси) йарадыла биляр. Университетин информатлашмасы цзря бцтцн тядбирляр айры – айры лайищяляр формасында щазырланар вя университетин информатлашмасына мясул олан гурум тяряфиндян щяйата кечириля биляр. Тящсил Назирлийинин щяйата кечирдийи тящсилин информатлашмасы лайищяляринин, хцсусян дя педагожи тящсилин информатлашмасы, мцвафиг иъра програмында олан дистант педагожи тящсил лайищяляринин иърасы бу структура щяваля едиля биляр. Етираф етмялийик ки, республикада «Тящсилдя ИКТ технолоэийалары» ихтисасы цзря, тящсилин информатлашмасы – Педагожи Информатика елми истигамяти цзря вахтында кадр щазырлыьы апарылмамышдыр. Бу сащядя йцксяк ихтисаслы кадрлар чох аздыр. 10 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans (мялумат цчцн билдиряк ки, Педагожи Информатика мцасир педогоэика елминин бир голудур, буна щям дя «Електрон педагоэика» дейилир. Педагожи Информатика сащясиндя ишляйян мцтяхяссис педагоэика, методика, психолоэийа вя нящайят ИКТ – ни билмялидир). Педагожи Информатика сащясиндя кадр олмадыьындан тябии ки, бу сащядя ихтисаслашмыш ширкятляр дя йохдур, она эюря дя али педаожи тящсил мцяссисясинин, хцсусян дя педагожи университетин тяркибиндя университетин информатлашмасы иля мяшгул олан гурумларын йарадылмасы вя паралел олараг кадр тяимнаты мясяляляринин щялли зяруридир. Беля оларса, мцщцм тящсил лайищялярини, елми – методик проблемляри бу сащядя сяриштяси олмайан тясадцфи ширкятляр дейил, университетляр юз потенсиалы щесабына щялл едя билярляр. Тящсилин информатлашмасы гурумунун йарадылмасы ашаьыдакы вязифялярин щяйата кечирилмясини тяляб едир. 1. Тядрис просесинин информатлашмасы. Тядрис просесинин информатлашмасынын норматив щугуги тяминатынын щазырланмасы. Университетин тящсил порталынын, електрон тядрис ресурсларынын йарадылмасы. Профессор – мцяллим щейятинин ИКТ вя «Тящсилдя ИКТ» сащясиндя ихтисасларынын артырылмасы. 2. Тящсилин информатлашмасы сащясиндя елми – тядгигатların, методик işlənmələrin ve elmi kadr hazırlığının aparılması. 2.1 Тящсилин информатлашмасы сащясиндя елми кадрларын щазырланмасы. 2.2 Тящсилин информатлашмасы цзря елми – тядгигатларынын стимуллашдырылмасы. 3. Елektron китабхананын yaradılması. 4. Университетин idarə edilməsinin, təlim-tədris prosesinin təşkilinin və tədrisin keyfiyyətine nəzarətin vahid integrativ автоматлашдырылмыш системинин йарадылмасы. 4.1 Тядрис просесинин идаря едилмяси. 4.2 Университетин inzibati идаря едилмяси. 4.3 Пеdagoji ve texniki heyətin идаря едилмяси. 4.4 Мцщасибат вя малиййя фяалиййятинин идаря едилмяси. 4.5 Елми-pedagoji фяалиййятин идаря едилмяси. 5. Университетин телекоммуникасийа мцщитинин yaradılması вя инкишафы. Щесаб едирик ки, университетинин информатлашмасына мясул гурум университет дахили ващид информасийа тящсил мяканынын формалашмасында мцщцм рол ойнайа биляр. 11 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Юлкя президентинин Али тящсилин Авропа тящсил системиня интеграсийасынын сцрятляндирилмяси иля баьлы ислащат програмы бу ишлярин щяйата кечирилмясиндя йени имканлар йарадыр . Беляки али мяктябин идаря едилмяси иля баьлы беля бир гурум идаряетмя системиня дахил едиля биляр. Тябии ки, педагожи Али мяктябляр бу истигамятдя даща бир мясялянин щялл едилмясиня борълудур, щямдя мараглыдыр. Бу орта мяктяблярдя айры – айры фяннлярин тядрисиндя ИКТ – нин тятбиги мясялясидир. Мяктябляр ИКТ иля тяъщиз олмасы ИКТ – дян истифадя етмяйи баъаран мцяллим кадрларынын мювъцдлуьу о вахт истянилян нятиъяни веряъякдир ки, мяктяблярдя айры – айры фяннлярин тядриси иля баьлы юйрядиъи програмлар олсун. Яэяр бу иш мяркязляшдирилмиш шякилдя Педагожи али мяктяблярдя тяшкил едилмязся мцхтялиф ишбазлар мяктябляри лазымсыз сявиййясиз програмлар, яйлянъя характерли програмлар иля йцкляйяъякляр. Нятиъядя биз бир нечя илдян сонра бу програмларда файда эюрмяк явязиня зийан ъякяъяйик. Она эюрядя Тящсил Назирлийи беля бир гурумун Педагожи Али мяктяблярдя йарадылмасыны, йарадылан юйрядиъи вя гиймятляндириъи идаряетмя програмларын орта мяктябляря йайылмасын нязярдя тутмалыдыр. Щямин гурум юзцнц малиййяляшдириня принсипи иля дя ишляйя биляр. 12 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ТЯЩСИЛИН QЛОБАЛЛАШМАСЫNDA İKT AMİLİ дос. Илщам Ящмядов, ADPU “Alи mяktяblяrdя tяhsиl prosesиnиn иnkишafыnda böyцk ишlяr görцlmяlиdиr. Яn qabaqcыl, dцnya mиqyaslы alи mяktяb heч vaxt яldя etdиyи naиlиyyяtlяrlя kиfayяtlяnmиr. Bu, daиm иslahat tяlяb edяn sahяdиr... Dцnyada elmи- texnиkи tяrяqqиnиn bцtцn yenиlиklяrиnи bиlmяk, onlarы qavramaq, qabaqcыl alи mяktяblяrlя яlaqя yaratmaq tяhsиl prosesиnиn иnkшafыnda mцhцm rol oynayacaqdыr. Azяrbaycan da bu yolu seчиbdиr”. Илщам Ялийев. Азярбайъан Республикасынын Президенти Азярбайъан Республикасынын Президенти Илщам Ялийев «Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятинин 90 иллийиня щяср олунмуш мярасим»дяки нитгиндя гейд етмишдир: «Мян бизим гаршымызда щеч бир манея эюрмцрям, садяъя, гябул олунмуш бцтцн гярарлар вахтлы-вахтында иъра едилмяли вя cидди иътимаи нязарят олмалыдыр. Биз эцълц иътимаи нязарятя дя диггят эюстяририк ки, дювлятин, щюкумятин бцтцн аддымлары халг тяряфиндян излянилсин, она эцълц тящлил верилсин. Лазым эялярся, мцяййян ислащатларда дцзялишляр дя едилмялидир. Эениш мцзакиряляр кечирилмядян биз буна наил ола билмярик. Она эюря Азярбайъанда бцтцн гябул едилмиш ясас гярарлар щям иътимаиййятдя, щям щюкумятдя, щям дя иътимаи тяшкилатларда эениш мцзакиря предметиня чеврилир.» Ъянаб Президентин бу тювсиййяси ъямиййят щяйатынын мцхтялиф сащяляриндя щяйата кечирилян ислащат програмларыnın, лайищялярин иъра вязиййятинин ъямиййят тяряфиндян тящлил едилмясини, хцсусян дя мцтяхяссислярин бу истигамятдя фяал мцзакиряляря ъялб едилмясини, конкрет тяклифлярин иряли сцрцлмясини тяляб едир. Бу цмуми ишин инкишафына тякан веря биляр. 1. Глобаллашма просесляри vя тящсил III миниллийин яввялляриндя дцнйанын глобал проблемляри елми-тядгигат вя сосиал-игтисади сийасятин приоритет истигамятиня чеврилмишдир. Глобаллыг анлайышы комплекс елми-тядгигат истигамяти кими бир чох елмлярин тядгигат предметиня дахил олмушдур. Глобаллыг щяр шейи ящатя едян, иримигйаслы, планетар ящямиййятли анлайыш кими бцтцн дцнйанын, бяшяриййятин талейиня тохунан проблемляри юзцндя ещтива едир. Цмуммилли лидеримиз Щейдяр Ялийевин гейд етдийи кими «…бу эцн дцнйада беля бир тенденсийа вар: глобаллашмыш ъямиййят формалашдырмаг. Буна ися елмин, тящсилин эяляъяк уьурлары вя инсанларын тяфяккцрцнцн йениляшмяси щесабына наил олмаг олар». 13 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Цmumиyyяtlя qloballaшmanыn яsas sяbяbи kиmи mцasиr иnformasиya texnologиyalarыn yaranmasы vя иnkишafы xцsusи qeyd edиlиr. Бу эцн информасийа технолоэийалары чох бюйцк сурятля инкишаф едиr, игтисадиййатын, мядяниййятин, цмумиййятля щяйатын бцтцн сащяляриня сцрятля сирайят едир. Артыг инкишаф етмиш юлкялярдя билийя ясасланан игтисадиййат формалашыr. Bu proseslяrиn tяsиrи иlя son zamanlar иnformasиya cяmиyyяtи, bиlиyя яsaslanan иqtиsadиyyat termиnlяrи яvяzиnя daha чox Иnnovasиya Cяmиyyяtи anlayышыndan иstиfadя edиlиr. Cяmиyyяtиn иnnovatиv иnkишaf иdeyasы bиr чox юlkяlяrиn иnkишaf strategиyasыnыn, иnkишaf doktrиnasыnыn яsasыnы tяшkиl edиr. Юlkяnиn иnnovatиv иnkишafы sяnaye яsaslы иqtиsadиyyatыn bиlиyя яsaslanan иqtиsadиyyata keчиdиnи tяmиn etmяlиdиr. 2006-cи иldя Bюyцk Sяkkиzlиk юlkяlяrиnиn (G-8) tяhsиl nazиrlяrиnиn Moskva gюrцшц, daha sonra Bюyцk Sяkkиzlиk юlkяlяrи Prezиdentlяrиnиn Sankt-Peterburq zиrvя toplantыsы, «XXЫ яsr Иnnovasиya Cяmиyyяtиnиn tяhsиlи » problemlяrиnиn mцzakиrяsиnя hяsr edиlmишdи. Bu tяdbиrиn mцhцm nяtиcяlяrиndяn bиrи mюtяbяr trиbunadan Иnformasиya Cяmиyyяtи anlayышы яvяzиnя иnnovasиya cяmиyyяtи anlayышыndan иstиfadя edиlmяsи vя rяsmи sяnяdlяrdя юz яksиnи tapmasы иdиsя, dиgяr mцhцm nяtиcя Bюyцk Sяkkиzlиk юlkяlяrиnиn tяhsиl nazиrlяrиnиn «XXЫ яsr Иnnovasиya Cяmиyyяtиnиn tяhsиlи» mюvzusunda apardыьы mцzakиrяlяr nяtиcяsиndя qяbul edиlяn Moskva Deklarasиyasы иdи. Deklarasиyada qeyd edиlиr kи, bяшяrиyyяtиn qlobal problemlяrиnиn hяllи иnnovasиya texnologиyalarыna яsaslanan transmиllи tяhsиl vя transmиllи elmиn иnkишafыndan keчиr. Sammиtиn materиallarыndan bяllи olur kи, Иnformasиya Cяmиyyяtиnиn bяrqяrar olmasы cяmиyyяtиn иnnovatиv иnkишafыndan bяhrяlяnmяlиdиr. Ona gюrя bu formatlы cяmиyyяtя иnnovasиya cяmиyyяtи deyиlиr. Yerи gяlmишkяn Bolonиya Prosesи bu иdeyalarыn Avropa sяrhяdlяrи чяrчиvяsиndя reallaшmasыna, Avropada vahиd elm-tяhsиl mяkanыnыn yaradыlmasыna xиdmяt edиr. 2. Болонийа просеси глобаллашма amиlиdиr Болонийа просесиня гошулма милли тящсил системинин эяляъяк инкишафы цчцн ня веря биляр? Bиzcя Болонийа просесиня ня дяряъядя щазыр олмаьымыздан asыlы olaraq bu proses bиzя zиyanlы vя ya xeyиrlи ola bиlяr. Bu mяnada тящсил системиндя Болонийа просеси мцддяаларынын тятбигиня ъидди щазырлашмалы, бу просеси дцзэцн лайищяляндирмяли, елми ясасларла планлашдырмалы, prosesиn monиtorиnqиnи aparmalы, иърасыны нязарятдя сахламалы, ону республикада vя qlobal tяhsиl sиstemиndя щяйата кечирилян dиgяr тящсил ислащатлары иля сямяряли ялагяляндирмялийик. Яks halda kюhnя tяhsиl modelиnи dagыdacaq, яvяzиndя иsя sяmяrяlи, yenи tяhsиl modelи qura bиlmяyяcяyиk. Ona gюrя bu ишиn чяtиnlиyиnи vя mяsulиyyяtиnи bцtцn tяhsиl иctиmaиyyяtи dцzgцn qиymяtlяndиrmяlи, prosesи taleyцklц mяsяlя kиmи qяbul etmяlиdиr. Dиgяr tяrяfdяn Bolonиya prosesиnиn alternatиvи dя yoxdur. Bolonиya Prosesиndяn иmtиna vя ya lяngиmя gяlяcяkdя Avropaya иnteqrasиya etmяyя, mиllи иqtиsadиyyatыn qlobal proseslяrdяn kяnarda qalmasыna sяbяb ola bиlяr. Nяhayяt Bolonиya 14 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Prosesиndяn иmtиna иlk mяrhяlяdя mиllи unиversиtetlяrиn яcnяbи tяlяbяlяrиnи иtиrmяsиnя, daha sonra иsя elя yerlи tяlяbяlяrиn dя bюyцk qиsmиnи иtиrmыsиnя, belяlиklя dя mиllи unиversиtetlяrиn bazar иqtиsadиyyatы шяraиtиndя cиddи malиyyя problemlяrи иlя цzlяшmяsиnя sяbяb olacaq. Чцnkи, yerlи tяlяbяlяr tяdrиcяn vиrtual formada яcnяbи unиversиtetlяrdя tяhsиl almaьa цstцnlцk verяcяklяr. Bununla belя qeyd etmяlиyиk kи, elя юlkяlяr var kи, hяlяlиk Болонийа Pросесиня гошулмаг ниййятляри йохдур. Мясялян, сон ийирми илдя ян динамик инкишаф едян юлкя- Чин Халг Республикасы бу просесляри кянардан мцшащидя едир. Uzun mцzakиrяlяrdяn sonra ЧХР ХХЫ ясрдя юз alи тящсил системини совет тящсили моделиня uyьun гурмаг ниййятиндядир. Bu юlkяnиn иqtиsadи, sиyasи, hяrbи vя dиgяr potensиalыnы nяzяrя alsaq, gюrяrиk kи, bu юlkя qloballaшmaya tяsиr gцcцndя olan dюvlяtdиr vя Болонийа Pросесиня гошулмаdan da dцnyada юz sиyasи vя иqtиsadи mюvqeyиnи saxlaya bиlяcяk. Цмумиййятля ися яксяр инкишаф етмиш Авропа вя Америка юлкяляри Болонийа просесинин иштиракчысыдыр. Болонийа просесиня гошулан юлкянин тящсил системинин динамик олмасы зяруридир. Авропа юлкяляринин тящсил системиндя bu gцn динамик инкишаф мювъуддур. Демяли, Болонийа системиня гошулан диэяр юлкялярин дя чевик тящсил системи олмалыдыр ки, бу инкишафла айаглаша билсинляр. Болонийа просесинин тялябляри даим артыр. Бу конвенсийа яэяр 9 яввял ъями беш тялябдян ибарят идися, инди бу тяляблярин сайы хейли артмышдыр вя бу tendensиya давам едир. Бу просеся йени гошулан дювлятляр юз милли тящсил системлярини йенидян гурмагла, бу истигамятдя ислащатлар апармагла паралел олараг Болонийа просесинин даим артан тяляблярини дя юйрянмяли вя нязяря алмалыдыр. Бу просеся нязарят едян хцсуси beynяlxalq гурумлар мювъуддур (мясялян, Авропа Тящсилин Кейфиййятиня Нязарят Ассосиасийасы). Бу гурумлар конвенсийайа йени гошулан юлкялярин тящсил системиндя мцтямади мониторингляр апараъаглар. Bu qurumun unиversиtetlяr qarшыsыnda qoyduьu mцhцm tяlяblяrdяn bиrи «Unиversиtet daxиlи keyfиyyяtиn menecmentи sиstemиnиn» qurulmasыdыr. Бу эцн Болонийа просесинин даим артан тялябляри sыrasыnda Е-Болонийа (електрон Болонийа) конвенсийасы мювъуддур. Е-Болонийа ващид Авропа виртуал тящсил мяканы йарадараг, университетлярин ващид виртуал шябякядя електрон тящсил вермясиня шяраит йарадыр. Бюйцк ещтималла дейя билярик ки, йахын эяляъякдя Болонийа просеси иштиракчылары гаршылыглы шякилдя Интернет васитяси иля щяр щансы университетин истянилян аудиторийасындакы тядрис просесиня mяsafяdяn (dиstant yolla) мцшащидя вя видео-нязарят имканлары ялдя едяъякляр. Бу unиversиtetlяr цчцn шяряфли, щям дя чох мясулиййятли мясялядир. Бу заман щяр щансы мцяллимин истянилян дярси faktиkи olaraq “ачыг дярс” статусу газанаъаг, бу “ачыг дярсин” щяр ан дцнйанын истянилян нюгтясиндя йцзлярля мцшащидячиси ола биляр. Нятиъядя Авропанын истянилян университетиндян yяqиn kи, Азярбайъанын щяр щансы университетиндяки мцщазиряни Интернет васитяси иля динлямяк vя onun keyfиyyяtиnи 15 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans qиymяtlяndиrmяk мцмкцн олаъаг. Bu sиstemиn sцrяtlя иnkишaf etmяsи perspektиvиnи real qиymяtlяndиrиrиk. Чцnkи, bu zaman Болонийа просесиnиn dиgяr mцhцm tяlяbи–tяlяbя vя mцяllиmlяrиn mobиllиyи mяsяlяsи daha asan hяll edиlяcяk, artыq real mobиllиk vиrtual mobиllиklя яvяz edиlяrяk, иnreqrasиya proseslяrиnи daha da sцrяtlяndиrяcяk. Unиversиtetиn vиrtual tяhsиl sиstemиnиn qurulmasы tяlяbя vя mцяllиmlяrиn real mobиllиyи mяsяlяsиnи vиrtual mobиllиklя яvяz edя bиlяr, bu daha asan vя daha az mяsrяflя mцmkцn ola bиlяr. Tяяssцf hиssи иlя bиldиrmяk иstяyиrяm kи, Е-Болонийа tяlяbиnиn иcrasы иstиqamяtиndя gяlяcяkdя bиzиm cиddи problemlяrиmиz ola bиlяr. Bиr чox юlkяlяrdяn fяrqlи olaraq bиzиm respublиkada hяlяlиk dиstant tяhsиl sиstemи yaradыlmaylb, bиz bu mяsяlяdя xeylи vaxt иtkиsиnя yol vermишиk. Dиstant tяhsиl sиstemи иnkишaf edяn юlkяlяrdя Болонийа просесиnиn reallaыmasы daha asandыr, чцnkи Dиstant tяhsиl sиstemи qurularkяn artыq Avropa standartlarы nяzяrя alыnaraq yaradыlmышdыr. Dиstant tяhsиl tяcrцbяsи яsasыnda Avropa tяhsиl standartlarыnы tяtbиq etmяk asandыr. Dиstant tяhsиl qlobal mяkanda o sяvиyyяdя dяrяcяdя иnkишaf etmишdиr kи, proqnozlara gюrя 2010 –cu иldя dцnya unиversиtetlяrиn 70%-и bu texnologиya яsasыnda tяhsиl verяcяklяr. Artыq bu gцn vиrtual tяlяbяlяrиnиn sayи bиr mиlyondan artыq olan xeylи unиversиtetlяr var. Bяzи Meqaunиversиtetlяrиn bцdcяsи mиlyard dollardan artыqdыr. Qlobal xarakterlи Meqaunиversиtetlяrdя yaxыn gяlяcяkdя tяhsиl alan tяlяbяlяrиn sayы 10 mиlyonu aшa bиlяr, texnolojи cяhяtdяn bu halhazыrda mцmkцn mяsяlяdиr. Alи tяhsиl sиstemи keyfиyyяtsиz vя zяиf olan юlkяlяrиn tяlяbяlяrи hesabыna, (hяmиn юlkяlяrdяkи tяlяbяlяrиn gяlяcяkdя qlobal Meqaunиversиtetlяrя axыnы gюzlяnиlиr) Meqaunиversиtetlяrиn sцrяtlи иnkишafы realdыr. Яmяk bazarыndakы qlobal rяqabяt иnsanlarы daha keyfиyyяtlи tяhsиl almaьa sюvq edяcяk, belяlиklя qlobal tяhsиl rяqabяtиnbя Meqaunиversиtetlяr zяиf vя kичиk unиversиtetlяrи “mяhv edяcяklяr”. Belя qlobal tяhsиl rяqabяtиndя kичиk юlkяlяr vя unиversиtetlяrя az sяrmayя qoyan юlkяlяr uduzacaqlar. Vиrtual Tяhsиl mцяssиsяlяrи olan Meqaunиversиtetlяr artыq transmиllи xarakter daшыyыr, ИKT-nиn genиш tяtbиqи яsasыnda dиstant formada ишlяyиr, “sяrhяdsиz tяhsиl”, “mяkansыz vя zamansыz tяhsиl” formatыnda ишlяyяcяklяr. Bu gцn qlobal tяhsиl mяkanыnda dиstant tяhsиlиn pedaqojи vя иqtиsadи sяmяrяsи artыq heч kиmdя шцbhя doьurmur, bu mяsяlя яtrafыnda mцbahиsяlяr чoxdan (keчяn яsrиn 90- cы иllяrиndя), bиrmяnalы шяkиldя dиstant tяhsиlиn sяmяrяlи, иnnovatиv bиr tяhsиl texnologиyasы olmasыnы tяsdиq etmишdиr. Dиstant tяhsиl elя sцrяtlя иnkишaf edиr, bиr чox юlkяlяr, o cцmlяdяn bиr sыra MDB юlkяlяrи dиstant tяhsиldяn sяmяrяlи иstиfadя edиrlяr, bu sahяdя xeylи tяcrцbя toplamышlar. Dиstant tяhsиl fasиlяsиz, юmцrboyu tяhsиlиn qarantы olan Aчыq Tяhsиl Sиstemиnиn яn sяmяrяlи tяшkиlиdиr. Halhazыrda YUNESKO Vиrtual Шяbяkя Unиversиtetиnиn tяшkиlи иstиqamяtиndя иш aparыr. 16 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Виртуал Шябякя Университетиндя щеч бир мякан вя заман мящдудиййяти олмадан, йашындан, ъинсиндян, иргиндян, миллиййятиндян асылы олмайараг дцнйанын истянилян сакини виртуал формада тящсил ала биляр. Ъямиййятин информатлашмасы, глобаллашма просесляри Дистант Тящсил системинин сцрятли инкишафына эцълц тякан верир. Дистант Тящсил системинин ясасыны дцнйа, ъямиййят, инсан идракы вя тящсилин динамиклийи, «юмцрлцк тящсилдян» «юмцрбойу тящсил» принсипиня кечид идейасы тяшкил едир. Дистант Тящсил модели информасийа ъямиййятинин инкишаф вя тякамцлцнцн тарихи мярщялясидир, щяр щансы дювлятин тящсил сийасятиндян асылы олмайараг, глобаллашма шяраитиндя информасийа ъямиййятинин тящсил системи гаршысында гойдуьу тяхирясалынмаз тялябдир. Инкишаф етмиш юлкялярдя тящсил формалары сцрятля Дистант Тящсил системиня интеграсийа олунур, ващид тящсил мяканы йараныр. Bununla belя bяzи юlkяlяrиn tяhsиl sиstemиndя, o cцmlяdяn tяяssцf hиssи иlя bиldиrяk kи, bиzиm mиllи tяhsиl sиstemиndя dя Dиstant tяhsиlиn иmkanlarы dцzgцn qиymяtlяndиrиlmиr. Sevиndиrиcи haldыr kи, qardaш Tцrkиyя Respublиkasыnda da artыq dиstant tяhsиl texnologиyalarы uьurla tяtbиq edиlиr, иntensиv иnkишaf etdиrиlиr. Bиz onlarыn bu naиlиyyяtиnя sevиnиr, uьurlar dиlяyиrиk. Sevиnиrиk kи, Иnternet dцnyasыnda tяdrиcяn Tцrkdиllи vиrtual tяhsиl sиstemи yaradыlыr, gяlяcяkdя Tцrkdиllи xalqlarыn иnteqrasиyasыnda vиrtual tяhsиlиn иmkanlarыndan иstиfadяyя иmkan yaradыlыr. Цmиd edиrиk kи, gяlяcяkdя tцrkdиllи vиrtual Meqaunиversиtet yarana bиlяr. Tarиxиn mцxtяlиf mяrhяlяlяrиndя tцrk dцnyasыnыn tanыnmыш mцtяfяkkиrlяrи tяrяfиndяn sяslяnmиш “Fиkиrdя, dиldя, ишdя bиrlиk” шцarы bu gцn - dцnya tяhsиl sиstemиnиn qlobal иnteqrasиya etdиyи bиr mяqamda “Tяhsиldя, fиkиrdя, dиldя, ишdя, bиrlиk” kиmи sяslяnя bиlяr. Чцnkи, tяhsиl bиrlиyи fиkиr, dиl, иш bиrlиyиnи tяmиn edиr vя gяlяcяkdя yaradыlmasы zяrurи olan tцrkdиllи vиrtual Meqaunиversиtet “Tяhsиldя, fиkиrdя, dиldя, ишdя, bиrlиk” иdeyasыnыn daшыyыcыsы ola bиlяr. Bu gцn unиversиtetlяrиn qlobal mяkanda юzцnцtяsdиqи, beynяlxalq яlaqяlяrиn sяmяrяlи qurulmasы цчцn Интернетдя хцсуси порталыnыn олмаsы da zяrurиdиr. Щяр бир унверситет юз порталында tяhsиl standartlarыnы, тядрис планлары vя програмlarы, низамнамясини, инкишаф консепсийасыны, фяалиййят планыны, иcra etdиyи layиhяlяrи, tяhsиl sahяsиndяkи иnnovasиyalarы, елм вя тящсил сащясиндяки наилиййятлярини йерляшдиря биляr. Порталында hяmчиnиn унверситет щазырладыьы електрон тядрис resurslarы, бейнялхалг ялагяляри барядя мялуматлары, кадр потенсиалы щагда мялуматлары, семинар, лабораторийа мяшьяляляри, мцщазиряляри mяtnlяrи, tяшkиl etdиyи елми конфрансларын sиyahыsыnы, bu конфрансларын матералларыныn рягямсал формада аудио вя видео архивини вя с. zярури информасийалары йерляшдиря биляr. Тящсилдя кейфиййятя нязарят едян бейнялхалг гурумлар, дцнйанын истянилян юлкясиндяки тялябяляр вя диэяр тящсил хидмяти истещлакчылар порталларда йерляшдирилян мялуматлар ясасында университетин фяалиййяти барядя зярури мялуматлары ялдя едяъяк, мцяллимлярин билик сявиййяси вя университетин мадди-техники базасы щаггында мялуматлары, bиr sюzlя unиversиtet hяyatыnы изляйя биляъякляр. Бу просесдя тябии ки, университетин бейнялхалг имиъи, рейтинги ясасян 17 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans орада ишляйян профессор-мцяллим щеййятинин сявиййяси иля тяйин едилир. Мцяллимлярин щансы сертификата малик олмасы, елми иътимаиййят тяряфиндян гябул едилмиш нечя елми ясярин мцяллифи олмасы, щансы ихтисасартырма курслары кечмяси вя с. мясяляляр яhяmиyyяt kяsb edиr. Эюрцndцyц киmи глобаллашмаnыn tяsиrи иlя tяhsиldя чox cиddи дяйишикликляр баш верир, mцxtяlиf юlkяlяrиn тящсил системляри сцрятля интеграсийа едилир. Тящсилдяки дяйишикликляр мязмунда, технолоэийада vя идаряетмядя юзцнц эюстярир. Информасийанын мцщцм капитал, ямтяя олмасы тящсил хидмятини ямтяя кими тягдим етмяйя имкан верир. Цmumdцnya Tиcarяt Tяшkиlatыnыn (ЦTT) tяlяblяrиnя gюrя tяhsиl artыq xиdmяt nюvц olaraq bиr яmtяяdиr , alqы-satqы obyektиdиr, transsяrhяd xarakterи daшыyыr. Qlobal mяkanda aртыг тящсиля иqtиsadиyyatыn bиr sektoru kиmи, бизнес сащяси кими бахырлар. Дцнйа базарында тящсил хидмятяри базарынын гиймяти тяхминян ики трилйард доллардыр. Бу базар сектору енержи дашыйыъылары базары иля мцгайися едиля биляр. Нязяря алсаг ки, дцнйада нефт-газ ещтийатлары, енержи дашыйыъылары ещтийатлары тядриъян тцкянир, информасийа ресурслары ися сцрятля артыр vя бу yenи мялуматларын юйрянилмясиня, нятиъя етибары иля тящсил xиdmяtlяrиnя тялябат динамик артыр. Беляlиklя, информасифа ресурслары базары, тящсил базары тядриъян бюйцк малиййя тутумуна сащиб олур. Артыг инкишаф етмиш юлкяляр бу щягигяти дярк етмиш вя тящсил хидмятlяrинин кцтляви ихраъы цчцн лайищяляр щазырлайырлар. Бунун технолоэийасы виртуал-дистант тящсилдир. Бу эцн дцнйада беля бир фикир формлашыб ки, Дистант Тящсил XXI ясрин – информасийа ясринин бизнесидир. АБШ, Бюйцк Британийа, Австралийа, Kanada kиmи юlkяlяr щяр ил дистант тящсил йолу иля миlyonlarla яъняби тялябяйя vиrtual тящсил верир, илдя бир нечя милйард доллар мянфяят эютцрцрляр. Эюрцндцйц кими тящсил щям идеoложи бахымдан, щям милли инкишаф бахымындан, щям дя хидмят базары олараг игтисадиййатын бир сектору кими глобал просеслярин cиddи тясири алтындадыр. Бу эцн тящсиля диплом алма васитяси кими йох, глобал просеслярдя милли мянафенин дайаьы кими бахмаг лазымдыр. 3. Qlobaл tяhsиl xиdmяtlяrи vя ИKT Qloballaшma proseslяrиnиn genиш vцsяt almasыnda ИKT-nиn, xцsusяn dя Иnternetиn mцhцm rolu olmuшdur. Qloballaшmanыn sцrяtи иnformasиyanыn, elmиn, иdeyanыn qlobal xarakter daшыmasы, bu proseslяrdя ИKT-nиn hяlledиcи rolu иlя mцяyyяn edиlиr. Qlobal иqtиsadиyyat, bиlиyя яsaslanan иqtиsadиyyat formalaшыr, иnkишaf edиr. Bu иqtиsadиyyatыn иnformasиya axыnы durur, bu иqtиsadиyyatыn яsasыnda elm, tяhsиl, иnnovasиya, яsas vasиtяsи vя texnologиyasы da elя ИKT-dиr. Иnformasиya cяmиyyяtиnиn bazиsи tяhsиl, цstqurumu bиlиyя яsaslanan иqtиsadиyyatdиr. Тящсил системиндя мцасир ИКТ-нин тятбиги бу эцн глобаллашан дцнйанын, информатлашан ъямиййятин, инноватив инкишафын зярури тялябляриндян, ещтийаъларындан биридир. Бу сябябдян глобал тящсил системинин яняняви тящсил системиндян принсипиал фярги онун техноложи базасына эюрядир. 18 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Глобал тящсил системи компцтер вя телекоммуникасийа технолоэийаларынын потенсиал имканларындан максимум файдаланмаьа йюнялмишдир. ИКТ-нын тятбиги нятиъясиндя йаранан йени тящсил системи инсанларын интеллектуал имканларыны дяфялярля артыр, даща чох информасийаны даща аз вахт ярзиндя, кейфиййятли мянимсямяйя, виртуал тящсил технолоэийаларыны тятбиг етмяйя имкан верир. Бу иши сямяряли гурмаг цчцн бир сыра шяртляр нязяря алынмалыдыр. Информасийа ъямиййятинин эяляъяк гуруъулары мяктяб илляриндян башлайараг йени информасийа технолоэийалы иля тямас гурмалы, ондан сярбяст истифадя етмяйи юйрянмялидирляр. Инсан фяалиййятинин бир чох сащяляриндя олдуьу кими, тящсилдя дя мцасир ИКТ-нын тятбиги фяалиййят сямярясини хейли артыра биляр. Бу нюгтейи-нязярдян тящсилин мцхтялиф пилляляриндя компцтерлярин системли тятбиг имканларынын елми арашдырылмасы, алынмыш нятиъялярин тядрисдя тятбиги педагожи елмлярин актуал проблемляриндяндир. Тядрис мцяссисяляринин компцтерляшдирилмяси, Интернетин тящсилин мцхтялиф сявиййяляриндя тятбиги имканлары тящсил сащясиндя йени цфцгляр ачыр. Бу эцня гядяр тящсил технолоэийалары фярди компцтер кими эцълц васитяйя, Интернет кими нящянэ информасийа ресурсларына щеч вахт малик олмамышлар. Тялимдя еля техники васитя йохдур ки, дидактик имканларына эюря ИКТ иля мцгайися еиля билсин. Иnformasиya cяmиyyяtиndя tяhsиlиn sяmяrяsи ИKT-dяn иstиfadя sяvиyyяsя иlя tяyиn edиlиr. Bu sяbяbdяn bцtцn иnkишaf etmиш юlkяlяr vиrtual tяhsиl sиstemи qururlar. Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи, cяnab Иlham Яlиyev юlkяnиn regиonda ИKT цzrя lиder dюvlяtя чevrиlmяsи mяqsяdи иlя tяhsиl иctиmaиyyяtи, xцsusяn dя Tяhsиl Nazиrlиyи qarшыsыnda konkret vяzиfя qoymuшdur: “Дцнйада мювъуд олан ян габагъыл технолоэийалары тятбиг етмяк Тящсил Назирлийинин приоритет вязифяси олмалыдыр. Azяrbaycanda эяряк vиrtual dяrslяr, йени технолоэийалар эениш йайылмалы, бцтцн мяктябляри ящатя етмялидир. Бу бюйцк, мцряккяб, чохлу малиyйя тяляб едян програмдыр. Амма, bиz bunu etmяlиyиk. Чцnkи, bиz gяlяcяyя бахмалыйыг”. Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn qoydugu bu konkret vяzиfяnиn (mяzmun vя hяcmcя иsя meqalayиhяnиn ), yaxиn 10 иl яrzиndя Tяhsиl Nazиrlиyи tяrяfиndяn mяrhяlяrlя иcrasы mиllи tяhsиl sиstemиnиn qlobal иnteqrasиyasыna cиddи tяkan verя bиlяr. Bunun цчцn иlk nюvbяdя respublиkada dиstant tяhsиl sиstemиnи qurmaq zяrurиdиr. Bu tяhsиl texnologиyasы иlя qabaqcыl dцnya tяhsиlиnи respublиkaya gяtиrя bиlяrиk (иdxal edя bиlяrиk). Bu halda mиnlяrlя gяncиn xarиcdя tяhsиl almasыnы vиrtual tяшkиl etmяk olar, gяnclяrиn xarиcи юlkяlяrdя tяhsиlиnя daиr mцvafиq Dюvlяt Proqramыnыn иcrasыnda belя иmkanlar yaranarsa, bu hяm keyfиyyяtlи tяhsиl, hяm daha ucuz ola bиlяr, qяnaяt edиlяn vяsaиt hesabыna mиllи vиrtual tяhsиlи иnkишaf etdиrmяk mцmkцn olar. Gяlяcяkdя bu tяcrцbя яsasыnda mиllи vиrtual tяhsиl sиstemиnи quraraq юz tяhsиl potensиalыmыzы иxrac edя bиlяrиk ( bu gцn dцnyada 50 mиlyondan artыq soydaшыmыz yaшayыr, vиrtual yolla onlarыn ana dиlиndя dиstany tяhsиl almasыna шяraиt yarada bиlяrиk) . Bu halda qoyulan malиyyя vяsaиtи az vaxt яrzиndя gerи 19 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans qaytarыla bиlяr. Bu gцn dиstant tяhsиl sиstemиnи qurmayan, mиllи vиrtual tяhsиlиnи иnkишaf etdиrmяyяn юlkяlяr sabah qlobal tяhsиl rяqaяtиndяn mяglub чыxacaqlar, bu acы hяqиqяtи dяrk etmяlиyиk. Цmummиllи lиder Heydяr Яlиyev 2000-cи иldя иmzaladыьы “Azяrbaycan Respublиkasыnda Tяhsиl sиstemиnиn tяkmиllяшdиrиlmяsи” adlы fяrmanda, daha sonra иsя ИKT цzrя mиllи strategиyada dиstant tяhsиl sиstemиnиn yaradыlmasы vя иnkишaf etdиrиlmяsи mяsяlяsиnи qoymuшdur, o, uzaqgюrяnlиklя mиllи tяhsиl sиstemиmиzиn qlobal proseslяrя mцasиr texnologиyalar яsasыnda иnteqrasиyasыnы zяrurи hesab etmишdиr. Bu gцn tяhsиl иctиmaиyyяtи ulu юndяrиn bu gюstяrишиnи gec dя olsa иcra etmяlиdиr. Dиstant tяhsиl sиstemиnиn, mиllи vиrtual tяhsиlиn yaradыmasы vя иnkишafы Respublиkanыn regиonda ИKT vя vиrtual tяhsиl цzrя lиder dюvlяtя чevrиlmяsиnя, mиllи tяhsиlиn qlobal tяlяbяrя cavab vermяsиnя иmkan yarada bиlяr. AR Prezиdentи, tяhsиllя cяnab Иlham Яlиyevиn vиrtual яlaqяdar sюylяdиyи kиmи , “Бу бюйцк, мцряккяб, чохлу малиyйя вясаити тяляб едян програмдыр. Амма, bиz bunu etmяlиyиk. Чцnkи, bиz gяlяcяyя бахмалыйыг”. 4. Qlobal tяhsиl mяkanыnda Dцнйа Sявиййяли Uниверситетlяr Сон илляr qlobal tяhsиl mяkanыnda “Dцнйа сявиййяли университет” anlayышы тез-тез ишлядилир. Бу anlayыш пешя тящсилиндя eлм vя tядрис фяалиййятиниn йцксяк кейфиййятиnи, пешя тящсили хидмяти цзря дцнйа базарында рягабятядавамлылыьа тяминат верян йцксяк потенсиалы, йени биликлярин йарадылмасы вя йайылмасы сащясиндя сямяряли фяалиййяти ящатя едир. Бу эцн тялябяляр милли сярщядlяrдян асылы олмайараг, игтисади ъящятдян онлара uyьun олан университетлярдян ян йахшысынын тялябяси олмаьы арзу едирляр, щюкумятляр ися юz nюvbяsиndя университетляря гойулан инвестисийалардан максимум файда газанмаьа чалышырлар. Бу сябябдян глобал сявиййядя тядрис мцяссисясинин йцксяк рейтингя малик олмасы дцнйанын бцтцн университетляри цчцн zяrurиdиr. Диэяр тяряфдян «Дцнйа сявиййяли университет” анлайышы парадоксал характер дашыйыр: hамы йцксяк рейтинг газанмаг истяйир, лакин бунун ян сямяряли йолу щяля мялум дейил. Университет tяbии kи, юzц- юзцня “Дцнйа сявиййяли университет” статусу веря билмяз. Елит университет статусу bейнялхалг сявиййядя гябул едилмялидир. Бelя статусu qazanmaq иstяnиlяn университет цчцn бюйцк наилиййятdиr, bu она бюйцк beynяlxalq дивидент эятирир. “Дцнйа сявиййяли университет”лярин тяснифаты вя мцяййянляшдирилмясинин mцяyyяn обйектив методиkaлары йарадылмышдыр. Бу методикаларын чохусу юлкядахили рейтинг cяdvяlиnиn мцяййян едилмясиня йюнялмиш, бязиляри ися бейнялхалг рейтинг ъядвялинин йарадылмасына хидмят едир. Бейнялхалг рейтинг ъядвяли ясасян «Таймс» гязетинин «Али тящсил» цзря ялавяси вя Шанхай Uниверситетинин щазырладыьы “Дцнйа университетляринин академик рейтинг ъядвяли”дир. Бу рейтинг ъядвялляри университетлярин юзляриндян алынмыш обйектив вя субйектив мялуматлар ясасында, hяmчиnиn диэяр мянбялярдян алынмыш информасийалар ясасында мцяййян едилир. «Таймs» дцнйанын ян йахшы 200 университетини мцяййян едир. Hяyata keчиrиlяn bu 20 лайищянин мягсяди Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans qlobal mиqyasda университетлярин академик сявиййясини гиймятляндирмякдиr. Бу zaman университетлярдя иъра едилян тядгигатларын кейфиййяти, тядрисин сявиййяси вя университетин бейнялхалг нцфузу нязяря алыныр. 2004-ъц илдян etиbarяn щяйата кечирилян бу tяdbиr али тящсил сащясиндя бейнялхалг мцгайисяни щяйата кечирян ян cиddи лайищяlяrdяn дцнйанын мцхтялиф университетляриндя чалышан 4000 nяfяr щесаб едилир. Рейтинг ъядвяли академик арасында кечирилян сорьу нятиъясиндя мцяййян едилир. Eynи иlя Шанхай Uниверситетинин щазырладыьы “Дцнйа университетляринин академик рейтинг ъядвяли” ися дцнйанын ян йахшы 500 университетини мцяййян едир. Дцнйа сявиййяли университетля ади университетин бир нечя характеристик фяргли хцсусиййятlяrи мювъуддур: профессор-мцяллим щейятинин йцксяк ихтисас сявиййяси, елми-тядгигатларын мцщцм нятиъяляри, кейфиййятли тядрис, unиversиtetиn дювлят вя гейри-дювлят sektorunda ири щяъмли малиййя мянбяляриляриnиn mюvcudluьu , хариъи юлкялярдян олан тялябялярин сайы, йцксяк истедадлы тялябялярин сайы, академик сярбястлик, мцстягил идаряетмя структурларынын дягиг мцяййянляшдирилмяси, тялябялярин щяйат, мяишят, тялим вя тядгигат фяалиййяти цчцн мадди-техники базанын мювъудлуьу. Бейнялхалг рейтинг ъядвялляриндя илк 30 йери тутан университетлярин цмуми характеристикасы ашаьыдакы кимидир: истедадларын йцксяк дяряъядя консентрасийасы (габилиййятли мцяллим вя тялябялярин яксяриййят тяшкил етмяси), университетлярdя инновасийаларын тятбигиня имкан верян стратежи идаряетмя системинин мювъудлуьу, тящсил вя тядгигатлар цчцн maksиmum имкан йарадан кейфиййятли ресурс тяминаты. «Таймс» гязетинин «Али тящсил» цзря ялавясиnиn rейтинг ъядвялиндя Ы йери Щарвард университети, ЫЫ йери Кембриъ университети, ЫЫЫ йери Охфорд вя Йел университетляри бюлцшдцрцрляр. Цмумиййятля, бу сийащыдан илк 100 университетин 50-си АБШ вя Бюйцк Британийайа мяхсусдур. Бир чох юлкя щюкумятляри юз университетляринин dцnyanыn глобал интеллектуал вя елми инкишафын лидерляри сийащысында олмасы зярурятини yaxшы дярк едирляр. Mяsяlяn, 2005-ъи илдя «Таймс» гязетинин «Али тящсил” ялавясиндя дцнйа университетляринин рейтинг гиймятляндирилмяси нятиъяляриndя Малаyзийанын ики ян gцclц университети бу reytиnq ъядвялиnдя бир ил ярзиндя bиrdяn-bиrя 100 пилля ашаьы енмишdиr. Бахмайараг ки, reytиnq ъядвялиnдя беля cиddи фярг яsasяn гиймятляндирмя методикасынын дяйишмяси иля ялагядар иди, bуnunla belя bu mяlumat Малаyзийа иctиmaиyyяtиnи шокa salmышdыr. Бу факт ъямиййят тяряфиндян аьрылы гаршыланды, вязиййяти арашдырмаг цчцн xцsusи дювлят комиссийасынын йарадылмасы щаггында qяrar qяbul edиldи. Вязиййятя беля kяskиn реаксийа тясадцфи дейилdи. Юлкянин гябул етдийи инкишаф програмы Малаyзийада билийя ясасланан игтисадиййатын гурулмасы вя bu просесдя универстетлярин ролунун эцъляндирилмясиня йюнялмишдир. Щюкумят вя иътимаиййятин mиllи университетлярин рейтинг ъядвяли 21 иля baьlы наращатлыьы бунунла Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans ялагядар иди ки, игтисади инкишаф вя юлкянин глобал сявиййядя рягабятя давамлылыьынын елм, билик вя университет тящсилиндян асылы олдуьу иътимаиййятя yaxшы mяlum иdи. 1999-ъу илдя Дцнйа банкынын “Дцнйанын инкишафы” щаггында щесабаты ясасян bилик игтисадиййатыныn yaranmasыna щяср едилмшдир. Бу щесабатда билийя ясасланан игтисадиййата кечидин аналитик схеми шярщ едилмишдир. Схемдя 4 мцщцм стратежи амил гейд едилир: 1. Аддекват игтисади институсионал системиn yaradыlmasы; 2. Эцълц инсан капиталы базасыnыn иnkишafы; 3. Динамик информасийа инфрастурктуру; 4. Сямяряли милли инновасийа системиnиn иnkишafы. Бу база схемининин щяр бир елементиниn иnkишafыnдa unиversиtetlяr мцщцм рола маликдир. Лакин эцълц инсан капиталы базасынын йарадылмасы вя сямяряли милли инновасийа системинин формалашмасында unиversиtetlяrиn ролу daha bюyцkdцr. Unиversиtetlяr bиr чox юлкяляриn глобал сявиййядя игтисадиййатыныn рягабятядавамлылыьыны вя игтисади просесlяrин кадр тяминатыны, йени идейа вя технолоэийаларын йарадылмасы, тятбиги вя йайылмасыны тямин едир. Гейд етмяк лазымдыр ки, unиversиtet тящсили билийя истигамятляняn сянайе ингилаби цчцн дя характерик иди. Мящз бу дюврдя елми-тядгигат институтларынын йарадылмасы вя mиllи elmlяr akademиyalarыnыn инкишафы мярщяляси башламышдыр. Бу эцн игтисади инкишафын эенишлянмяси нятиъясиндя университетляр tядрис vя елми- тядгигат мяркязlяrи кими инкишаф едирляр. Мясялян: bу йахынларда щазырланмыш “Pатент цзря глобал хцлася”дя гейд едилир ки, биотехнолоэийа сащясиндя елми-тяряггинин щярякятвериъи гцввяси ширкятляр йох, университет вя тядгигат мяркязляридир. 5. Azяrbaycan unиversиtetlяrи qlobal tяhsиl mяkanыnda Apardыьыmыz bu tяhlиlяr fonunda tяbии bиr sual meydana чыxыr: Дцнйа университетляринин рейтинг ъядвялиндя gюrяsяn bиzиm unиversиtetlяr bu gцn hansы mюvqedя ola bиlяr? Bиzdя olan mяlumatlara gюrя belя reytиnq cяdvяllяrиndя Azяrbaycan Unиversиtetlяrи barяdя heч bиr mяlumat yoxdur. Bununla belя bu иstиqamяtdя sadя tяdqиqat aparmaq mцmkцndцr. Билдийимиз кими, щяр щансы просес мцгайисядя даща йахшы дярк едилир. Азярбайъан университетляринин дцнйа tяhsиl sиstemиndя эедян глобал инкишаф фонунда щансы мювгедя олдуьуну мцяййян етмяк цчцн мцяййян мцгайисяляр апараг. Тяхмини йеримизи мцяййян етмяк цчцн илкин олараг Азярбайъан университетляринин сявиййясини qonшu Rусийаnыn университетляри иля мцqayиsя едяк. Мялум олдуьу кими, инноватив ъямиййятин тялябляри sяvиyyяsиndя инноватив университетлярин йарадылмасы бу эцн али тящсил мцяссисяляринин инкишаф strategиyasыnы мцяййян едир. Бу сябябдян son иllяr гоншу Русийа Fедерасийасында инноватив университетлярин йарадылмасы цчцн Инновасийа Tящсил Pрограмлары мцсабигяси tяшkиl edиlиr. Bu мцсабигя чярчивясиндя RF-da olan 1000 университетдян 57-sи мцсабигянин галиби олараг щазырладыглары Инноватив Tящсил Proqramlarыnы 22 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans щяйата кечирмяк цчцн дювлятдян бюйцк щяъмдя инвестисйалар алмышлар. Bу мягсядlя son иkи илдя bиr милlиyard доллар вясаит хярълянмишдир. Университетлярин тягдим етдикляри лайищялярдян асылы олараг мцсабигянин галиби олаn 57 unиversиtetиn щяр бириnя 10 милйон доллардан 40 милйон долларадяк инвестисийа гойулmuшdur. Бу инвестисийалар нятиъясиндя университетлярдя инновасийа мцтяхяссислярин щазырланмасына имкан верян тящсил ъямиййятинин тялябляриня ъаваб верян мцщитинин йарадылмасы, инноватив тящсил просесинин елми тяминаты, инноватив тящсил просесинин информасийа дястяйи (информасийа тящсил мяканынын формалашмасы), бейнялхалг тящсил мяканына интеграсийа Boлонийа просесинин иърасы) мясяляляри юз сямяряли щяллини тапыр. Мясялян, Tomsk Рабитя, Идаряетмя, Радиоелектроника Uниверситети Инновасийа Tящсил Pрограмы чярчивясиндя 75 лайищя щяйата кечирмиш, 30 милйон АБШ доллары malиyyя vяsaиtи сярф еdиlмишdиr. Bu unиversиtetdя tяkcя kredиt- zaчot sиstemиnиn tяtbиqи цчцn hazыrlanan layиhяyя 150.000 dollar sяrf edиlmишdиr. A.И.Gertsen adыna Sankt-Peteburq Dюvlяt Pedaqojи Unиversиtetи Инновасийа Tящсил Pрограмы чярчивясиндя 95 лайищя щяйата кечирмиш, 10 милйон АБШ доллары malиyyя vяsaиtи сярф еtмиш, Плеханов адына Игтисадиййат академийасы 2006-2007-ъи тядрис илиндя 296 лайищя щяйата кечирмиш 40 милйон АБШ доллары бу лайищяляря сярф еtмиш v.s. Бу фактлар RF-nыn мцсабигянин галиби olan 57 Uниверситетиниn щяр бири цчцн конкрет рягямлярля эюстяриля биляр. Нязяря алсаг ки, bu юlkяdя 1995-2005 иллярдя дя чохсайлы Fедерал Tящсил Pрограмлары иcra edиlmишdиr (o cцmlяdяn bцdcяsи bиr mиlyard dollar olan RF-da “Vahиd Иnformasиya Tяhsиl Mяkanыnыn Formalaшmasы” Federal Dюvlяt Proqramы), университет тящсилинин инкишафы цчцн ири hяcmlи лайищяляр щазырланмыш вя щяйата кечирилмишдир, oнда Русийа Федерасийасында университет тящсилинин инкишаф динамикасыны tяxmиnяn тясяввцр етмяк мцмкцндцр. Бу Университетлярин яксяриййяти tяdrиs planlarыnda olan fяnnlяr цzrя yцzlяrlя електрон дярсликляр yaratmыш, виртуал tяhsиl лайищяляри щазырламыш vя yцksяk sяvиyyяdя иcra etmиш, sяmяrяlи дистант тящсил sиstemи qurmuшlar ( bu юlkяdя unиversиtetlяrиn чoxu dиstant yolla tяhsиl xиdmяtи gюstяrиr, mиlyondan artыq tяlяbя dиstant yolla tяhsиl alыr). Русийа университетляринин юlkяdaxиlи рейтинг ъядвялиндя илк 30 университет сийащысынdа olmayan щяр щансы яyalяt университетиниn, мясялян, Омск Дювлят Uниверситетинdя Tящсилиn Информатлашмаsы сащясиндя эюрцlяn ишlяr bиzиm respublиkanыn bцtцn unиversиtetlяrиnиn bu sahяdя эюрдцйц ишлярдян даща чохдур. RF unиversиtetlяrиnиn юlkяdaxиlи reytиnq cяdvяlиndя иlk 100 unиversиtet syahыsыnda olmayan Amur vиlayяtи Blaqoveшиnsk Pedaqojи Иnstиtutunun 10-12 иl яvvяl Tящсилиn Информатлашмаsы сащясиндя эюрdцyц ишlяr sяvиyyяsиnя bиz hяlя kи, чatmamышыq. Qonшu Daьыstan Дювлят Университетинин сайтына эирмяк вя орада йерляшдирилян електрон ресурслары кямиййят vя кейфиййятcя Азярбайъан университетляриндя апарылан analojи ишlяrlя мцгайися етмяк 23 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans кифайятдир ки, bu иstиqamяtdя биз юз инкишаф сявиййямизи реал гиймятляндиряк. Belя mцqayиsяlяrи чox aparmaq olar. Maraqlananlar Иnternetdя belя tяhlиllяrи davam etdиrя bиlяrlяr. Azяrbaycan unиversиtetlяrи цчцn magиstr hazыrlыьы nиsbяtяn yenи sahяdиr. Bu yaxыnlarda Azяrbaycan Dюvlяt Иqtиsad Unиversиtetиndя “Bolonиya Prosesи kontekstиndя magиstr hazыrlыьы” mюvzusunda maraqlы elmи konfrans tяшkиl edиlmишdиr. Mяruzяlяrdяn mяlum oldu kи, 10 иldяn artыq mцddяtdиr respublиkada magиstr hazыrlыьы hяyata keчиrиlиr, lakиn bu иstиqamяtdя heч bиr elmиmetodиk layиhя, elmи-tяdqиqat иши иcra edиlmяmишdиr, bu иstиqamяtdя tяhsиlя demяk olar kи, malиyyя qoyulmamышdыr. Yяnи bu gцn magиstratura hazыrlыьыnыn tяdrиs-metodиk tяmиnatы ya hazыr deyиl, ya da иctиmaи яsaslarla (yяnи pulsuz) hazыrlanыb. Bazar иqtиsadиyyatы шяraиtиndя cцzи mяvacиb alan mцяllиmlяrиn иctиmaи яsaslarla иcra etdиyи “layиhя”nиn keyfиyyяtи nя ola bиlяr? Halbukи, RF-da Инноватив Tящсил Proqramlarы чяrчиvяsиndя bиr чox unиversиtetlяr ayrы-ayrыlыqda magиstr hazыrlыьыna daиr bиr neчя mиlyon dollar hяcmиndя layиhяlяr иcra edиblяr. Иndи иsя RF unиversиtetlяrиnиn son 10-12 иldяkи sцrяtlи иnkишafыnы qlobal sяvиyyяdяkи иnkишafla mцqayиsя edяk. Yuxarиda qeyd etdиyиmиz kиmи Brиtanиyanыn «Тaymс» гязетинин “Aли тящсил” цзря ялавясиндя hяr иl дцнйанын 200 ян эцълц цниверситетинин яnяnяvи рейтинг ъядвяли дяръ едилиr. 2006-ъы илин рейтинг ъядвялиндя dцnyanыn 200 qabaqcыl unиversиtetи сийащыsыnда RF unиversиtetlяrиndяn cяmи иkи- Москва Дювлят Университети вя Санкт-Петербург университетlяrи вар иди. 2007-ъи илдя кечирилян сорьуларын нятиъяляриня эюря иsя дцнйанын ян йахшы 200 университетини сырасында бир дяня olsun belя РФ-na мяхсус университет йохдур. Шанхай Uниверситетинин щазырладыьы “Дцнйа университетляринин академик рейтинг ъядвяли”ndя dцnyanыn 500 nцfuzlu unиversиtetи sиyahыsыnda 2007-cи иlиn nяtиcяsиnя gюrя иsя РФ-na мяхсус cяmи иkи университет var. Baшqa reytиnq cяdvяlиndя dцnyanыn 1500 nцfuzlu unиversиtetи sиyahыsыnda РФ-na мяхсус cяmи on университет var. Бцtцn bу фактlar эюстярир ки, Русийа Федерасийасында али тящсил системиnиn qlobal tяlяblяr sяvиyyяsиnя чatmasы цчцn elmи-metodиk, иnnovatиv инкишафа davamlы olaraq hяr иl кцлли мигдарда вясаит гойулса да (цmumяn mиlyardlarla dollarlarla юlчцlя bиlяn hяcmdя), hяr иl минлярля иrи elmиmetodиk лайищяляр щяйата кечирился дя, бу иnvestиsиyalar глобал сявиййядя университетлярин инкишаф темпи иlя mцqayиsяdя чox azdыr. Йяни, дцнйа университетляри еля бир сцрятля инкишаф едир ки, елм вя тящсилин инкишафына еля бир сявиййядя инвестисийаlar гойуluр ки, цmumиyyяtlя tяhsиl elя kapиtaltutumlu sяvиyyяyя gяlmиш kи, bu gцn bиr чox mяsяlяlяrdя бизиm университетлярдян on дяфялярля эцълц olan Русийа университетляри беля qlobal рейтинг ъядвяllяrиндя юзляриня mюvqe tuta билмирляр. Bu gцn dцnya sяvиyyяlи elя unиversиtetlяr var kи, onlarыn bцdcяsи bиr neчя mиlyard dollardыr. 24 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans Bu mцqayиsяlяr Azяrbaycan mиllи unиversиtetlяrиnиn qlobal sяvиyyяdя hansы mюvqedя olmasыnы tяxmиnи dя olsa bиzя bиldиrиr. Vяzиyyяtи tяdrиcяn yaxшыlыьa doьru dяyишmяk цчцn Азярбайъанда mиllи университет тящсилинин gяlяcяk 20-25 иllиk инкишафыны ящатя едян тящсил доктринасы, стратежи програмлар щазырланмалы, бу програмларын иърасы иstиqamяtиndя 100-ля лайищяляр щазырланмалы вя бейнялхалг стандартлар сявиййясиндя малиййяляшмяли, иcra olunmalыdыr. Цмумиййятля bиz hяlя dя бирбаша университет тящсилинин кейфиййятинин йцксялмясиня хидмят едян елми-методик лайищялярин щазырланмасы вя иърасынын нормал малиййяляшмяси практикасына щяля кечя bиlмямишик. Hяlя dя bу tиp mцhцm layиhяlяrиn, elmtutumlu nяzяrи vя praktиk яhяmиyyяtlи tяhsиl tяdqиqatlarыnыn иърасыna ya vяsaиt ayrыlmыr, ya da чox cцzи vяsaиt ayrыlыr, tяbии kи, belя yanaшmanыn sяmяrяsи ola bиlmяz. Интеллектуал, елмтутумлу лайищяляр бейнялхалг стандартлар сявиййясиндя щяллиnи tapmalыdыr. Бунун цчцн ися иlk nюvbяdя лайищяляр бейнялхалг сявиййядя малиййяляшмялидир. Бу мягсядля университетлярин бцдъядянкянар фондlarыndan dа cяsarяtlя иstиfadя etmяk lazыmdыr. Bцtцn bu yюnцmlц layиhяlяrиn иcrasыnы elя unиversиtetlяrиn юzlяrи dя иcra etmяlиdиrlяr (beynяlxalq praktиkada olan kиmи). Бelя инвестисийа эяляъякдя университетя даща чох ялавя малиййя газанмаsыna, бейнялхалг сявиййядя рягабятядавамлы олмаsыna имкан веря биляр. “Azяrbaycan Respublиkasы alи tяhsиl sиstemиnиn Avropa tяhsиl mяkanыna иnteqrasиya edиlmяsи tяdbиrlяrи” haqqыnda Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentи, cяnab Иlham Яlиyevиn иmzaladыьы fяrman vя fяrmana uyьun olaraq xцsusи Dюvlяt Proqramыnыn hazыrlanmasы, bu gцn Azяrbaycan Respublиkasыnda чox uьurla reallaшan “Yenиlяшяn Azяrbaycana Yenи Mяktяblяr” иdeyasыnы daha da иnkишaf etdиrяrяk, “Yenиlяшяn Azяrbaycana Yenи Mиllи Unиversиtetlяr” иdeyasыnы gцndяmя gяtиrиr, yenи qlobal sяvиyyяlи mцasиr mиllи unиversиtetlяr yaradыlmasыnы tяhsиl иctиmaиyyяtи qarшыsыnda aktual vяzиfя olaraq qoyur. Dиgяr tяrяfdяn hal-hazыrda Azяrbaycan Respublиkasыnda elmиn иnkишafы иlя dя яlaqяdar xцsusи Dюvlяt Proqramы hazыrlanыr. Bu proqrama unиversиtetlяrdя texnoparklarыn yaradыlmasы, unиversиtetlяrdя elmиn, иnnovatиv fяalиyyяtиn иnkишafы цчцn mцяyyяn layиhяlяr sиstemиnиn daxиl edиlmяsи vя иcrasы mиllи unиversиtetlяrиn qlobal tяlяblяr sяvиyyяsиnя yцksяlmяsиnя tяkan ola bиlяr. Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи cяnab Иlham Яlиyev Azяrbaycan Dюvlяt Иqtиsad Unиversиtetиnиn yenи korpusunun aчыlышыnda sюylяmишdиr. “... dцnyada mюvcud olan яn mцsbяt tяcrцbяnи gюtцrяk, Azяrbaycanda tяtbиq edяk, mюvcud olan vяzиyyяtя uyьunlaшdыraq. ... Gяrяk maddи texnиkи bazanыn mюhkяmlяndиrиlmяsи vя tяdrиs prosesиnиn mцasиrlяшdиrиlmяsи paralel шяkиldя aparыlsыn. .. Alи mяktяblяrdя tяhsиl prosesиnиn иnkишafыnda bюyцk ишlяr gюrцlmяlиdиr. Яn qabaqcыl, dцnya mиqyaslы alи mяktяb heч vaxt яldя etиyи naиlиyyяtlяrlя kиfayяtlяnmиr. Bu, daиm иslahat tяlяb edяn sahяdиr. ...Dцnyada elmи- texnиkи tяrяqqиnиn bцtцn yenиlиklяrиnи bиlmяk, onlarы 25 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans qavramaq, qabaqcыl alи mяktяblяrlя яlaqя yaratmaq tяhsиl prosesиnиn иnkшafыnda mцhцm rol oynayacaqdыr. Azяrbaycan da bu yolu seчиbdиr”. Mиllи unиversиtet и tяhsиlиnиn qlobal standartlara cavab vermяsи цчцn respublиkada тящсил бцдъясинин cиddи артымыna, unиversиtetlяrиn иnvestиsиya obyektиnя чevrиlmяsиnя ehtиyac var. Amerиka prezиdentlяrиndяn bиrи vaxtы иlя sюylяmишdи: “Amerиka unиversиtetlяrи zяngиndиr, ona gюrя yox kи, Amerиka zяngиndиr. Amerиka zяngиndиr, ona gюrя kи, Amerиka unиversиtetlяrи zяngиndиr ”. Bиz dя mцstяqиl юlkя olaraq gяlяcяkdя zяngиn bиr dюvlяt qurmaq иstяyиrиksя, иnvestиsиyalarы иnsan kapиtalыna qoymalы, bu mяqsяdlя zяngиn unиversиtetlяr qurmalыyыq, qalan mяsяlяlяrи иsя zaman юzц hяll edяcяk. Belя olarsa, qloballaшmanыn rяqabяtяdavamlы dюvlяt kиmи иnkишaf edя bиlяrиk. E-maиl: и[email protected]иl.ru 26 sяrt tяlяblяrи sяvиyyяsиndя, Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans BÖLME İCLASLARI - I TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ KONSEPTUAL VƏ HÜQUQİ-NORMATİV TƏMİNATI 27 Təhsildə Qloballaşma və IKT Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans YAZARLIK DİLLERİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEDE UYGULAMALARI Doç. Dr. Arif Altun* Prof. Dr. Petek Aşkar** Özet Yazarlık dilleri, kullanıcıların fazla programlama becerisine sahip olmadan, kendi içeriklerini sesler, görüntüler, grafikler ve yazılar ile temsil edecek şekilde hazırlayıp organize ederek bir yazılıma dönüştürebilme olanağı sağlamaktadır. Yeni okuryazarlıklar olarak ta tanımlayabileceğimiz bu beceriler, bilgisayar ve öğretim teknolojileri bölümlerinde öğretmen yetiştirme sürecinde işlenmektedir. Bu çalışmada, yazarlık dillerinin genel yapısı ve çokluortam hazırlama sürecinde yazarlık dilleri konusu üzerinde durulacak; Hacettepe üniversitesi BÖTE bölümünde uyulama süreci aktarılacaktır. 1. Giriş Teknoloji kavram olarak cihazlardan öte başka anlamlar da içermektedir. Burada, bilgisayar ve teknoloji arasında bir ayrım yapmaktan öte, teknoloji kavramının yapısı ve kapsamı çerçevesinden bakıldığında, teknoloji kavramını her şeyden önce bir bakış açısı olarak ele alabiliriz. Teknolojik düşünme, teknoloji yatırımı, teknolojik hayat tarzı gibi bazı ifadelerle tanımlamaya çalıştığımız teknoloji, bireylerin almış olduğu kararlara ya da yapmış olduğu eylemlere destek oluşturmaktadır. Bu bakış açısıyla, her birey teknoloji ile yaşantısını yapılandırmakta ve yönlendirmektedir. Yaşantıların yapılandırılması sürecinde bireylerin gelişimine destek olacak en önemli kavramlardan birisi de okuryazarlık kavramıdır. Anlamak, kullanmak, yatkın olmak gibi eylemleri kapsayan okur-yazarlık, teknolojiye farklı bir bakış açısı getirmektedir. Bu bakış açısından bakıldığında, bireylerin teknolojiden anlamaları, teknoloji ürünlerini kullanmaları ve teknolojiye yatkın olmaları denildiğinde kastedilen şey çoğu zaman bireylerin teknoloji okuryazarı olup olmamaları ile doğrudan ilgilidir. Okur-yazarlığın tanımı, toplumu oluşturan bireylerin ortak katkıları ile devamlı yenilenmekte ve anlamlandırılmaktadır. Her yeni anlamlandırılan tanım ise bulunulan ortam, kullanılan araç ve/veya istenilen amaca yönelik değişebileceğini ve farklı okuryazarlıkların olabileceği düşüncesini yansıtır (Bilgisayar okuryazarlığı, medya okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, görsel okuryazarlık gibi). Tüm bunları e-okuryazarlık olarak niteleyebiliriz (Altun, * Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü. [email protected] ** Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü. [email protected]
Yerel Yönetimlerde Modernizasyon: Mobil Teknolojilerin Katılıma Etkisi
Bilindiği gibi yerel yönetimler, merkezi yönetimin hiyerarşik yapısı dışında oluşturulan, hemşehrilerin mahalli müşterek ihtiyaçlarını yerel düzeyde tespit etmek ve karşılamak için geliştirilen kamu tüzel kişileridir. “Demokrasinin beşiği” olarak da ifade edilen bu kuruluşlar, yerel halkın kararlara katılımı, ortak bilincin oluşması, bürokrasinin ortadan kaldırılması ve demokrasi bilincinin yaygınlaştırılması gibi amaçları bünyesinde barındırmaktadır. Bu anlamda halkın kendi tercihlerini belirlemesi, yaşadığı yere ilişkin konularda söz sahibi olması büyük önem taşımaktadır. Zira yerel halkın, yerel yönetimlerin işleyişinden haberdar olmaması; hesap verme, açıklık, şeffaflık, demokrasi gibi algıların ortadan kalkması-işlememesi sonucunu verecektir ki “demokrasi okulu” söylemine tamamen ters bir durum ortaya çıkacaktır. Bu anlamda yerel halkın yönetime katılmasını sağlamak için çeşitli yollardan faydalanılmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin büyük bir hızla geliştiği günümüzde kurumlar; bilgi paylaşımında hız ve etkinlik, çift yönlü etkileşim gibi yeni yapılara yönelmişlerdir. Yöneten ve yönetilen ilişkisini de derinden etkileyen iletişim temelli bu hızlı değişim kamu yönetiminde de kendini hissettirmiştir. Elektronik ve mobil uygulamalar olarak öne çıkan söz konusu anlayışlar, özellikle yerel yönetimlerde yeni açılımları beraberinde getirmiştir. Kamusal bilgi ve hizmetlerin mobil teknolojiler vasıtasıyla sunulması olarak ifade edilen mobil devlet uygulaması, yerel yönetimlerde bilgi paylaşımının yanı sıra katılımın da önünü açmaktadır. Bu çalışmada, mobil teknolojiler vasıtasıyla yerel yönetimlerin katılıma dönük uygulamaları ve bunun hizmet kalitesi ile verimliliğe etkisi ortaya konulmaktadır
1 МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского А.М. Абидулин Н.И. Аюпова ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ Учебное пособие Рекомендовано учебно-методическим отделом ИМОМИ для студентов ННГУ, обучающихся по направлениям подготовки «Международные отношения», «Зарубежное регионоведение» и «Зарубежное регионоведение» Нижний Новгород 2015
2 УДК ББК 81.2 Абидулин А.М., Аюпова Н.И. ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ: Учебное пособие. Нижний Новгород: Нижегородский госуниверситет, с. Рецензент: кандидат филологических наук, доцент А.Р. Рахимова Учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода, устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». Ответственный за выпуск: Руководитель учебно-методического отдела ИМОМИ ННГУ кандидат исторических наук, доцент С.В. Бушуева УДК ББК 81.2 Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского, 2015
3 Содержание 1. Türkiye Cumhuriyeti Genel bilgiler Türkiye bir turizm cenneti Türkiye de bayramlar Türkiye nin İlkleri ve Bilinmeyenleri Türkiye nin iklimi. Bitki örtüsü ve hayvan türleri Türkiye nin en önemli şehirleri İstanbul Türkiye nin kültür başkenti İstanbul un harikaları Ayasofya Sultanahmet Camii Yerebatan Sarnıcı Dolmabahçe Sarayı Topkapı Sarayı Galata Kulesi Kız kulesi Ankara Türkiye nin başkenti İzmir Bursa Antalya Dünya genelinde bilinen ünlü Türk şehirleri Çanakkale Truva
4 Рекомендуемая литература Приложение
5 Предисловие Данное учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Пособие, разделенное на три части, включает двадцать одну тему, каждая из которых представлена как единый обучающий комплекс, и приложение. Основной текст каждой темы сопровождается развернутым словарем, включающим, помимо наиболее употребительной в современном турецком языке лексики, сложные для запоминания устойчивые словосочетания, имена собственные, географические названия и реалии Турции. Для закрепления лексико-грамматического материала темы дается серия упражнений. Упражнения по выявлению верных и неверных утверждений и вопросы направлены на устную активизацию пройденного материала, а задания на перевод с русского на турецкий язык способствуют формированию навыка письменной речи. После каждой темы предлагается задание на основе лексики пройденного материала подготовить текст о своей стране. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода и устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». 5
6 1. Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) 1.1. Genel bilgiler Türkiye, Asya ve Avrupa kıtasında toprakları olan 72 (yetmiş iki) milyon nüfuslu laik ve demokratik bir devlettir. Türkiye, üniter parlamenter anayasal cumhuriyettir. Devletin başında Cumhurbaşkanı vardır; yasama görevini halkın oylarıyla seçilen milletvekillerinin bulunduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) yürütür. Şu an Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu dur.türkiye, Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (EİKÖ), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü gibi uluslararası kuruluşların üyesidir. Türkiye, Avrupanın en genç ve dinamik nüfusuna sahip ülkesidir. Nüfusun % 65 i (yüzde altmış beşi) (on beş altmış dört) yaş grubuna girer. Türkiye Cumhuriyeti 29 (yirmi dokuz) Ekim 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) te Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulmuştur. O zamandan beri 29 (yirmi dokuz) Ekim Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş yıl dönümü olarak kutlanır. Türkiye nin başkenti Ankara, 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında başkent oldu. Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. Türkiye nin resmi dili Türkçe dir. Ülkede halk arasında Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Kürtçe de konuşulur. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının çoğunluğu Müslümandır. Müslümanların büyük bir kısmı ise Sünni mezhebine mensuptur. Ülkenin para birimi Yeni Türk lirası (YTL), milli marşı İstiklal marşı, milli renkleri ise kırmızı ve beyazdır. Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir: Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Akdeniz ve batısında Ege Denizi vardır. Ayrıca bir de iç denizi vardır: Bu Marmara Denizi dir.türkiye nin kıyılarının boyu 8272 (sekiz bin iki yüz yetmiş iki) km² (kilometre kare)dir. Bu yüzden Türkiye, bir deniz ülkesi olma özelliğini kazanmıştır. Türkiye de iki deniz boğazı vardır. Bunlardan biri İstanbul Boğazı diğeri ise Çanakkale Boğazı dır. İstanbul ve Çanakkale Boğazları önemli bir deniz yoludur. Boğaziçi Köprüsü, Avrupa ve Asya yı birbirine bağlar. Bu boğazlar ve Marmara denizi, komşu ülkelerle olan ticaret bağlantılarını sağlayan önemli bir yoludur. Türkiye nin çok güzel dağları, ırmakları ve gölleri vardır. Türkiye, dağlık bir ülke sayılır: Kuzeyinde Kuzey Anadolu Dağları, güney, doğu ve güneydoğu kesimlerinde ise Toroslar, doğusunda ise Ağrı Dağı bulunur. Türkiye nin Çukurova, Konya, Harran, Ceylanpınar, Ergene, Büyük Menderes ve Küçük Menderes, Gediz, Çarşamba ve Bafra gibi ovaları vardır. En uzun akarsuyu Kızılırmak (uzunluğu (bin üç yüz elli beş) kilometre), diğer büyük akarsuları ise Yeşilırmak, Fırat, Sakarya, Seyhan, Ceyhan, Cediz ve Dicle sayılabilir. En büyük gölü Van gölü (3.713 (üç bin yedi yüz on üç) km³ (kilometre küp)tür. Atatürk Baraj Gölü ise Türkiye nin en büyük yapay gölüdür. 6
7 Türkiye nin yüz ölçümü (sekiz yüz on dört beş yüz yetmiş sekiz) km² (kilometre kare)dir. Türkiye, Avrupa ile Asya arasında önemli yeri olan bir devlettir.türkiye nin Avrupa da Bulgaristan ve Yunanistan ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Ermenistan ve Gürcistan ile sınırları vardır. Türkiye coğrafi bakımından 7 (yedi) bölgeye ayrılır. Bunlar Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleridir. Türkiye de 81 (seksen bir) il bulunmaktadır. Büyük şehirler merkez ilçe ve onlar da mahallelere ayrılırlar. Vali, ildeki en üst düzey yöneticidir. İlde devleti ve hükümeti temsil eder. Valiler, İçişleri Bakanlığının önerisi. Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanının onayıyla atanır. Bunun yanısıra ilin seçilmiş bir belediye başkanı vardır. Belediye başkanı şehrin altyapısı, toplu taşıma, sosyal-kültürel faaliyetleri, şehirleşme vb. (ve benzeri) işleriyle uğraşır. En önemli görevi halka hizmettir. Türkiye de iklim şartlarının elverişli olması sebebiyle çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir. Ayrıca sanayileşme konusunda da ilerleme kaydeden Türkiye, özellikle tekstil, kimyasal madde üretimi, araba yedek parça üretimi, inşaat malzemesi üretimi ile inşaat yapım sektörü bakımlarından da gelişmiş bir ülkedir. Sözlük akarsu река altyapı инфраструктура Arapça по-арабски, арабский язык Arnavutça по-албански, албанский язык atanmak назначаться Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü Организация Исламская конференция ayrıca кроме того ayrılmak, -(y)a делиться, разделяться bağlamak соединяться Bakan министр bakımından с точки зрения Başbakan премьер-министр başka, -DАn кроме başkan глава, председатель başkent столица başlıca основной batı запад, западный belediye муниципалитет Birleşmiş Milletler (BM) Оганизация Объединенных Наций (ООН) boğaz зд. пролив 7
8получить, приобрести kesim часть, отрезок 8
9
10 uğraşmak заниматься, трудиться uluslararası международный ülke страна üretim yapılmak производиться üye член (организации) vali вали, губернатор, начальник иля/вилайета vatandaş гражданин vb. (ve benzeri) и т.п. (и тому подобное) yapay göl водохранилище yasama законодательная власть yedek parça запасная часть Yeni Türk lirası (YTL) новая турецкая лира yetiştirilmek выращиваться yıl dönümü годовщина, юбилей yol путь, дорога yönetici руководитель yönetim şekli форма правления yürütmek выполнять, исполнять yüz ölçümü площадь Ağrı Dağı Арарат Akdeniz Средиземное море Almanya Германия Anadolu Анатолия Asya Азия Atatürk Baraj Gölü плотина Ататюрка Avrupa Европа Boğaziçi Босфор Bosna Hersek Босния и Герцеговина Bulgaristan Болгария Çanakkale Boğazı пролив Дарданеллы Dicle Тигр Ege Denizi Эгейское море Ermenistan Армения Fırat Евфрат Gürcistan Грузия Irak Ирак İç Anadolu Внутренняя Анатолия İran Иран İstanbul Boğazı Босфор Karadeniz Черное море Yer adları 10
11 Kuzey Anadolu Dağları Понтийские горы Marmara Denizi Мраморное море Mısır Египет Surye Сирия Toroslar Тавр Van gölü озеро Ван Yunanistan Греция Alıştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye hangi kıtada yer almaktadır? 2. Türkiye Cumhuriyeti kim tarafından ve ne zaman kuruldu? 3. Türkiye nin yönetim şekli nedir? 4. Ülkenin yönetim biçimi nedir? 5. Türkiye nin başkenti neresidir? 6. Devletin başında kim var? 7. Yasama görevini kim yürütür? 8. Türkiye hangi uluslararası kuruluşların üyesidir? 9. Türkiye nin şu anki Cumhurbaşkanı ve Başbakanı kimlerdir? 10. Türkiye nin en büyük şehirleri ve illeri hangileridir? 11. Türkiye nin komşuları hangileridir? 12. Türkiye kaç nüfuslu bir devlettir? 13. Ülkenin doğasını anlatır mısınız? 14. Türkiye de hangi dillerde konuşuyorlar? 15. Türkiye hangi denizlerle çevrilidir? 16. Türkiye nin hangi deniz boğazları vardır? 17. Türkiye de neler yetiştirilir ve üretimi yapılır? Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, hem Asya hem de Afrika kıtasında toprakları olan bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili 7 (yedi) bölge ve 81 (seksen bir) ilden oluşmaktadır. 3. ( ) Türkiye de, Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Fransızca de konuşulur. 4. ( ) Şimdiki Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu. 5. ( ) Türkiye nin başkenti İstanbul dur ve 1923 (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında ülkenin başkenti olmuştur. 6. ( ) Türkiye nin Avrupa da Almanya ve Bosna Hersek ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Mısır ve Gürcistan ile sınırları vardır. 11
12 7. ( ) Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. 8. ( ) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının büyük bir kısmı Müslümandır. 9. ( ) Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. 10. ( ) Türkiye de çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir, tekstil, kimyasal madde üretimi yapılır, inşaat sektörü de çok güçlüdür. Alıştırma 3. Aşağıdaki kelimeleri eşleştiriniz. 1. Vali a. köy 2. Kaymakam b. ilçe 3.Cumhurbaşkanı c. il 4. Muhtar d. ülke 5. Dil e. Ankara 6. Başkent f. Cumhuriyet 7. Para birimi g. Avrupa-Asya 8. Yönetim şekli h. Türkçe 9. Kıta i. Lira 10. T.C. nin Kurucusu ı. Mustafa Kemal Atatürk Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. Наряду с турецким языком в стране разговаривают на арабском, курдском и албанском. 2. Турецкая Республика была основана Мустафой Кемалем Ататюрком 23 октября 1923 года. 3. С этого времени 23 октября отмечается годовщина основания Турецкой Республики. 4. Главой государства является президент, а функцию законодательной власти исполняет Великое Национальное Собрание Турции. 5. Большую часть граждан страны составляют мусульмане. 6. Денежная единица Турции - новая турецкая лира, национальный марш Марш независимости, а национальные цвета - красный и белый. 7. Турция является членом таких международных организаций, как Организация объединенных наций, Европарламент, Организация Исламская Конференция, Организация экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) и Всемирная торговая организация (ВТО). 8. Действующим президентом Турецкой Республики является Реджеп Тайип Эрдоган, а премьер-министром Ахмет Давутоглу. 9. Анкара стала столицей Турции в 1923 году. 10. Турция граничит с такими государствами, как Греция, Болгария, Ирак, Иран, Грузия, Армения и Сирия. 11. Турция светкое и демократическое государство, парламентско-президентская республика. 12. Турция с трех сторон окружена следующими морями: на севере Черным, на юге Средиземным и на западе Эгейским. Мраморное море является внутренним морем Турции. 13. В Турции есть два морских пролива: Босфор и Дарданеллы. 14. В Турции много красивых 12
13 гор, рек и озер. 15. С географической точки зрения Турцию разделяют на 7 регионов: Черноморский, Мармара, Эгейский, Средиземноморский, Внутренняя Анатолия, Южно-Восточная Анатолия и Восточная Анатолия. 16. В Турции выращиваются самые разнообразные овощи и фрукты, производятся текстиль, химические вещества, а также очень сильный строительный сектор. Ödev. Ülkeniz hakkında, okuduğunuz gibi metin yazar mısınız, sonra onu anlatır mısınız? 13
14 1.2. Türkiye bir turizm cenneti Türkiye, hem bir tarım ülkesi hem de bir sanayi ülkesidir. Ayrıca önemli bir turizm ülkesidir. Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi bir ülkedir. Bugüne kadar Anadolu da 26 (yirmi altı) farklı medeniyet kurulmuştur. Anadolu 3 (üç) dünya harikasına ev sahipliği yapmaktadır ve on bin yıllık geçmişin izlerini taşır. Türkiye, tarihi eser bakımından çok zengindir. Bu topraklarda tarihi tapınaklar, hanlar, hamamlar, su sarnıçları, kervan-saraylar, camiler, kiliseler, saraylar, köprüler, su kemerleri, kümbetler ve daha birçok tarihi yapı bulunmaktadır. Türkiye, tarih, kültür ve olağanüstü doğa güzelliklerine sahiptir. Bu özelliklerini günümüze kadar devam ettirebilmiş dünyanın en güzel turizm merkezlerinden biridir. Her gün gelişen ve büyüyen bu modern ülke, hem bölgesinde hem de dünyada barışın, dostluğun ve kardeşliğin gelişmesi için büyük çaba göstermektedir. Türkiye, üç tarafının denizlerle çevrili olması ve dört mevsimin tüm özelliklerinin yaşanmasından dolayı her türlü turizme uygun bir ülkedir. Bu yönüyle her zaman yaşanabildiği yöreleri, yeşil ormanları, kayak sporuna elverişli karlı dağları, masmavi denizleri, güneş sahilleri, kumsalları ve kaplıcaları bakımından da özel, eşsiz bir turizm cennetidir. Dünyanın en şifalı kaplıcaları Türkiye de bulunmaktadır. Ülkenin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde, yaz turizmi oldukça ileri seviyededir. Karadeniz kıyılarında sınırlı ölçüde yaz turizmi, yüksek yerlerde ise yayla turizmi gelişmiştir. Uygun fiyatlı köy evlerinden pansiyonlara, pahalı tatil köylerine ve uluslararası birinci sınıf otellere kadar pek çok konaklama imkanı vardır. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri arasında Antalya, Alanya, Aydın, Muğla, İzmir, Manavgat, Fethiye, Bodrum, Kuşadası gibi merkezler bulunmaktadır. Yayla turizmin en fazla geliştiği yöreler arasında ise Trabzon, Giresun, Rize, Kastamonu, Adana, Bolu ve Abant yer almaktadır. Ülkenin en çok turist çeken şehri Antalya dır. Turistlerin rahatça gelip gitmelerini sağlayan elverişli kara yolları ve hava alanı vardır. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası Türk mutfağının zenginliği ise ayrı bir özelliktir. O da turistler için çok ilgi çekicidir. Türkiye nin farklı yörelerinde yüzlerce çeşit yemek yapılmakta, tüm bölgelerde ve illerde beslenme kültürü ile yemek çeşitleri büyük farklılıklar göstermektedir. Her yörenin kendine özgü tanınmış kebaplarının yanı sıra, hamur işleri ve sulu yemekleri de çok önemlidir. Bunların yanısıra Türk insanın sıcak ilgisiyle karşılaşan turistler, Türkiye de güzel günler geçirmekte ve memnun bir şekilde ülkelerine dönmektedirler. arasında среди ayrılmaz bir parçası неотъемлемая часть barış мир belde пригород Sözlük 14
15 beslenme kültürü культура питания birinci sınıf otel отель первого класса büyümek расти; büyüyen растущий cami мечеть cennet рай çaba göstermek прилагать усилия dolayı, -DAn из-за чего; в связи с чем dostluk (-ğu) дружба dönmek возвращаться dünya harikası чудо света eşsiz бесподобный, несравненный ev sahipliği yapmak быть в собственности fiyat цена geçirmek проводить gelişmek развиваться; gelişen развивающийся güzellik красота hamam баня hamur işleri мучные изделия han постоялый двор, караван-сарай hava alanı аэродром, аэропорт hem... hem de и и her türlü разнообразный ilgi çekmek интересовать, привлекать внимание; ilgi çekici интересный, любопытный imkan возможность iz след kaplıca курорт с минеральными водами kara yolu шоссе kardeşlik (-ği) братство karşılaşmak встречать; karşılaşan встречаемый kayak sporu лыжный спорт, лыжи kervan-saray караван-сарай, постоялый двор kilise церковь konaklama остановка на ночлег köy деревня kumsal песчаный берег kümbet купол masmavi синий-пресиний medeniyet цивилизация, культура memnun bir şekilde довольный merkez центр mevsim время года miras наследство 15
16 olağanüstü исключительный oldukça довольно, в достаточной степени orman лес ölçü размер özgü присущий, характерный, свойственный sahil берег sanayi ülkesi индустриальная страна saray дворец seviye уровень su kemeri акведук su sarnıcı водохранилище sulu yemek первое блюдо şifalı целебный, лечебный tapınak храм, место богослужения tarım ülkesi аграрная страна tarih история, исторический tarihi eserler исторические памятники taşımak носить, нести tatil время отдыха, отпуск tüm полностью, целиком Türk mutfağı турецкая кухня uygarlık цивилизция, культура uygun подходящий ünlü знаменитый, прославленный yanı sıra а также: наряду с этим yapı строение, сооружение yaygın [широко] распространенный yayla яйла, плато, плоскогорье yer almak занимать место yöre окрестность, пригород Alaştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye deki en önemli tarih ve turistik yerler hangilerdir? 2. Türkiye nin en ünlü turizm şehirleri hangileridir? 3. Türkiye nin ne tür turizm faaliyetleri vardır? 4. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri hangileridir? 5. Ülkenin en çok turist kabul eden şehri hangidir? 6. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası nedir? 7. Turistler Türkiye deki tatil günlerini nasıl geçirmektedir? 16
17 Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, dört mevsimin aynı anda yaşanabildiği bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye de hem yaz hem de kış turizmi yapılabilmektedir. 3. ( ) Türkiye nin en çok turist kabul eden şehri İzmir dir. 4. ( ) Zengin Türk mutfağı turistlerin ilgisini çekmektedir. 5. ( ) İstanbul, tarihi eserler bakımından çok zengin bir şehirdir. 6. ( ) Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi mirasa sahip bir ülkedir. Alıştırma 3. Aşağıdaki boşlukları okuduğunuz parçaya göre doldurunuz. 1. Türkiye hem Avrupa hem de Asya sında toprakları olan bir ülkedir. 2. Türkiye dünyanın en güzel merkezlerinden biridir. 3. Karadeniz in yüksek kısımlarında turizmi yapılmaktadır. 4. Yaz turizmin en yaygın olduğu beldesi Antalya dır. 5. Zengin Türk turistlerin ilgisini çekmektedir. Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. До сегодняшнего дня в Анатолии было основано около 26 различных цивилизаций. 2. Самые целебные миниральные воды в мире находятся в Турции. 3. С точки зрения исторических памятников Турция является очень богатой страной. 4. Широко распространенными местами летнего отдыха в Турции являются Анталия, Алания, Айдын, Мугла, Измир, Кушадасы, Бодрум, Фетхие. 5. Туристы, радушно встреченные турками, приятно проводят здесь время и возвращаются в свою страну довольными. 6. Турция, окруженная с трех сторон морями, и, обладающая особенностями четырех времен года, подходит для любого вида туризма. 7. В Турции вы всегда сможете посетить зеленые леса, снежные горы, подходящие для лыжного спорта, синие-пресиние моря, солнечные пляжи, песчаные берега и курорты с минеральными водами. 8. Турция это бесподобный рай для туризма. Ödev. Ülkenizdeki en önemli tarihi ve turistik yerleri anlatır mısınız? 17
18 1.3. Türkiye de bayramlar Türkiye de bayramlar dini ve milli bayramlar olarak ikiye ayrılır. Milli bayramlar: 23 (yirmi üç) Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı. 23 Nisan 1920 (bin dokuz yüz yirmi) tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) açıldığı günün yıl dönümü olarak kutlanmaya başlamıştır. Bu bayram Atatürk tarafından tüm dünya çocuklarına hediye edilmiştir. Emek ve Dayanışma Günü (1 (bir) Mayıs). 19 (on dokuz) Mayıs Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı. 19 Mayıs 1919 (bin dokuz yüz on dokuz) tarihi, Anadolu da yeni Türk Devleti nin fiilen temellerinin atıldığı gündür. Bu tarih Türkiye Cumhuriyeti nin başlangıcıdır. Bugün Atatürk tarafından Türkiye gençliğine bir bayram olarak hediye edilmiştir. 30 (otuz) Ağustos Zafer Bayramı. Kurtuluş Savaşı nın sonucunu belirleyen Başkumandan Meydan Savaşı nın 30 Ağustos 1922 (bin dokuz yüz yirmi iki) yıl dönemlerinde kutlanan ulusal bayramdır. 29 (yirmi dokuz) Ekim Cumhuriyet Bayramı - Türkiye Cumhuriyeti nin temellerinin atıldığı gündür. Söz konusu bayram günlerinde resmi daireler, özel iş yerleri ve eğitim kurumları tatil edilir. Milli bayramlar resmi törenlerle kutlanır. Tüm okullar, meydanlar süslenir, stadyumlarda etkinlikler düzenlenir, kırmızı-beyaz Türk bayrakları asılır. Her yerde İyi bayramlar ya da Bayramınız kutlu olsun yazılarını görmek mümkündür. Resmi anlamda olmasa da Türkiye de yılbaşı kutlamaları da yapılmaktadır. 31 (otuz bir) Aralık ta Türkler güzel yemekler yapar, evlerine akrabalarını davet eder ve beraber eğlenirler. Son yıllarda Batı kültürünün etkisiyle bazı şehirlerde (İstanbul, İzmir vb. (ve benzeri)) Noel ağaçları süslenir, yılbaşı meydanlarda kutlanır, Yeni Yıl a yaklaşırken geri sayım yapılır, hava-i fişek gösterileri düzenlenir. İnsanlar birbirini Yeni Yılınız kutlu olsun diye tebrik ediyorlar. Türkler Dini Bayram olarak, Ramazan ve Kurban bayramlarını kutlarlar. Bu bayramların kutlama tarihleri Gregoryen takvimine göre her yıl farklı günlere denk gelir. Dini bayramlarda da çevre süslenir ve törenler yapılır. Ramazan Bayramı, oruç tutulan Ramazan ayından sonra kutlanır. İnsanlar bir ay boyunca aydınlık vaktinde oruç tutarlar: Bu süre içerisinde yemek yemez, su vb. (ve benzeri) bir şey içmezler, kötü söz söylemezler. Ramazan Bayramı tüm Dünya da ve Türkiye de çok renkli şekilde yaşanır. Türkiye de büyük camilerin minareleri arasına ışıklı süsler asılır. Bu süslerin adı mahya dır. Mahyalar insanlara oruç ayı sırasında Hoşgeldin Ramazan, Elveda Ramazan gibi farklı mesajlar verir. Eskiden Türkiye de Ramazan ayı boyunca Hacivat ve Karagöz gölge oyunları yapılırdı, halk bu oyunları çok severdi. Bugünlerde de bu karakterler, eskisi kadar olmasa da oruç ayının sembollerinden biridir. Bu anlamda Hacivat ve Karagöz ün figürlerini her yerde görmek mümkündür. Ramazan Bayramı üç gün devam eder. Bu bayramda 18
19 herkes birbirine tatlı, özellikle baklava, şeker ve çikolata ikram eder. Bunun için Ramazan Bayramı nın halk arasındaki diğer adı Şeker Bayramı olarak da bilinir. Ramazan ın, fakir insanların, aç ve açıkta kalanların hallerini anlamak ve ne yaşadıkları hissetmek, empati yapmak gibi manevi yönü vardır. Ramazan ayında insanlar diğer aylarda olmadıkları kadar cömert ve yardımsever olurlar. Ellerinden geldiğince fakirlere yardım ederek onların evlerine yemek götürürler ya da kendi evlerinde iftar verirler. Gerekirse onlara maddi yardımda bulunurlar. Ramazan ayında kırgınlıklar ve düşmanlıklar bir kenara bırakılır. Küs insanlar bu ayda barışırlar. Bu bayramdan iki ay on gün sonra Kurban Bayramı kutlanır. Kurban Bayramı dört gün sürer. Kurban bayramı nda Müslümanlar koyun, dana veya deve gibi hayvanları keserek etlerini fakir insanlara dağıtırlar. Bir kısmını ise bayram ziyaretine gelen misafirlere ikram ederler. Bu bayram yardımlaşmak ve fakirlerin gönlünü almak için önemli bir fırsattır. Bayram ikramları arasında Türkler, genellikle kurban etinden kavurma yaparlar, ayrıca sarma ve börek yaptıkları da görülür. Ramazan ve Kurban Bayramları sevgiyi ve saygıyı amaçlar, aile bayramları olarak kutlanır. Türkler bu iki bayramda yeni elbiseler ve ayakkabılar alırlar, alamayanlara da yardım ederek onların da edinmelerini sağlarlar. Kısacası yardımlaşırlar. Evde güzel yemekler yapar, akraba ve arkadaşlarını ziyaret eder, küçükler büyüklerin ellerini öper, büyükler de onlara para verirler. Herkes birbirine Bayramınız mübarek olsun diyerek, birbirlerinin bayramlarını kutlarlar. Sözlük aç голодный açıkta kalmak= açıkta olmak остаться без работы; всего лишиться, остаться безо всего; быть обделённым чем-то amaç (-cı) цель asılmak быть повешенным, вешаться Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı Праздник молодежи и спорта aydınlık vakti светлое время суток Bayramınız kutlu olsun! Поздравляю Вас с праздником! baklava пахлава barış мир başkumandan главнокомандующий başlangıç (-cı) начало bayrak (-ğı) флаг bayram праздник Bayramınız mübarek olsun! Счастливого праздника! (традиционное поздравление с религиозным праздником) belirlemek поясняться, показываться, становиться ясным biri, -DAn один из 19
20 bir kenara bırakmak отложить в сторону; bir kenara bırakılmak откладываться в сторону börek (-ği) пирог cömert щедрый Cumhuriyet Bayramı День Турецкой Республики çikolata шоколад dağıtmak раздавать daire зд.
21 iftar вечерняя трапеза в дни рамазана ikram etmek угощать İyi bayramlar! Хороших праздников! Сладкий праздник (другое название праздника разговения по окончании месяца Рамазана) tarih зд. дата tebrik etmek поздравлять temelini atmak заложить основу; temellerini atılıyor закладывается основа tören торжество, церемония ulusal национальный 21
Daha göster
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası