Kivi Yaz Budaması Ne Zaman Yapılır

Kivide Budama Şekli: Actinidia kuvvetli gelişmesi ve verimlilik fizyolojisi nedeni ile sert budama ya uygun ve normal verimini göstermesi için düzenli budamaya ihtiyaç gösteren bir türdür. Bu yüzden kivi yetiştiriciliğinde budama önde gelen işlemlerden birisidir. Budama, çeşitli zamanlarda asmanın canlı organlarından bir kısminin kesilip çıkarılmasıdır. Değişik zamanlarda uygulanması farklı amaçlar taşımasından ileri gelir.
 

 Kivi budaması 3 başlık altında incelenebilir:

1) Şekil budaması

2) Kış budamaları

3) Yaz budamaları
       

Bunların zamanları ve uygulama şekilleri aşağıdaki gibi olur.
Kivide Şekil Budaması: Bu budama yeni dikilmiş veya aşılanmış genç bitkilere şekil vermek amacı ile uygulanır. Bu nedenle şekil budaması olarak adlandırılır. Başka bir deyişle terbiye şekli şekil budaması ile oluşturulur. Hangi terbiye şekli verilecek olursa olsun, başlangıçta hemen hemen ayni işlemler yapılır. Bu işlemlerin amaç düzgün büyüyen, dik ve sağlam bir gövde elde etmektir. Asmanın taçlandırılması ile kol ve sürgünlere farklı şekiller verilmesi daha sonra yapılacak işlemlerdir. Gövde bir yıl içinde oluşturulmalıdır. Birkaç yıl içinde aşamalı olarak gövde oluşturulması uygun değildir. Kökü veya aşılı köklü (tercihen 2 yaşlı) fidanların dikim yılında veya tarlada yerinde aşlarda aşı yılında sürgüne şekil verilebilir.
Bunun için sürgünün gelişme gücüne göre farklı işlemler uygulanır.

          1. Sürgün kuvvetli gelişiyorsa yaz başında (haziran içinde) boyu 2 m'ye ulaşır Bu sürgünün yerden 1,,6 m yüksekliğinde gözler olgunlaşmış durumdadır. Bu gözler sürebilir. Bunların sürmesi ve sürgün elde etmek amacı ile taşıyıcı telin cm altından tepe alınır (Şekil a).Daha sonra taçlandırma seviyesine kadar olan koltuklar sürekli olarak dipten kesilip atılırlar. Telin altında sağa ve sola büyüyen birer koltuğa dokunulmaz. Bunlar yoksa bile tepe alımından sonra oluşarak hızla gelişmeye başlarlar. Koltukların boyları 1 m kadar olunca uçları alınarak odunlaşmaları teşvik edilir
   (a). Yaprak dökümünden sonra yapılacak kış budamasında koltuk sürgünlerinin olgunlaşması ile oluşan çubukların odunlaştıkları yerden uçları alınır
   (b). Kış budamasında çubuklar cm den kesilir ve kordonlar birkaç yılda oluşturulur. Sonraki yıl bunlardan oluşan sürgünler ürün çubuğu olarak kullanılırlar.
        2. sürgün orta kuvvette gelişiyorsa tepesi alınmadan gelişmeye bırakılır. Bir tarafa yatırılır. Yaz ortasına doğru bunun ucu alınarak (sürgün ucu birleşmemişse) olgunlaşması teşvik edilir (Şekil 24a). Kış budamasında sürgün tel üzerinde uygun mesafeden kesilerek kordonlardan birisi oluşturulur .(b). İkinci yıl telin hemen altından oluşacak koltuklardan uygun olanları da seçilerek diğer kordon da oluşturulur (c) c. Zayıf gelişen sürgün birinci yıl ancak tele taçlandırma seviyesine ulaşır. Bu sürgün zayıf olduğu için gövdeyi oluşturamaz (Şekil 25 a). Kış içinde bu sür gün dipten (bir göz bırakarak) kesilir (b). Böylece ikinci yıl kuvvetli büyüyen bir sürgün elde edilir. Bu sür (a) bölümünde açıklandığı şekilde terbiye edilir. Şekil budamaları yalnızca dikim veya aşı yılında yapılan budama değildir. Yaşlı bahçelerde de çeşitli nedenlerle elden çıkan asmalar veya bozulan terbiyelerin yenilenmesinde de uygulanır. Örneğin sert kış donlarından toprak üstü organları zarar gören bitkilere uygulanır. Toprak içinde kalan kısımlar örtülü oldukları için, yakın kısımlar da iyi odunlaştığı için soğuktan zarar görmezler. Donan asma gövdesi toprağa yakın yerden kesilir ilkbaharda, kalan uyur gözlerden kuvvetli sürgünler oluşur. Bunlardan bir tanesi seçilir, diğerleri dipten kesilir. Bırakılan sürgüne istenilen şekil verilerek asma yenilenmiş olur.
          Buraya kadar anlatılanlar tam olarak dişi bitkilere uygulanacak şekil budamalarını içermektedir. Erkek (tozayıcı) bitkiler için de gövde oluşturması ayni şekilde yapılır. Ancak bunlarda teller üzerinde sert kış budaması ile şekil verme işi pek uygulanmaz. Bunların gelişmesi serbest bırakılarak çok dal, sürgün, sonuç olarak ta bol çiçek açmalar sağlanır.

Kivide Kış budaması: Kivi asmaları önceki bölümlerde de belirtildiği gibi sert budanan türdür. Kış budaması sırasında yıllık vegetatif gelişmenin  % çıkartılır. Geride asma yıllık bırakılan çubuklar yeterli ürün verirler.
Asma budamasının amaçları şöyle sıralanabilir
Asma üzerinde yeterli say ve uzunlukta ürün çubuğunu, dengeli olarak dağıtmak.
Sürgün ve yaprakların çok sıkışık olmasını önlemek için ürün çubuklarını belirli aralıklarla bulundurmak, Bitkilere yeterli güneşlenme sağlamak.
Yeterli havalanma sağlamak ve ilaçlamalarda etkinliği artırmak.
Kısaca bu amaçlara ulaşabilmek için bitkinin bazı fizyolojik özelliklerinin ve budamalara karşı tepkisinin bilinmesi gereklidir. Bunlar da şöylece özetlenebilir:
Yeterli güneş ışığı alan sürgünler olgunlaşarak ürün verebilirler.
Ürün, 1 yaşlı çubukların gözlerinden oluşacak sürgünlerde meydana gelir.
İki ve daha yaşlı kısımlardaki gözlerin sürgünleri verimsiz olur.
Bir yaşlı çubukların (çoğunlukla) dipten başlayarak ilk gözünden ürü alınır.
Verimli çubukların boğum aralar kısadır, gözler de şişkin ve dolgundur.
Uçları yaz içinde kendiliğinden körleşen sürgünler iyi odunlaşır ve verimli çubukları oluştururlar.
Dik büyüyen, boğum araları uzun olan ve gölgede gelişen sürgünler olgunlaşmadıkları için az verimlidirler.
      Şekil budamalarında sürgünden gövde oluşturulur. Koltuklar da iki yana uzanan kolları oluşturacak şekilde budanırlar. Bunun için birinci yıl kış budamasın da teller üzerine yatırılan 2 koltuk cm den budanır. İkinci yıl budamasında kordonlar uzatılacağı gibi, kordonlar üzerinde 10'a kadar en az 1 cm kalınlığında olan ürün çubukları bırakılır. Üçüncü kış budamasında da benzer işlem yapılır. Bu yıl iyi gelişmiş bir bitkiden adet meyve alınabilir. Gelişme kuvvetli değilse meyvelerin bir kısmı erkenden atılmalıdır.                              

           Kış budamaları bu şekilde devam eder. Altıncı yaştan itibaren bir asmada kordonlar üzerinde cm aralıklı toplam (bir kordonla ) adet ürün çubuğu bırakılır. Daha yaşlı ve kuvvetli bitkilerde bu sayı daha da artırılabilir.
           Kış budamasında 6 yaşlı bitkilerde 20 adet 11 gözlü bayrak bırakılması 10 adet 22 gözlü bayrak bırakılmasından daha uygun bulunmuştur. Kısa budama. Arda ( göz) verimlilik çok düşerken, bir asmadaki toplam gözlerin 47'si verimli sürgün oluşturmuştur (Costa ve ark.) , Giorgio ve ark. )    
           Ürün çubukları kordonlara yakın olmalıdır Diğer bir deyişle 1 yaşlı çubukla çıktığı 2 yaşlı dallar en çok cm uzunluğunda olmalıdırlar. Uzun budamada çubukları cm uzunluğunda (yaklaşık gözlü) olurlar Çubukların kabinliği da orta kısımlarda 1 cm civarında olmalıdır.
            Diğer bir budama şekli ise kısa budamadır. Bu budama şeklinde ürün veren sürgünün dip kısmına yakın olan koltuğun üstünden sürgün kesilip atılır. Ana sürgün parçası ile koltuğun bir kısmı ürün çubuğu olarak bırakılır.
           Ürün çubuklarını taşıyan budama başları genellikle 3 yılda bir yenilenirler. Böylece kollar daha düzenli ve sağlıklı olacağı gibi yaşlı kısımlarında uzayarak gereksiz yer kaplaması önlenmiş olur (Costa ). Şekil de ürün çubuk kullanılışı ve yenilenmesinde uygulanan budama gösterilmiştir  
           Kış budaması yaprak dökümü ile ilkbaharda gözlerin uyanması arasında kalan zamanda yapılmalıdır. Asmalar genel olarak kasım sonunda yaprak kışı ilik geçen yörelerde asmalara mart içinde su yürür. Bundan sonra yapılacak.

Budamalarda fazla ağlama (özsu akışı) görülür. Kesim yerlerinden (yıla göre) mart ortasından mayıs sonuna kadar ağlama suyu akar. Başka bir deyişle mart ayından başlayarak bitkilere su yürür. Ağlama suyunun (özsu) pH sı 5,,6 arasındadır. Bu suda makro ve mikro besin elementleri bulunur (Peterlunger ve ) Ağlamanın zararlı bir etkisi olmamakla birlikte budamanın erken yapılması önerilir. Bu durumda hava ve toprak durumuna göre kış budamalarının aralık ocak ayları içinde yapılması gerekir.
           Bırakılacak ürün çubuklarının sayı ve uzunluğu asma gelişmesi ile terbi şekline göre değişir. Yapılan bir araştırmada, 6,12 ve 18 gözlü çubuklarla dekarda 5,10,15,20 ve 25 bin göz bırakmanın toplam verime etkisi araştırılmıştır. Dekara 'in üzerinde göz bırakılınca 3,7 ton/dekar ürün alınmıştır. Öte yandan 6,12 ve 18 gözlü çubuklarda verimlilik sıra ile 2, 2,48 ve 2,09 meyve/göz oluşturmuştur. Bu araştırma sonucuna göre T sisteminde, kolların her bir metre uzunluğu için, 1,2 m uzunluğunda 8 adet çubuk yeterli yükleme seviyesi vermektedir (Testolin ve ark)

   Kivide Yaz budaması: Kivi asması hızlı ve kuvvetli bir gelişme gösterir. Bu gelişme ve bitkinin toprak üstü organlarının kapladığı hacim bazen şaşırtıcı olur. Asmaların bu gelişme gücü baskı ve kontrol altında bulundurulmalıdır. Aksi halde kültürel işlemlerde zorluk olur. Bitkilerin güneşlenme ve havalanması azalır. Verimlilik olumsuz yönde etkilenir. Yapılacak işlem yaz budamasıdır
          Yaz budamaları, adından da anlaşılacağı gibi bitkilerin yapraklı olduğu dönemde, diğer bir deyişle vegetasyon dönemi (uyanma-yaprak dökümü) içinde yapılan budamadır. Bu dönemde asmanın canlı olan herhangi bir organının karılması (yaprak, sürgün, çiçek, kabuk, meyve) yaz budaması ya da yeşil budama olarak adlandırılır.
             Genç şekil vermek amacı ile uygulanan budamalar da yeşil budama olarak kabul edilebilir. İşlemler şekil bölümünde Yetiştiricilikte bitkilerin aşırı gelişmeleri bazı sorunlar yaratır. Dişi çiçekli ilerde özellikle yaşından sonra aşırı sürgün gelişmesi sonucu asma tacının iç ya da altında kaldığı için yeterli güneş alamayan gözle olgunlaşmaz ve verimlilikleri düşük olur. Bunlar ürün çubuğu olarak olursa çok az sayıda meyve verirler. Bunu önlemek için asma tacının üst kısmin da ve yanlarda bulunan sürgünlerin uçları alınır. Bitkilerin yaprak alanı çok sıkışık olması durumunda güneş ışığının iç kısımlara işlemesini sağlamak için”koridolar'' açılır. Buralardan yeterli güneş ışığı bitki içlerine ve toprağa geleceği gibi havalanma da artırılmış olur. Sürgünlerin çok sayıda ve fazla uzamış durumda olmaları ilaçlama, toprak işleme ve sulama gibi kültürel işlemlerde etkinliğini azaltır. Bunun için de sürgünler "tıraşlanarak" sakıncalar giderilir.
           Yeşil budamalarda izleyen kış ürün çubuğu olarak kullanılacak olan sürgünlerin yeterli uzunlukta bırakılmalarına dikkat edilmelidir. Öte yandan verimsiz ya da obur sürgünleri dipten çıkarırken bunlardan yenileme amacı ile kullanılacak olanlara da dokunulmamalıdır. Dik ve kuvvetli büyüyen sürgünlerin çoğunlukla verimsiz, zayıf ve yatay büyüyenlerin ise verimli oldukları dikkate alınmalıdır. Yeşil budama işlemleri için genel bir zamanlama verilebilir Buna göre nisan ve mayıs aylarında ürün çubuklarındaki meyvesiz sürgünlerle, 2 ve daha yaşlı kısımlardan çıkan obur sürgünler dipten çıkarılırlar. Bu işlem ne kadar erken yapılırsa o kadar iyi olur. Bırakılan sürgünlerin gelişmesi teşvik edilmiş olur. Haziran ve temmuz aylarında meyveli sürgünlerin boyları, son meyvenin üzerinde yaprak bırakılarak kısaltılır. Ürün çubuğu olarak bırakılacak sürgünlerin boyları gelişme durumlarına ve çevrelerindeki sürgünlere göre değişir. Bu aylarda aşağıya doğru sarkan sürgünler de topraktan cm yukardan kısaltılarak kül türel işlemler kolaylaştırılır. Orta gelişme gösteren kivi asmalarına çiçeklenme dönemi veya izleyen 1 ay içinde yapılacak ağır budama olumsuz etki yapar. Buna karşılık meyve tutumundan 30 gün sonra yapılacak hafif yaz budaması daha uygundur (Youssef ve ark.) ))

Kivinin anavatanı Çin’dir. Kivi buradan Yeni Zelanda’ya götürülerek kültüre alınmıştır. Kivi ülkemize ilk olarak Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından getirilerek ilk kivi bahçeleri yılında kurulmuştur. En çok kivi üretimi yapan ülkeler sırasıyla Çin, İtalya, Yeni Zelanda ve Şili’dir.

EKOLOJİK İSTEKLERİ

İklim İsteği: Kivi; kışları ılık, yazları sıcak ve nemli olan bölgeleri sever. Vejetasyon süresi gün olup bu dönemde en uygun sıcaklık isteği °C’dir. Kışın yaşlı bitkiler °C’de dondan zarar görürler. Genç bitkiler dona karşı çok daha hassas olup, soğuk bölgelerde yaşına kadar kışın ot, çuval vb. malzeme ile sarılmalıdır. İlkbaharda gözlerin patlamasından sonra sıcaklık    -1°C veya -2°C’ye düşmesi 1/ saat içinde şiddetli don zararına neden olur. Kivi bitkisi yaz aylarında düzenli bir şekilde sulama ister, su tüketimi de fazladır. Bu nedenle ticari bahçelerde mutlaka sulama sistemi kurulmalıdır. Kivi bahçelerinin rüzgârdan iyi korunması gerekir. Bitkinin sürgünleri gevrek yapıda olduğundan kolay kırılır. Rüzgârı çok olan yörelerde bahçe kenarına rüzgâr kıran tesis edilmelidir.

Toprak İsteği: Kivi yetiştiriciliği için en iyi topraklar; derin, geçirgen, organik maddece zengin, iyi drene olmuş, tınlı topraklardır. Toprak pH’sı 5,,6 arasında olmalı ve taban suyu yüksek olmamalıdır. Toprak nematodlarla bulaşık olmamalıdır.

Kurulacak bahçede sulamanın iyi bir şekilde yapılabilmesi ve göllenme olmaması için ilk olarak tesviye yapılmalıdır. Toprakta bulunması muhtemel nematodların yok edilmesi için iki yıl üst üste hububat ekilmesi faydalıdır. Taban suyu yüksek yerlerde mutlaka drenaj sistemi kurulmalıdır. Dikim aralığı uygulanan terbiye sistemine ve toprağın yapısına göre değişmekle beraber 3, m arasında olmalıdır. Çoğunlukla dişi bitkiye 1 erkek bitki dağılımı uygulanır. Dişi çeşit olarak ülkemizde genellikle Hayward, daha sıcak yörelerde ise Bruno veya sarı meyve eti rengine sahip çeşitlerinin kullanılması uygundur. Erkek çeşitlerden Matua ve Tomuri’nin tozlayıcı olarak beraber kullanılması çiçeklenme süresi bakımından avantaj sağlar. Dikimle birlikte fidanlar hereklere bağlanmalıdır.
 
Modifiye "T1
"T" terbiye sistemleri

Destek ve terbiye sistemi olarak "T" ve çardak sistemleri uygulanabilir. "T" sisteminde sıra üzerinde iki yana birer adet sabit kol bırakılır ve bu kollar üzerinde oluşan yıllık sürgünler tellere bağlanır. Çardak sisteminde de sıra üzerinde iki adet sabit kol oluşturulur ve bu kollar üzerindeki bir yaşlı çubuklar sıra aralarını kapatacak şekilde uzatılır.

BAKIM İŞLERİ

Budama: Dikimi takiben ilk yıl düzgün bir gövde oluşturulur. Tepe alma yapılarak 2 adet yan kol oluşturulur. 3. ve 4. yıldan sonra yan kollar üzerinde düzenli olarak dağıtılmış çubuklar oluşturulur.
 
"T" terbiye sisteminde oluşturulan gövde, iki adet sabit kol ve üzerindeki bir yaşlı çubuklar ürün budamasında Şubat ayında bir önceki yıl meyve vermiş olan dalların çoğu kesilerek, bu dalların dip kısmından çıkan bir yaşlı kuvvetli dallar bırakılır. Bırakılan dallarda göz üzerinden uç alma yapılır. Bir omcada bu şekilde bırakılan çubuk sayısı; yaşlarında adet, 7 yaşından sonra ise adet civarında olmalıdır. Kış budamasında erkek omcalarda daha hafif budama yapılarak çok sayıda çiçek oluşturulmalıdır, bu nedenle genelde çubuklarda uç alma yapılır. Yaz budamasında üzerinde meyve olmayan sürgünler içerisinden sabit kollara uzak yerden çıkanlar kesilir, bazı sürgünlerde uç alma yapılır. Üzerinde meyve bulunan sürgünlerde ise son meyveden itibaren yaprak bırakılarak uç alma yapılır.
 
Kış budamasında meyve veren dalın kesilmesi

Meyve Seyreltme:    Kivilerde meyve tutumundan sonra döküm yaşanmaz. İri ve kaliteli meyve oluşumu için her bir sürgünde adet meyve bırakılmalıdır. Meyve seyreltmesi Haziran ayında meyve tutumundan hemen sonra yapılabildiği gibi çiçek tomurcuğu döneminde de yapılabilir. Seyreltmede şekli bozuk ve diğerlerine nispeten küçük meyveler koparılır.

Yabancı Ot Kontrolü: Kivi kökleri yüzlek olduğu için bahçede derin sürüm yapılmamalıdır. Bunun yerine otların biçilmesi veya ot öldürücü ilaçların kullanılması gerekmektedir.

Sulama: Kivi bitkisi çok su tüketen bir bitkidir. Damla sulama ve minisprinkler sulama sistemi kurularak yaz aylarında haftada en az iki defa sulama yapılmalıdır. Sulama sisteminin yerden cm yukarıda kurulması, yabancı otların biçilmesini ve sulamayı kolaylaştırır.

Gübreleme: Gübreleme için toprak ve yaprak analizleri yapılmalı ve analiz sonuçlarına göre ihtiyaç duyulan gübreler tespit edilen miktarlarda verilmelidir. Temel gübreleme olarak ton/da çiftlik gübresi, kg/da P2O5 ve kg/da K2O verilebilir. İlk yıllarda azotlu gübre fazla verilmemelidir. Yaprak analizi için yapraklar çiçeklenme döneminde ilk çiçeğin karşısından alınmalıdır. Temmuz ayı sonunda da ikinci yaprak analizi için yapraklar saplarıyla birlikte alınmalıdır. En az 20 bitkiden yaprak alma yapılmalıdır. İhtiyaç duyulan gübreler sulama suyu ile birlikte verilebilir.

HASAT ve MUHAFAZA

Kivi meyveleri omca üzerinde olgunlaşmayıp hasat edildikten belirli bir süre sonra yeme olumuna gelirler. Hasat zamanını belirlemede genellikle refraktometre kullanılır. Refraktometre ile ölçülen SÇKM değeri %6,,0 olduğunda hasat yapılır. Kivi omcası dikimi takiben yıl sonra meyve vermeye başlar. 7. yıldan itibaren tam verim çağına geçerek ortalama 2, ton/da verim alınır. Çok verimli bir yıldan sonra ertesi yıl verim düşüklüğü görülmesi muhtemeldir. Meyveler mümkün olduğunca 0°C’de ve %95 nisbi nem ortamında depolanmalıdır. Hayward çeşidi ideal depolama koşullarında 6 aya kadar depolanabilir. 
Unutulmamalıdır ki Kivi ANCAK;
Doğru Yerde,
Doğru Sistemle,
Doğru bilgiyle,
Doğru Çeşit ve Fidanla
Üretim yapıldığı takdirde YÜKSEK GELİR getirir.

ATATÜRK BAHÇE KÜLTÜRLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ YALOVA

CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Türkiye, ceviz üretiminde yaklaşık 10 milyonu aşkın kayıtlı ağaç varlığı ve bin ton civarındaki üretimle dünyanın önde gelen ülkelerinden birisidir (Faostat, ). Ağaç varlığının büyük kısmı tohumdan çıktığı için zengin bir genetik çeşitlilik söz konusudur. Meyvesinin içermiş olduğu besin değeriyle sofralarımızın, kerestesinin kalitesiyle de mobilya endüstrisinin aranılan bitkisidir. Değişik tüketim alanları bulunan bu meyve türü; uzun ömürlü olması, hastalık ve zararlı yönünden çok fazla ilaçlamaya gereksinim göstermemesi, meyvesinin pazar değerinin yüksek olması gibi sebeplerden, bu meyve türüne karşı ilgi her geçen gün artmaktadır. Ceviz üretimini sınırlayan en önemli faktör ilkbahar geç donlarıdır. Ancak ülkemizin özellikle doğusunda sonbahar erken donları da problemler yaşatmaktadır. Cevizlerde verimlilikte en önemli hususlardan birisi de ekolojik faktörlerdir. Ülkemizde bölgelere göre önerilebilecek ceviz çeşitleri geçmiş yıllarda yapılmış olan çalışmalarla belirlenmiştir. Bir bahçede ceviz yetiştiriciliğine karar vermeden önce bahçenin muhakkak suretle toprak analizini yaptırmak gerekir. Yine yörenin uzun yıllar meteorolojik ortalamalarının da bilinmesi yararlı olacaktır. O bölgede daha önce yapılmış cevizle ilgili adaptasyon çalışması varsa bu çalışmanın da sonuçları değerlendirilmelidir. Böylece bütün bu bilgiler ışığında üreticin çeşit seçimi kolaylaşacaktır.

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ

Ceviz birçok meyve türünde olduğu gibi derin, süzek, bitki besin maddesince zengin, organik madde kapsamı yüksek topraklarda rahatlıkla gelişir. Ancak kazık köklü olması ve köklerini derinlere gönderebilme yeteneğinin olması, değişik toprak şartlarına adapte olabilme yeteneği kazandırmaktadır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus taban su seviyesinin 2 m’den aşağı olması gerekmektedir. Durgun su tüm meyve türlerinde olduğu gibi ceviz içinde tehlikelidir. Bu yüzden arazinin drenajı büyük önem arz seafoodplus.info bitkisinin, çeşitlere göre değişmekle birlikte saat arasında soğuklama ihtiyacı vardır.

Ceviz hem yüksek hem de düşük sıcaklığa karşı hassastır. Yüksek yaz sıcaklarına karşı yeşil kabukta yanmalar görülebilmektedir. İç cevizde yüksek sıcaklıklarda büzülmelere rastlanmaktadır. Zararlanmalar °C’den sonra kendisini daha fazla hissettirir. Genç ceviz ağaçlarının taze sürgünleri -9°C’de bile zararlanırlar. Sonbaharın erken donlarında -8°C ile -9°C’de zarar görebilirler. En hassas olduğu ilkbahar geç donlarında -1°C’de bile çiçekleri zarar görebilir.

BAHÇE YERİNİN SEÇİMİ VE BAHÇE TESİSİ

Ceviz kazık köklü bir meyve türü olduğu için kökleri derine gider. Bu nedenle bahçe tesisi yapmadan önce toprak hazırlığının çok iyi yapılması gerekmektedir. Dikimden önce dip kazanla muamele yapmak fayda sağlayacaktır. Yine tek soklu pulluk ile derince sürülüp toprak iyice havalandırılmalıdır. Daha sonra herhangi bir ikileme aleti ile toprak ikilenir. Dikim yerleri işaretlenip toprak burgusu ile fidan çukurları açılır. Çukur derinliği ve genişliği en az 50 cm olmalıdır. Yapılacak toprak analizine göre toprağa dikim öncesi yanmış ahır gübresi vermek faydalı olacaktır. Eğer taban suyu seviyesi yüksek veya toprağın suyu süzmede problemi var ise mutlaka drenaj için önlem alınmalıdır. Yer seçimi yaparken mümkünse güneye bakan ve hafif meyilli araziler tercih edilmelidir. Hakim rüzgar konusunda sıkıntı yaşanıyor ise mutlaka rüzgar kıran ile önceden önlem alınmalıdır. Bahçe tesisi yapılırken dikim aralık ve mesafelerin tespitinde, çeşit özelliğinin yanı sıra kültürel işlemlerin uygulanabilirliği de dikkate alınmalıdır. Dikim aralık mesafeleri sayılan bu etkenleri dikkate alarak 8^8 m veya 10x10 m tercih edilmelidir. Bahçe kurarken çiçeklenme dönemleri birbiriyle çakışan çeşitlerin bir arada dikilmesine dikkat edilmelidir.

BUDAMA VE TERBİYE ŞEKLİ

Cevizde budama diğer meyve ağaçlarına uygulanan budama şeklinden farklıdır. Ceviz fazla oranda budama gerektirmeyen bir ağaçtır. Dikimlerden sonra ilk 2 yıl içinde terbiye şekli olan Modifiye lider şekli verilmelidir. Cevizlerde diğer meyve türlerinde olduğu gibi her yıl verim budaması, üst üste binen dalların kesimi, kuruyan, yaralanan ağaçların çıkarımı yapılmalıdır. Cevizde uç alımından ve kalın dal kesiminden mümkün oldukça kaçınılmalıdır.

YALOVA Ağacı yayvan ve kuvvetli bir taç gelişmesine sahiptir. Salkımda meyveler ’li olup, kabuk orta kalınlıkta, az pürüzlü, oval şekilli bir çeşittir. Meyve ağırlığı 16 g, iç oranı %50’dir. Yağ oranı %70, protein oranı %23 olup, kabuktan ayrılması kolaydır. Düşük rakımlı iç bölgelere önerilebilir. Nisan ayının başında yapraklanır. Geç donların görülmediği yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Yalova-4, Kaplan, Şebin çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayının ortalarında hasat edilir.

YALOVA Dik, yayvan dallı olup, orta kuvvetli bir taç gelişimi gösterir. Salkımda meyveler ’lü oluşur. İnce kabuklu ve ovalimsi bir meyve şekline sahiptir. Meyve ağırlığı 13 g, iç randımanı %53’dür. Yağ oranı %69, protein %21 olup, kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Kabuktan ayrılması çok kolaydır. Ceviz yetişen düşük rakımlı bölgelere tavsiye edilebilir. Yalova-1, Bilecik ve Tokat-1 (60 TU-1) çeşitleriyle döllenir. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.

YALOVA Yayvan, dik dallı ağacı orta kuvvette gelişme gösterir. Erken çiçeklenir. Geç donların görülmediği yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Meyveler ’li oluşur. Meyve içi dolgun olup kabuktan kolay ayrılır. Tane ağırlığı 13 g, iç oranı %52, yağ oranı %69, protein %17’dir. Kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Yalova-1, Kaplan çeşitleriyle döllenir. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.

BİLECİK: Dik, yayvan ve kuvvetli bir taç gelişmesi gösterir. İç bölgelerde yetiştirilir. Özellikle, geç donların görüldüğü yörelere tavsiye edilir. Meyve salkımı ’lü yapıdadır. %30 yan dallarda meyve yapar. İnce kabuklu, içi dolgun, kabuktan kolay ayrılır. Tane ağırlığı 13 g, iç oranı %53, yağ oranı %68, protein %18’dır. Kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir. Şebin, Yalova-3, KR-2 (Y-1) çeşitleriyle tozlanır. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.

ŞEBİN: Sık dallı, yayvan bir taç gelişmesi gösterir. Cevize uygun tüm yörelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü iç bölgelere tavsiye edilir. Çok verimli meyve salkımı ’lü olur. Oval bir meyve yapısına sahiptir. İnce kabuklu, kabuktan kolay ayrılır. İçi dolgun, tane ağırlığı 12 g, iç oranı %63, yağ oranı %67, protein %17 olup, çiçekleri kendine verimlidir. Bilecik, KR-2,Yalova-1 çeşitleri ile tozlanır. Eylül ayı sonlarında hasat edilir.

ŞEN—1:    Erzincan ili Kemaliye ilçesinden seleksiyonla seçilen bir çeşittir. İri ve oval meyvelidir. Oldukça yüksek rakımlı ekolojiden seçildiği için karasal iklimin egemen olduğu ekolojilere rahatlıkla önerilebilir. Dik gelişen bir çeşittir.

MİDLAND: Erken çiçeklenen çeşitler için tozlayıcı bir çeşit olarak kullanılır. Çok verimli bir çeşittir. Yan tomurcuklarda meyve verme oranı %75dir. İç ceviz ağırlığı 11 gr, iç oranı %52, açık renkli iç ceviz oranı ise %75’dir. Geç çiçeklenen bir çeşittir. Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşüktür. Ağacı küçük olup gelişme gücünü koruyabilmek için ağır bir budamaya gereksinim duyar.

PEDRO: Conway Mayette x Payne melezidir. Geç çiçeklenen çeşitler için tozlayıcı bir çeşit olarak kullanılır. Payne’den 15 gün sonra yapraklanır. Yan tomurcuklarda meyve verme oranı %65’dir.İç ceviz ağırlığı 6 gr, iç oranı %47, açık renkli iç ceviz oranı ise %85’dir. Kabuk yapışması zayıftır. Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşük olup kabuklarda yanıklılıklar görülmektedir. Ağacı küçük olup gelişme gücünü koruyabilmek için ağır bir budamaya gereksinim duyar. Pedro çeşidi verimli bir çeşittir.

HARTLEY: Yeni çeşitlerin artmasıyla birlikte son yıllara kadar önemini devam ettirmiş olan eski bir çeşittir. Hartley’in yan dallarda meyve verme oranı % arasında değişir. Bu çeşidi değerli kılan en önemli özelliği iç ceviz kalitesinin çok yüksek olmasıdır. Uygun olmayan toprak koşullarında, su stresinin gözlendiği yerlerde Hartley’in yetiştirilmesi uygun olmayacaktır. Bu nedenle Hartley yetiştirilecek alanların, derin topraklı, iyi drene edilmiş ve su gereksinimi yönünden sorun olmayan yerler olmasına özen göstermek gerekecektir. Yan tomurcuklarda düşük oranda meyve veren bu çeşit, Payne çeşidine göre gün daha geç yapraklanır. Geç yapraklanması nedeniyle bu çeşidin tozlayıcıları da geç yapraklanan çeşitlerden biri olan Franquetta’dır. Kalp şekilli meyvelerinde ortalama iç ağırlığı gr iç oranı ise %46’dır. Çok verimli bir çeşittir.

CHANDLER: Kaliforniya orijinli bir çeşittir. Çok geç çiçeklenir. Özellikle vejetasyon dönemi (yaz) uzun olan m rakımı geçmeyen ekolojilerde yetiştiriciliği tavsiye edilir. Meyveleri 14 g olup içi beyazdır. Franguetta çeşidi bu çeşit için tozlayıcı görevini yapar. Meyvelerinin dış kabukları oldukça açık renklidir. Randımanı yüksektir. Verimli bir çeşittir.

FERNOR: Franguetta x Lara melezidir. Geç çiçeklenen Fransız orijinli bir çeşittir. Kesinlikle ilkbahar Geç donlarının problem olduğu ekolojilere tavsiye edilmelidir. Fernette ile tozlanır. Verimli bir çeşittir.

FERNETTE: Franguetta x Lara melezidir. Fransız orijinli verimli bir çeşittir. Geç çiçeklenir. Fernor ile tozlanır. Karasal iklimin hâkim olduğu ekolojilere tavsiye edilebilir.

ATATÜRK BAHÇE KÜLTÜRLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ YALOVA

TRABZON HURMASI YETİŞTİRİCİLİĞİ

Trabzon hurması bir subtropik ve sıcak ılıman iklim bitkisidir. Anavatanı Çin’dir. Çin’den Japonya’ya, oradan diğer Uzakdoğu ülkelerine ve yetiştiriciliğinin yapıldığı diğer ülkelere yayılmıştır. En çok Çin, Japonya, Brezilya, Kore ve İtalya’da yetiştirilir. İsrail, ABD, Yeni Zelanda, Avustralya, İspanya, Gürcistan, Mısır, Türkiye, İran ve Şili diğer yetiştirici ülkelerdir. Ülkemizde en fazla Akdeniz Bölgesinde yetiştirilmektedir. Kışın yapraklarını döktüğü için, daha serin bölgelerde de, özellikle Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde yetiştiriciliği yaygındır. Yetiştiricilik yapılan önemli iller Hatay, Adana ve Mersin’dir.

EKOLOJİK İSTEKLER

İklim
Trabzonhurması bir subtropik iklim meyvesidir. Sıcak ılıman iklim şartlarına da adapte olur. Ilımlı kışları olan bölgelere iyi uyum sağlar. Tam dinlenme dönemindeyken °C (°C)’ye kadar düşük sıcaklığa dayanır. Gelişme döneminde yapraklar -3°C’de zarar görebilir. Soğuklama ihtiyacı düşüktür ( saat). Meyvelerin olgunlaşması için gün gibi uzun bir zamana ihtiyaç vardır. Yüksek yaz sıcaklarının olduğu bölgelerde güneş yanığı zararı görülür. Trabzonhurması yüksek hava nemi ister ve en kaliteli meyveler nemli bölgelerden elde edilir. Hava neminin az olduğu bölgelerde sulama ile iyi ürün alınsa da bu bölgelerde meyvelerde güneş yanıklığı görülebilir.

Toprak
Aşırı tuzlu olmadığı sürece çok farklı toprak şartlarına uyum gösterir. Derin, iyi drene olan, organik maddece ve besin maddelerince zengin, orta ağır topraklar en uygun topraklardır. pH’ya sahip topraklardan iyi sonuç alınır. Kullanılan anaca göre toprak özellikleri farklılık gösterebilir.

ANAÇLAR
Trabzon Hurması için aşılı fidan üretimi söz konusudur. Bu amaçla kullanılan en yaygın üç tür şunlardır:

Diospyros kaki: Ülkemizde en çok kullanılan anaçtır. Kazık köklü olup az saçak kök yapar. Kuvvetli gelişir. Bütün çeşitlerle iyi uyuşur. Toprak nemine hassastır. Kök kanserine dayanıklıdır. Diospyros lotus: Bol saçak kök yapar. Bu da şaşırtmada kolaylık sağlar. Dip sürgünü vermez. Birörnek çöğür oluşturur, çabuk gelişir. Kurağa dayanıklıdır. Drenajı zayıf topraklara hassastır. Kök boğazı çürüklüğüne hassastır.

Diospyros virjiniana: Ağaçları iri olur. Geç verime yatar. Bol miktarda yüzeysel saçak kök yapar. Çok dip sürgünü verir. Fazla sürümden kaçınılmalıdır. Kirece, klora ve aşırı toprak nemine dayanıklıdır.

ÇEŞİTLER
Meyve özellikler açısından çeşitler iki ana grupta incelenebilir. Bu gruplar da kendi aralarında iki alt gruba ayrılırlar.
1.     Tadı buruk olan çeşitler
a.     Tozlanmaya bağlı olarak değişen (Fuji, Triumph)
b.     Tozlanmaya bağlı olarak değişmeyen (Hachiya, Persimmon Seedless, Tamopan)
2.     Tadı buruk olamayan çeşitler
a.     Tozlanmaya bağlı olarak değişen (Kaki Tipo, Nishimura Wase, Mikatani Gosho, Vainiglia)
b.     Tozlanmaya bağlı olarak değişmeyen (Fuyu, Izu, Jiro, Suruga)
Tadı buruk çeşitlerde tozlanmaya bağlı olarak; bazı çeşitlerde burukluk kaybolur ve meyve et rengi kahverengileşir.

BAHÇE KURMA
Bahçe kurmadan önce toprak analizi yaptırılarak gerekli gübreler verilmeli, organik madde az ise organik gübre verilmeli (dekara ton ahır gübresi) veya yeşil gübreleme yapılmalıdır. Fazla yağış alan taban suyunun sorun olduğu yerlerde toprağın drenajı yapılmalıdır. Toprak sonbaharda derin sürülmeli ve engebeli ise tesviye edilmelidir. Rüzgâra açık bir alansa, çevresine rüzgâr kıran yapılmalıdır    (selvi,  okaliptüs ağaçları kullanılabilir). Dikim çukurları cm derinlik ve genişlikte olabilir. Dikim tahtası kullanılarak yapılmalıdır. Dikim aralık ve mesafeleri 5^5 m, 6x6 m olabilir.

Sık dikim sisteminde;
Önce    x    m

TOPRAK TAHLİLİ / TARSİM

Arifiye İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün Toprak Tahlili Alınması İle İlgili Çiftçi Broşürü İçin Tıklayınız.

seafoodplus.info