5 Hececilerin Özellikleri

BEŞ HECECİLER (HECENİN BEŞ ŞAİRİ) (1914)

     BEŞ HECECİLERİN ÖZELLİKLERİ

• 1914 yılında oluşan topluluk ilk şiirlerini aruzla oluşturmuştur. Millî edebiyat akımından etkilenen topluluk özellikle Ziya Gökalp’in etkisiyle aruzu bırakıp hece ölçüsüyle yazmaya başlamıştır.
• Ziya Gökalp’in sistemleştirdiği Türkçülük akımını benimsemişlerdir.
• Millî Edebiyat Dönemi’nden Cumhuriyet Dönemi’ne kadar geçişte köprü görevi üstlenmişlerdir.
• Cumhuriyet kurulduktan sonra da Millî Edebiyat ilkelerine bağlı kalarak şiir yazmaya devam ettiler.
• Millî edebiyatın ölçü, biçim ve nazım şekillerini benimsediler. Hece ve dörtlüklerle ürün verdiler.
• Süsten uzak sade bir dille şiir yazdılar.
• Anadolu gerçeğini coşkulu bir dille işleyerek şiirimizin Anadolu’ya açılmasını sağladılar. Millî konuları lirik bir anlatımla şiire yansıtarak ‘’millî romantik’’ bir tarz oluşturdular.
• Halkın konuşma dilini yazıya aktararak yazı dili ile konuşma dili ayrımının ortadan kalkmasına katkıda bulundular.
• Anadolu coğrafyasını, insanını millî bir duyarlılık ve heyecanla ele alarak ‘’memleket edebiyatı’’nı oluşturdular. (Vasat insan tipi şiire konu oldu.)
• Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik gibi temaları ele almışlardır.
• Nesir cümlesini şiire aktarmışlardır. Düzyazıdaki sözdiziminin şiirlerinde görülmesi sık rastlanan bir özelliktir.
• Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denemişlerdir.
• Sanat şiiri topluluğun manifestosu niteliğindedir.
• Millî edebiyat zevk ve anlayışını Cumhuriyet Dönemi’nde de sürdürmeye çalışmışlardır.

   SANAT ŞİİRİ’NDEN BİR DÖRTLÜK

FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL

 FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1878 – 1973)

• İstanbul’da doğan şâir edebiyat öğretmenliği ve milletvekilliği yapmıştır.
• Beş Hececiler’in en etkili ve en önemli ismi olan şâir ‘’memleketçi edebiyat’’ akımının öncüsüdür.
• Deli Ozan, Çamdeviren mahlasını kullanmıştır.
• Şiirlerinde aşk, özlem, kahramanlık, ölüm, tabiat, millî tarih, memleket sevgisi, Anadolu ve Atatürk gibi konuları işlemiştir. Özellikle şiirlerinde Anadolu ve memleket sevgisi ön plana çıkar.
• İlk şiirlerini aruzla yazan şâir (Yahya Kemal etkisi) daha sonra hece vezniyle şiirler yazmaya başlamıştır.
• 1919’da çıkardığı ve Beş Hececiler’in eğilimlerini yanstan ‘’Dinle Neyden ‘’ kitabındaki şiirleri heceyle yazmıştır.
• Şâirin dili sade ve akıcıdır. Söz sanatlarını kullanarak güçlü bir üslup oluşturmuştur.
• Millî mücadelenin zaferle sonuçlanmasından sonra Anadolu insanı, coğrafyası, tarihi ve yaşamı yeniden keşfedilirken Faruk Nafiz âdeta Anadolu’nun sesi olmuştur. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde edebiyat öğretmenliği yapan şair Anadolu gerçeklerini gözlemleme şansı bulmuş, bu gözlemlerini şiirlerine aktarmıştır.
• Han Duvarları şiirinde şâir Anadolu ve Anadolu insanını gerçekçi çizgilerle anlatmıştır. Çoban Çeşmesi ve Akarsu şiirlerinde Anadolu insanını ve toprağını pastoral bir anlatımla dile getirmiştir.
• Sanat adlı şiirinde hem kendi sanat anlayışını hem de ‘’memleket edebiyatı’’nın temel felsefi yaklaşımını ortaya koymuştur. Bu şiirde yerli ve yabancı kaynaklar arasında kıyaslamalar yapan şâir, yerli kaynakları görmezden gelenleri eleştirmiştir. Asıl beslenme kaynağı olarak Anadolu’yu göstermiştir.
• Behçet Kemal Çağlar ile birlikte Cumhuriyet’in onuncu kuruluşu nedeniyle (1933) ‘’Onuncu Yıl Marşı’’nı yazmıştır.
• 27 Mayıs 1960 Darbesi’nde hapse atılan şair hapishane duygularını ‘’Zindan Duvarları’’ adlı şiirinde dile getirmiştir.
• Şâir roman ve tiyatro türünde de eserler vermiştir.

  ESERLERİ

ŞİİR : Dinle Neyden, Gönülden Gönüle, Çoban Çeşmesi, Han Duvarları, Zindan Duvarları, Bir Ömür Böyle Geçti, Akarsu, Akıncı Türküleri, Tatlı Sert

TİYATRO : Canavar, Özyurt, Akın, Yayla Kartalı, Kahraman

ROMAN : Yıldız Yağmuru

ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1892 – 1944)

• İstanbul’da doğan şâir memurluk ve edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
• İlk şiirlerini aruzla yazan şâirin şiirleri Servetifünun etkisindedir.
• Şâir Ziya Gökalp’in etkisiyle hece veznini kullanmaya başlamıştır.
• Hece ölçüsünün kalıplarında değişiklikler ile serbest ölçüye geçiş denemeleri yapsa da bunda pek başarılı olamamıştır. Heceyle yazığı şiirlerinde değişik hece kalıplarını kullanarak farklı anlatım olanakları aramıştır.
• Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra Kurtuluş Savaşı yıllarında millî duyguları ve tarihi kahramanlıkları anlatan heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır.
• Konularını deniz savaşlarından eski korsan hikâyelerinden alan manzumeler yazmıştır.
• Türk denizcilerini anlattığı ‘’Gemiciler’’ şiiri ünlüdür.
• 1946’dan sonra yeniden aruza dönerek tasavvuf ekseninde divan şiiri geleneğine uygun şiirler yazmıştır. Bu tarz şiirlerini ‘’Varidat-ı Süleyman Çelebi’’ adlı kitabında toplamıştır.

ESERLERİ

ŞİİR : Miras, Varidat-ı Süleyman Çelebi, Güneşin Ölümü

HALİT FAHRİ OZANSOY (1891-1971)

• İstanbul’da doğan şâir edebiyat öğretmenliği yapmış, Tercüman gazetesinde tiyatro eleştirisi ve edebiyat üzerine yazılar kaleme almıştır.
• Aruz ölçüsüyle yazdığı ‘’Baykuş’’ adlı şiirle adını duyurmuştur.
• Şiire aruzla başlayan şâir ‘’Aruza Veda’’ adlı şiiriyle aruz ölçüsünü bırakıp hece ölçüsüne geçmiştir.
• Hece ölçüsüne geçmesinde Ziya Gökalp’in etkisi büyüktür.
• ‘’Cenk Duyguları’’ adlı şiir kitabında savaş yıllarına ait duygularını dile getirmiştir.
• ‘’Efsaneler’’ adlı şiir kitabında Doğu mitolojisine yönelik öğeleri anlatmıştır.
• Şiirlerinde egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygularına, aşk, kadın ve ölüm temalarına yer vermiştir.
• Şâir şiir yanında roman ve tiyatro türünde de eserler vermiştir.
• ‘’Baykuş’’ adlı oyununda Anadolu’ya eğilmiş, ‘’Sönen Kandiller’’ adlı eserinde İstanbul Bostancı’da geçen olayları ele almıştır.
• Anı türündeki Edebiyatçılar Geçiyor (1939) adlı eseri önemlidir.

ESERLERİ

ŞİİR : Rüya, Cenk Duyguları, Efsaneler, Balkonda Saatler, Zakkum, Bulutlara Yakın, Gülistanlar ve Harabeler, Paravan, Sulara Dalan Gözler, Hep Onun İçin, Sonsuz Gecelerin Ötesinde

ROMAN : Sulara Giden Köprü, Âşıklar Yolunun Yolcuları

TİYATRO: Baykuş, Sönen Kandiller, İlk Şâir, 10 Yılın Destanı, Nedim, Hayalet, Bir Dolaptır Dönüyor, İki Yanda

ANI : Edebiyatçılar Geçiyor, Eski İstanbul Ramazanları, Darülbedayi Devrinin Eski Günleri

ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)

• İstanbul’da doğan şâir gazetecilik, öğretmenlik, milletvekilliği yapmıştır.
• Başlangıçta aruzla yazan şâir daha sonra hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
• Ünlü ‘Fırtına ve Kar’ adlı uzun manzumesini aruzla yazmıştır.
• Hece ölçüsüyle yazdığı ‘Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi’ şiir kitabı, Türkçeyi başarıyla kullandığı manzum bir masaldır.
• Özellikle aşk konusunu işlemiş, yurt sevgisi ve özlemini dile getiren romantik şiirler yazmıştır.
• Divan şiiri kalıplarını hece ölçüsüne uydurarak gazel benzeri şiirler yazmıştır.
• ‘’Veda’’ ve ‘’Diyorlar’’ gibi birçok şiiri bestelenmiştir.
• Papağan, Çınaraltı, Edebiyat gazetesi gibi mizahi dergi ve gazeteler çıkarmış burada Fiske imzasını kullanmıştır.

ESERLERİ

ŞİİR : Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi, Kervan, Gönülden Sesler, O Beyaz Bir Kuştu, İşte Sevdiğim Dünya, İstanbul’un Fethi

ROMAN : Çocuk Adam

HİKÂYE : Düğün Gecesi

GÜLMECE DESTAN : Asrî Kerem

MAKALE : Dün-Bugün-Yarın

FIKRA : Kulaktan Kulağa

YUSUF ZİYA ORTAÇ (1896-1967)

• İstanbul’da doğan şâir, öğretmenlik ve milletvekilliği yapmıştır.
• Aruzla şiire başlayan şâir Ziya Gökalp’in etkisiyle hece ölçüsüne yönelmiştir.
• Şâir Orhan Seyfi Orhon ile ‘’Akbaba’’ adlı mizahi dergiyi çıkarmıştır. Ayrıca ‘’Çınaraltı’’dergisini Türk basınına kazandırmıştır.
• Şiirlerinde günlük hayatın çeşitli görünümlerini sade bir dille işlemiştir.
• Şiirlerinde aşk, ayrılık, tabiat, ölüm, tabiat, vatan, millet, kahramanlık gibi temaları işlemiştir.
• Kahramanlık şiirlerini ‘’Akından Akına’’ ve ‘’Cenk Ufukları’’ Kitaplarında toplamıştır.

• Şiirlerinde ‘’Çimdik’’ ‘’İzci’’ mahlasını kullanmıştır.
• Binnaz adlı oyunu Türk tiyatrosunun en başarılı manzum piyeslerinden biridir.
• ‘’Portreler’’ adlı anı-biyografi tarzındaki eseri önemlidir.

  ESERLERİ

ŞİİR : Akından Akına, Cenk Ufukları, Bir Rüzgar Esti, Yanardağ, Âşıklar Yolu, Kuş Cıvıltıları (Çocuk şiirleri)

ROMAN : Göç, Şeker Osman, Kürkçü Dükkanı, Üç katlı Ev

TİYATRO : Binnaz, Nikahta Keramet, Kördüğüm

GEZİ YAZISI : Göz Ucuyla Avrupa

İNCELEME :Ahmet Haşim, Seyrani, Faruk Nafiz

BEŞ HECECİLER İLE İLGİLİ ÇIKMIŞ SORULAR

1.1926 yılında Hayat dergisinde yayımlanan Sanat başlıklı şiir, memleketçi edebiyatımızın ilk bildirisi sayılabilir. Türk edebiyatının o dönemde nasıl bir rota izlemesi gerektiğini ortaya koyan bu şiir, —- “bireysel” sanat anlayışından “toplumcu” sanat anlayışına geçtiğinin de bir göstergesidir.

Bu metinde boş bırakılan yere hangisi getirilmelidir? (LYS 2017)

A) Enis Behiç Koryürek B) Orhan Seyfi Orhon C) Faruk Nafiz Çamlıbel      D) Yusuf Ziya Ortaç E) Halit Fahri Ozansoy

2. Beş Hececiler arasında millî kaynaklara yöneliş ve şiirin ilkelerine uyma bakımından………en başarılı sanatçıdır. ’’Memleket Edebiyatı’’ adı verilen ve Anadolu insanının hayatını yansıtmayı amaçlayan hareketin şiirdeki önemli temsilcilerindendir. Çoban Çeşmesi adlı şiir kitabında bu yönelimin örnekleri vardır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki şâirlerden hangisi getirilmelidir? (LYS 2012)

A) Yusuf Ziya Ortaç B) Faruk Nafiz ÇamlıbelC) Orhan Seyfi Orhon         D) Halit Fahri Ozansoy E) Enis Behiç Koryürek

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

                                                                                                                Emrah UYSAL

Beş Hececiler Kimdir?

1. Meşrutiyet'in ardından hece vezni ve konuşulmuş olan halk dili üzerinden, milli edebiyat akımının görüşlerini ele alan şairler beş heceliler şeklinde bilinir. Türkiye'nin 5 önemli şairinin bir araya gelerek, belli bir akım üzerinden oluşturduğu gruptur. Geçmişten günümüze ulaşmış bu konuda pek çok önemli şiirleri olduğunu söylemek mümkün.

Milli edebiyat akımı görüşlerini ele alarak yazmış oldukları şiirler, hece vezni ve o zamanki konuşulan halk dilini ele almaktadır. Özellikle millileşmeyi şiire yerleştirmeye başaran en önemli şairler olarak tarihteki yerlerini alırlar. Diğer yandan o güne kadar unutulan Anadolu insanını şiirde konu alarak önemli bir adım atmışlardır.

Edebiyatta Beş Hececiler Akımı Özellikleri Nelerdir?

Bu önemli edebi akım ile beraber önemli bir yer edinmiş olan Beş Hececiler, pek çok farklı özellik üzerinden şiirleri ile öne çıkarlar.

- Hece vezni ve konuşulan halk dilini ele almışlardır.
- Milli edebiyat akımı görüşünü kapsar.
- Millileşmeyi şiire yerleştirerek önemli bir devrim yaratır.
- Sanat ve edebiyat görüşleri kapsamında şairlerin tam bir uyumu bulunmaz.
- Konuların işleyişi içerisinde dağınıklık görünür.
- Aşk, Kadın, kahramanlık, hasret, kıskançlık, ayrılık, ölüm, tabiat ve yalnızlık ile vatan gibi pek çok farklı konu yer alır.

Bu ve benzeri farklı özellikleri ile edebiyatta Beş Hececiler akımı önemli bir yere sahiptir.

Beş Hececiler İsimleri

1. Meşrutiyet'in ardından ortaya çıkması ile beraber beş heceliler, ülkeye adını altın harflerle yazdırmış önemli şairlerdir. Adından da anlaşılacağı üzere bu şairler beş kişilerdir.

- Orhan Seyfi Orhon
- Halit Fahri Ozansoy
- Enis Behiç koryürek
- Yusuf Ziya Ortaç
- Faruk Nafiz Çamlıbel

Yukarıda verilen bu önemli 5 şair, önemli edebiyat akımları ile beraber pek çok güçlü şiir bırakmışlardır.

Beş Hececiler döneminin edebiyatta yeri büyüktür. Zira süslü ve zor bir dile sahip olan aruz veznini terk ederek, halkın rahatlıkla anlayabileceği basit ve sade bir dil kullanarak hece ölçüsü ile şiir yazmaya başlamışlardır. Milli edebiyat dönemine kapıyı Beş Hececiler aralamıştır.

BEŞ HECECİLER KİMDİR?

Beş Hececiler, hecenin beş ozanı olarak anılan şairlerden oluşan bir gruptur. Beş Hececiler, milli edebiyata geçiş dönemi şairleridir. Beş Hececiler, 1. Dünya Savaşı ve akabinde gelen Millî Mücadele döneminde şiire başlamıştır. Peki Beş Hececiler kimdir, Beş Hececiler kimlerden oluşmaktadır?

Beş Hececiler, dilde sadeleşme akımının öncüleri olarak anılmaktadırlar. Şiirlerinde 11'li hece ölçüsü kullanmaktadırlar. Beş Hececiler; Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek, ve Faruk Nafiz Çamlıbel'den oluşmaktadır. Beş Hececilerin hakkında bilgi vermek gerekirse;

• Orhan Seyfi Orhon: 1890 ile 1972 yılları arasında yaşamıştır. İlk şiirlerini aruz ile yazmış, daha sonraları ise hece vezni ile şiir yazmaya başlamıştır. Şiirlerinde genellikle kişisel konular kullanan Orhon, şiirlerinde duru bir Türkçe kullanmıştır.
• Yusuf Ziya Ortaç: 1896 ile 1967 yılları arasında yaşamıştır. İlk şiirlerinde Ortaç aruz kullanmış, lakin daha sonralarında hece vezni ile şiir yazmaya başlamıştır. Şiirlerinin konusu genellikle günlük hayattır.
• Halit Fahri Ozansoy: 1891 ile 1971 yılları arasında yaşamıştır. İlk şiirlerini aruz vezni ile yazdıktan sonra Aruza Veda isimli şiiri ile aruz veznini terk etmiş ve hece vezni ile şiir yazmaya başlamıştır. Ozansoy, şiir haricinde tiyatro ve romanda yazmıştır. Şiirlerinde genellikle ölüm, melankoli, hüzün ve aşk gibi duygulara rastlanılmaktadır.
• Enis Behiç Koryürek: 1891 il 1949 yılları arasında yaşamış olan Koryürek, ilk şiirlerini Servet-i Fünun etkisi altında yazmıştır. Hece vezni ile yazdığı şiirlerde ilk başta aşk temasını işlemiş, lakin Milli Mücadele ile birlikte, kahramanlık, savaş ve milli duygular üzerinde epik şiirler yazmıştır.
• Faruk Nafiz Çamlıbel: 1898 ile 1973 yılları arasında hayat sürmüş olan Çamlıbel de, tıpkı diğer hececiler gibi şiire aruz ile başlamış lakin daha sonraları hece veznini kullanmaya başlamıştır. Lakin Çamlıbel, hece vezni ile birlikte aruz vezninde de şiirler yazmaya devam etmiştir. Şiirlerinde genel olarak memleket sevgisi, Anadolu, tabiat ve hasret konularını işlemiştir.

BEŞ HECECİLER AKIMI HANGİ DÖNEME AİTTİR?

Beş Hececiler akımı 1. Meşrutiyet ile ortaya çıkmış ve şiirlerinde sade ve akıcı bir şekilde halk dilini kullanmışlardır. Beş Hececiler, Milli Edebiyat döneminde bir edebiyat topluluğuna dönüşmüştür. Ateşkes döneminde ise, Beş Hececiler şöhrete kavuşmuştur.

BEŞ HECECİLER ÖZELLİKLERİ

Beş Hececiler, edebiyata yeni bir soluk getirmiştir. Zira aruz vezni, ağır ve anlaşılması zorken, bu akımla birlikte şiirde aruz kullanımı son bulmaya başlamıştır. Milli edebiyat akımının temelleri Beş Hececiler tarafından atılmıştır. Beş Hececilerin özelliklerini sıralamak gerekirse;

• Şiire aruz ile başlamış, daha sonra hece veznine dönmüşlerdir,
• Düzyazıda karşımıza çıkan söz dizilimini şiire uyarlamışlardır,
• Şiirde sade bir dil kullanmışlardır,
• Şiirde süsten uzaklaşarak, özentisiz bir şekil kullanmışlardır.
• Dizelerde dörtlük esasına uymamış, yeni biçimler denemişlerdir,
• Hece veznini kullanarak serbest müstezat yazmaya çalışmışlardır,
• Her ne kadar gerçekçi olmaya çalışmışlarsa da, romantizm akımından tam anlamı ile kurtulamamışlardır.

BEŞ HECECİLER ŞİİRLERİ

Beş Hececilerin edebiyat alanına büyük katkıları olmuştur. Hece akımı ile bu şairler birçok şiiri kaleme almıştır. Beş Hececiler şiirlerini okumayanlar ve bu akıma uzak olanlar için aşağıya Beş Hececiler şiirlerinden birkaç tane örnek bırakıyoruz:

• Orhan Seyfi Orhon'un O Beyaz Bir Kuştu isimli şiiri:

O, beyaz bir kuştu, uzun kanatlı;

Ardında ışıktan bir iz bıraktı.

Yel gibi dağları aştı bir atlı

Arada bir engin deniz bıraktı.

Uzaktan gelirken derin akisler,

Kapadı geçtiğim yolları sisler.

Tutuştu içimde birikmiş hisler;

Gönlümü o kadar temiz bıraktı.

O, beyaz bir kuştu, ak kanatlıydı;

Yel gibi dağları aşan atlıydı;

Hayâldi, hayâlden bile tatlıydı;

Ne ışık bıraktı, ne iz bıraktı!

• Yusuf Ziya Ortaç'ın Akından Akına isimli şiiri:

Gece bastı… Ova sanki bir kara zindan,

Titriyordu yer, gök adımların hızından!

Serdar bakıp at üstünden, dedi: İleri!…

Bir ağızdan uğuldadı cenk türküleri..

Yamaçlardan coşkun bir sel gibi boşandık,

Bu illere eskiden de yine biz sandık!

Geçtik Tuna kıyısından üç yüz akıncı,

Süngülerde yanıyordu ordunun hıncı!

Uçlarından kan damlayan kılıçlar kınsız,

Tanrı böyle emretmiş : Türk durmaz akınsız!

• Halit Fahri Ozansoy'un Aruza Veda isimli şiiri:

İlk hasretiyle gençliğimin ilk elemleri

Ey paslı tellerinde gülen, ağlayan aruz

Ey eski dost yâd edelim eski demleri

Madem ki son sadânı dağıtmış, yorulmuşuz!

Anlat alevli bir çölün üstünde ansızın

Billur sesinle hıçkırarak doğduğun günü.

Binbir diyarda binbir ilahi güzel kızın

Anlat nasıl terennümün inletti gönlünü.

• Enis Behiç Koçyürek'in Gemiciler isimli şiiri:

Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz.

Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz.

Güneşlerde uyuklayan yamaçları,

Kalbi durgun tarlaları bıraktık.

Gölge veren ağaçları

Sevmiyoruz biz artık.

Sevgilimiz,

Ey deniz!

• Faruk Nafiz Çamlıbel'in Kıskanç isimli şiiri:

Sakın bir söz söyleme... Yüzüme bakma sakın!

Sesini duyan olur, sana göz koyan olur.

Düşmanımdır seni kim bulursa cana yakın,

Anan bile okşarsa benim bağrım kan olur...

Dilerim Tanrı'dan ki, sana açık kucaklar

Bir daha kapanmadan kara toprakla dolsun,

Kan tükürsün adını candan anan dudaklar,

Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun!

BEŞ HECECİLER KODLAMA

Üniversite sınavları için öğrenciler ezberlerini tetiklemek için bazı şifrelemeler, kodlamalar kullanıyor. Özellikle edebiyat alanında yardıma koşuyor bu kodlamalar. Beş Hececiler içinde birçok kod türetilmiş olsa da, bir tanesi herkesin aklında kalıyor. En çok bilinen ve şairlerin baş harflerinden oluşan Beş Hececiler kodlaması ise: OF-HEY!