Karpuzun Şeker Hastalarına Zararı Varmıdır

YAVUZ DİZDAR

Kavun-karpuz neyi çağrıştırıyor? Elbette mutluluk, bundan daha güzel bir meyve cümbüşü olamaz. İyi bir yemeğin üzerine hem tatlı hem de meyve olarak yenebilirler, hele yeterince soğutulmuşsa bir başka keyif verir. Aslında birbirine bu kadar yakışan bir meyve ikilisini bulmak da zor. Sıcak yaz günlerinde ise yanına peynir ve ekmekle ana yemeğe bile dönüşebilir desek yanlış olmayacaktır. İş beslenmeye gelince de durum pek değişmiyor inanın. Karpuz ve kavun ne kadar tatlı görünseler de porsiyon başına kalori olarak çok fazla bir şey ifade etmezler. Çoğu sudan oluşur ama şeker tadı baskın olarak hissedildiğinden tatlı düzeyinde algı oluştururlar. Bu kadar su içermelerinin doğal sonucu olarak, hele hele soğuksa, susuzluğu da giderirler. Ama benim anladığım aşırı soğutulmamaları daha doğrudur, zira buz gibi soğuk olurlarsa tadın algılanması güçleşir. Beri yandan elbette bundan fazlası da vardır.

Suyun dışında ne içeriyorlar?

Öncelikle elbette lif içeriyorlar ki bu, sindirim sisteminin beslenmesi için önemli. Lif kalın bağırsaklara kadar pek değişmeden gelir, burada bakteri grupları tarafından işlenmeye başlar. Hem dolaylı bir besleme sağlar, hem de dışkının aşırı katılaşmasını önler, yani sindirim sistemini rahatlatır. Nitekim bunların kabukları özellikle geviş getiren hayvanlar için iyi bir besin kaynağıdır. Malum, işkembe çiğnenerek öğütülmüş bu lifl erin mikroorganizmalar sayesinde bambaşka bileşiklere dönüştürülmesini, nihayetinde süt, tereyağı gibi katma değeri yüksek besin maddelerinin yapılmasını sağlar. Hayvan protein için gereken maddeleri de bu liflerden üretir. Kavun ve karpuz olasılıkla bizde de bağırsakların benzer biçimde bezlenmesine yardımcı olur.

Hangi vitaminler var?

Bakın burada durum değişir, zira her iki meyve de vitaminlerden yana çok zengindir. Kavun ve karpuzda gerek A, gerekse C vitamini bol miktarda bulunur. B vitaminlerinin ise neredeyse tümünü içerirler, o nedenle gerekli vitaminlerin doğal yollardan alınmasında çok önemli iki kaynağı oluştururlar. Malum, bu vitaminler suda erir vitaminlerdir ama beri yandan yağda eriyen A vitamini yönünden de zengin olmaları şaşırtıcıdır.

Hastalıkları önler…

Evet, vitamin yönünden çok güçlü kaynaklar olan kavun ve karpuz, bağ dokusunu koruyarak hastalanmayı önler. Bunun dolaylı etkileri vitamin yetersizliği ile kendini gösteren tablolardan korunmaktır. Bağ dokusunun yapımı özellikle bu vitaminlerin alınmasına bağlıdır. Vücudun antioksidan sistemi de bu vitaminlerin varlığında kendini yeniler. Bize yıllardır sağlıklı beslenmek için et ürünleri yememiz söylense de, et C vitamini yönünden fakirdir, olanların çoğu da zaten kesim ve dinlendirme sırasında kaybolur. Esas vitamin kaynağı meyvelerdir, ülkemiz de bu açıdan çok şanslı bir konumda. Bunu değerlendirmemiz gerek. Bizim kavun karpuz açısından şanssızlığımız, özellikle kavun için, olgun biçimin şehre ulaştırılmasındaki zorluktur, bir de elbette taşımak. Kavun karpuz satıcılarının mahallelerde arabayla gezmeleri bu sorunu engellemeye yarar. Bir kere alırsanız serin bir yerde uzun süre de saklayabilirsiniz.

Fazla yersek zararı dokunur mu?

Sağlıklı bireylerde bilinen bir zararı yok, idrar söktürücü özellik hem alınan suya hem de meyvenin bileşimine bağlıdır. Ama özellikle kavun halk arasında ishalle ilişkilendirilir, bu etkinin bir kısmı içerikteki potasyumdan kaynaklanır, nitekim karpuz da potasyum açısından çok zengindir. Benzer örneği kuru kayısı için de verebiliriz, kuru kayısının potasyum içeriği doğrudan bağırsakların hareketlenmesine neden olur. Ancak potasyum fazlası böbrek yetersizliği olanlarda sorun yaratır, alınan potasyum fazlası böbreklerden atılmazsa kan potasyum dengesini bozar.

Sağlıklı bireylerde kavun karpuz yiyerek potasyum fazlası oluşmaz. Bir uyarı da elbette şeker hastaları için. Tatlı kavun karpuz aşırı miktarda tüketilirlerse, hele hele aç karnına yenilirse elbette kan şekerini kontrolsüz yükseltir. Ne var ki bu etkinin tok karna yenen makul miktarlar için geçerliliği pek yoktur.

Meyveler lif ve vitaminler gibi vücudumuz için olmazsa olmaz besin öğeleri içerse de içerdikleri şeker nedeniyle kontrollü tüketilmelerinde fayda var. Yaz aylarında bolca tüketilen meyvelerin şeker içeriği düşük 10 tanesini listeledik.

1. Limon ve lime
Tadının ekşiliğinden de belli olduğu üzere limon ve lime şeker açısından oldukça düşük, C vitamini açısından ise zengin meyveler. Limon ve lime başına 1 veya 2 gramdan fazla şeker düşmüyor. İçme suyunuza dilim limon ya da lime ekleyerek rahatça tüketebilirsiniz.

2. Ahududu
Bir kase ahudududa yalnızca 5 gram (1 çay kaşığı kadar) şeker bulunur. Zengin lif içeriği sayesinde hem çok sağlıklıdır hem de insanı tok tutar.

3. Çilek 
Çilekteki şeker miktarı tadı göz önüne alındığında oldukça az. 1 kase çilekte 7 gram şeker bulunuyor. Bu miktarda çilekle günlük C vitamini ihtiyacınızın tamamını karşılayabilirsiniz.

4. Böğürtlen
Böğürtlende de çilek gibi kase başına yaklaşık 7 gram şeker bulunur. Böğürtlen aynı zamanda çok zengin bir lif kaynağı ve antioksidandır.

5. Kivi
Kivi de C vitamini yüksek, şeker miktarı düşük meyvelerden. Her bir kivide yaklaşık 6 gram şeker bulunuyor.

6. Greyfurt
Orta boy bir greyfurtun yarısında 9 gram şeker bulunur. Kahvaltıda yarım greyfurt yemeye devam!

7. Avokado
Mucize meyve avokado, şeker konusunda da şanını koruyor. Olgun bir avokadoda yalnızca 1 gram şeker bulunuyor.

8. Karpuz
Yazın sembolü karpuzda tahmin ettiğinizden daha az şeker bulunmakta fakat porsiyona dikkat etmek gerek. Bir kase dilimlenmiş karpuzda yaklaşık 10 gram şeker bulunuyor.

9. Portakal
Orta boy bir portakal 70 kaloridir ve 12 gram kadar şeker barındırır.

10. Şeftali
Kendisi çok tatlı olsa da orta boy bir şeftalide 13 gramdan daha az şeker bulunmaktadır.

Kuru fasülye şekeri yükseltir mi?

Beslenme düzeninizde sağlıklı besinlere yer verdiğinizi düşünürken kan şekerinizle ilgili sorun mu yaşıyorsunuz? Özellikle diyabetiniz varsa ne tükettiğiniz kadar, ne kadar miktar tükettiğiniz büyük önem taşıyor. Karbonhidratlı yiyecekleri tüketirken diyabeti olan kişilerin özellikle özen göstermeleri gerekiyor. Karbonhidrat içeriği yüksek besinleri tamamen beslenme düzeninden çıkarmak çözüm değil. Bunun yerine kontrollü tüketim önemli.

Karbonhidratı kontrollü tüketirken basit olanından kaçmak gerekiyor. Kompleks karbonhidratlar kan şekerini yavaş yükselttiğinden diyabeti olanlar için uygundur. Tabii ki yine kompleks karbonhidrat da olsa tüketilen miktar önem taşıyor. Yulaf ezmesi, tam buğday ekmeği, birçok sebze, süt-yoğurt-kefir gibi besinler glisemik indeksi düşük yani diyabeti olanlar için uygun besinlerdir. Ancak tek seferde tüketilen miktarları fazla olduğunda kan şekerinin yükselmesine neden oluyor. Diyabeti olanların bir besini tüketirken içindeki karbonhidrat türünü bilmeleri önemli. Bu sayede kişi, kan şekerini kolayca yönetebilir. Bu noktada bazı gıdalara özellikle dikkat etmekte fayda var. Özellikle içeriğindeki doğal şeker miktarıyla bazı besinlerin diyabeti olmayanlar tarafından bile kontrollü tüketilmeleri gerekiyor. Zira bu besinler kan şekerini hızlı yükseltiyor. 

İşte sağlıklı bildiğimiz ve içerisinde çokça karbonhidrat bulunan besinler ve özellikle diyabeti olanlar için önemli uyarılar...

19

Kuru baklagiller

Kuru baklagiller şüphesiz, mutfağımızdan eksik etmeyeceğimiz besinlerden. Mesela kuru fasülye mutfağımızdan eksik etmediğimiz kuru baklagillerden biri. Peki acaba kuru fasülye şekeri yükseltirmi? 4 yemek kaşığı kuru fasulye/nohut/yeşil mercimek gibi kuru baklagillerde15 gram karbonhidrat bulunur. Bu da bir dilim ekmeğin içerdiği karbonhidrata eş değerdir.

29

Kapyabiber şekeri yükseltir mi?

Yaz mevsiminde tezgahları süsleyen kırmızıbiber de glisemik indeksi yüksek bir sebze. Bir adet kırmızıbiberde (kapya biber) 5 gram karbonhidrat bulunuyor. Özellikle karbonhidrat sayarak insülin diyeti uygulayan kişiler için dikkat edilmesi gereken bir besindir.

39

Patates

Pek çok yemeğe de eklenen patates tehlikeli olabiliyor. Yaklaşık 100 gram, yani 1 küçük boy, fırında pişmiş patatesin içerisinde 15 gram karbonhidrat bulunuyor. Burada önemli bir nokta daha var. Bu karbonhidratın çok büyük bir kısmı nişastadan oluşuyor. Bu da patatesin kan şekerine çok hızlı dönüşmesi anlamına geliyor.

49

Mısır şekeri yükseltir mi?

Yazın çocuk yetişkin haşlanıp severek yenilen mısır, patates kadar zararlı olabiliyor. Gelelim mısırda şeker var mı sorusunun yanıtına... Bir koçan haşlanmış mısırda 21 gram karbonhidrat vardır. Bu yaklaşık 1,5 dilim ekmekte bulunan karbonhidrata denktir. Mısırdaki posa miktarı çok olsa da karbonhidratın asıl kaynağı nişasta olduğu için kan şekerine hızlı dönüşüyor. 

59

Kavun-karpuz

Yazın en sevilen, en çok serinleten meyvelerinden kavun ve karpuz, lif oranları düşük meyvelerdir. Bu nedenle de glisemik indeksleri düşüktür. 200 gram karpuz ve kavunda 15-13 gram karbonhidrat bulunuyor. Diyabetli bir bireyin ara öğünde 200 gramdan fazla kavun ya da karpuz yememesi gerekiyor.

69

Beyaz ekmek

Ülkemizde çokça tüketilen beyaz ekmek de özellikle diyabeti olanlar için tehlikelidir. 25 gramlık 1 dilim beyaz ekmekte yaklaşık olarak 15 gram karbonhidrat vardır ve bu miktar tam buğday ekmeğinde de bu kadardır. Ancak tam buğday ekmeğini içeriğindeki lifler masum kılıyor. Tam buğday ekmeğiyle lifler sayesinde kan şekeri yavaşça yükselirken, beyaz ekmekle kann şekeri hızlı yükseliyor. Bu nedenle özellikle diyabeti olanlar beyaz ekmekten uzak durmalı.

79

Lavaş

İncecik görünümüyle ekmekten daha masum sayılan lavaş, aslında karbonhidrat deposu. Bir adet lavaş (yaklaşık 70-80 gram) neredeyse 2,5 dilim ekmeğe eş değer ve 40 grama yakın karbonhidrat içeriyor. Dürüm yapılırken genellikle 2 adet lavaş kullanıldığı düşünülürse 1 porsiyon dürümden 80 grama yakın karbonhidrat alınabiliyor. Bu miktar ise birçok insanın bir günde alması gereken karbonhidratın neredeyse yarısını oluşturuyor.

89

Unlu çorbalar

Çorbalara kıvam vermek için kullanılan un miktarı artıkça karbonhidrat miktarı da artıyor. Bir kase unlu bir çorbada en az 10 gram karbonhidrat bulunuyor. Diyabeti olan bir kişinin kan şekerini dengelemek için çorba içerken ekmek tüketmemesi gerekiyor.

99

Meyveli yoğurt-kefir

Yoğurt ve kefir önemli probiyotiklerdir. Ancak meyvelerle buluşunca tehlikeli olabiliyor. 200 gram meyveli yoğurt/kefir, 28 gram karbonhidrat içeriyor. Bu karbonhidratın az bir miktarı yoğurt/kefirden gelirken büyük çoğunluğu meyve şekeri olan fruktozdan ve 8 gramı şekerden geliyor.