Gülibik Kitap Özeti

CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi GİRİŞ Nitelikli çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtları, dil ve edebiyat öğretiminin bütünleyici nitelikteki en önemli araç-gereçleridir ve öğretimin amaçlarına ulaşılma sürecinde anahtar birer bileşen işlevi görürler (Aslan, ). En önemli amacı, okuma kültürü edinmiş bireylerin yetiştirilmesine katkı sağlamak olan bu ortamlarda kullanılan kitapların niteliği çok önemlidir. Çocuğun kitap okumaya yönelmesini, kitap okumayı sevmesini, kitapla etkili bir iletişime girmesini ve zamanla okuma kültürü edinmesini sağlayabilmek için kitapların kimi yapısal ve eğitsel özellikleri taşıması gerekir. Sever ( )’e göre, kitapların çocuğun gelişimine amaca uygun katkılar sağlayabilmesi için, öncelikle çocukla kitap arasında etkili bir iletişimin kurulabilmesi gerekir. Kitapların taşıdıkları özellikler, bu iletişimin niteliğini belirleyen temel öğelerdir. Çocukların görsel algılarının eğitilmesi sürecinde önemli işlevleri olan dış yapı özellikleri ya da biçimsel özellikler (büyüklük/boyutlar, kâğıt, kapak/cilt, sayfa düzeni, harfler, resimler) çocuğun ilgisini çeken ve onu kitaba yaklaştıran özelliklerdir. Sever, Dilidüzgün, Neydim ve Aslan ()’a göre bu özelliklerden biri olan boyutlar, ilkokul dönemindeki çocukların kitaplık oluşturmalarına ve düzen alışkanlıklarına katkı sağlayacak büyüklükte olmalıdır. Kitap, hacim ve ağırlık yönünden rahatlıkla taşınabilmelidir. Kâğıt, mat ve dayanıklı olmalı, çocuğun kitaba saygı duyabilmesi için harfler iyi okunmalı, renkler dağılmamalı, sayfalarda resimler ve yazılar üst üste binmemelidir. Kolay kırışmayan, yıpranmayan, göz sağlığı açısından uygun olan birinci ya da ikinci hamur kâğıtlar kullanılmalıdır. Çocuk kitaplarındaki kapak, çocukların kitaba yönelmesini sağlayan ilk uyarandır. Bu nedenle çocuk kitaplarında ön ve arka kapak tasarımı grafik sanatçısı/tasarımcısı tarafından yapılmalı; kapak resmi, çocuğun duygu ve düşünce üreterek metnin içeriğine yönelik hazırlık yapmasına katkı sağlamalıdır. Kapak kâğıdı sağlam kalın bristol kartondan yapılmalı, yıpranmayı önlemek için üzerine lak işlemi uygulanmalı, selofanla kaplanmalıdır. Çocuğun, kitaplığında aradığı bir kitaba kısa sürede ulaşabilmesini sağlamak amacıyla, forma sayısı yeterli ise sırt kısmına kitabın kimlik bilgileri yazılmalıdır. Cilt ise kitabın özgün biçimiyle kalıcılığını sağlayan bir özelliğidir. Çocuk kitaplarında cilt, sağlam ve özenli olmalıdır. Kitaplarda, tel zımba yerine, sırt kısmı tutkalla yapıştırılmış dikişli cilt yeğlenmelidir. Çocuklara seçilecek kitaplar düzgün ve çapaksız kesilmelidir. Sever vd. ()’ne göre yazı, resim, rakam, fotoğraf, karikatür gibi öğeler, sayfa düzenini oluşturan temel bileşenlerdir. Sayfa düzeninin estetiği, sayfanın izlenme ve okuma rahatlığı yaratmasıyla ilgilidir. Estetik bir sayfa düzeni, birçok öğeden oluşan uyumlu bir bütünü örneklendirerek çocukta güzele ilişkin bir duyarlık geliştirebilir. Harfler rahat izlenerek okunmalı, çocukların Türk abecesindeki harfleri tanımasına, sözcükleri kolayca okumasına olanak sağlamalıdır. Çocuğun gözünü yormayacak boyutlarda olmalıdır. Harflerin renk ve biçimleri, çocukların duraksaması, geriye dönüşlere başvurması gibi sorunlara yol açmayacak yalınlıkta olmalıdır. Satıra sığmayan sözcüklerin hece çizgisiyle bölünmemesi, sayfa sonlarına geldiği ve bitirilemediği için cümlelerin yeni bir sayfaya aktarılmaması gerekir. İlkokul dönemindeki çocuklara seslenen kitaplarda, oransal olarak resim ve yazı dengesi aranmalıdır. Okuma yazma becerisinin uygulamaya dönüştüğü yaş grubundaki çocuklara alınacak kitaplarda, üçte ikilik resim oranı yerini yazıya bırakmalı; yaşından başlayarak çocuklara sunulacak kitaplarda, yazılı metnin oranı gittikçe artırılmalıdır. Resimler, ilkokul çağındaki çocuklara görsel dilin (çizginin ve rengin) anlatım olanaklarını sezdirmeli; onların sanatsal uyaranları anlamalarına olanak sağlamalıdır. İç yapı ya da içerik özellikleri (konu, izlek/tema, plan, iletiler, karakterler, dil ve anlatım özellikleri) ise çocuğun kitapla etkili bir iletişim kurmasını, yeni kitaplar okuma isteğinin oluşmasını, yaşam ve insan gerçekliğini tanımasını sağlayan özelliklerdir. Çocuk kitaplarında işlenen konular çocukların geleceğe umutla bakmasını sağlamalıdır. Ele alınan izlek ve konuda aşırılığa kaçılmamalı; başka bir deyişle, bütünüyle iyimserlik ya da kötümserliğin işlendiği konulara yer verilmemelidir. Özellikle soyut düşünmeye başladıklarından yaş çocuklarına seslenen yapıtlarda, gerçekçilik ön planda tutulmalıdır. Çocuklar bu yaşlarda karşılaştıkları sorunlara ilişkin kendilerince yorumlar yapabilirler (Kardaş ve Alp, ). Özellikle gerçekçi anlatı türlerinde işlenen sorunlar; inandırıcı ve çocuğun içinde yaşadığı kültürel zemine CANLI & ASLAN Çetin Öner’in “Gülibik” adlı çocuk kitabının yapısal ve eğitsel ilkeler açısından incelenmesi Kapak-Cilt: Kapak resmi estetik ve kitabın konusuyla ilgilidir. Ana karakter olan çocuğun ve horozu Gülibik’in yer aldığı kapak, çocuğun ilgisini çekebilecek niteliktedir. Kapak tasarımı ve kapaktaki görsel, kitabın içeriğiyle uyumludur. Öykünün kahramanının, horozu Gülibik’e duyduğu bağlılığı duyumsatmaktadır. İçeriği yansıttığından çocuğun beklentilerini karşılamaktadır. Çocuğun duygu ve düşünce üreterek metnin içeriğine dönük hazırlık yapmasına katkı sağlayacak niteliktedir. Arka kapakta yer alan tanıtım yazısı, duygusal nitelikte bir yazı olup yazarın öyküyü kimlere armağan ettiğini içermektedir. Yazarın okuruna bu içten seslenişi de kitabın olumlu özelliklerindendir. Kitabın kenarları düzgün ve çapaksızdır. Bu bağlamda, Gülibik adlı yapıtın kapak tasarımı açısından başarılı olduğu söylenebilir. Cilt, sağlam ve özenlidir. Kitap, tel zımba yerine sırt kısmından tutkalla yapıştırılmıştır. Elle kavranması rahattır. Kapak, ince kartondan yapılmış; yıpranmasını önlemek için laklama işlemi gerçekleştirilmiştir. Oysa kapak kâğıdı sağlam kalın bristol karton olmalıdır. Forma sayısı yeterli olduğundan sırt kısmında kitabın kimlik bilgilerine yer verilmiştir. Özetle, kapak ve ciltleme açısından kitap, kapağının kalın karton olmayışı dışında, çocuğun kitaba yönelmesini, kitapla arkadaşlık kurmasını sağlayacak özelliklere sahiptir. Sayfa Düzeni: Sayfa kenarlarındaki boşluklar, göze hoş gelen ve çocuğa okuma rahatlığı sağlayacak biçimde düzenlenmiştir. Sayfalar, normal aralıklı satırlardan oluşmuş ve tek sütun halinde düzenlenmiştir. Sayfadaki sağ ve sol kenar boşlukları 1,5 cm, üst boşluk 1,6 cm, alt boşluk cm’dir. Metin-resim dengesi açısından incelendiğinde sayfaların genellikle metin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Kitabın sayfa düzeni, ilkokul dönemi öğrencileri (kitabın seslendiği yaş aralığı 12 yaş grubu olarak düşünülmüştür) için uygun özellikler taşımaktadır. Sayfa düzeni açısından kitap rahat okunmaktadır. Resim-metin ve sayfa kenarlarındaki boşluklar bir bütünün parçaları olarak göze hoş gelen bir uyum yaratmıştır. Harfler: Kullanılan harflerin punto büyüklükleri 12’dir. Kitap, harflerin büyüklüğü, rengi ve biçimi; kısaca okunabilirliği açısından seslendiği yaş grubu için uygundur; çocuğun rahatlıkla izleyip okuyacağı özelliklere sahiptir. Çocukların Türk abecesindeki harfleri tanımasına, sözcükleri kolayca okumasına olanak sağlayan; çocuğun gözünü yormayacak boyutlardadır. Harflerin renk ve biçimleri, çocukların duraksamasına, geriye dönüşler yapmasına yol açmayacak yalınlıktadır. Satıra sığmayan sözcükler hece çizgisiyle bölünmüş, sayfa sonlarına geldiği ve bitirilemediği için cümleler yeni bir sayfaya aktarılmamıştır. Resimler: Sanatsal niteliği yüksek resimlerin kullanıldığı Gülibik adlı yapıtın resimleyeni Orhan Peker’dir. Resimler, suluboya tekniğiyle renklendirilerek oluşturulmuş; kitapta ise siyah- beyaz olarak kullanılmıştır. Resimlerin kitapta siyah-beyaz basımlarının kullanımı, yapıtın etkileyiciliğinden bir şey eksiltmemekle birlikte yapıta ayrı bir boyut katmıştır. Her bir nitelikli görsel uyaran da bir metindir ve o da yazılı bir metin gibi okunabilir. Bu bağlamda, çizgiden çok lekelemeler biçiminde oluşturulan biçimler, görsellerin anlam katmanlarını çoğaltmıştır. Başka bir deyişle, okura bazı anlam boşlukları sunmuştur. Kitapta yer alan her bir resim bir tablo niteliğindedir. Çocuğun görsel beğenisini nitelikli bir biçimde yanıtlayan ve bu beğeniyi de yükseltecek yapıda resimlerdir. Dilsel metni tamamlar/bütünler nitelikte olan resimler, çocuğa anlatılan mekânı, mekânla birlikte orada yaşayan insanların duygu durumlarını da yansıtmaktadır. Tüm bunlarla birlikte okurun kendi duygu ve düşüncelerine yer bulabileceği anlam boşluklarıyla bezelidir. Resimler konuya uygundur, sayfa düzeni içerisinde birlik ve bütünlüğü sağlamıştır. Anlatılan konuyla ilgili olarak açıklayıcı ve yorumlayıcı niteliktedir. 80 sayfalık bu kitabın 24 sayfasında resim bulunmaktadır. Bu resimler; çocuğun görsel algısını, düşüncesini ve duyarlığını geliştirecek niteliktedir. Kitap, 10 yaşın üzerindeki çocuklara seslendiğinden, dörtte birinin resim, dörtte üçünün de yazı olması yönüyle dış yapı özellikleri açısından çocuğa görelik ilkesini yansıtmaktadır. Kısaca, resimler çocuğa özgü bir kurgu içinde sunulmuştur. Sözcüklerle anlatılanları, çocukların belleğinde canlandırabilmelerine olanak sağlayacak niteliktedir. Sanatçı

nest...

24408 24409 24410 24411 24412