Ek-fiil veya ek-eylemler, Türkçedeisim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerdenbileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir. Ek-fiiler -di, -miş, -se ve -dir'dir ancak sözcüklere bitişik olarak yazıldıklarında ses uyumlarına uyarak değişiklik gösterebilirler. İsim soylu kelimelerden yüklem yaparken, ek-fiilden sonra -im, -in, -sin, -iz, -siniz ve -lerşahıs eklerinden biri gelebilir.[1]
Ek fiiller Türkçede iki görevde kullanılır:
İsimlerden yüklem yapma[değiştir kaynağı değiştir]
-di, -dir ve -miş ek-fiilleri isim, sıfat, zarf gibi isim soylu sözcüklere eklenerek, cümlede ana yüklem olarak kullanılmalarını sağlar:
Kapıyı açan annemdi. (annem i-di)
Elma lezzetli bir meyvedir.
Bu bina ne kadar da yüksekmiş. (yüksek i-miş)
Yüklemler kullanıldıkları cümlelerde iş, oluş, hareket ya da durum anlatan kelimelerdir. Adlar kendi başlarına iş, oluş, durum ya da hareket anlatamazlar ve yüklem olamazlar. Adların yüklem olabilmesi, durum, zaman ya da dilek alabilmesi için ek-fiil alması gerekir. Bununla birlikte "-dir" ek-fiili bazen pratik nedenlerle, anlatım bütünlüğünü sağlamak için ya da yazı türüne bağlı olarak kullanılmayabilir. Bu şekildeki -dir ekine "gizli ek-fiil" denir ve yazı dilinde belirtilmek istendiğinde parantez içinde gösterilir.
Örnek:
Hayat çok güzel(dir).
Ben bir öğrenciyim(dir).
"Ben bir öğrenciyim." örneğindeki -im şahıs eki sıklıkla iyelik ekleri ile karıştırılır. İyelik ekleri, bir varlığın kime ait olduğunu belirtir. Ek-fiil ise fiilin zamanı ile ilgili bilgi verir:
Defne benim öğrencim(dir). iyelik eki + (ek-fiil)
Ben öğrenci-y-im(dir). 1. tekil şahıs eki + (ek-fiil) (y ise kaynaştırma harfidir)
"Okumak", yazmak, çizmek, göçmek" gibi bazı fiillerin geniş zaman kipi; aynı fiillerden yapım ekleri ile türetilmiş isimlerle aynı yazıma sahiptir (okur, yazar, çizer, göçer, gibi). Bu sözcüklerin ek-fiil almış hâlleri; geniş zaman kipleri ile karıştırılabilir. Ayırabilmek için bazen sözün gelişine, neyi îmâ ettiğine veya öznesine bakmak gerekir lâkin bazen de çözülemez. Meselâ "Siz o zamanlar yazar mıydınız?" sorusuna cevaben "Ben o zamanlar hem okur hem yazardım." cümlesinde okumak-yazmak fiillerinden mi yoksa okur ve yazar kişiliklerinden mi bahsedildiği meçhuldür.
Örnekler:
Eve gidince defterine yazarsın. (geniş zaman kipinin 2. tekil şahıs çekimi. Yazmak sözcüğü fiildir)
Sen çok iyi yazarsın(dır). (ek-fiilin 2. tekil şahıs çekimi. "Yazar" sözcüğü, "yazmak" fiilinden türetilmiş bir isimdir)
Sen çok iyi yazarsın(dır). (ek-fiilin geniş zaman 2. tekil şahıs çekimi. Yazmak kelimesi fiildir)
Sen çok iyi yazardın. (ek-fiilin geçmiş zamanın hikâyesi kipinde 2. tekil şahıs çekimi. "Yazar" kelimesi, "yazmak" fiilinden türetilmiş bir isimdir) (yazar i-di-n)
Sen çok iyi yazardın. (ek-fiilin geniş zamanın hikâyesi kipinde 2. tekil şahıs çekimi) (yazar i-di-n)
Fiilimsiler cümlede isim soylu sözcükler gibi davrandığından, ek-fiiller fiilimsilerin de yüklem olarak kullanılabilmesini sağlar:
En son istediğim şey buraları bırakıp gitmek(tir). (isim-fiil)
Ek-fiilin şartı (-se)[değiştir
Ek Fiil Nedir, Ne İşe Yarar? Ek Fiilin G&#;revleri Ve Ek Fiil &#;rnekleri Nelerdir?
Ek Fiil Nedir?
Ek fiil diğer adıyla ek eylem, isim soylu kelimelerin aldığı ek sayesinde cümlede yüklem olmasını sağlayan eklerdir. Her cümlede bulunan isim soylu kelimelere ek fiil getirilerek yüklem oluşturulabilir. Genelde ek fiil almış isim soylu kelimeler yükleme dönüşür.
Ek fiiller cümlede yüklem olacak isim soylu kelimeye çekim eki olarak eklenir. Kelimeye eklenen ek fiil kelimenin anlamını değiştirmiyorsa çekim eki olarak kabul edilir. Herhangi bir kelimenin yapısı değişiyorsa aldığı ek ise yapım ekidir.
Ne İşe Yarar?
Ek fiiller cümlede bulunan isim soylu kelimeye eklendiğinde kelime yüklem olur. Bu durumda kelime ek fiil almış olarak kabul edilir. Eğer bir kelime ek fiil alarak yüklem olarak gösteriliyorsa aynı zamanda bu kelime birleşik zamanlı fiil olarak da gösterilebilir. Yapısında herhangi bir değişiklik yapmadığı için de çekim eki almıştır.
Ek Almadan İsim Kelimeler İsim Fiil Olur mu?
İsim soylu kelimeler ek almadan tek başına herhangi bir cümlede yüklem olarak gösterilmez. Herhangi bir iş, oluş ve hareket gibi durum bildirmedikleri için yüklem olarak ifade edilemezler(Lezzet, okul, başarı vb.).
Ek Fiilin Görevleri ve Ek Fiil Örnekleri Nelerdir?
Ek fiil cümlede isim soylu kelimenin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmasını sağlar. Ayrıca bu ekler çekim ekleridir. Basit yapıya sahip fiilleri birleşik zamanlı fiil yapar.
- Bu yarışı senin kazanacağını herkes biliyordu. - Annem teyzemlere ziyarete gidecekmiş.
Ek fiil nedir? Örneklerle ek fiil, ek eylem
- Geçen yaz Ankara çok sıcaktı. - Bugünkü hazırladığın yemekler çok lezzetliydi. - Dün bana sokaktan el sallayan sen miydin? - Geçen yaz tatilde Mersin'deydim.