Sigorta Yaptırmak Caiz Mi

Sigorta yaptırmak caiz midir?

Sigorta helal mi? İslam, bir insanın öbür insana para vermesinin bir ticaret ve bilinen bir alışveriş üzerinden olmasını şart koşmaktadır. Mesela bir araç satın almak için müşteri olan birisi o aracı kaça alacağını net bir şekilde bilmeden ticaret yapamaz. Kaç para veriyor ve üzerine para ödediği şey nitelikleri itibariyle nedir, bilmek zorundadır. Sadece faiz değildir haram olan. Ticaretteki bu tür sorunlar da ticareti haram hale getirmektedir. Sigorta meçhul bir ödemenin adıdır. A şahsı B kurumuna lira veriyor, karşılığında ileride bir sıkıntı olursa -o sıkıntı da C sıkıntısı olsun- C sıkıntısı olursa onu karşılamayı taahhüt ediyor. Burada neyin ne kadar karşılanacağına dair ciddi bir sıkıntı var. Bu, İslam fıkhı açısından ticaretin caiz olmamasını gerektiriyor. Ben bu lirayı boşuna da ödemiş olabilirim bir yıllığına, katını alacak bir kar için de ödemiş olabilirim. Yani herhalde kar etmemle zarar etmem veyahut da bunu boşuna vermemle çok büyük bir menfaat için vermemin hiçbiri garantili değil. Öbür taraf için de, yani bu işletmeciliği yapan B tarafı için de durum böyledir. A’dan lira alıp onu olarak geri ödeme ihtimali de var. O ’ü hiç ödemeden cebine koyma ihtimali de var. Sigorta bu mantık üzerinde kurulu olduğu için fıkıhta bir yere oturmadığından yaklaşık seneden beri sigortacılık üzerine fıkıh açısından yapılan bütün ilmi çalışmalar ulemanın farklı zeminlerde yaptıkları kurul toplantıları ve diğerlerinde ‘sigorta helaldir’ diye net bir görüş çıkmamıştır. Hiç kimse fıkhın bu temel prensibini aşarak ‘sigorta helaldir’ diyemez. İslam’da yardımlaşma vardır ama sigorta bir yardımlaşma değildir, bir ticaret çeşididir. Bunun bir dezavantajı daha var, genelde sigorta şirketleri faiz kurumlarını besleyen alt yapıları oluşturmaktadır; bankalar büyük oranda veya tefeciler gibi, faktöring grupları büyük oranda sigorta işlemi yapmaktadırlar. Bu da sigortanın, faizin besi merkezi gibi durduğunu gösteriyor. Biz netice olarak Türkiye’deki Müslümanlar sigortayı nasıl değerlendireceğiz? Önce devletin kanunen vatandaşına ödeyeceksin dediği sigortaları zorunluluk ve devlet gücüyle tahsil edilen bir mantıkla gördüğümüzden caiz görürüz. Gerek emekliliğe kadar alınan sigortalar gerekse afet gibi belli nedenlerle devletin şu sigortayı yaptırmak zorundasın dediği mesela araç alırken araç almak için şu kadar sigorta ödeyeceksin yoksa ben seni karayollarına çıkarmam veya uçak-gemi işletiyorsun, şu kuruluşa şu sigortayı ödeyeceksin yoksa o işletmeciliği yapamazsın veya filan riskli ticareti yapıyorsun, filan ülkeden filan riskli malı ithal ediyorsun, filan sigortayı yaptır, seni gümrükten geçirmem diyorsa, bu caizdir. Öbür türlü Müslümanın işini gücünü bırakması veyahut araç almaması filan ithalatı yapmaması gibi bir sonuç gerekir. Şeriatımız böyle bir zorluğa Müslümanları itmiyor. Bunun dışında en önemli sigorta sorularından biri kasko türü sorulardır. Yani devletin, vatandaşının kullandığı aracı çalınmaya karşı, terör eylemlerine karşı garanti etmediği ne yapayım demeye getirdiği bir yasa uyguladığı dönemlerde Müslümanlar mesela kaliteli bir aracını sigorta yaptırsalar caiz midir diye bir soru sorulacak olsa buna vereceğimiz cevap şudur: Sigorta İslam’da caiz değildir. Ama vatandaşın arabasının bir çöp sepeti kadar değerli tutulmadığı ortamlarda Müslüman kaskoya zorunluluk hissedebilir. Aksi takdirde Müslümanın iyi bir makinenin bulunduğu bir fabrikayı koruması mümkün değil. Bir Müslümanın iyi bir arabaya hatta normal bir arabaya bile binmesi mümkün değil. Burada zorunluluk var mı ya da ne kadar var? Sorusunun cevabı mü’minin kalbiyle Allah arasında gelip giden bir sinyal üzerinden verilir. Ama hayat sigortası gibi filan türden keyfi sigortalar için aynı şeyi söyleyemeyiz. Fıkhı bu kadar genişletmenin ve menfaatlerimiz için kullanmanın doğru olmadığını düşünüyoruz.

Soru-() Sigorta, kasko, hayat sigortası caiz midir?

Soru:
Sigortaya nasıl bakıyorsunuz? Acaba kaskolar da caiz olan sigortaya girer mi, hayat sigortasına uygun değil diyorlar ne buyurulur?

Cevap:
İslam'a uygun olan bir sigorta kurumu oluşturmak mümkündür. Malezya'da böyle bir kurum vardır ve başarı ile işletilmektedir. Bu sigortanın esası şudur: Malını sigorta ettirmek isteyenler sigorta kurumuna gelip "üye" olurlar ve belli bir -yıllık, aylık- bedel öderler, bu para onların namına kaydedilir, toplanan paraların belli bir miktar hasarları ödemek için ayrılır, geri kalan ile yatırım ve ticaret yapılır, buna da bütün üyeler ortaktır, bu ticaretin geliri bazen o kadar olur ki, hem bütün üyelerin "bu şekilde sigortalı" hasarları ödenir, hem de üstüne para kazanırlar. Gelir fazla olmazsa hasarlar fondan (toplanan paradan) ödenir. Kurumun giderleri de yine fondan ve ticari, gelirden karşılanır.
Türkiye'de böyle bir sigorta kurumuna izin verilmedi. Bu sebeple -yani İslam'a uygun olan sigorta kurumu bulunmadığı için- ve müslümanların da araba, ev, dükkan, mal, sağlık gibi değerlerini hasar ve zarara karşı yardımlaşarak korumaya (zarar gördüğünde yerine koymaya, yaptırmaya, tedavi, ettirmeye) ihtiyaçlar olduğu için, mevcut sigorta şirketlerine bunları sigorta ettirmeleri -fıkıhta zaruret sayılan bu ihtiyaç sebebiyle- caizdir. Kasko da böyledir. Hayat sigortasının hasar, zarar ve ortaklaşa telafi ile bir ilgisi yoktur; hayat sigortası para verip karşılığında para alma esasına göre işler; bu sebeple faizciliğe girer ve caiz değildir.

YAZININ başlığını okuyunca eminim, bu devirde böyle de soru mu olur diye tepki göstereceksiniz.

Son haftalarda bazı okuyuculardan bu yönde sorular alana kadar ben de sigortanın caiz olup olmadığı tartışmasının çok eskilerde kaldığını düşünüyordum.

Çünkü biliyorum ki, bu ülkede hayat sigortasının ilk çıktığı yıllarda, sigorta şirketleri bazı kesimlerden, "Ne zaman öleceğime siz mi karar vereceksiniz, Allah’ın işine ne karışıyorsunuz" şeklinde çok ciddi tepkiler almışlardı. Aradan geçen zaman içinde ki, nereden bakarsanız bakın 20 yıla yakın bir süre geçti, artık bu yorum ve tartışmaların bitmiş olması gerekiyordu. Ama görünen o ki, bitmemiş. Sadece hayat sigortasının yerini şimdilerde bireysel emeklilik almış.

Bu konuda internette bir araştırma yaptım. Öyle sorular var ki, şaşırmamak elde değil. Özel emekliliğin dine uygun olup olmadığını sorandan tutun da, otomobile kasko sigortası yaptırmanın caiz olup olmadığını merak edenine kadar Hatta sigorta şirketinde çalışmakla günah işleyip, işlemediğini soran bile var. Ve bunların sayıları öyle azımsanacak boyutlarda da değil.

ÇALIŞMAK BİLE GÜNAH

Hadi, bu soruları soranlara diyecek bir sözüm yok. İnsanlar merak edip, sorabilirler. Bundan daha da ilginci din uzmanlarının ya da kendini uzman zannedenlerin bu sorulara verdikleri cevaplar. Daha doğrusu fetvalar.

Şimdi bu fetvalardan birkaç örnek vereyim Bireysel emeklilik tamamiyle faiz olarak karşımıza çıktığında özel emeklilik şirketlerinden uzak durulması gerekiyormuş.

Devam ediyoruz Eğer faizsiz çalışan bir sigorta şirketi varsa ancak bu şirketlerde işe girilip, çalışılabilirmiş. Tüm bunlar arasında bir görüş var ki, işte bu en ilginci. İslami ölçülere uygun bir sigorta nizamı kurmak mümkünmüş. Bu hususta çalışma yapılmalı, dindarlar biraraya gelerek fon meydana getirmeliymiş.

FETVALARA GÖRE SİGORTA OLMAZ

Örnekleri daha fazla çoğaltmayacağım. Bu görüşlere, daha doğrusu fetvalara bakacak olursanız; bugün, bireysel emeklilikten kasko sigortasına, sağlık sigortasından işyeri sigortasına kadar hiçbir sigorta caiz değil, dolayısıyla da yaptırılmamalı.

Şimdi diyeceksiniz ki, sigortacının caiz olup olmadığı yönünde senin yorumun nedir. Açıkçası bu konuda bir yorumda bulunmak istemiyorum. Çünkü artık bu devirde bu konunun tartışılması bana pek de anlamlı gelmiyor. Ama yine de şunu söyleyeyim.

Sigortacılığın özünde havuz sistemi vardır. Sigorta yaptıranların ödedikleri primler havuzda toplanır. Nasıl ki, kişiler varlıklarını korumak için sigorta şirketine sigorta yaptırıyorsa, şirketler de kendilerini yurtdışına sigortalatırlar. Buna da reasürans denir. İşte sigortalıların yatırdıkları ve havuzda toplanan bu primlerle sigortacılar, dünyanın büyük reasürans şirketlerinden koruma satın alırlar. Herhangi bir hasar olduğundan da hasarı ödeyen reasürans sistemidir. Yoksa, toplanan primlerle hasar karşılanmaya çalışılsa, ortada bir tane sigorta şirketi bulamazsınız.

KÁR VEZARARA ORTAKSINIZ

En basit haliyle sigortacılık sistemi böyledir. Bu kadar komplike ve global bir sistemde faizin haram mı, helal mi olduğunun tartışılacak bir tarafı yoktur. Evet, sigorta şirketleri gerek sermayelerini gerekse de karlarını, kısacası parayı çalıştırırlar. Buradan elde ettikleri gelirle de sadece şirket giderlerini karşılama yoluna giderler.

Bu anlattıklarımızdan sonra gelin farklı bir senaryo ortaya koyalım. Daha doğrusu yukarıda yer verdiğimiz fetvalar paralelinde bir örnek verelim. Büyük bir tesisisiniz var ve bunu da sigortalattınız. Bir hasar meydana geldi. Sigorta şirketiniz size "Sizin primlerinizi kar payı esasına göre değerlendirdik, beklediğimiz sonucu alamadık, kusura bakmayın hasarınızı ödeyemeyeceğiz" derse tepkiniz ne olur.

Ya da yıllarca özel emeklilik şirketinize prim yatırmışsınız. Sıra emekliliğinizi haketmeye geldiğinde şirketiniz size, "Beklenen olmadı, yatırdıklarınızı bile veremeyiz" derse ne olacak.

Malumunuz kar payı esasında, kara da ortaksınız, zarara da.

DİYANET’E GÖRE SİGORTA CAİZ

Tüm bunlara rağmen, "Kardeşim ben kaderciyim, evimi de, işimi de, sağlığımı da, aracımı da Allah’a emanet ederim, sigorta falan yaptırmam" dersin, diyecek bir şey yok. Ama unutmamak lazım ki, bu ülke kadercilikten çok çekti. Her deprem sonrası, her sel felaketinde birileri bize yardım etsin diye bekledik. Kaderciysek o zaman öyle kalalım, kimseye el açmayalım, ’Allah’ın takdiridir’ deyip geçelim.

Son olarak yazımı, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bu konuda yaptığı bir açıklamadan alıntı yaparak bitireyim. Bu hem okuyucularımın bana sordukları sorulara cevap olur, hem de sigortanın caiz olup olmadığını merak edenlere "Sigorta, meydana gelen zararın yalnızca riske maruz kalanın üzerinde kalması yerine, sigortalıların ödedikleri primlerden ödenen tazminat yoluyla bütün sigortalılara dağıtılmasını ve böylece felaket ve kazaların zararının hafifletilmesini gaye edinmiş karşılıklı taahhüt ve yardımlaşmaya dayanan bir sistemdir. İslám’ın, sosyal ve iktisadî hayata dair bütün düzenlemelerinin hedefi, hak ve görevlerde, mutlak manada karşılıklı yardımlaşma ve kefálet esasına dayanan bir toplum meydana getirmektir. Buna göre sigorta İslám dinindeki bu yüce hedefe aykırı değildir."