Rusya Swift Sisteminden Çıkarılırsa Ne Olur

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, dün gece Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılacağını açıkladı. Peki SWIFT nedir ve Rusya'nın SWIFT sisteminden çıkartılması ne anlama geliyor? Bu yaptırım, önemli Rus bankalarının küresel finansal sistemden büyük ölçüde kopartabilir.

funduszeue.info

Yayınlanma: - 27 Şubat Güncellenme:

Rusya’nın Ukrayna’ya dönük askeri müdahalesi nedeniyle Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, dün gece Rusya’ya dönük yeni yaptırımları açıkladı. Yaptırımlar arasında Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkartılması da yer aldı. Ayrıca batılı güçler Rusya Merkez Bankası’nın rezervlerini kullanmasını engelleyecek ve kurumlara yeni yaptırımlar uygulayacak.

Leyen, “Avrupa Birliği ve ortakları, Putin'in savaş makinesini finanse etme yeteneğini sekteye uğratmaya çalışıyor. AB liderlerine şu önlemleri önereceğim, belirli sayıda Rus bankasının SWIFT'ten kaldırılmasını sağlamayı taahhüt ediyoruz .Bu, bankaların uluslararası finansal sistemden kopmasını ve küresel olarak faaliyet gösterme yeteneklerine zarar vermesini sağlayacak” dedi.

Söz konusu yaptırımla Rus ihracat ve ithalatına dünya çapında sınırlama geleceğini belirten Leyen, “SWIFT, dünyanın en yaygın bankalar arası ödeme sistemidir. Bankaların bu sistemden çıkarılması, finansal işlemlerinin çoğunu dünya çapında yürütmelerini engelleyecek ve Rusya'nın ihracat ve ithalatını etkin bir şekilde engelleyecektir” diye konuştu.

Konu ile ilgili SWIFT’den yapIlan açıklamada, kurumun yaptırımlar üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını ve bunları uygulama kararının hükümetlere ait olduğunu duyuruldu. Açıklamada, “Belçika yasalarına göre kurulmuş olduğumuz için yükümlülüğümüz, ilgili AB ve Belçika düzenlemelerine uymaktır” denildi.

Peki SWIFT sistemi nedir ve Rusya bu sistemden atılırsa ne olur?

SWIFT NEDİR?

’te kurulan SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication / Dünya Bankalar Arası Finansal Telekomünikasyon Derneği), merkezi Belçika’da bulunan ve dünya genelinde ’ün üzerindeki ülkeden 11 binin üzerinde banka ve finansal kurumun kullandığı mesajlaşma sistemine verilen isim.

SWIFT, tek bir kurumun kendi sistemini geliştirmesini ve tekel olmasını istemeyen Amerikan ve Avrupa bankaları tarafından ortak bir şekilde yaratıldı. Sistem ABD ve İngiltere Merkez Bankaları da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki büyük merkez bankalarıyla ortaklaşa bir şekilde Belçika Merkez Bankası tarafından denetleniyor.

SWIFT sistemi ile her gün trilyonlarca dolar el değiştirirken, günde 40 milyondan fazla mesaj gönderiliyor. Bu mesajların yüzde 1’inden fazlasının Rus ödemelerini içerdiği düşünülüyor.

RUSYA SWIFT’TEN ÇIKARTILIRSA NE OLUR?

Bir ülkenin SWIFT’den çıkarılması, kilit bankaların küresel finansal sistemden büyük ölçüde kopacağı anlamına geliyor. Moskova’nın SWIFT’den dışlanması sonrası Rus bankaları, diğer ülkelerdeki bankalarla güvenli bir şekilde iletişim kurmak için alternatif yollar arayacak.

SWIFT’ten çıkartılan Rus kuruluşlar, SWIFT tarafından sağlanan normal sorunsuz ve anlık işlemlere erişimi kaybedecek. Rus bankaları ile işlem yapan finansal ve ticari kuruluşlar bu bankalarla doğrudan anlaşma kurmak zorunda kalacak. Bu da gecikmeler ve ek maliyetler yaratacak.

Rusya Merkez Bankası daha önce olası bir yaptırımdan korunmak için Mir adı verilen bir ödeme sistemi geliştirmişti. Ancak, şu anda sadece birkaç yabancı ülke bu sistemi kullanıyor. Yaptırımlar nedeniyle bu sistemin yaygınlaşması bekleniyor.

Bloomberg’in aktardığına göre, batıcı bir düşünce kuruluşu olan Atlantik Konseyi’nin JeoEkonomi Merkezi direktörü Josh Lipsky konu ile ilgili, “Rusya’yı SWIFT’den çıkarmak önemli bir adım ama sihirli bir değnek değil. Rus bankalarının faaliyet göstermesi için hala alternatif yollar var. Bu yüzden mesajlaşma sistemine değil paraya odaklanmak önemli” değerlendirmesinde bulundu.

İRAN BÜYÜK KAYIP YAŞADI

Daha önce İran, Tahran’ın nükleer programında yaşanan gelişmelerin ardından yılında SWIFT’den çıkarılmıştı.

İran sistemden yılında men edilmişti. Sistemden dışlanan ülke, petrol ihracat gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaretinin yüzde 30’unu bu yüzden kaybetti.

ABDAvrupaAvrupa BirliğiBelçikadarbeDünyaİngiltereİranMoskovaPutinRusyaTahranTürkiyeUkraynauygulama

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Moskova'ya yönelik daha sıkı ekonomik yaptırım baskılarını arttırdı. Yeni ekonomik yaptırım seçenekleri arasında Rusya'nın belirlenen bazı bankalarının dünyanın ana ödeme ağı olan SWIFT'ten çıkarılması da var.

SWIFT yaptırımının Rus ticaretini vuracağı ve Rus şirketlerinin iş yapmasının önüne büyük engel oluşturacağı belirtiliyor.

SWIFT nedir, SWIFT yasağı Rusya'yı nasıl etkiler, Batılı ülkelerin harekete geçmesini zorlaştıran ne?

SWIFT nedir?

SWIFT yani "Dünya Bankalararası Finansal İletişim Topluluğu" sınır ötesi ödemeleri hızlandıran ve böylece uluslararası ticareti kolaylaştıran bir mesajlaşma sistemi. SWIFT sistemine bağlı bankalar sistem içindeki diğer bankalarla ödemeler için ilişki kurabiliyor. Mesajların güvenli olması sayesinde ödeme talimatları genellikle sorgulanmadan yerine getiriliyor.

Bankalara yüksek hacimde işlemi hızla yapmasına imkan veren bu sistem uluslararası ticaretin finansmanının ana mekanizması haline geldi. SWIFT'in yıllık değerlendirmesine göre platform üzerinde yılında her gün 38 milyon "SWIFT FIN mesajı" gönderildi. Her yıl trilyonlarca dolar sistem üzerinden aktarıldı.

SWIFT kime ait?

SWIFT 'lerde servis kullanıcısı binlerce üyenin işbirliği ile kuruldu. Merkezi Belçika'da bulunan SWIFT yıllık değerlendirmesine göre 'de 36 milyon euroluk mütavazı bir kar elde etti. Platform kar amacından çok bir hizmet olarak işletiliyor.

'den fazla ülkede 11 binden fazla mali kurum tarafından kullanıln SWIFT'in 25 üyeli yönetim kurulunda Rusya Merkezi Takas Kurumu Başkanı Rus ekonomist ve uzman Eddie Astanin de yer alıyor.

SWIFT yasağının neden ciddi sonuçları olabilir?

Rus bankaları SWIFT'ten çıkarılırsa bu ülkenin dünya finans piyasalarına erişimi kısıtlanacak.

Rus bankaları ödemeler için telefonlar, mesajlaşma uygulamaları ya da elektronik postalar gibi diğer kanallarla ödeme yapabilir. Bunlar Rus bankalarına yaptırım uygulamayan diğer ülke bankalarına ödeme yapma imkanı tanıyabilir ancak alternatiflerin daha az etkin ve güvenli olması sebebiyle işlem hacmi düşebilir ve maliyeti artabilir.

Rusya'ya getirilecek SWIFT yasağı diğer ülkeleri nasıl etkiler?

• Eğer Rus bankaları SWIFT'ten çıkarılırsa ihracatçılar Rusya'ya mal göndermeyi daha riskli ve daha pahalı bulabilir.
• Rusya imal ürünlerin en büyük alıcı pazarlarından biri. Dünya Bankası verilerine göre Hollanda ve Almanya Rusya'nın ikinci ve üçüncü en büyük ticaret ortakları. Ancak Rusya'nın her iki ülke için en fazla ihracat yapılan ilk 10 ülke listesinde bulunmadığına dikkat çekiliyor.
• Bu yasak Rus ürünlerini satın alan yabancı alıcıları potansiyel olarak alternatif tedarikçi arayışına yöneltebilir. Ancak Rus doğal gazı ve petrolü söz konusu olduğunda yabancı alıcıların alternatif bulması güçleşebilir.
• Avrupa Komisyonu'na göre Rusya Avrupa Birliği'nin en büyük ham petrol, doğal gaz ve katı fosil yakıt tedarikçisi. Bu nedenle AB kaynaklarına göre bu aşamada Rusya'nın sistemden çıkarılmasının kabul edilmesinin önünde güçlükler bulunuyor.

SWIFT ne yapabilir?

Geçmişte SWIFT belirli ülkelere yasak getirilmesine karşı çıkmıştı. Kendini tarafsız olarak tanımlayan platform siyasi baskılar sonucu kurumların sistemden çıkarılması kararı almayacağını belirtiyor.

SWIFT ekonomik yaptırımlara bağlı mı?

SWIFT'in Belçika merkezli olması platfomu ekonomik yaptırımlar da dahil Belçika ve AB kurallarına bağlı hale getiriyor.

SWIFT'in internet sitesinde "Yaptırımlar dünyadaki farklı yargı yetkisi altında bağımsız olarak dayatılıyorken SWIFT hangi yargı yetkisinin uyguladığı yaptırım rejimini takip edeceğini keyfi olarak seçemez" deniliyor.

Mart 'de AB SWIFT'i Tahran'ın nükleer programıyla bağlantılı olarak uygulanan yaptırımlar kapsamındaki İranlı şirketlere ve bireylere hizmet vermesini engellemişti. Bu listede merkez bankası ve başka büyük bankalar da bulunuyordu.

SWIFT'in Rusya'ya karşı alınabilecek yaptırımlar karşısında nasıl bir tavır takınacağı henüz bilinmiyor.

Rusya'nın SWIFT'e erişiminin engellenmesi çağrıları Rusya yılında Kırım'ı ilhak ettiğinde de dile getirilmiş ancak hayata geçirilmemişti. Öte yandan Rusya SWIFT'e alternatif bir mesajlaşma sistemi olan SPFS'yi geliştirmişti.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ile birlikte uluslararası kamuoyundan ardı ardına yaptırım açıklamaları geldi. Ancak bu yaptırımların arasında en etkili konu başlıklarından biri Rusya’nın SWIFT sisteminden çıkartılma kararı oldu.

Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısaltması olan SWIFT için en doğru tanım uluslararası ödemeler ağı olarak öne çıkıyor.

Bu sistem tüm dünya ticaretinde kilit bir role sahip. Bu yüzden Rusya'nın sistem dışında kalması hem ticari hem de finansal hizmetlerin büyük oranda durmasına neden olabilir. Bu da Rusya üzerindeki ekonomik baskıyı arttıracak.

Ancak burada Türkiye'yi de çok yakından ilgilendiren bir ilişki var. O da Türkiye'nin enerjiden gıdaya, turizmden tekstile kadar çok sayıda sektörde Rusya ile olan güçlü ticareti. Geçtiğimiz yıl Rusya ile ikili ticarette yaklaşık 35 milyar dolarlık bir hacim yakalayan Türkiye için bu aynı zamanda büyük bir ekonomik zorluk sürecini de beraberinde getirebilir.

DW Türkçe'ye değerlendirmelerde bulunan Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir Politikaları eski Genel Müdürü ve eski IMF Ekonomisti Dr. Burcu Aydın Özüdoğru’ya göre Rusya ekonomisindeki bir daralma veya yaptırım Türkiye'yi de yakından ilgilendiriyor. Gıda, turizm ve müteahhitlik gibi alanlarda çok büyük bir ticari ilişkinin bulunduğunu belirten Özüdoğru, "Rusya’nın ödeme sistemleri konusunda yaşayacağı problemler Türk şirketlerinin ihracat yapma kapasitesini  zorlayabilir ve tahsilat süreçlerini geciktirebilir" diyor.

Rusya ile Türkiye'nin ikili ticaretinde ilk akla gelen sektörler turizm ve gıda oluyor.

Alternatif pazar arayışı

Rusya'nın Türkiye'nin gıda ithalatında çok önemli bir yere sahip olduğunu belirten Tayaş Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Kazım Taycı, "SWIFT engeli bizim Rusya olan ticaretimizi ciddi ölçüde engeller. Bugün itibarıyla Rusya'dan ithalat konusunda ciddi bir sıkıntı yaşamıyoruz. Ruslar ile şu an görüşüyoruz. Ama bu kararların daha kapsamlı uygulanması bizim için uzun vadede büyük bir problem oluşturacaktır. Sonuçta bir un fabrikası Rusya’dan buğday alıyor ve onun ödemesini bu sistem üzerinden yapıyor. İç tüketim için bir sıkıntı görülmese de biz şimdiden alternatif pazar arayışına girdik. B ve C planlarımızı devreye almak için çalışıyoruz. Buğday ithalatı yapabileceğimiz ülkeler üzerine yoğunlaşıyoruz” diye konuştu.

Gıda sektörü alternatif pazar arayışına girerken turizmciler ise Rusya pazarının yerinin Türkiye için çok stratejik olduğunu başka bir ülke ile doldurulamayacağını ifade ediyor.

Turizmci nasıl ödeme alacak?

Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Batı Akdeniz Bölge Temsil Kurulu Başkanı Özgen Uysal, Rusya'nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle beraber rezervasyonların durduğunu söyledi. Yeni rezervasyon alamadıklarını belirten Uysal, "Turizm sektörü için çok kritik bir pazar. Ülkenin SWIFT sisteminden çıkarılması demek turizmcinin verdiği hizmetin ödemesini alamaması demek. Nasıl olacak? Eskisi gibi çanta ticareti mi yapacağız? Kripto para ile mi ödeme olacak? Bunlarla ticaret olmaz. Büyük bir belirsizlik var" ifadelerini kullandı.

Turizmciler Rus halkının ekonomik endişelerinin artmasının ve Ruble’nin hızla değer kaybetmesinin de Türkiye turizmi için olumsuz bir fotoğraf ortaya çıkaracağını düşünüyor.

"Hava sahası kapanırsa biteriz"

Üstelik Uysal, turizmcinin asıl endişesinin hava sahası sorunu olduğunu söylüyor. Buna göre turizme en büyük darbeyi Türkiye'nin de diğer Avrupa ülkeleri gibi hava sahasını Rus uçaklarına kapatması vurabilir. "İşte o zaman turizmciler dükkân kapatır. Biteriz" diyen Uysal, "Tek umudumuz bu işgalin ve savaş halinin sonlanması. Ukrayna ve Rusya’daki olayların Türkiye'yi etkilememesi imkânsız. Gözlerimiz yapılan toplantılarda. Umarız savaş en kısa sürede sonlanır. Durum hızla normale döner ve etkilerini daha fazla yaşamayız" şeklinde konuştu.

Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor

Rusya ekonomisinde yaşanan sıkıntıların Türkiye'yi her alanda etkileyebileceğini anlatan ekonomist Dr. Burcu Aydın Özüdoğru şöyle konuştu:

"Bu etkilerden birisi de finansal kırılganlık göstergeleri. Aslında bunu da görmeye başladık. Geçtiğimiz hafta Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile beraber Türk Lirası Dolar karşısında hızla değer kaybetti. Şu an biraz toparlanma olsa da önemli bir riski işaret ediyor. Ayrıca şu aşamada önemli risklerden birisi de kur korumalı mevduat sistemi üzerinden üstlenilen garantiler. Son verilere göre sistemde yaklaşık milyar lira birikti. Örnek vermek gerekirse kur veya altına karşı verilen garantilerde mevduat faiz oranı yüzde Orada kurun her bir puanlık yükselişi kamu maliyesi açısından 5 milyar dolarlık maliyet demek."

"Enflasyonu tetikler"

Doğalgaz, petrol ve kurdaki yukarı yönlü çıkışın enflasyon üzerindeki baskıyı arttıracağını belirten Özüdoğru, Türkiye'nin, Rusya ve Ukrayna'dan önemli ölçüde tahıl ithal ettiğini hatırlattı. Her ülkede uzun sürecek sıkıntıların Türkiye'deki gıda fiyatlarının üzerinde de olumsuz etkisi olabileceğini söyleyen Özüdoğru, "Ayrıca turizmde de önemli bir kayıp söz konusu. Tüm bunlar ekonominin her alanında kendini gösterebilir" dedi.

Peki Rusya ile ticarette yerel parayla ticaret bu konuda bir rahatlama sağlayabilir mi?

"Yerel para ile daha zor"

Dolar ve Euro’nun uluslararası ticarette vazgeçilmez bir ağırlığının bulunduğunu dile getiren Özüdoğru, şöyle konuştu:

"Hatırlarsanız İran’a uygulanan yaptırımlar nedeniyle Halkbank ABD’de ciddi suçlamalarla karşı karşıya kalmıştı. Ticarette buna dikkat edilecektir. Türkiye, Ruble gibi farklı para birimlerine yönelebilir ama burada Dolar ve Euro'nun dışına çıkması da kısa vadede pek mümkün değil gibi görünüyor. Bu geçiş çok kolay olmayacaktır."

"Rusya’nın üzerinde ciddi etkisi olacak"

Son olarak Rusya'ya uygulanacak yaptırımların Rus finansal sistemi üzerindeki ciddi etki bırakacağını vurgulayan Özüdoğru bunları şöyle açıkladı:

"Rusya Merkez Bankası faiz oranlarını yüzde seviyesinden yüzde 20'ye çıkardı. Ama buna rağmen Ruble, Dolara karşı yüzde 30'a yakın değer kaybetti. Yaptırımlar, Rus halkının bankacılık sistemine olan güvenini de etkileyecek. Özellikle SWIFT engellemesi bu konuda bir bankacılık krizine ve Ruble’nin daha da hızlı değer kaybetmesine neden olabilir. Ama dileğimiz barış müzakerelerinin başlaması ve bu etkilerin de yaşanmaması" diye konuştu.

Emre Eser

© Deutsche Welle Türkçe

Bize yazın