Periferik Yayma Formül Lökosit Manuel

LÖKOSİT FORMÜLÜ (PERİFERİK YAYMA)

Gerekli Malzemeler:
1-Mikroskop
2-Lam
3-Lamel
4-Lanset, alkol, pamuk
5-May-Grünwald, Wright veya Giemsa boyası
6-Distile su
Yayma Preperatının Hazırlanması:
a) Lam metodu:
1- Lam, alkol ve sıcak su ile yıkanıp kurulanır. Temizlenen lam kirlenmemesi için kenarından tutulur.
2- Kan alınacak parmak alkol ile temizlenerek, hafifçe sıkılır. Steril lansetle delinir. Kuru pamukla ilk damla silinir.
3- Parmak aşağı doğru çevrilir. Lama değdirmeden mercimek tanesi büyüklüğünde kan damlası lamın bir kenarına alınır.
4- İkinci bir lamın kısa kenarı kan damlasına 30⁰ açıyla değdirilir. Kan iki cam arasında ikinci lamın kenarı boyunca yayılana kadar beklenir.
5- Üstteki lam ters yönde ve iki lam arası açı değiştirilmeden ileri doğru yavaş ve sabit bir hızla hareket ettirilir. Bu hareketin yavaş yapılması kanın ince yayılmasını sağlar.
6- Lamın kenarına kan alınan kişinin adı yazılır ve havada kurutmaya bırakılır.
Tekniğe uygun iyi bir yayma yapabilmek için aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir. Aksi halde basit gibi görünen bu metoda başarı sağlanmaz.
1. Yayılan kan damlası büyük ise yayma çok kalın olacaktır ve hücrelerin morfolojik incelemesi mümkün olmayacaktır.
2. Kan damlası çok küçük ise yayma gereğinden fazla ince olacaktır.
3. Lamları birbirine fazla sürterek yayma yapılmış ise hücreler bu travma ile parçalanır, yaymada fazla miktarda artefakta rastlanır.
4. Lamın kenarı düz değil ise yayma esnasında lam üzerine iyice değmez. Alınan yayma yeterli değildir.
5. Lamın yeterince temiz olmaması veya yayma esnasında üzerine pudra, su, toz, v.s. dökülmesi yaymanın bozulmasına sebep olur.
6. Kan damlası lam üzerine alınır alınmaz yayma yapmalıdır. Gecikirse beyaz kürelerin dağılımı değişir. Büyük lökositler yaymanın ince kenarlarında toplanır. Eritrositlerde rulo teşekkülü, trombositlerin kümeleşmesi görülür.
b) Lamel Metodu:
1- Lamelin iki ucu başparmak ve işaret parmağı arasında tutulur.
2- Küçük bir damla kan lamel üzerine damlatılır.,
3- Diğer el ile ikinci bir lamelin iki ucu baş parmak ve işaret parmağı arasında tutulur.
4- İkinci lamel birinci lamele temas ettirilir. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi köşeler birbirine değmeyecek şekilde yerleştirilir. Kan damlası iki lamel arasında yayılır.
5- Lameller birbiri üzerinden horizontal olarak kaydırılarak çekilir.
6- Yayma yapılan yüzler, yukarıda tutulmasına dikkat edilerek lameller havada bir süre kurutulur ve boyamaya hazır hale gelir.

Önemli noktalar:
1- Parmak ucu veya topuktan kan alınırken cilt lamelle temas etmemelidir.
2- Lamele kan alınır alınmaz ikinci lamelle derhal temas ettirilip yayma yapılmalıdır. Lamel üzerinde kanın 3-5 saniye beklemesi trombositlerin ve beyaz kürelerin kümeleşmesine, eritrositlerin rulo yapmasına neden olur.
Yayma Preperatının Boyanması:
a) Papenheim Metodu İle Boyama:
1- Lam yayılmış tarafı üste gelecek şekilde bir küvetin veya cam kabın üzerine yerleştirilmiş iki çubuk üzerine konur.
2- Lamın üzeri May-Grünwald boyasıyla örtülür. 3dk. Bekledikten sonra üzerine distile su eklenir. 5dk.sonra dökülerek bol distile suyla yıkanır.
3- Giemsa boyası 1ml. suya 1damla şeklinde sulandırılarak preperat üzerine dökülür. 15dk. Sonra boya dökülerek bol distile suyla yıkanır.
4- Preperatın altı musluk suyuyla yıkanır ve havada kurutulur.
b) Wright Metodu İle Boyama
1- Lamın üzerine bütün preperatı kaplayacak şekilde Wright boyası dökülür, 1 dk. bekletilir.
2- Wright tampon çözeltisinden veya pH 6,7 olan sudan boyanın damlası kadar damlatılır. 3 dk. bekletilir.
3- Karışım dökülür, tampon çözeltiyle yıkanır, havada kurutulur.
Periferik Yaymanın İncelenmesi:
Yayma incelenirken lamelin üzerine 1 damla sedir yağı damlatılır. İmmersiyon objektifinden incelenir. Preperatta her üç tip kan hücresi de incelenir.
1- En çok görülen ve bütün alanı kaplayan hücreler eritrositlerdir. Bikonkav yapıları nedeniyle ortaları daha açık boyanır ve içi boş halkalar şeklinde görülürler. Çekirdekleri yoktur. Ancak ender olarak içinde çekirdek kalıntıları olan eritrositler (retikülosit) görülebilir. Eritrositler boya tutuşlarına göre Hipokrom, Hiperkrom veya normokrom olarak, hücre büyüklüklerine göre Makrosit, Normosit, Mikrosit olarak isimlendirilirler. Eritrositler normal olan bikonkav şekillerinden farklı şekillerde görülebilirler. Aldıkları şekle göre Elipsoid, Sferosit, olarak hücre isimlerini alırlar.
Eritrosit yapım bozukluklarında eritrositler görülebilir. Periferik yayma ile eritrositlerin sayısı hesaplanamaz.
2- Trombositler diğer hücrelerin arasında küme şeklinde görülür. Farklı sahalarda birkaç trombosit kümesinin görülmesi kabaca trombosit sayısının yeterli olduğunu gösterir. Periferik yaymada trombositler sayılmaz.
3- Periferik yaymada incelenen esas hücreler lökositlerdir. Sayım yapılırken preperat yukarı doğru hareket ettirilirken alandaki lökosit tipleri kaydedilir. Alt köşeye ulaşınca preperat yana doğru hafifçe kaydırılacak şekilde oklarla gösterildiği gibi bütün preperat araştırılır. 100 hücre sayılarak hücre tipleri % olarak ifade edilir.

Resim 1. Eritrositler A) Yaymanın kalın “baş” kısmında eritrositler üst üste binmiştir. B) Yaymanın eritrosit morfolojisinin incelenmesine uygun orta kısmı. Burada eritrositler tek tek ve birbirlerine değmeden yakın dururlar. Ortalarında hücrenin 1/3 ünü aşmayan soluk bir alan vardır. C) Uç “kuyruk” kısmında ise eritrositler yassılaşmışlardır. Merkezdeki soluk alan kaybolmuştur. Bu iki bölgede (A ve C) eritrosit morfolojisi hakkında sağlıklı bilgi elde edilemez.
Şekil :lökosit formül preperatının taranması.
Lökositler Granüllü ve Granülsüz Olmak Üzere İkiye Ayrılır:
a) Granüllüler (Polinükleer Lökositler):
1- Nötrofil (% 55-65)
2- Eozinofil (%2-3)
3- Bazofil (% 0.5-1)
b) Agranülositler (Mononükleer Lökositler):
1- Monosit (% 5-6)
2- Lenfosit (%25-30)
a)Granülositler: Çok çekirdekli (Polinükleer) görünümündedirler. Sitoplazmalarında kum tanesi gibi granüller bulunur. Granüllerin boyama özelliklerine göre gruplandırılır.
1- Nötrofiller: Lökositlerin % 55-65’ini oluştururlar. 12-15 μm çapındadırlar. Nukleusları ince kromatin iplikleri ile bağlanan 3-5 lob (genellikle 3 lob) içerir. Sitoplazmalarında çok ince toz şeklinde granüleri bulunur. Bu çok ince granüller hem asit hem baz boyalarla boyandıkları için pembe-mavi homojen görünümdedirler.
Resim 2. Nötrofil parçalılar (A B) Çekirdeklerindeki lob sayısı beşten az olan olgun nötrofil parçalılar. C) Çekirdekte henüz loblaşmanın başlamadığı nötrofil çomak evresi. Bu genç hücreler arttığında “sola kayma” dan söz edilir. D) Çekirdeği beşten fazla loblu (hipersegmente) parçalı. Çoğaldıklarında “sağa kayma” dan söz edilir. E) Sitoplazmada toksik granülasyon. F) Kadınlarda iki X kromozomuna tekabül eden davul tokmağı şeklindeki çekirdek çıkıntısı (Barr cisimciği).
Bazı nötrofillerin nükleusları loblara ayrılmamıştır. “C” veya “S” şeklinde olabilirler. Bu hücreler nötrofillerin genç şekilleridir. Çomak veya Stab olarak isimlendirilirler. Çomakların oranı normalde %5’i geçmez.
Nötrofil yapımı çok arttığı zaman genç hücrelerin oranı artar. Buna “Sola Kayma” denir.Sola kayma enfeksiyonun şiddeti hakkında fikir verir. Nükleus loblarının sayısının 5t’en fazla olmasına “hiper segmentasyon”denir. Bu durum genellikle yaşlı nötrofillerde görülür. Hiper segmentasyonun artmasına “sağa kayma” denir. Çok ağır enfeksiyonlarda aşırı lökositoz ile birlikte, ancak kemik iliğinde görülen hücrelerin de kanda görülmesine “lökomoid reaksiyon” denir.
Kanda nötrofil sayısının artmasına nötrofili, azalmasına nötropeni denir.
Nötrofili sebepleri:
a) Fizyolojik sebepler:
1 Egzersiz
2 Sempatik aktivasyon.
b) Patolojik Sebepler:
1- Travmalar
2- Kanamalar
3- Tümörler (Özellikle Hodgkin Lenfoma)
4- Enfeksiyonlar (Akut enfeksiyonlar, lokal enfeksiyonlar, sepsis)
5- Yabancı protein girişi.
6- Zehirlenmeler
7- Operasyonlar
8- Myokard enfarktüs
9- Akciğer enfarktüsü
10- Yanıklar
11- Akut hemoliz sonrası
12- Kolljen doku hastalıkları (SLE, PAN)
13- Akut böbrek yetmezliği
14- Myeloproliferatif hastalıklar
15- Kortizon tedavisi
16- Fulminan hepatit
17- Eklampsi
18- Diabetik asidoz
19- Dehidratasyon
2. Eozinofiller (=Asidofil Granulosit) : Lökositlerin %2-3’ünü oluştururlar. 12-15 μm çapındadırlar. Nükleusları genellikle 2-3 lobludur. Lobların duruş şeklinden dolayı çekirdekleri Heybe veya Gözlük şekline benzetilir. Sitoplazmaları iri kırmızı-pembe granüllerle doludur.
Eozinofil sayısının artmasına Eozinofili denir.
Resim 3. Eozinofil parçalılar. A, B, C) Normal eozinofillerde, çekirdek genellikle iki lobludur. Koyu portakal sarısı boyanan granüller çekirdeği örtmez. D, E, F) Bazofil parçalılar. Siyaha yakın koyu mavi boyanan bazofil granüller genellikle çekirdeği de örttüğünden çekirdek yapısı iyi seçilemez.
Eozinofili nedenleri:
1- Paraziter hastalıklar (barsak kurtları, kist hidatik, trişinozis.)
2- Alerjik durumlar (ürtiker, bronşiyel astım, alerjik rinit, anaflaksi, anjiyonörotik ödem.)
3- Deri hastalıkları (psoriazis, egzema)
4- Malign tümörler (Hodgkin hastalığı, myeloproliferatif hastalıklar, splenektomi sonrası, ışın tedavisi sonrası)
3. Bazofiller: Lökositlerin %0,5-1’ini oluştururlar. 14-16 μm çapındadırlar. Preperatlarda bulunmaları oldukça güçtür. İri granülleri yüzünden nükleusları zor görülür. Bazofil artışına Bazofili denir.
b) Agranülositler: sitoplazmalarında granül yoktur. Çekirdekleri iri ve tek parçalıdır.
1. Lenfositler: Lökositlerin % 25-30’unu oluşturur. Çapları 6-8 μm arasında olanlar küçük lenfositlerdir. Kanda az sayıda çapları 18 μm’ye ulaşabilen orta boy ve büyük boy lenfosit grupları bulunur.
Nükleusları tek parça, yuvarlak, çok koyu mavi ve sitoplazmanın bir kenarına itilmiş durumdadır. Küçük lenfositlerin sitoplazmaları çok daha azdır. Çekirdeğin etrafında hilal şeklinde görülür. Artışına Lenfositoz denir.

Lenfositoz sebepleri:
1- Kronik enfeksiyonlar
2- Viral enfeksiyonlar
3- Lösemi
4- Non Hodgkin Lenfoma
5- Hipertiroidi
6- Addison hastalığı
7- Hipopitütiarizm 2. Monositler: lökositlerin %5-6’sını oluştururlar. Çaplan 12-20 um arasıdadır. Periferik kandakien büyük hücrelerdir Nükleusları kırmızı-mor renkte, yuvarlak, oval, badem veya fasulye şeklinde olabilir. Sitoplazmaları geniştir. Gri-mavi veya pembe mor renkli olabilir.

Monositler çevre kanının en büyük hücreleridir (15 – 22 μm). Çekirdek çeşitli şekillerde (yuvarlak, oval, böbrek, at nalı şeklinde ya da loblu) olabilir. Çekirdek kromatini gevşek bir yapıya sahiptir. Gevşek bırakılmış bir yün çilesine benzetilir. Açık mavi ya da kül renginde boyanan sitoplazmada - özellikle EDTA’lı kandan hazırlanan yaymalarda - vaküollere sık rastlanır. Sitoplazmada ince azürofil granüller bulunabilir. Monositoz sebepleri:

1- Kronik bakteriyel enfeksiyonlar (tüberküloz, bruselloz, subakut bakteriyel endokardit)

2- Akut enfeksiyonların nekahat dönemi.

3- Sıtma

4- Kala azar

5- Tifüs

6- Hodgkin hastalığı

7- Ulserotif kolit

8- Regional Enterit (Crohn Hastalığı)

9- Kollogen doku hastalıklan

10- Lösemi

KONU İLE İLGİLİ PDF DOSYASINI BURADAN İNDİREBİLİRSİNİZ.

KAYNAK: www.labderoda.org