Hamsinin Bir Büyüğü
Karadeniz mi Ege mi daha lezzetli?
Giriş: - - Güncelleme: -
1 aydır süren hamsi avı kısıtlaması, 7 Şubat’ın ilk saatlerinde sona erdi. Sokağa çıkma kısıtlamasının ardından yasak sonrası ilk hamsiler Samsun’daki balıkçı tezgahlarındaki yerini aldı. Balıkçılar, yeterli miktarda hamsi avlanmadığının altını çizerken, Egeli balıkçıların "Toplumda yanlış bir algı var. Hamsi Karadeniz'e özgü bir balık değil. Karadeniz'de 2 ay hamsi oluyor. Ege'de ise 12 ay var" sözüne karşılık Karadenizli balıkçılar, Ege hamsisinin iri ve lezzetsiz bir balık olduğunu, tat olarak Karadeniz hamsisinin yanına bile yaklaşamayacağını savundular.
“Ege hamsisi iri ama tadı saman gibi”
Ege hamsisinin Karadeniz hamsisine göre iri ama lezzetsiz olduğunu dile getiren balık satıcısı Kurtça Aydın, “Kısıtlamalardan dolayı 1 aydır hamsi yoktu. Bugün itibariyle Karadeniz hamsisi tezgahlardaki yerini aldı. Hamsinin gelmesiyle birlikte balıkçı tezgahlarında büyük bir yoğunluk oluştu. Gelen kilo hamsi alıp gidiyor. Hamsinin kilosu da 20 TL’den satılıyor. Havalar biraz daha soğursa hamsinin boyu uzar fiyatı da ucuzlar. İlk gün itibariyle hamsi beklediğimizden az geldi. Havalar az daha soğursa daha çok hamsi çıkar diye umuyoruz. Her şeyin bir mevsimi vardır. Karadeniz’de hamsi ay çıkar. Ege’de 12 ay hamsi çıksa da yazın hamsi yenilir mi? Hamsi 3 ay bol bol yenir. Ege’nin hamsisi ile Karadeniz’in hamsisi bir olmaz. Samsun’dan Ege’de dahil Türkiye’nin her yerine hamsi gönderiliyor. Karadeniz hamsisi orta boy olur, tombul olur ve lezzetli olur. Ege’deki hamsi iri olur ama saman gibi tadı, tuzu olmaz. Karadeniz hamsisini kılçığı da dahil her yeriyle yiyebilirsiniz” dedi.
“12 ay hamsi olmaz, hamsi mevsiminde yenir”
Ege’den 12 ay boyunca hamsi çıkamayacağını, çıksa da iri olan Ege hamsisinin denizlerdeki tuz oranı nedeniyle lezzetsiz olduğuna değinen balık satıcısı Onurcan Köse, “Hamsi avı başladı. Yeterli miktarda hamsi çıkmadı. Daha fazla hamsi bekliyorduk. Buna rağmen vatandaşın hamsiye büyük ilgisi var. Sabah 20 kasa hamsi gelmişti, saatte bitti. Yeni hamsileri sipariş ettik, gelirse onu da satacağız. 12 ay boyunca hamsi olmaz. Hamsi göç balığıdır. ayda başlar, havalar ısınana kadar devam eder. Karadeniz hamsisi, Ege hamsisinden daha lezzetli. Bu da denizlerdeki tuz oranından kaynaklanıyor. Ege hamsisi lezzetli olmaz. Ege hamsisi Karadeniz hamsisine göre biraz daha iri olur ama lezzeti olmaz. Karadeniz hamsisi orta boy olmasına rağmen çok lezzetli olur” diye konuştu.
Ege hamsisi İzmir'den dünyaya ulaşıyor
Hamsinin yalnız Karadeniz'e özgü bir balık olmadığını dile getiren İzmir Balıkçı İşadamları Derneği Başkanı Mehmet Şahin Çakan, Karadeniz'de 2 ay, Ege'de ise 12 ay hamsi bulunduğunu belirterek, "Balıkçılar tedariği İzmir'den yapıyor. Hamsi, Danimarka, Fransa ve Almanya'ya gidiyor. Talepleri karşılayamıyoruz" dedi.
Karadeniz'de yasal avlanabilir boy uzunluğu altındakilerin oranının artması nedeniyle 8 Ocak itibari ile getirilen av yasağı, Ege hamsisine ilgiyi arttırdı. Yarın 'de kalkacak kısıtlama ile Karadeniz'de avcılık ek tedbirlerle yeniden başlayacak.
Hamsinin Karadeniz'e özgü bir balık olmadığını dile getiren İzmir Balıkçı İş adamları Derneği Başkanı Mehmet Şahin Çakan, Ege Denizi'nde hamsi balığının 12 ay bulunduğunu söyledi. Hem pandemi hem de Karadeniz'deki av yasakları nedeniyle Ege hamsisine yoğun bir ilgi olduğunu anlatan Çakan, tüm balıkçıların tedariği İzmir'den sağladığına dikkat çekti. Çakan, "Toplumda yanlış bir algı var. Hamsi yalnız Karadeniz'e özgü bir balık değil. Hamsi Ege'de 12 ay bulunabilecek bir deniz mahsulü. 15 Nisan'da Türkiye'de av yasağı başladığında, hamsiyi Ege Denizi'nde kıyısı olan Yunanistan'dan ithal ediyoruz. Yani Ege Denizi'nde her zaman bulabileceğiniz bir üründür hamsi. Yalnız Karadeniz'e özgü değildir. Karadeniz'de 2 ay hamsi oluyor. Ege'de ise 12 ay var" dedi.
Ege hamsisi daha tuzlu
Karadeniz hamsisiyle Ege hamsisi arasındaki farkları anlatan Çakan, hem yurt içinden hem yurt dışından yoğun sipariş aldıklarını belirterek, şöyle konuştu:
"Karadeniz'de tuz oranı biraz daha düşük ve suyu daha tatlı. Bu nedenle Ege'deki balıklar daha tuzludur. Karadeniz balığı daha yağlıdır. Başka hiçbir fark yok. İkisi de çok lezzetlidir. Ben 35 yıldır bu işin içindeyim. Hem pandemi hem de yasaklar nedeniyle balığa inanılmaz talep var. Sadece bu yıl değil her yıl Türkiye'nin yükünü Ege Denizi çekiyor. Ege'de çıkan ürünlerin hepsi Türki'yenin her tarafına dağılıyor. Balıkçılar tedariği İzmir'den yapıyor. Hamsi. Danimarka, Fransa ve Almanya'ya da gidiyor. Talepleri karşılayamıyoruz. Şu an Danimarka'ya sipariş var. Firma olarak her yıl ton civarında hamsi ihraç ediyoruz."
Kilosu 20 lira
Balıkçı Kazım Çelik de Ege hamsisine ilginin daha fazla olduğunu vurgulayıp, "Bizim hamsimiz Çeşme'den geliyor. Biraz yağsız ama lezzetli. Vatandaşların ilgisi fazla. Karadeniz'deki av yasağı hala devam ediyor. Hamsinin kilosu lira arasında değişiyor. İstanbul'da 40 lira. Karadeniz'de sular daha soğuk. Ege hamsisi daha yağsız ama çok lezzetli" dedi.
Sürüler halinde yaşar ve 18&#;cm'e kadar büyür. Ocak - Mart arasında beslenmek için sahillere yaklaşır. Gündüzleri 30–40 m. derinlerde, geceleri yüzeye yakınlarda dolaşır. 1 yaşından itibaren olgunluğa erişip 18°&#;°C sularda, 25–60 m. derinliklerde ve az tuzlu sularda üreyip yaklaşık yumurta döker. Kayıtlara geçmiş en uzun yaşam süresi 5 yıldır.[3]
Avlanması[değiştir Denizlerimizde Avlanan Balık Çeşitleri
Balık, yüksek protein oranı ve zengin madensel tuz ve mineralleri sebebiyle son derece sağlıklı bir yiyecektir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde pek çok farklı balık türü yaşar. Denizlerimizde yaşayan hamsi, çipura, kalkan, uskumru, lüfer başta olmak üzere önemli balık çeşitlerini ve bu balık türleriyle ilgili bilgileri sizler için derledik.
Bir yarımada şeklinde olan ve üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizde deniz balıkçılığı önemli bir potansiyel oluşturmakla beraber, gereken gelişmeyi kaydedememiştir. Bunun birçok nedeni vardır. Ülkemizde teknik yetersizlikler yanında usulsüz avlanma, trolle avlanma, üreme ve yuvalanma alanında avlanma yasağı olan tarihlerde (15 Mayıs &#; 15 Ağustos) kaçak avlanma balıkçılık ekonomimize büyük zararlar verir.
Ülkemizde sanayi ve evsel atıkların arıtılmadan denize verilmesi, balıkların barınmasını ve çoğalmasını engellemektedir. Ayrıca balıkların önemli üreme ve yetişme ortamı olan dalyanlar da bataklık haline dönüşmektedir. Ülkemizde balıkçılığın gelişememesinde diğer bir neden de halkımızın su ürünlerine besin kaynağı olarak fazla değer vermemesidir. Ancak son yıllarda özellikle büyük kentlerde sağlıklı beslenmenin temel koşullarından biri olarak su ürünleri önem kazanmaktadır. Aşağıda denizlerimizdeki ticari balık türlerini tanıtacağız.
Ünlü Şairlerimizin İçinden Balık Geçen Şiirleri yazımızda da Türk Edebiyatı&#;nda içinde balık geçen şiirleri okuyabilirsiniz.
1. Barbunya &#; Mullus Barbatus
Bir dip balığı olan barbunyanın boyu 40 cm’e kadar ulaşır. Kış aylarında sahile göçer. Ekonomik değeri yüksek, lezzetli bir balıktır. Avlanma sınırı 13 cm&#;dir. Kaya barbunyası, kum barbunyası, ot barbunyası ve paşa barbunu olmak üzere 4 çeşidi vardır.
Bunların içinde en makbulu kaya barbunyasıdır. Sırtı kırmızı ve karın kısmı beyaz olan kaya barbununun sırtında hiç gri leke bulunmaz. Kum ve ot barbunyasında ise sırt gri ile kırmızı renklerin karmaşası halindedir. Paşa barbununun her iki yanında çeneden kuyruğa doğru sarı bir şerit bulunur. Tekir balığı ile çok karıştırılır. Tekir çene altı bıyıklarının uzunluğu, küt kafası ve birinci sırt yüzgeçindeki sarı siyah benekleri ile barbunyadan ayrılır. Barbunyanın balığın en lezzetli zamanı Ağustos ile Ekim ayları arasıdır. Ekim en yağlı ve lezzetli olduğu aydır.
2. Çipura &#; Sparus Aurata
Yarım kiloya yakın olanlarına lidaki denir. Akdeniz ve Ege’de yaygındır. Kültür balıkçılığına uygun olduğu için genellikle balıkçı tezgahlarında çiftlik çipurası bulunur. Tezgahlarda deniz çipurası çiftlik çipurasına göre daha az, ama daha lezzetlidir. Temmuz&#;dan Kasım&#;a kadar lezzetli olduğu aylardır. Ama en lezzetli olduğu aylar Eylül ve Ekim&#;dir.
3. Hamsi &#; Engraulis Encrasicolus
Türkiye&#;de en çok avlanan deniz balığıdır. Ağırlıklı olarak Karadeniz’den ve Marmara&#;dan avlanır. Karadeniz hamsisi Azak ve Karadeniz olmak üzere ikiye ayrılır. Azak hamsisinin burnu daha küttür. Azak Denizi&#;nde üreyip kışlamak üzere güneye, bizim Orta ve Doğu Karadeniz bölgesine inerler. Nisan sonunda da kuzeye göç ederler.
Karadeniz hamsisi ise kuzeybatı Karadeniz&#;de ürer, kışlamak üzere Kasım&#;dan Şubat&#;a kadar Trakya kıyılarına ve Marmara&#;ya göç eder. Nisan ayında da yumurtlamak üzere Karadeniz&#;e çıkar.
Ayrıca Marmara Hamsisi denilen, yalnız Marmara&#;da çıkan, daha küçük ve göç etmeyen bir hamsi türü de vardır. Ocak, Şubat, Kasım, Aralık en lezzetli olduğu aylardır.
4. İstavrit &#; Trachurus Trachurus & Trachurus Mediterraneus
Karasularımızda 2 türü vardır: Karagöz istavrit ve sarıkuyruk istavrit. Küçüğüne kraça adı verilir. Sarıkuyruk, karagöze göre daha büyüktür. Sonbahar ve kış aylarında tüketilir ama Ekim ve Kasım en lezzetli olduğu aylardır.
5. Kefal &#; Mugilidae Ailesi
Kefal aslında &#;e yakın balık türünün ortak adıdır. Denizlerimizde 6 türü yaşıyor: Has kefal, altınbaş kefal, dudaklı kefal, mavri kefal, sivriburun kefal, rus kefali. Küçüğüne ilerya denir. En lezzetlisi has kefal ve altınbaş kefaldir. Nisan, Mayıs, kış ayları kefalin lezzetli olduğu dönemlerdir.
6. Kolyoz &#; Scomber Japonicus
Uskumruya benzer, ama aralarında belirgin farklar vardır. Kolyozun gözleri daha iridir. Kolyozun ağzı geriye doğru daha uzundur, uskumruya göre ağız yapısı daha kısadır. Uskumrunun yüzme kesesi çok küçüktür, kolyozun yüzme kesesi belirgin derecede büyüktür. Kolyoz daha yuvarlaktır, uskumru daha yassıdır. Kolyozun yanlarda sarımsı lekeler vardır, uskumrunun ise pembe gibidir. Uskumrunun sırt çizgileri aşağıya doğru oldukça düzgün paralel iner, kolyozda bu düzen yoktur, desenler daha karışıktır. Ama en önemlisi uskumru daha lezzetlidir. Ortalama uzunluğu 30 cm, hatta 50 cm’ye kadar varabilir. Türkiye’de tüm denizlerde bulunur. Ocak ayı en yağlı zamanıdır.
7. Kupes &#; Boops Boops
Akdeniz, Ege, Marmara’da yaygındır. Deniz suyu sıcaklığı arttıkça yaşam alanları da genişler. Kupesin gözleri kocamandır ve biraz dikkatli bakarsanız gözlerinin üstünde sanki göz kapağıymış gibi kapanıp açılan saydam zarı görebilirsiniz. Kupes balıklarının ortalama boylan 20 cm.’dir. 40 cm’yi bulan iri kupeslere de rastlanır. Eti oldukça lezzetlidir. Haziran- Eylül arasında en lezzetli aylarıdır.
8. Levrek &#; Dicentrarchus
Fazla gezici olmayan yerli balıklardan sayılır. Lezzetli ve ekonomik değeri yüksek olduğundan, deniz çiftliklerinde de üretilmektedir. Şubat-Mayıs arasında en lezzetli zamanıdır. Bayağı levrek ve benekli levrek olmak üzere iki tipi mevcuttur. Sırtlarındaki çok sayıda benek ile ayrılırlar. Benekli levrek Güney Ege ve Akdeniz&#;de, bayağı levrek ise bütün denizlerimizde görülür. Karadeniz&#;de kötek olarak da bilinen minekop da bu familyanın diğer bir türüdür.
9. Lüfer &#; Pomotomus Saltator
Büyüklüğüne göre lüferin çeşitleri şöyledir:
10 cm&#;ye kadar -> yaprak
cm arası -> çinekop
cm arası -> kaba çinekop
cm arası -> sarıkanat
cm arası -> lüfer
cm arası -> kaba lüfer
35 cm&#;den büyük -> kofana
Karadeniz ve Marmara’da bulunur. Ağustos, Eylül, Ekim en lezzetli aylarıdır. Soğuk denizde yaşayanları daha lezzetli olur. Türkiye’de ise Karadeniz ve Marmara’da avlananları daha lezzetlidir.
Mezgit &#; Merlangius Merlangus
Daha çok Marmara ve Karadeniz balığıdır. Türkiye’de 2 türü vardır. Türlerden birinde alt çenesinde küçük bıyık vardır. Tavuk balığı olarak da bilinen mezgit bütün denizlerimizde bulunmakla beraber en çok Karadeniz&#;de bulunur. Şubat, Mart, Nisan ayları arasında lezzetlidir.
Orkinos &#; Thunnus Thynnus
Tonbalığı olarak da bilinir. Eti konservecilikte kullanılır. Genç orkinoslar sürüler halinde palamutlarla birlikte Karadeniz’den Akdeniz’e göçerler. En bilinen türleri sarıkanat orkinos, güney mavi yüzgeçli orkinos, çizgili orkinos, uzun kanat orkinos ve kocagöz orkinos gibi türleridir.
Nisan&#;da Akdeniz’e giren orkinoslara, 1 Mayıs ile 15 Temmuz arasında âdeta bir avcı ordusu saldırıyor. Yaklaşık 50 tonluk yüzer kafeslerle yakalanan orkinoslar, balık çiftliklerine getiriliyor. Mayıs-Kasım arasında canlı balıklarla beslenen orkinoslar, bu süre içinde yaklaşık yüzde 50 oranında kilo alıyor. Kanlı görüntülerle iç sızlatan hasattan sonra orkinos etleri çoğunlukla Japonya’ya ihraç ediliyor. Mavi yüzgeçli orkinos, ekonomik ve ekolojik anlamda son derece değerli bir tür olmasına karşın, aşırı avlanma nedeniyle hızla yok olma tehlikesi altında.
Palamut &#; Sarda Sarda
Denizlerimizde giderek azalan balık türlerindendir. Bizans İmparatorluğu&#;nda şehrin sembollerindenmiş. Ağustos’tan Şubat ortalarına kadar en lezzetli olduğu aylardır.
Palamut boyuna göre şöyle isimlendirilir:
20 cm&#;ye kadar -> palamut vanozu
cm arası -> çingene palamutu
cm arası -> palamut
cm arası -> kestane palamutu
cm arası -> torik
arası -> sivri
cm arası -> altıparmak
70 cm&#;den büyük -> zindan delen
Torik ve toriğin büyük boyları palamuttan daha çok yağlıdır, bu nedenle tuzlama ve lakerdası tercih edilir. Palamut avı Ağustos ayında başlar. Önce Karadeniz&#;de sürüler halinde vanoz ve çingene palamutu, Eylül&#;den itibaren de palamut gelmeye başlar.
Sardalya &#; Sardina Pilchardus
Akdeniz, Kuzey Ege, Marmara’da bol bulunur. Son yıllarda suların ısınması nedeniyle Karadeniz’de de görülmeye başlanmıştır. Hamsinin yakın akrabası sardalya kurutularak, tuzlanarak hatta balık yağı ve balık unu elde etmekte kullanılır.
Sardalya adı konserve işleminden dolayı konserve ile özdeşleşmiştir. Sardalyanın küçüğüne papalina denilir, ayıklamadan kızartılır. Tirsi ise sardalyanın büyüğüne denilir. Kıl tarzında çok kılçığı vardır ve sardalya kadar lezzetli değildir. Sürü halinde yazın orta, kışın derin sularda yaşayan gezici balıklardır. Eskiden deniz üstünün ateş aydınlatmasıyla avcılığından ötürü ateş balığı diye de tanınır. En lezzetli ayları Temmuz-Ekim arasıdır.
Uskumru &#; Scomber Scombrus
’li yıllarda kışlak yeri olan Marmara-Karadeniz’i aşırı kirlenme nedeniyle terk ederek Kuzey Ege’ye yerleşti. Eti çok lezzetlidir. Bol avlanılan uskumru, şimdilerde ekolojik nedenlerle seyrek rastlanan adeta tükenmiş bir balıktır. Kolyoza çok benzeyen uskumru büyüklüğüne göre üç değişik ad ile adlandırılır.
En küçüğüne kalinarya denir. cm civarında ve yağlı olanları uskumru, dönüş uskumrusu ise çiroz olarak adlandırılır. Yazın yakalananlara ise lipari denir. En lezzetli olduğu dönemler yumurtlamaya başladığı Eylül&#;den Ocak ayı sonuna kadardır.
Çaça
Çaça balığının özel avcılığı yapılmaz. Buna karşı denizlerde ekonomik değeri çok yüksek olan uskumru, palamut, torik gibi balıklar için yem değeri vardır. Sardalya balığına benzer. Kuzey Avrupa ülkelerinde konservesi çeşitli isimlerle pazarlanır. Genellikle Karadeniz’de bulunurlar. Ocak ayında sürüler halinde Marmara Denizi&#;ne gelirler.
Kalkan &#; Scophthalmus Maximus
Bir dip balığı olan kalkan, Karadeniz&#;in en tanınmış balıklarındandır. Boğazlar, Marmara, Ege ve Akdeniz&#;de seyrek rastlanır. Gezici balık değildir. Bütün hayatı dipte yatmakla geçer. Karadeniz&#;in bu ünlü balığı bütün yassı, oval vücudu, bir tarafı siyaha yakın diğer tarafı beyaz rengi ve beyaz tarafındaki düğmeleri ile tanınır.
Her iki tarafı siyah olan kaya kalkanına nadiren rastlanır. Kaya kalkanı daha çok Sinop, Samsun yörelerinde çıkar. İstanbul Boğazı&#;nın kuzeyinde, Karadeniz&#;in batısında avlanan kalkan bir tarafı siyah, bir tarafı beyaz olan bayağı kalkandır. En lezzetli zamanı Ocak sonundan Mart ortalarına kadardır.
Mercan &#; Sparus Pagrus
Açık kırmızı renkli, eti beyaz, pullu çok lezzetli kıymetli bir balıktır.
Marmara, Akdeniz, Ege’de yaygındır. 4 türü vardır: Kırma mercan, lekeli mercan, çizgili mercan, fangri mercan. Kırma ve lekeli mercanın en lezzetlisi ve ekonomik değeri yüksek olanıdır. En lezzetli olduğu aylar Nisan’dan Haziran&#;a kadar geçen süredir.
Kılıç Balığı &#; Xiphias Gladius
Sıcaklığa göre Marmara ve Karadeniz arasında dolaşıp Akdeniz&#;e göçerler. Açık deniz balığıdır. m derinliğe inebilir. Türkiye&#;yi çevreleyen denizlerde artık nadir görülen çok lezzetli bir balık türüdür. Akdeniz ve Ege&#;de yıl boyunca, Karadeniz&#;de ise yalnız yaz ayları görülür. Her mevsimde yenebilen kılıçın en lezzetli zamanı Eylül-Şubat arasıdır.
Tekir &#; Mullus Surmuletus
Etinin lezzeti Eski Roma çağlarından beri namlıdır. Bol avlanılan, ekonomik değeri yüksek bir balıktır. Dört mevsim yenebilecek bu balığın en lezzetli zamanı, aynen barbunyada olduğu gibi Temmuz-Ekim ayları arasıdır. Çoğu zaman birbiri ile karıştırılan iki kuzendir barbunya ve tekir.
Yaşam alanları, renkleri, biçimleri hemen hemen birbiri ile aynıdır. Dikkatli olmayan gözler aradaki farkı kolay kolay anlamazlar. Tekirin başı daha uzuncadır ve tabi sırt yüzgecinde bulunan hareler ise oldukça belirgindir. Doğal kafa yapılarından dolayı barbunyaların ağızları göz hizasına kadar gelir, fakat tekirlerde bu böyle değildir. Kafalarının şekline nazaran sırt yüzgeçlerinde hare olup olmayışı daha kolay ayırt edilebilir.
Trança &#; Pagru Ehrenbergi
Mercan ailesinden ve Fangri ile aynı türdendir. Ege&#;nin ünlü balığıdır. Kabukluyu kırıp yiyebilir. Hermafrodit, hem erkek hem de dişi karakteri gösterir. Boyu 30 &#; 50, en çok 75 cm olur. Eti beyaz ve lezzetlidir. Geçmişte aşırı avlanılması neslini çok azaltmıştır. Ağustos-Eylül arasında eti lezzetlidir.
Kırlangıç &#; Trigla Lucerna & Trigla Hirunda
Çok gelişmiş solungaçları ve gırtlak yapısı medeniyle uğultu, inilti gibi değişik frekanslarda ses çıkarırlar. Bu ses nedeniyle birçok balıkçı tarafından inleyen balık diye adlandırılır ve uğursuz sayılır. Ege, Akdeniz ve Marmara&#;nın fazla göç etmeyen, yerli balığıdır. Kısmen Karadeniz&#;de rastlanır. Ilık denizlerin sahil yakınlarında 5 &#; m derinliklerin diplerinde çiftler halinde yaşar. Küçüklerine derviş balığı da denir. Özellikle çorbası çok lezzetli olur.
Sinarit &#; Dentex Dentex
Sinarit balıkları 20 yaşından sonra yavaş büyürler. yaştan sonraki 10 senede sadece 5 cm boy atarlar. Nadiren 1 metre boya ve 10 kg ağırlığa ulaşırlar. Ama çok iri sinarit lezzetli olmaz.
Sinarit sivri dişlere ve kuvvetli bir çeneye sahiptir. Ege Denizi ve Akdeniz’in bazı yerleri, Ayvalık-Dikili arası, Marmara Adası civarı, Kapıdağı sahilleri, Tekirdağ, Saroz körfezi, Çanakkale Boğaz’ında bulunurlar. Mercana benzer ama başı daha küçük ve uzundur. Ensesi basıktır. Yine mercana oranla vücut yüksekliği daha az ve daha uzundur. Mercanın kırmızılığı yerine sinarit eflatun renkler taşır. Temmuz&#;dan Eylül sonuna kadar en lezzetli zamanıdır.
Edebiyatımızın çok kıymetli ismi, Türk öykücülüğünün önde gelen ismi Sait Faik Abasıyanık’ın Sinarit Baba adlı öyküsünden bir alıntıyla bitirelim:
“Evet, fukaradır ama, kibirli değildir. Sinağrit baba fukaralıkta gururu sever. Öteki oltaya geçti. Kokladı. Bu balıkçı Hasan’dır. Geç! Cart curt etmesine bakma! Korkaktır. Sinağrit Baba cesur insandan hoşlanır. Bir başka oltaya başvurdu. Balıkçı Yakup iyidir, hoştur, sevimlidir, edepsizdir, külhanidir. Ama kıskançtır. Kıskançları sevmez Sinağrit Baba, geç. Şu olta, hasisin tuttuğu olta. Sinağrit Baba cömertten hoşlanır. Ama bu oltaya bir baş vurmaya değer. Bir baş vurdu. Hasisin oltasının iğnesini dümdüz etti.”
Kaynak
GEO, Lezzet Vadisi
Balıklar, bizim balıklarımız!
Seyahat
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası
Denizlerimizde Avlanan Balık Çeşitleri
Balık, yüksek protein oranı ve zengin madensel tuz ve mineralleri sebebiyle son derece sağlıklı bir yiyecektir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde pek çok farklı balık türü yaşar. Denizlerimizde yaşayan hamsi, çipura, kalkan, uskumru, lüfer başta olmak üzere önemli balık çeşitlerini ve bu balık türleriyle ilgili bilgileri sizler için derledik.
Bir yarımada şeklinde olan ve üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizde deniz balıkçılığı önemli bir potansiyel oluşturmakla beraber, gereken gelişmeyi kaydedememiştir. Bunun birçok nedeni vardır. Ülkemizde teknik yetersizlikler yanında usulsüz avlanma, trolle avlanma, üreme ve yuvalanma alanında avlanma yasağı olan tarihlerde (15 Mayıs &#; 15 Ağustos) kaçak avlanma balıkçılık ekonomimize büyük zararlar verir.
Ülkemizde sanayi ve evsel atıkların arıtılmadan denize verilmesi, balıkların barınmasını ve çoğalmasını engellemektedir. Ayrıca balıkların önemli üreme ve yetişme ortamı olan dalyanlar da bataklık haline dönüşmektedir. Ülkemizde balıkçılığın gelişememesinde diğer bir neden de halkımızın su ürünlerine besin kaynağı olarak fazla değer vermemesidir. Ancak son yıllarda özellikle büyük kentlerde sağlıklı beslenmenin temel koşullarından biri olarak su ürünleri önem kazanmaktadır. Aşağıda denizlerimizdeki ticari balık türlerini tanıtacağız.
Ünlü Şairlerimizin İçinden Balık Geçen Şiirleri yazımızda da Türk Edebiyatı&#;nda içinde balık geçen şiirleri okuyabilirsiniz.
1. Barbunya &#; Mullus Barbatus
Bir dip balığı olan barbunyanın boyu 40 cm’e kadar ulaşır. Kış aylarında sahile göçer. Ekonomik değeri yüksek, lezzetli bir balıktır. Avlanma sınırı 13 cm&#;dir. Kaya barbunyası, kum barbunyası, ot barbunyası ve paşa barbunu olmak üzere 4 çeşidi vardır.
Bunların içinde en makbulu kaya barbunyasıdır. Sırtı kırmızı ve karın kısmı beyaz olan kaya barbununun sırtında hiç gri leke bulunmaz. Kum ve ot barbunyasında ise sırt gri ile kırmızı renklerin karmaşası halindedir. Paşa barbununun her iki yanında çeneden kuyruğa doğru sarı bir şerit bulunur. Tekir balığı ile çok karıştırılır. Tekir çene altı bıyıklarının uzunluğu, küt kafası ve birinci sırt yüzgeçindeki sarı siyah benekleri ile barbunyadan ayrılır. Barbunyanın balığın en lezzetli zamanı Ağustos ile Ekim ayları arasıdır. Ekim en yağlı ve lezzetli olduğu aydır.
2. Çipura &#; Sparus Aurata
Yarım kiloya yakın olanlarına lidaki denir. Akdeniz ve Ege’de yaygındır. Kültür balıkçılığına uygun olduğu için genellikle balıkçı tezgahlarında çiftlik çipurası bulunur. Tezgahlarda deniz çipurası çiftlik çipurasına göre daha az, ama daha lezzetlidir. Temmuz&#;dan Kasım&#;a kadar lezzetli olduğu aylardır. Ama en lezzetli olduğu aylar Eylül ve Ekim&#;dir.
3. Hamsi &#; Engraulis Encrasicolus
Türkiye&#;de en çok avlanan deniz balığıdır. Ağırlıklı olarak Karadeniz’den ve Marmara&#;dan avlanır. Karadeniz hamsisi Azak ve Karadeniz olmak üzere ikiye ayrılır. Azak hamsisinin burnu daha küttür. Azak Denizi&#;nde üreyip kışlamak üzere güneye, bizim Orta ve Doğu Karadeniz bölgesine inerler. Nisan sonunda da kuzeye göç ederler.
Karadeniz hamsisi ise kuzeybatı Karadeniz&#;de ürer, kışlamak üzere Kasım&#;dan Şubat&#;a kadar Trakya kıyılarına ve Marmara&#;ya göç eder. Nisan ayında da yumurtlamak üzere Karadeniz&#;e çıkar.
Ayrıca Marmara Hamsisi denilen, yalnız Marmara&#;da çıkan, daha küçük ve göç etmeyen bir hamsi türü de vardır. Ocak, Şubat, Kasım, Aralık en lezzetli olduğu aylardır.
4. İstavrit &#; Trachurus Trachurus & Trachurus Mediterraneus
Karasularımızda 2 türü vardır: Karagöz istavrit ve sarıkuyruk istavrit. Küçüğüne kraça adı verilir. Sarıkuyruk, karagöze göre daha büyüktür. Sonbahar ve kış aylarında tüketilir ama Ekim ve Kasım en lezzetli olduğu aylardır.
5. Kefal &#; Mugilidae Ailesi
Kefal aslında &#;e yakın balık türünün ortak adıdır. Denizlerimizde 6 türü yaşıyor: Has kefal, altınbaş kefal, dudaklı kefal, mavri kefal, sivriburun kefal, rus kefali. Küçüğüne ilerya denir. En lezzetlisi has kefal ve altınbaş kefaldir. Nisan, Mayıs, kış ayları kefalin lezzetli olduğu dönemlerdir.
6. Kolyoz &#; Scomber Japonicus
Uskumruya benzer, ama aralarında belirgin farklar vardır. Kolyozun gözleri daha iridir. Kolyozun ağzı geriye doğru daha uzundur, uskumruya göre ağız yapısı daha kısadır. Uskumrunun yüzme kesesi çok küçüktür, kolyozun yüzme kesesi belirgin derecede büyüktür. Kolyoz daha yuvarlaktır, uskumru daha yassıdır. Kolyozun yanlarda sarımsı lekeler vardır, uskumrunun ise pembe gibidir. Uskumrunun sırt çizgileri aşağıya doğru oldukça düzgün paralel iner, kolyozda bu düzen yoktur, desenler daha karışıktır. Ama en önemlisi uskumru daha lezzetlidir. Ortalama uzunluğu 30 cm, hatta 50 cm’ye kadar varabilir. Türkiye’de tüm denizlerde bulunur. Ocak ayı en yağlı zamanıdır.
7. Kupes &#; Boops Boops
Akdeniz, Ege, Marmara’da yaygındır. Deniz suyu sıcaklığı arttıkça yaşam alanları da genişler. Kupesin gözleri kocamandır ve biraz dikkatli bakarsanız gözlerinin üstünde sanki göz kapağıymış gibi kapanıp açılan saydam zarı görebilirsiniz. Kupes balıklarının ortalama boylan 20 cm.’dir. 40 cm’yi bulan iri kupeslere de rastlanır. Eti oldukça lezzetlidir. Haziran- Eylül arasında en lezzetli aylarıdır.
8. Levrek &#; Dicentrarchus
Fazla gezici olmayan yerli balıklardan sayılır. Lezzetli ve ekonomik değeri yüksek olduğundan, deniz çiftliklerinde de üretilmektedir. Şubat-Mayıs arasında en lezzetli zamanıdır. Bayağı levrek ve benekli levrek olmak üzere iki tipi mevcuttur. Sırtlarındaki çok sayıda benek ile ayrılırlar. Benekli levrek Güney Ege ve Akdeniz&#;de, bayağı levrek ise bütün denizlerimizde görülür. Karadeniz&#;de kötek olarak da bilinen minekop da bu familyanın diğer bir türüdür.
9. Lüfer &#; Pomotomus Saltator
Büyüklüğüne göre lüferin çeşitleri şöyledir:
10 cm&#;ye kadar -> yaprak
cm arası -> çinekop
cm arası -> kaba çinekop
cm arası -> sarıkanat
cm arası -> lüfer
cm arası -> kaba lüfer
35 cm&#;den büyük -> kofana
Karadeniz ve Marmara’da bulunur. Ağustos, Eylül, Ekim en lezzetli aylarıdır. Soğuk denizde yaşayanları daha lezzetli olur. Türkiye’de ise Karadeniz ve Marmara’da avlananları daha lezzetlidir.
Mezgit &#; Merlangius Merlangus
Daha çok Marmara ve Karadeniz balığıdır. Türkiye’de 2 türü vardır. Türlerden birinde alt çenesinde küçük bıyık vardır. Tavuk balığı olarak da bilinen mezgit bütün denizlerimizde bulunmakla beraber en çok Karadeniz&#;de bulunur. Şubat, Mart, Nisan ayları arasında lezzetlidir.
Orkinos &#; Thunnus Thynnus
Tonbalığı olarak da bilinir. Eti konservecilikte kullanılır. Genç orkinoslar sürüler halinde palamutlarla birlikte Karadeniz’den Akdeniz’e göçerler. En bilinen türleri sarıkanat orkinos, güney mavi yüzgeçli orkinos, çizgili orkinos, uzun kanat orkinos ve kocagöz orkinos gibi türleridir.
Nisan&#;da Akdeniz’e giren orkinoslara, 1 Mayıs ile 15 Temmuz arasında âdeta bir avcı ordusu saldırıyor. Yaklaşık 50 tonluk yüzer kafeslerle yakalanan orkinoslar, balık çiftliklerine getiriliyor. Mayıs-Kasım arasında canlı balıklarla beslenen orkinoslar, bu süre içinde yaklaşık yüzde 50 oranında kilo alıyor. Kanlı görüntülerle iç sızlatan hasattan sonra orkinos etleri çoğunlukla Japonya’ya ihraç ediliyor. Mavi yüzgeçli orkinos, ekonomik ve ekolojik anlamda son derece değerli bir tür olmasına karşın, aşırı avlanma nedeniyle hızla yok olma tehlikesi altında.
Palamut &#; Sarda Sarda
Denizlerimizde giderek azalan balık türlerindendir. Bizans İmparatorluğu&#;nda şehrin sembollerindenmiş. Ağustos’tan Şubat ortalarına kadar en lezzetli olduğu aylardır.
Palamut boyuna göre şöyle isimlendirilir:
20 cm&#;ye kadar -> palamut vanozu
cm arası -> çingene palamutu
cm arası -> palamut
cm arası -> kestane palamutu
cm arası -> torik
arası -> sivri
cm arası -> altıparmak
70 cm&#;den büyük -> zindan delen
Torik ve toriğin büyük boyları palamuttan daha çok yağlıdır, bu nedenle tuzlama ve lakerdası tercih edilir. Palamut avı Ağustos ayında başlar. Önce Karadeniz&#;de sürüler halinde vanoz ve çingene palamutu, Eylül&#;den itibaren de palamut gelmeye başlar.
Sardalya &#; Sardina Pilchardus
Akdeniz, Kuzey Ege, Marmara’da bol bulunur. Son yıllarda suların ısınması nedeniyle Karadeniz’de de görülmeye başlanmıştır. Hamsinin yakın akrabası sardalya kurutularak, tuzlanarak hatta balık yağı ve balık unu elde etmekte kullanılır.
Sardalya adı konserve işleminden dolayı konserve ile özdeşleşmiştir. Sardalyanın küçüğüne papalina denilir, ayıklamadan kızartılır. Tirsi ise sardalyanın büyüğüne denilir. Kıl tarzında çok kılçığı vardır ve sardalya kadar lezzetli değildir. Sürü halinde yazın orta, kışın derin sularda yaşayan gezici balıklardır. Eskiden deniz üstünün ateş aydınlatmasıyla avcılığından ötürü ateş balığı diye de tanınır. En lezzetli ayları Temmuz-Ekim arasıdır.
Uskumru &#; Scomber Scombrus
’li yıllarda kışlak yeri olan Marmara-Karadeniz’i aşırı kirlenme nedeniyle terk ederek Kuzey Ege’ye yerleşti. Eti çok lezzetlidir. Bol avlanılan uskumru, şimdilerde ekolojik nedenlerle seyrek rastlanan adeta tükenmiş bir balıktır. Kolyoza çok benzeyen uskumru büyüklüğüne göre üç değişik ad ile adlandırılır.
En küçüğüne kalinarya denir. cm civarında ve yağlı olanları uskumru, dönüş uskumrusu ise çiroz olarak adlandırılır. Yazın yakalananlara ise lipari denir. En lezzetli olduğu dönemler yumurtlamaya başladığı Eylül&#;den Ocak ayı sonuna kadardır.
Çaça
Çaça balığının özel avcılığı yapılmaz. Buna karşı denizlerde ekonomik değeri çok yüksek olan uskumru, palamut, torik gibi balıklar için yem değeri vardır. Sardalya balığına benzer. Kuzey Avrupa ülkelerinde konservesi çeşitli isimlerle pazarlanır. Genellikle Karadeniz’de bulunurlar. Ocak ayında sürüler halinde Marmara Denizi&#;ne gelirler.
Kalkan &#; Scophthalmus Maximus
Bir dip balığı olan kalkan, Karadeniz&#;in en tanınmış balıklarındandır. Boğazlar, Marmara, Ege ve Akdeniz&#;de seyrek rastlanır. Gezici balık değildir. Bütün hayatı dipte yatmakla geçer. Karadeniz&#;in bu ünlü balığı bütün yassı, oval vücudu, bir tarafı siyaha yakın diğer tarafı beyaz rengi ve beyaz tarafındaki düğmeleri ile tanınır.
Her iki tarafı siyah olan kaya kalkanına nadiren rastlanır. Kaya kalkanı daha çok Sinop, Samsun yörelerinde çıkar. İstanbul Boğazı&#;nın kuzeyinde, Karadeniz&#;in batısında avlanan kalkan bir tarafı siyah, bir tarafı beyaz olan bayağı kalkandır. En lezzetli zamanı Ocak sonundan Mart ortalarına kadardır.
Mercan &#; Sparus Pagrus
Açık kırmızı renkli, eti beyaz, pullu çok lezzetli kıymetli bir balıktır.
Marmara, Akdeniz, Ege’de yaygındır. 4 türü vardır: Kırma mercan, lekeli mercan, çizgili mercan, fangri mercan. Kırma ve lekeli mercanın en lezzetlisi ve ekonomik değeri yüksek olanıdır. En lezzetli olduğu aylar Nisan’dan Haziran&#;a kadar geçen süredir.
Kılıç Balığı &#; Xiphias Gladius
Sıcaklığa göre Marmara ve Karadeniz arasında dolaşıp Akdeniz&#;e göçerler. Açık deniz balığıdır. m derinliğe inebilir. Türkiye&#;yi çevreleyen denizlerde artık nadir görülen çok lezzetli bir balık türüdür. Akdeniz ve Ege&#;de yıl boyunca, Karadeniz&#;de ise yalnız yaz ayları görülür. Her mevsimde yenebilen kılıçın en lezzetli zamanı Eylül-Şubat arasıdır.
Tekir &#; Mullus Surmuletus
Etinin lezzeti Eski Roma çağlarından beri namlıdır. Bol avlanılan, ekonomik değeri yüksek bir balıktır. Dört mevsim yenebilecek bu balığın en lezzetli zamanı, aynen barbunyada olduğu gibi Temmuz-Ekim ayları arasıdır. Çoğu zaman birbiri ile karıştırılan iki kuzendir barbunya ve tekir.
Yaşam alanları, renkleri, biçimleri hemen hemen birbiri ile aynıdır. Dikkatli olmayan gözler aradaki farkı kolay kolay anlamazlar. Tekirin başı daha uzuncadır ve tabi sırt yüzgecinde bulunan hareler ise oldukça belirgindir. Doğal kafa yapılarından dolayı barbunyaların ağızları göz hizasına kadar gelir, fakat tekirlerde bu böyle değildir. Kafalarının şekline nazaran sırt yüzgeçlerinde hare olup olmayışı daha kolay ayırt edilebilir.
Trança &#; Pagru Ehrenbergi
Mercan ailesinden ve Fangri ile aynı türdendir. Ege&#;nin ünlü balığıdır. Kabukluyu kırıp yiyebilir. Hermafrodit, hem erkek hem de dişi karakteri gösterir. Boyu 30 &#; 50, en çok 75 cm olur. Eti beyaz ve lezzetlidir. Geçmişte aşırı avlanılması neslini çok azaltmıştır. Ağustos-Eylül arasında eti lezzetlidir.
Kırlangıç &#; Trigla Lucerna & Trigla Hirunda
Çok gelişmiş solungaçları ve gırtlak yapısı medeniyle uğultu, inilti gibi değişik frekanslarda ses çıkarırlar. Bu ses nedeniyle birçok balıkçı tarafından inleyen balık diye adlandırılır ve uğursuz sayılır. Ege, Akdeniz ve Marmara&#;nın fazla göç etmeyen, yerli balığıdır. Kısmen Karadeniz&#;de rastlanır. Ilık denizlerin sahil yakınlarında 5 &#; m derinliklerin diplerinde çiftler halinde yaşar. Küçüklerine derviş balığı da denir. Özellikle çorbası çok lezzetli olur.
Sinarit &#; Dentex Dentex
Sinarit balıkları 20 yaşından sonra yavaş büyürler. yaştan sonraki 10 senede sadece 5 cm boy atarlar. Nadiren 1 metre boya ve 10 kg ağırlığa ulaşırlar. Ama çok iri sinarit lezzetli olmaz.
Sinarit sivri dişlere ve kuvvetli bir çeneye sahiptir. Ege Denizi ve Akdeniz’in bazı yerleri, Ayvalık-Dikili arası, Marmara Adası civarı, Kapıdağı sahilleri, Tekirdağ, Saroz körfezi, Çanakkale Boğaz’ında bulunurlar. Mercana benzer ama başı daha küçük ve uzundur. Ensesi basıktır. Yine mercana oranla vücut yüksekliği daha az ve daha uzundur. Mercanın kırmızılığı yerine sinarit eflatun renkler taşır. Temmuz&#;dan Eylül sonuna kadar en lezzetli zamanıdır.
Edebiyatımızın çok kıymetli ismi, Türk öykücülüğünün önde gelen ismi Sait Faik Abasıyanık’ın Sinarit Baba adlı öyküsünden bir alıntıyla bitirelim:
“Evet, fukaradır ama, kibirli değildir. Sinağrit baba fukaralıkta gururu sever. Öteki oltaya geçti. Kokladı. Bu balıkçı Hasan’dır. Geç! Cart curt etmesine bakma! Korkaktır. Sinağrit Baba cesur insandan hoşlanır. Bir başka oltaya başvurdu. Balıkçı Yakup iyidir, hoştur, sevimlidir, edepsizdir, külhanidir. Ama kıskançtır. Kıskançları sevmez Sinağrit Baba, geç. Şu olta, hasisin tuttuğu olta. Sinağrit Baba cömertten hoşlanır. Ama bu oltaya bir baş vurmaya değer. Bir baş vurdu. Hasisin oltasının iğnesini dümdüz etti.”
Kaynak
GEO, Lezzet Vadisi
Balıklar, bizim balıklarımız!
Seyahat
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası