Oy hakkı, politik imtiyaz (basitçe imtiyaz), halka açık politik seçimler üzerinde kullanılan oyun hukuki hakkıdır.[1][2][3] Dilden dile değişmekle birlikte bazen seçime aday olma hakkı olan pasif oy hakkından ayırt edilebilmesi için aktif oy hakkı da denir.[4] Aktif ve pasif oy kullanma kombinasyonunada bazen tam oy hakkı denir.[5]
Oy kullanma hakkı genellikle temsilî demokrasi açısından düşünülmektedir, ancak oy hakkı, referandumlar ve girişimler için aynı ölçüde geçerlidir. Oy hakkı sadece yasal oy hakkını değil, aynı zamanda bir sorunun oylamaya sunulup sunulmayacağına dair pratik soruyu da tanımlar. Önemli sorulara kapsamlı, vicdani, tam açıklama ve kamuoyu incelemesi olmaksızın tek taraflı olarak karar verildiğinde oy hakkının faydası azalır.
Oy kullanma yaşına ulaştıklarında, nitelikli vatandaşlara oy hakkı verilir. Nitelikli bir vatandaşı neyin oluşturduğu, hükûmetin kararına bağlıdır. Vatandaş olmayan ikamet edenler, yakından bağlantılı ülkelerin vatandaşları (örneğin, İngiliz Milletler Topluluğu vatandaşları ve Avrupa Birliği vatandaşları) veya belirli ofisler veya sorularla sınırlı olabilen bazı ülkelerde oy kullanabilir.[6][7][8]
Tipler[değiştir kaynağı değiştir]
kaynağı değiştir]
Atkinson, Neill. Adventures in Democracy: A History of the Vote in New Zealand (Dunedin: University of Otago Press, ).
Edwards, Louise P. and Mina Roces, eds. Women's Suffrage in Asia: Gender, Nationalism, and Democracy (Routledge, ).
Haas, Michael. Racial Harmony Is Achievable: Lessons from the Kingdom of Hawai'i (London: Palgrave Macmillan, ), pp.&#;70–
Keyssar, Alexander. The Right to Vote: The Contested History of Democracy in the United States (New York: Basic Books, ). X.
Lichtman, Allan J. The Embattled Vote in America: From the Founding to the Present (Harvard UP. )
Towns, Ann. "Global Patterns and Debates in the Granting of Women’s Suffrage." in The Palgrave Handbook of Women’s Political Rights (Palgrave Macmillan, London, ) pp.&#;3–
U.S. Commission on Civil Rights: Reports on Voting ()
Willis, Justin, Gabrielle Lynch, and Nic Cheeseman. "Voting, Nationhood, and Citizenship in late-colonial Africa." Historical Journal (): – online 19 Haziran tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"Smallest State in the World", The New York Times, 19 June , p.&#;6
A History of the Vote in Canada, Chief Electoral Officer of Canada,
Dış bağlantılar[değiştir
Kısıtlı seçmen nedir
Detay Haber
Geride kalan seçimlerle bir kez daha karşımıza çıkan kısıtlı seçmen durumu, kanuna göre oy kullanabilme yetisine sahip olamayan kişilere verilen bir sıfat.
KISITLI SEÇMEN
Öyle ki ergin bir kişinin kısıtlı olması için her halde işlerini göremeyecek durumda olması ve bu nedenle bakıma ve korunmaya muhtaç olması, başkalarına zarar verebilme ihtimalinin olması gerekir. Tüm bu maddelere sahip olan bir erginin, belli işlemleri tek başına yapma yetkisi kısıtlanır. Böylelikle de seçimlerde oy kullanamaması 'kısıtlı seçmen' olarak adlandırılır.
TÜRK MEDENİ KANUNUNA GÖRE 'KISITLILAR'
Kişiliğe bağlanan hukuki sonuçlar ile kişilerin hak ve fiil ehliyetlerini düzenleyen temel kanun olan sayılı Türk Medeni Kanunu, çeşitli maddelerinde “kısıtlı” olmaktan söz eder.
Buna göre, reşit olmayan (18 yaşından küçük olan) şahısların velayet veya vesayet altında bulunma zorunlulukları bir tarafa bırakılırsa, Türk Medeni Kanunu açısından kısıtlılık, şu maddelerle açıklanabilir:
MADDE MADDE KISITLILAR
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan ergin kişilerin kısıtlanması söz konusu olur.
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim kısıtlanma sebeplerinden biri olarak yer alır.
- Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olan her kişi kısıtlanır. Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atamak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.
- Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin de kendisinin kısıtlanmasını isteyebilir. Burada kişinin isteği önemli olmakla birlikte kısıtlılık kararının verilmesi için tek başına yeterli değildir. Bu kararın verilmesi için aynı zamanda kişinin işlerini gereği gibi yönetemiyor olması da gerekir.
VASİ VEYA KAYYIM
Bu dört durumdan bir veya birkaçının varlığı halinde, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre ilgili şahsın belli işlemleri tek başına yapma yetkisi kısıtlanır ve kendisine, bu işlemleri onun yerine yapması için bir “vasi” veya “kayyım” atanır.
OY KULLANAMAZLAR
Akıl sağlığı ve ya akıl zayıflılığı nedeniyle iş göremez hale gelen erginler kısıtlı seçmen olarak kabul edilir ve bu sebeplerden ötürü kısıtlı seçmen oy kullanamaz. Öte yandan bazı cezaevinde yatan bazı hükümlüler de durumlarına göre kısıtlanır bu sebepten dolayı oy kullanamazlar.
