Karabasan Geldiğinde Ne Olur

KARABASAN NED&#;R?

T&#;p literatüründeki kar&#;&#;l&#;&#;&#; hipnopompik felç olan karabasan, ki&#;inin uyku esnas&#;nda ya da uyand&#;ktan hemen sonra, k&#;sa bir süreli&#;ine hareket edememesidir. Bu hastal&#;&#;&#;n ortaya ç&#;k&#;&#;&#;nda hem fiziksel hem de psikolojik faktörler etkili olabilir. 

UYKU FELC&#; NED&#;R?

Uyku felci, beynin REM uykusu s&#;ras&#;nda tamamen uyan&#;k bir durumda olup beden hareketsizli&#;inin devam etmesidir. Bu durumda ki&#;inin bilinci tamamen aç&#;k olmas&#;na ra&#;men beden fonksiyonlar&#; felç durumundad&#;r. Ki&#;i hareket etmek istese de bu iste&#;ini gerçekle&#;tiremez. &#;nsanlar&#;n neredeyse yar&#;s&#; bu deneyimi hayatlar&#;nda bir kere ya&#;am&#;&#;lard&#;r. Öyle ki uyku felci sebebiyle çe&#;itli sanr&#;lar da ba&#; gösterebilir. Bu sanr&#;lar gerçekle&#;en olay&#;n bazen rüya olarak alg&#;lanmas&#;na sebebiyet verebilir. Uyku felcine genellikle korku da e&#;lik etti&#;inden dolay&#; halk aras&#;nda karabasan olarak adland&#;r&#;lm&#;&#;t&#;r.

UYKU FELC&#; (KARABASAN) NEDEN OLUR?

Uyku esnas&#;nda gördü&#;ümüz rüyalar&#; yapmam&#;z&#; engelleyen bu k&#;s&#;tlay&#;c&#; faaliyetin ba&#;l&#;ca olas&#; sebepleri vard&#;r. Bunlar:

• Uykusuzluk
• Ruhsal Problemler
• Madde ba&#;&#;ml&#;l&#;&#;&#;
• Uyku öncesi kar&#;n açl&#;&#;&#;
• S&#;rtüstü yatmak
• Fazla stres
• Düzensiz uyku saatleri
• Ani çevresel de&#;i&#;iklikler
• Kayg&#; bozukluklar&#;
• Narkoleps

UYKU FELC&#; NASIL ÖNLEN&#;R?

Basit yöntemler uygulayarak siz de uyku felcinin önüne geçebilirsiniz.

• Uykuya s&#;rtüstü de&#;il yan yat&#;&#; pozisyonunda dalmay&#; deneyin.
• Uyku düzenini belirli bir saat aral&#;&#;&#;nda ayarlay&#;n.
• Altta yatan psikiyatrik sorunlar için bir psikiyatriye ba&#;vurarak ilaç takviyesi alabilirsiniz.
• Uyku felci esnas&#;nda vücudunuzun herhangi bir yerini oynatmay&#; deneyin.
• Panik yapmay&#;n, unutmay&#;n ki uyku felci geçici bir durumdur.

KARABASAN TEDAV&#; ED&#;LEB&#;L&#;R M&#;?

NTV'nin haberine göre, rüyada karabasan görmek tedavi edilebilen bir sorundur. Uyku felcinin tedavisinde, uykuya geçi&#;i sa&#;layan, REM-Non REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini art&#;ran ilaçlar kullan&#;l&#;r.

Uyku felci ya&#;ayan ki&#;ilerin bu s&#;rada sakin olmas&#; ve bu durumun geçici oldu&#;unu bilmesi oldukça önemlidir.

Antidepresanlar tek ba&#;&#;na uyku bozukluklar&#;n&#;n tedavisinde yer almazlar ancak altta yatan depresyonu tedavi ettiklerinden uyku bozuklu&#;unu giderebilir.

Bu ilaçlara arkada&#; yorumu ya da tavsiyesi ile ba&#;lamak kesinlikle do&#;ru bir tutum de&#;ildir. &#;laçlar&#;n etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Ki&#;iden ki&#;iye farkl&#;l&#;k gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç doktor tavsiyesi ya da doktor kontrolü d&#;&#;&#;nda kullan&#;lmamal&#;d&#;r.

D&#;N&#; VE B&#;L&#;MSEL AÇIKLAMASI &#;LE KARABASAN NEDEN GEL&#;R?

Karabasan, ço&#;unlukla uyku esnas&#;nda ya&#;anan ve ki&#;inin üzerine oturmu&#; gibi hissetti&#;i, hareket edemedi&#;i, korku ve ürperti duydu&#;u bir deneyimdir. Bu deneyim çe&#;itli kültürlerde farkl&#; isimlerle an&#;l&#;r ve farkl&#; aç&#;klamalarla yorumlan&#;r.

Dini aç&#;dan bak&#;ld&#;&#;&#;nda, karabasan genellikle &#;eytan&#;n insanlar üzerindeki etkileri olarak aç&#;klan&#;r. Baz&#; dinlerde, ki&#;inin ibadetleriyle veya do&#;ru yolda olmas&#;yla korunaca&#;&#; dü&#;ünülür.

Bilimsel aç&#;dan bak&#;ld&#;&#;&#;nda ise, karabasan genellikle uyku felci olarak tan&#;mlan&#;r. Uyku esnas&#;nda, vücut kaslar&#; gev&#;er ve hareket edemez hale gelir. Fakat bazen ki&#;i uyan&#;k gibi hissetse de bu kas felci devam eder ve ki&#;i hareket edemeyen bir durumda kal&#;r. Bu durum da ki&#;ide korku ve ürperti hissi olu&#;turabilir.

Sonuç olarak, karabasan deneyimi farkl&#; kültürlerde ve farkl&#; aç&#;klamalarla yorumlanabilir. Dini aç&#;dan bak&#;ld&#;&#;&#;nda &#;eytan&#;n etkisi olarak görülürken, bilimsel olarak uyku felci olarak tan&#;mlan&#;r.

UYKU FELCİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

Halk arasında "karabasan" olarak bilinen uyku felci ile ilgili bilgi veren Sağlık Bilimleri Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Füsun Domaç, "Uyku felcinin ortaya çıkmasını engellemede yeterli süre ve kaliteli uyku önemlidir. Stresli olunan durumlarda uyumadan önce gevşeme egzersizleri faydalı olmaktadır" dedi.

Toplumda genellikle “karabasan” olarak bilinen, uyanma sırasında kol ve bacakları istemli hareket ettirememe ve konuşamama gibi bulgularla ortaya çıkan uyku felcine, kalitesiz uyku ve stresin neden olduğu bildirildi.

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Füsun Domaç, yaptığı açıklamada, uyku felcinin bir atak durumu olduğunu söyledi.

Atak sırasında bilinci açık ve etrafında olup bitenlerin farkında olan kişinin hareket edememe ve konuşamamaya bağlı yoğun bir endişe yaşadığını dile getiren Domaç, solunum kaslarının hareketlerinde etkilenme olmadığı için normal soluk alıp vermenin devam ettiğini vurgulayarak, “Yanında birinin olması veya ayak sesi gibi görsel ve işitsel halüsinasyonlar tabloya eşlik edebilir.” dedi.

Uyku felcinin sağlıklı kişilerde ortaya çıkabildiğine dikkati çeken Domaç, “Uyku felci ailesel de olabilir. Nörolojik, psikiyatrik veya dahili hastalıklara eşlik edebilen uyku felci, depresyon, kaygı bozukluğu ve panik bozukluğu olan kişilerde de izlenebilir. Bu hastalıkların yokluğunda ve yineleyici olması halinde ‘tekrarlayıcı izole uyku felci’ adını alır ve uyku hastalıklarından biri olarak kabul edilir.” diye konuştu.

“GENELLİKLE ÇOCUKLUK VE ERGENLİK DÖNEMİNDE BAŞLIYOR”

Doç. Dr. Domaç, uyku felcinin kronik yorgunluk, düzenli uyku uyuyamama, az uyuma, vardiyalı çalışma, stres, alkol veya fazla kafein kullanımının ortaya çıkmasını kolaylaştırdığına değindi.

Atakların genellikle kendiliğinden düzelmekle birlikte bir kişinin seslenmesi veya dokunması ile daha çabuk ortadan kalktığına işaret eden Füsun Domaç, şunları kaydetti:

“Tekrarlayıcı uyku felci genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde başlar, ancak erişkin yaşlarda da ortaya çıkabilir. Kadın ve erkek cinsiyette eşit sıklıkta görülür. Uyku felci, hızlı göz hareketlerinin eşlik ettiği, uykunun rüya evresi de denilen REM uykusu sırasında ortaya çıkar. Rüyalarda tehlike oluşturan bir şeylerden kaçma, kovalama, vurma, bir yerden düşme gibi hareketlerin yapıldığı görülebilir. Normalde REM uykusunda rüyanın yaşanmaması ve vücudun güvende olması için kaslarda tam bir hareketsizlik durumu vardır. Uyku felcinin ortaya çıkmasında uyanmış olmaya rağmen vücudun halen REM uykusu etkisinde kalmış olması nedeniyle hareket edilemediği öne sürülmektedir. Yani uyanmış ve gözlerinizi açmış olmanıza rağmen beyin hala REM uykusunda olduğu için hareket edilememektedir.”

UYUMADAN ÖNCE EGZERSİZ YAPIN 

Domaç, herhangi bir bulgunun veya hastalığın eşlik etmediği izole uyku felcinin tedavi gerektiren bir durum olmadığının altını çizerek, “En önemli nedenlerinden biri stres, az uyuma ve uyku kalitesinin iyi olmamasıdır. Uyku felcinin ortaya çıkmasını engellemede yeterli süre ve kaliteli uyku uyumak önemlidir. Stresli olunan durumlarda ise uyumadan önce gevşeme egzersizleri stresi azaltmak faydalı olmaktadır.” şeklinde konuştu.

“Uyku felcinin sık tekrar etmesi, uyku sırasında eşlik eden başka bir belirti olması ya da gün içinde aşırı uyku halinin bulunması durumunda, uyku hastalıkları polikliniğine başvurulması gerektiği” uyarısında bulunan Domaç, eşlik eden bulguların varlığına göre gerekli tetkiklerin yapılması, uyku hastalığının tanısının konulması ve uygun tedavinin planlanması gerektiğini dile getirdi.

Domaç, tekrarlayıcı uyku felcinin başka bir bulgu eşlik etmediğinde “parasomnia” diye isimlendirilen uyku hastalıkları grubunda yer aldığını anlattı.

Parasomniaların, uyku sırasında veya uykudan uyanıklığa geçiş sırasında istem dışı anormal konuşma, hareket veya davranışsal belirtilerin izlendiği uyku hastalıkları olduğuna değinen Domaç, “Eğer gün içinde aşırı uyku hali eşlik ediyorsa tekrarlayıcı uyku felci, ‘narkolepsi’ denilen uyku hastalığının da bir parçası olabilir. Narkolepsi, aşırı uyuma (hipersomnia) diye adlandıralan hastalık grubunda yer alan REM uykusu ile ilişkili bir diğer uyku hastalığıdır.” bilgisini paylaştı. AA

beyindepresyonKadınSağlıkSağlık Bilimleri Üniversitesi