Anna Şerbakova

Yıldızların arkasındaki karanlık! Kime dokunsa şampiyon oluyor ama

Tinsley, "Rusya'daki doping olaylarında fail genelde atlettir ama özellikle atletin çocuk olduğu durumlarda perde arkasında antrenörle çalışan bir figür bulunur" derken Rusya'nın istihbarat ajansının elinde bu antrenörler hakkında dosyalar olduğunu söyledi.

PUTİN ŞEREF NİŞANI TAKMIŞTI

Tutberidze ve öğrencilerinin başarıları Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in de fazlasıyla önemsediği bir konu. yılında Lipnitskaya, Rusya takımını altın madalyaya taşıdıktan ve esnekliği, artistik performansı ve dönüşleriyle tüm dünyayı büyüledikten sonra, Putin genç sporcuyu sarılıp öperek tebrik etmişti. Rus sporcular 'deki PyeongChang Oyunları'ndan da altın ve gümüş madalyayla dönünce, Putin Kremlin Sarayı'nda düzenlenen bir törenle Tutberidze'yi Rusya'nın Şeref Nişanı'yla ödüllendirdi.

Bu yılki oyunlar Tutberidze için çok daha büyük başarılar vadediyordu. İkisi de 17 yaşında olan Anna Shcherbakova ve Alexandra Trusova ile Valieva'nın madalyaları silip süpüreceği, podyumların tozunu attıracağı düşünülüyordu. Zira geçen yıl Rusya'daki ulusal müsabakalar ve Avrupa Şampiyonası bu üç sporcunun hakimiyetiyle sonuçlanmıştı. (Nitekim 17 Şubat'taki serbest program müsabakasında da Shcherbakova ve Trusova altın ve gümüş madalyaya ulaştı.)

Tutberidze, doping skandalının patlak vermesinin ardından Rusya devlet televizyonuna yaptığı açıklamada, Valieva'nın "masum ve temiz" olduğunu vurgularken bir komplo kurulmuş olabileceğini ima etti. Tutberidze, "Ya çok talihsiz tesadüfler yaşandı ya da çok incelikli bir plan yapılmıştı. Umarım yetkililerimiz bizi yalnız bırakmazlar, haklarımızı savunurlar ve masumiyetimizi kanıtlarlar" diye konuştu.

BOYU FAZLA UZAYINCA KARİYERİ KISA SÜRDÜ

Tutberidze'nin antrenör olarak imza attığı benzersiz başarıların öncesinde pek de dikkat çekmeyen bir kariyer yatıyor. Artistik patinaj sporcusu olarak pek başarılı bir geçmişi bulunmayan Tutberidze, daha sonra bir dönem ABD'de antrenörlük yaptı. Başarısızlık burada da peşini bırakmadı ve Tutberidze bir dönem takımdan takıma dolaştı.

Bir süre önce Rusya'da bir televizyon kanalına verdiği röportajda, spor hayatına tekler kategorisinde başladığını söyleyen Tutberidze, ilerleyen yıllarda boyunun çok fazla uzaması nedeniyle buz dansına kaydı. Günümüzde henüz ergenliğe yeni girmiş ve gelişmesini henüz tamamlamamış sporcularla çalışmasının ardında da bu deneyiminin yattığı düşünülüyor.

Tutberidze, yılında parasızlık nedeniyle aylarca Oklahoma şehrinde mahsur kalan ve tarihe Oklahoma City saldırısı olarak geçen olayı yaşayan buz dansı ekibinin bir üyesiydi.

Röportajda anlattığına ve o dönemki haberlere bakılırsa, aralarında onun da bulunduğu 35 kadar Rus dansçı bombalı saldırının hedefi olan hükümet binasının tam karşısında bulunan bir YMCA yurdunda kalıyordu. Tutberidze o günü şu sözlerle anlatmıştı:

"Ben öylece ortalıkta dolanırken insanlar 'Bomba var, bomba var' diye çığlıklar atmaya başladı. Herkes sağa sola koşuşturuyordu. Sağlam bir duvar bulup arkasına çöktüm."

MÜSABAKALAR SIRASINDA SPORCULARINA SU İÇİRMİYOR

Oklahoma City saldırısından sağ çıkanlar için inşa edilen anıtta da adı bulunan Tutberidze, bir süre sonra artistik patinaj antrenörlüğüne başladı. Oklahoma'dan sonra Cincinnati, Los Angeles ve Texas'a taşındı. Burada San Antonio Artistik Patinaj Kulübü öğretmenlerinden Rus sporcu Nikolai Apter ile evlendi.

Tutbridze'nin Texas'taki öğrencileri arasında o sırada 13 yaşında olan Jenny Zettner da vardı. Zettner, San Antonio Kristal Buz Sarayı'nda Tutberidze'den koreografi dersleri alıyordu. Buradaki "dandik" olarak nitelendirdiği pistin gelecekte Olimpik bir antrenör olacak olan Tutberidze ve beraberindeki Rus sporcular için sıra dışı bir ortam olduğunu belirten Zettner, "Birbirimize, 'Aman Tanrım, Rus patenciler Onların öğrencisi olmalıyız, çok ünlü olacağız' diyorduk" dedi.

Washington Post'a konuşan Zettner, Tutberidze'nin "tamamıyla profesyonel ve öğretici" olduğunu ancak sert taktikler uyguladığını söyledi. Bu taktikler arasında en dikkat çekenlerden biri, öğrencilerine verdiği "Müsabakalar sırasında su içmeyin" tavsiyesiydi. 'de Rusya'ya altın madalya getiren Alina Zagitova'nın 'da Glamour dergisine verdiği bir röportajda yaptığı "Günlerce su içmedim, sadece ağzımızı çalkalayıp tükürüyorduk" açıklamasıyla ortaya çıkan bu tuhaf taktik, o günlerde çok konuşulmuş ve gaddarca bulunmuştu.

Zettner, "Ben Tutberidze'nin otoriter tarzını, ne yaptığını bilmesine bağlıyordum. Hiçbir zaman beni ağlatacak kadar büyük bir kabalık yapmadı" ifadelerini kullandı.

"HARİTAYA BAKIN VE RUSYA'NIN BÜYÜKLÜĞÜNÜ GÖRÜN"

Ancak Tutberidze ABD'de olduğu dönemde çok mutlu değildi. Ailesini özlüyor ve Amerikalılar hakkında bazı hayal kırıklıkları yaşıyordu. Rusya'da verdiği bir röportajda, "Size 'Merhaba, nasılsın?' diyorlar, tam cevap verip nasıl olduğunuzu anlatacakken yürüyüp gidiyorlar" diye dert yanmıştı. Bu memnuniyetsizliğin sonucu olarak 90'ların sonunda ülkesine döndü.

Sonraki 20 yıl Tutberidze için yükseliş dönemi oldu. Genç sporcuları vatanseverlikle karışık bir hırsla eğitiyordu. Bir röportajda şunları söylemişti:

"Ben 13 yaşından itibaren öğrencilerime şunu öğretiyorum: Antrenmana gelip, 'Çok yorgunum, bunu şimdi yapamam. Yarın yapalım' diye mızmızlanamazsınız. Haritaya bakın ve Rusya'nın büyüklüğünü görün. Seçildiğinizde ve uluslararası bir müsabakaya gönderildiğinizde, ceketinizin sırtında RUSYA yazıyor olacak. Eğer Rusya'nın dünyanın huzuruna çıkardığı en iyi sporcularından biri olacaksanız, buza adım attığınızda huysuzluk edip 'Bugün yorgunum. En iyi performansımı gösteresim ve benden beklendiği üzere Rus halkını temsil edesim yok' diyemezsiniz."

Tutberidze bu tavrıyla öğrencilerini ve artistik patinaj sporunu yepyeni zirvelere taşıdı. Tutberidze'nin öğrencilerinin üçü de Pekin Olimpiyatları'nda başardıkları dörtlü atlayışlarla dikkat çekti. Sporcunun havada dört kez kendi etrafında dönmesi esasına dayanan zorluk derecesi fazlasıyla yüksek bu hareketi Olimpiyatlar kapsamında deneyen başka kadın patenci olması beklenmiyor. Sırf bu hareket sayesinde bile Rus sporcuların programlarının zorluk derecesi rakiplerinin kat kat üzerine çıkıyor. Hal böyle olunca da hareketler yüzde performansla yapılamasa bile puan üstünlüğü sağlanıyor.

BİR OLİMPİYATTA YILDIZ OLAN BİR SONRAKİNDE SPORU BIRAKMIŞ OLUYOR

Ancak Tutberidze'nin taktikleri başarılı olduğu kadar tartışmalı da Hem rakipleri hem de spor otoriteleri, sık sık Tutberidze'nin öğrencilerinin kariyerlerinin kısalığına ve aşırı yoğun antrenmanlar sonucu yaşadıkları tükenmişliğe ve uzun süreli sakatlıklara dikkat çekiyor.

ABD milli takımını iki kez Olimpiyatlara taşıyan antrenör Audrey Weisiger, "Çoğu Rus antrenörün misyonu her dört yılda bir, bir Olimpiyat şampiyonu çıkarmaktır. Sporcularını seçme sistemleri de farklı" diye konuştu.

Diğer yandan yıllar süren monotonluğun ardından, kadınlar artistik patinajının ilerlemesini memnuniyetle karşılayanlar da var. Ancak her şekilde sporcuların sağlığının ve güvenliğinin ön planda olması gerektiğine vurgu yapılıyor.

Weisiger, Washington Post'a, "Bence bizim kızlarımız da dörtlü atlayışlar yapmaya başlayacaklar. Çocuklara altından kalkabilecekleri zor beceriler öğretilmesine karşı değilim. Ama bu durum bacakların kırılması ya da ilaç alınması anlamına gelecekse o zaman karşıyım. Sınırları zorlayabiliriz ama bunu akıllı bir biçimde yapmalıyız" ifadelerini kullandı.

GÜNDE 12 SAAT ÇALIŞMA, KİLO ALMA YASAĞI…

Tutberidze, sporcularını günde 12 saat gibi yoğun programlarda çalıştırıyor. Geçmişte Tutberidze'nin öğrencisi olmuş birçok eski yıldız, dörtlü atlayışları ve diğer zor hareketleri yapabilmek için neredeyse hiçbir şey yemediklerini dile getiren açıklamalar yaptı.

Tutberidze, sporcuların mümkün olduğunca hafif kalmalarını ve daha ayakları buzdan kesilmeden dönüşlerine başlamalarını istiyor. Hareketi bu kadar erken başlatmak da sırtta ve belde ciddi sakatlıklara yol açıyor.

Örneğin, 13 yaşındayken Tutberidze'yle birlikte çalışabilmek için şehir değiştiren Alena Kanysheva, çeşitli videolarda dörtlü atlayış yaparken görüntülenmişti. Ancak sadece bir yıl sonra, sırtındaki bir sakatlık nedeniyle bu atlayışları yapamaz hale geldi ve sporu bırakmak zorunda kaldı. Önemli bir turnuvada dörtlü atlayış yapan ilk kadın sporcu olan Elizabet Tursynbaeva da benzer bir sakatlık nedeniyle sezonundaki tüm organizasyonlardan çekildi, 'de de tamamen emekli olduğunu açıkladı.

Tutberidze, öğrencilerini başarıya ulaştırdıktan sonra hemen yeni öğrenci arayışına geçiyor. Weisiger'in dediği üzere, kadın patenciler ergenliğe girdikten sonra kariyerlerinde zorlanmaya başlıyor çünkü vücutlarındaki değişimler yeni beceriler öğrenmelerini gerektiriyor. (ABD'li sporcu Alysa Liu, bir müsabakada dörtlü atlayış yapan ilk Amerikalı kadın olmuştu. Ancak büyüme çağına girdikten sonra dörtlü atlayış yapmayı denemedi bile.) Çoğu sporcu bu yeni becerileri edinmekte başarısız oluyor.

LİPNİTSKAYA ANOREKSİ TEDAVİSİ ALMAK ZORUNDA KALDI

Örneğin en başta 'teki büyüleyici performansından bahsettiğimiz Lipnitskaya'nın kariyeri, Soçi'den sonra düşüşe geçti. Üç yıl sonra bir diz sakatlığı nedeniyle artistik patinajı tamamen bırakmak zorunda kalan Lipnitskaya, "sadece bir yıldır, iki ya da üç yıldır değil" uzun zamandır, anoreksiyle mücadele ettiğini açıkladı ve İsrail'de bir tedavi merkezine yattı. Katıldığı son müsabakanın ardından patenlerini bir dolaba kaldırdığını ve arkasını bile dönmeden oradan ayrıldığını ifade eden Lipnitskaya, 'deki bir röportajında "Buz artık beni çekmiyor" diye konuştu.

Ancak bu sporu ve Lipnitskaya'yı yakından takip edenler için anoreksi açıklaması sürpriz olmadı. Zira Tutberidze, 'te düzenlenen basın toplantısında, "Yulia'nın dönem dönem sadece 'toz halindeki besin maddeleriyle' yaşayabiliyor olması memnuniyet verici" diye konuşmuştu.

'deki Kış Olimpiyatları'ndan altın ve gümüşle dönen Rus sporcular da benzer beslenme modelleri benimsemişti. Yukarıda da dediğimiz gibi altın madalya sahibi Zagitova, hem kendisinin hem de gümüşün sahibi Evgenia Medvedeva'nın Olimpiyat sezonu boyunca su bile içmediğini, ağzını çalkalayıp tükürmekle yetindiğini açıklamıştı.

Zagitova, Sport Express'e, ergenliğin getireceği değişimlerle mücadele etmek için beslenmesini sınırlandırdığını belirterek, "Ergenlik konusuna gelirsek, şişmanladığınızda Bana bunların hepsi masal gibi geliyor. Tek yapmanız gereken ağzınızı kapalı tutmak ve yememek! Ya da az yemek. Ben yiyorum, ama küçük miktarlarda" diye konuşmuştu.

MEDVEDEVA KİLO ALARAK GERİ DÖNÜNCE…

Medvedeva ise bir Rus haber sitesine yaptığı açıklamada, Olimpiyat sezonu oyunca mümkün olduğunca "kuru" kalmaya çalıştığını, zira kilo aldığı takdirde programını sergileyemeyeceğini söylemişti. Kas oranı düşük olduğu için bedeninin su tuttuğunu da ifade eden Medvedeva, bu durumun her şeyi zorlaştırdığını ve vücuduna zarar verdiğini ifade etmişti.

PyeongChang'da tartıya çıktığında bir yıl önce Helsinki'de yapılan Dünya Şampiyonası'na kıyasla 1,5 kilo daha hafif olduğunu da ifade eden Medvedeva, "Zor bir dönemdi ama yapmak zorundaydım, neyse ki hepsi geçmişte kaldı" diye konuşmuştu.

Olimpiyatlar'dan kısa bir süre sonra Medvedeva, Kanada'ya taşındı. Buradaki antrenörü Brian Orser onu bir beslenme uzmanıyla tanıştırdı. Medvedeva RSport'a yaptığı açıklamada, "Ancak o zaman yemekle sağlıklı bir ilişki kurmayı öğrendim. Eskiden tartıya çıkacak olmak benim için sürekli bir korku kaynağıydı" dedi. Medvedeva, Orser'ın kendisini takım arkadaşlarıyla rakip olarak konumlandırmamasının da önemli bir fark olduğunu vurguladı.

Medvedeva, pandemi döneminde Rusya'ya dönüp yeniden Tutberidze ile çalışmaya başladı. Bu dönüşün ardından 'de Rus medyasına konuşan Tutberidze, Medvedeva'nın kilo aldığını belirterek kötü sonuçların sorumluluğunu ona ve Orser'a yükledi. (Tutberidze'nin akademisinden ayrılan öğrencilere sert tepkiler göstermesi de sık yaşanan bir durum.)  Ancak bir tarafına dönmesine engel olan bir sırt sakatlığı nedeniyle kısa süre içinde emekli olmak zorunda kaldı.

Zagitova ise 'da sporu bıraktı. O dönemdeki bir açıklamasında dörtlü atlayış yapan daha genç sporcularla rekabet edebilmek için kilo vermesi gerektiğini söylemişti.

"İKİ KARİDES YİYİP DOYUYOR"

Tutberidze'nin bir diğer eski öğrencisi Polina Shuboderova da bir başka Rus haber sitesine, "Yorgun da olsanız, sakat da olsanız yine de buza çıkıp işinizi yapıyorsunuz" derken, Tutberidze'nin öğrencilerinin her antrenman öncesi tartıldığını ve kilolarındaki gramın üzerindeki dalgalanmaların kabul edilemez olduğunu ifade etmişti.

Tutberidze'nin şu anki yıldızları için de durum değişmiş gibi görünmüyor. Onunla birlikte çalışan koreograf Daniil Gleikhengauz, bir röportajında esprili bir dille Shcherbakova'nın akşam yemeğinde iki karides yiyip doyduğunu belirterek "Başka bazı kızlar gibi yemek takıntısı olmadığı için çok şanslı" ifadelerini kullandı.

TUTBERİDZE İLAÇ KULLANIMINI SAVUNUYOR

Valieva'ya dönersek Yetişkinler kategorisinde yarışmaya henüz geçtiğimiz sonbaharda başladı ama kısa süre içinde hem rakiplerini hem de birlikte antrenman yaptığı arkadaşlarını geride bırakmayı başardı. Skorlarıyla dünya rekorlarını kırdı, Rusya'nın genelinde bir tanınırlığa kavuştu, hayran kulübü ona bir Pomeranian cinsi köpek hediye ederken, Puma da genç sporcuyu marka yüzü yaptı.

Takım etkinliğinde, ROC adına buz dansı kategorisinde yarışan Nikita Katsalapov, Valieva'nın olgunluğunu ve benzersiz yeteneğini övdü.

Katsalapov, "Size şunu söyleyebilirim: Bu kırılgan küçük kız, bir artistik patinajcının en iyi özelliklerini kendisinde topluyor. Onun performansını izlemek bir zevk, bir keyif. Ve her müsabakada biraz daha iyi oluyor" diye konuştu.

Ardından Valieva'nın Aralık ayında yapılan testinde, 'ten beri WADA'in yasaklılar listesinde bulunan trimetadizin bulunduğu haberi patladı. İlacın performansa etkisi kesin değil. Ama bazı elit atletlerin bu ilacı kullanarak kalplerinin daha hızlı çalışmasını sağladığı, böylece daha uzun ve daha yoğun antrenmanlar yapıp, daha hızlı iyileşebildiği biliniyor.

Tutberidze geçmişte "trimetadizinin kuzeni" olarak nitelendirilen bir başka ilacın kullanımı "zararsız" ifadesiyle savunmuştu. 'da bir televizyon röportajında bu ilacın yasaklılar listesine alınmamasını eleştiren Tutberidze, bu nedenle Maria Sharapova gibi birçok sporcunun uluslararası yarışmalara katılamadığını hatırlatarak şöyle konuşmuştu:

"Laboratuvarlarımız bu suçlamalara karşı bir itiraz mektubu yazmalıydı. Bu madde insanları 'daha yüksek, daha güçlü, daha hızlı' yapmıyor. Sadece kalp kaslarının iyileşmesine yardımcı oluyor."

The Washington Post'un "Her figure skaters can fly. But do a Russian coach’s tactics go too far?", Time'ın "The Russian School at the Center of the Controversial Beijing Olympics Women’s Figure Skating Event", Vox'un "Kamila Valieva failed her drug test. Blame her coaches.", The Wall Street Journal'ın "Why Russian Skater Kamila Valieva Is Allowed to Compete at the Olympics", CNN'in "Kamila Valieva sample shows 3 substances related to treating heart condition" başlıklı haberlerinden derlenmiştir.