Bir Aile Çiz Testi Pdf

Aile çiz testi ve önemi

İnsan çiz testi temel alınarak geliştirilmiştir. İnsan çiz testindeki genel uygulamalar, bu test için de geçerlidir. Çocuğun çizimi bitince, &#;Bana bunların kim olduğunu söyleyebilir misin?&#; denir. Aile çiz testi, aile içi dinamikler hakkında bilgi verir ama bu bilgiler durumun çocuğun gözünden nasıl göründüğüyle ilgilidir. Dolayısıyla bu test de terapötik iletişim içerisinde uygulanmalı.

Kullanım alanı en geniş testlerden biridir ancak toplu uygulama yapılması yanlıştır. Uygulama terapötik ilişki içinde yapılmalı.

Aile çiz testi, çocuğun aile bireyleriyle olan ilişkisini ve onlar arasındaki ilişkiyi nasıl yaşantıladığını anlatır. Aile bireylerinin ötekilerle yani dış dünyadakilerle ilişkisi hakkında ipucu verir. Ayrıca çocuğun gözünden aile sistemi ve ailedeki hiyerarşi hakkında bilgi verir. Çocuğun aile içinde sınırların kullanımını nasıl gördüğünü veren bir testtir.

Çizimdeki her şey çocuğa göre öyledir; bu aileye vurgulanmalı. Yoksa aileden çok itiraz alırsınız.

Test, aileyle ilişkiye girmede çok iyi bir geçiş malzemesidir.

Çocuk resme semboller (TV, lamba), ailevi belirleyiciler koyabilir.

&#;lardan bu yana test üzerinde çalışılıyor.

Yönerge: &#;Bana bir aile çiz.&#; 6 yaş altı çocuklar, ödipal çatışmadan çıkmamış olduğundan &#;Bana ailendekileri çiz&#; veya &#;Ailende kimler var? Onları çiz&#; denebilir.

&#;Aile&#;, &#;insan&#;dan daha karmaşık bir kavramdır.

Ergenler aileyi çöp adam şeklinde (regresif) çiziyor. Dirençli bir ergense &#;Bana bir aile çiz. Ama içinde çöp adam veya süper kahraman olmasın&#; denebilir ancak böyle denmesine çok da taraftar değiliz.

BİREYLERİN ÇİZİLİŞ SIRASI KAYDEDİLMELİDİR. Çocuk özdeşim kurduğu kişiyi önce çizer. Özdeşim kurduğu kişiyi sol tarafa çizmesini bekliyoruz çünkü regresyon sol taraftadır.

Kağıt yatay verilir.

Kaç tane yatay sıranın olduğu önemli. Önemli bireyler öndedir (altta). Daha az önemli olanlar arkadadır.

Çocuğun aynı ev içinde birlikte yaşadığı aile bireylerini çizmesini bekliyoruz, kendisi de dahil.

Bir aile bireyi resme &#;sığmadıysa&#;, &#;Bitti mi? Burada eksik biri var mı?&#; denir, daha fazla bir şey SÖYLENMEZ. Daha fazla sorgulanmaz. Ama resimde eksik olan kişi çocuğun kendisiyse, buna mutlaka işaret ediyoruz. &#;Sen?&#; veya &#;Sen yoksun?&#; Çocuğun yokluğunu kabul etmemiz söz konusu değil. Çocuk &#;Bakkala gittim&#; derse yine, &#;Sen?&#; diye soruyoruz.

&#;Demek ki buralar çok kalabalık. Sana yer kalmamış.&#;

&#;Dedemi de çizeyim mi, teyzemi de?&#; diye durdurulamaz bir şekilde sürekli soruyorsa, bu manik bir defanstır. &#;Senin için yeterliyse, benim için de yeterli&#; denebilir.

Latansın sonundaki çocuk kendi ailesini çizmeyebilir. Resimde çocuk yoksa, &#;Çocuk?&#; diye soruyoruz.

Aile çiz testi, o aile içinde bakmamız gereken noktaları gösterir. Ancak bu noktaları aileyle konuşursak yolumuzu bulabiliriz. Nihai değerlendirme görüşmeden sonra yazılmalı.

Test tanı aracı değil, süreçte çalışılacak bazı başlıkları bulmak için bir ara malzemedir.

Kaufman: &#;Sen dahil, ailendeki herkesin bir şey yaptığı bir resim çiz.&#; Teste kinestezi getiriyor. Bu resimler sembolik anlamlar açısından daha zengin. Bunu değerlendirmek daha zengin olacaktır.

Anket yapmalıyız, bu çok önemli. Kimmiş, ne yapmış, nasıl olmuş diye sorulmalı.

Resmi anlamlandırabilmek için ÖNGÖRÜŞME ve ANKET çok önemli. Test sonrası görüşmede yargılayıcı olunmamalı. Testi anlamlandırmak için test sonrası görüşme çok önemli.

Çocuk aile çizde kendi çizgilerini belirginleştirmişse bu bir bağımsızlaştırma, ayrışma çabası olabilir.

Ailesindeki yaşantılarla baş etmede güçlük çeken çocuklar testte sıkıntı yaşarlar. Anne babasını şikayet etmek çocuğu rahatsız eder. Ödipal rekabet devam ediyorsa çocuk rahatsız olabilir. Çocuk ailedeki sorunlara sizi dahil etmek istemiyor olabilir. Çocuğun zorluk yaşamasına yol açan suçluluk ve utanç (boşanmadan dolayı) duygularıdır. Ayrılık, ölüm gibi yaşam olayları da sıkıntı yaratabilir. Böyle çocuklara kinestetik aile çiz uygulanırsa, çocuk direnç olarak sıraya dizilmiş aile çizebilir.

 &#;Bazı çocuklar için evin içinde olanlar epey kafa karıştırıcı olabilir&#;-destekle.

Ayrıca yaştan dolayı zorluklar olabilir. 5 yaş çocukları &#;acaba benzeyecek mi?&#; diye uğraşırlar. 3&#;4 yaş çöp adamdan figürlü adama geçiş döneminde olduğundan zorlanabilir.

Ergenler çok baştan savma çizebilir. Araba, uçak, kuş gibi uzaklaşmayı temsil eden semboller sık görülür. Ödipal çatışma ve ergenlik çatışmaları çok benziyor.

Aile çiz testi bize şu iki önemli bilgiyi verir: (1) çizimde jenerasyon farkı var mı? Aile içinde bu yerleşmiş mi? Bu, ailedeki güç dağılımı hakkında bilgi verir. (2) cinsiyet farkı oturmuş mu? Bu farkı artık 4 yaşında bekliyoruz.

Test sonrası aileyi bilgilendirirken &#;Bir ailenin çocuğuna vermesini beklediğimiz iki önemli bilgi vardır. Biri nesil farkı, biri cinsiyet farkıdır. Ne kadar şanslıyız ki, çocuğunuza bunu vermişsiniz.&#;

Çocuk resimde nerede duruyor, ailenin neresinde? Ebeveynler çocukları için mi bir şey yapıyor, çocuğuyla bir şey mi yapıyor? 5 yaşından sonra ikincisini istiyoruz.

Çocuk resmi anlatırken kişilerin kim olduğunu değiştiriyorsa, roller belli değil demektir. Kimi bu şekilde karıştırdığı önemli.

Yıldız, kalp çizmek çocuklarda yaygın görülür; bunlar olumlu semboller.

Raporda, &#;Çizimi yaşına uygun. Düşünce süreçleri beklenen düzeyde.&#;

Jenerasyon ayrımı raporlanır.

Cinsiyet farkının olup olmadığına bakılır.

Aile içi iletişim konusunda çalışmaya ihtiyaç var, denebilir.

Provokatif şekilde iletişim kuran çocukların derdi ilgi çekmektir.

Çocuk resmi bitirdiğinde ancak çok eksik bir şey varsa &#;Eklemek istediğin bir şey var mı?&#; diye sorulur. Yoksa sorulmaz. &#;Nasıl bir aile bu, kim bunlar?&#;  Objektivite tartışmaları sonuncunda, projektiviteyi arttırma amacıyla &#;ların başında şu yönerge verilmeye başlandı: &#;Bana kendini ve ailenden senin seçtiğin birini çiz&#;. Burada çocuk ailedeki koruyucusunu çizer veya (çizmeyerek) travmatik yaşantısının olduğu, kaçındığı bireyi gösterir. Koruyucuyu görmenin bizim açımızdan bir faydası yoktur. Ayrıca çocuğun çizmediği kişi illa da travmatik bir yaşantıyla ilgili olmayabilir. Mesela ödipteki bire çocuk rakip ebeveynini çizmeyebilir. Ayrıca biz anne-baba-çocuk üçlüsünü görmek istiyoruz. Gillespie, &#;Bir anne ve çocuk çiz&#;. Sakın &#;kendini&#; veya &#;anneni&#; çiz demeyin. Anne-çocuk ilişkisini gösterir, aralarındaki nesne ilişkilerine dair projeksiyonlarını görebiliriz ancak bu artık aile çiz testi değildir. Çocuğun sorunu seperasyon anksiyetesi ise bu belki yapılabilir. Hasger, &#;Bana bir yaşlı insan çiz&#;. Testle sosyal değerleri, dünya görüşlerini anlarız. Süper ego oluşumuyla ilgili soru işaretlerini araştırıyor. yaşında uygulandığı söyleniyor. Bu artık aile çiz testi değil. Sonra çocuktan resmi hikayelendirmesi isteniyor. Çocuğun ailedeki yaşlı kimseleri nasıl gördüğünü anlatır.

Aile Çiz Testi (Family Drawing Test)

Çocuk tarafından çizilen aile resmi, çocuğun, ebeveyniyle ve aile içindeki diğer bireylerle olan ilişkisinin yanında,

Çocuğun bakış açısından aile işlevlerini değerlendirme konusunda önemli bilgi sağlar.  

Bu test, Maurice Parot tarafından Bir İnsan Çiz Testi temel alınarak geliştirilmiştir.

Testin temel amacı, çocuğun aile içi ilişkileri nasıl değerlendirdiğini, aile içinde yer alan diğer bireylerle olan ilişkilerini anlamaktır.

Aile içindeki ilişkileri değerlendirmek amacı ile oluşturulan başka bir test de&#;

&#;Kinetic Family Drawing&#; hareketli aile çizimidir- tüm aileyi bir şey yaparken çizme

   &#;Kaufman, Harvard ve Burns () tarafından geliştirilmiştir.

      Bu testin Aile Çiz Testi&#;nde farkı, çocuğun, ailesini, bir eylem yaparken çizmesidir.

Kim var, kim eksik, kime bir şey atfedilmeye çalışılmış,

Boyutlar, pozisyonlar,

uzaklık,

ilişkiler önemlidir.

Hareketler,semboller,tarzlar önemli

Hareket à nesneler arası enerji akışına işaret kabul edilmektedir.

-Semboller ise  psikoanalitik açıdan yorumlanır

   Testin yorumu,

Resmin çizim şekli,

Resimde yer alan kişilerin

          - görünüşleri (irilik, ufaklık, bazı uzuvların aşırı büyük ya da küçük olması),                      

          - birbirleriyle olan etkileşimleri ve

Çizimde yer alan öğeler (lamba, ateş, top, yatak, uçurtma&#;) göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.

 Önünde A4 kağıdı (yatay bir şekilde), renkli boya kalemleri, silgi ve kurşun kalem yer alan çocuğa, &#;ailenin resmini çiz&#; yönergesi verilir.

Benzetememe kaygısı yaşayan çocuklara, çiziminin güzel olmasının önemli olmadığı söylenmelidir.

Özellikle performans kaygısı taşıyan, ailesi tarafından akademik başarı beklentisi olan çocuklarda bu durum ile karşılaşılmaktadır.

Çocuk, performansının değerlendirilmeyeceğini anladığında, rahatlayıp, ailesini çizmeye başlamaktadır.

Çocuk, uygulama sırasında renkli kalemleri, kurşun kalemi ve silgiyi istediği gibi kullanabilir.

Çizim sırasında çocukla sohbet edilmemelidir. Çocuğun ara sıra yönelttiği sorulara ya da tanımladığı sorunlara kendisinin çözüm bulması beklenir.

Hiçbir şekilde çizimleri konusunda, kendisine, yorum ve öneride bulunulmaz.

   Çocuk aileyi çizerken, testi uygulayan kişi,

Aile bireylerinin çiziliş sırasına,

Çiziminde zorlanılan kişi olup olmadığına (bu bağlamda çocuğun bazı aile bireylerini çizerken defalarca silgiyi kullanması önemlidir) dikkat edip, gerekiyorsa bir kenara not etmelidir.

  Testin yorumunda üzerinde durulması gerekenler,

Çizimlerin boyutları,

Çiziliş sırası,

Sayfadaki konumlar,

Nesneler arası etkileşimler (kim kimin yanında, kim diğer aile bireylerinin uzağında, kim kime doğru bakıyor, kim kime dokunuyor),

Vücut oranları (büyük ya da küçük çizme) ve

Vücut bölümlerinin özgün çizim özellikleridir.

            Aile Bireylerinin Çiziliş Sırası

   Sayfanın en soluna birinci olarak çizilen kişi, aile içinde kendisinin en fazla değer verdiği, özdeşim sağladığı kişi olabileceği gibi, bazen aile içinde en fazla çatışma yaşadığı, yakınlaşmakta  problem yaşadığı kişi de olabilmektedir.

Aile Bireylerinin Konumları

Resmin bu boyutu, klinisyene, aile içi ilişkiler, paylaşım ve iletişim konusunda önemli ipuçları sunmaktadır.

Birbirine yakın ve dokunarak çizilen aile bireylerinin, yakın ilişki ve paylaşım içinde oldukları, öte yandan&#;     

   &#;aileden uzak, ayrı çizilen bireylerin, aileyle olan ilişkilerinde problem yaşadıkları, aileyle bütünlük sağlayamadıkları düşünülmektedir.

       Bu noktada, özellikle aileden uzak çizilen kişilerin, sayfanın hangi tarafında çizildikleri ve hangi yöne baktıkları önemli olmaktadır.

10 yaş 8 ay, kız

10 yaş 9 ay kız

   Sayfanın solunda ve sol tarafa bakan kişilerin (genellikle anne ya da baba olmaktadır),

            Çocuğun anne ya da babasının;

Kendi ebeveyni (genelde anne) ile olan ilişkilerindeki bağımlılık,

Kendi ebeveyninden ayrışamama ve bu doğrultuda&#;

&#;Şu an varolan ailesinde, yerine getirmesi gereken sorumluluklarında sorun yaşama ve

Yeterince olgunlaşamama problemi söz konusu olmaktadır.

Bu tür çizimlerin ortaya çıktığı aile tiplerinde, genelde danışan olarak gelen çekirdek ailenin, anne veya babanın ailesi tarafından maddi ve/veya manevi açıdan yönlendirildiği, bir anlamda yönetildiği görülebilmektedir.

Sayfanın sağında ve sağ tarafa bakan aile bireylerinin (bu genelde çocuğun kendisi olmaktadır),

Aileden uzaklaşma,

Kendi özerkliğini kazanma ve

Kendine bir yol bulma ihtiyacı içinde olduğu düşünülmektedir.

   Daha çok ergenlik döneminde rastlanılan bu çizimler, klinisyene, ebeveynin ergenlik beklentileri, ergenin bireyselliği, ergenin geleceği ile ilgili planların ele alınması ve aileyle paylaşımı konusunda önemli ipuçları vermektedir.

   Ebeveyn tarafından sürekli olarak kısıtlandığını, denetlendiğini, düşünen ve kendisine özdeşim nesnesi bulmakta zorlanan çocuk ve ergenlerin çizimlerinde, bu özelliklere rastlanabilmektedir.

Bu bağlamda, testin sonuçlarının ele alındığı aile görüşmesi önemli olmaktadır.

Unutulmaması gereken en önemli nokta, testin sonucunda elde edilen bilgilerin, kesin bilgiler olmadığı ve aileyle birlikte ele alınması ve yorumlanması gerektiğidir.

   Burns&#;a göre (), çizilen aile bireylerinin (özellikle babanın), çocuğa karşı olan duruş pozisyonu ve bakış yönü, çocuğun sosyal kendilik algısı üzerinde açıklayıcı olmaktadır. Buna göre&#;

   &#;babalarını kendine doğru bakan olarak çizen çocukların, sosyal ilişkileri ve arkadaş ilişkilerindeki olumlu benlik algısının,

    babalarını kendilerinden farklı yöne bakan veya kendilerine arkasını dönmüş olarak çizen çocukların benlik algısından daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Aile Bireylerinin Çiziliş Şekli

   Çocuklar genelde aile içinde en güçlü buldukları, bir anlamda onlar için otoriteyi temsil eden, muhtemelen özdeşim kurabildikleri kişiyi &#;büyük&#; ve ilk bakıldığında hemen göze çarpan kişi olarak çizmektedirler.

Bazı çocuklar ise, kendilerini birinci sırada ve diğer aile bireylerinden daha büyük olarak çizmektedir. Bu çocukların aile içinde daha fazla özerklik kazanmaya gereksnim duydukları belirtilmektedir.

Bir anlamda bu çocuklar, ebeveyn tarafından bireyselliğinin görülmesi, onaylanması ve desteklenmesi ihtiyacı içinde olmaktadırlar.

En son ve/veya en küçük olarak çizilen aile bireyleri,

çocuk tarafından çok fazla önemsenmeyen veya aile içinde varlığından rahatsızlık duydukları kişilere işaret edebilmektedir.

   Çizimde yer almayan aile bireyleri (genelde kardeşler), çocuğun aile içinde çatışma yaşadığı, muhtemelen kızdığı ve kıskandığı ve yok sayma eğiliminde olduğu aile bireyleri olmaktadır.

   Bazı çocuklar ise, kendilerini aile resminde çizmekten kaçınıp, &#;sayfada yer yok&#; gibi ifadeler kullanabilmektedir. Burada yine, çocuğun, aile içinde kendini ait hissettiği veya kendine sunulan/önerilen yeri  sorun yaptığı  dikkati çekmektedir.

Çizimden sonra çocukla ilgili bilgi edinmek istiyorsak çocuğa şu soruları sorabiliriz:

Çizdiğin kişi ne düşünüyor olabilir?

Çizdiğin kişi ne hissediyor olabilir?

Onu mutlu eden mutsuz eden neler var?

Ne tür ilgileri var?

Bir kişi çizdiğine sihirli değnek verseydi ne dilerdi?

En sevdiği şey ne olabilir?

Onu ne kızdırabilir?

Babası ve annesi ile ilgili ne düşünüyor?

Başkaları onun hakkında ne düşünüyor olabilir?

Vücut Uzuvlarının Çizim özellikleri

   Çizimde yer alan aile bireylerinin vücut uzuvlarının çizim özellikleri, çocuğun aile bireylerini algılama şekli ve onlar ile olan ilişkileri konusunda önemli noktalara dikkat çekebilmektedir.

Lütfen aklınızda bulunsun.

Bu bölüm yetişkinler için resim çizme değerlendirmeye ilişkin bilgiler temel alınarak hazırlanmıştır.

Çocuğun gelişimsel özellikleri dikkate alınarak özenli ve diğer bulgularla desteklenen bir yorumlama önerilir.

Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, BİR İNSAN ÇİZ TESTİ İLE BOŞANMA SÜRECİNDE OLAN AİLE ÇOCUKLARININ SORUNLARININ KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ Mehmet SAĞLAM Neriman ARAL Bu çalışma, anne-babası boşanma sürecinde olan ve ailesi ile birlikte yaşayan ilköğretim çocukların sorunlarının bir insan çiz testi aracılığı ile belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya Ankara 9. Aile Mahkemesinde boşanma/velayet davaları devam edip, halen boşanma sürecinde olan ailelerin 7–14 yaş grubundaki 45 çocuğu ile aynı yaşta aileleri ile birlikte yaşayan 45 çocuk olmak üzere toplam 90 çocuk dahil edilmiştir. Araştırmada, “Çocuk Bilgi Formu(ÇBF)” ve “Aile Bilgi Formu(ABF)” çocukların duygularını ve içinde bulundukları durumu daha iyi anlamak için “Bir İnsan Çiz Testi(BİÇT)” ve “Bir İnsan Çiz Testi Soruları(BİÇTS)” kullanılmıştır. Veriler betimleyici tanımlamalar ve Khi kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda ailesi boşanma sürecinde olan çocuklar ile ailesiyle birlikte yaşayan çocukların çoğunlukla resmi yukardan aşağıya çizdiği, kendi cinsiyetinde ve kendi yaşında bir insan çizdikleri, boşanma sürecindeki aile çocuklarının önemli bir kısmının kapalı-sıkı ağız, normalden büyük bir baş, küçük bir burun çizdikleri ve çenesinin durumunun boşanma sürecinde olup olmamaya göre anlamlı(p<) olduğu belirlenmiştir. Bir İnsan Çiz Testi Sorularına verilen yanıtlar değerlendirildiğinde boşanma sürecinde olan çocukların önemli bir bölümünün çizdiği insanın annesi ile yaşadığını, anne babası arasındaki ilişkiyi kötü olarak nitelendirdiğini, ailesinin mutlu olmasını istediğini, ailesi ile birlikte yaşayan çocukların önemli bir bölümünde resimdeki insanın okulda başarılı olmak istediğini belirttikleri görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Boşanma, çocuk, bir insan çiz testi 1 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, GİRİŞ Toplum bilimlerinde “en küçük toplum birimi” olarak tanımlanan aile, bu temel özelliğini çağlar boyunca yitirmemiş, insanlık tarihi boyunca boyutları ve kapsamı bir takım değişmelere uğramış, fakat kimi zaman egemen bir öğe, kimi zaman da tartışma konusu olarak varlığını sürdürmüştür (Richter ). Her toplumda yer alan, toplumun en temel kurumlarından birisi olan aile toplumdaki en temel sosyal kurumlardan biridir (Kayhan ve Yazıcıoğlu ). Toplumsal yapı içinde çok önemli roller üstlenen ailenin en önemli işlevlerinden biri çocukları için her anlamda sağlıklı bir ortam hazırlamak ve onların toplum içinde bir birey olarak yer alması sürecinde çocuğa gereken desteği sunabilmektir. Sağlıklı ve güçlü aile ortamları ebeveyn ve çocukların birlikte oynadığı, birlikte konuştuğu ya da yan yana çalıştığı alanları içerir. Bu alanlar her türlü sosyal ve bilişsel becerinin öğrenilmesi için ebeveyn yapılarının kullanıldığı verimli alanlardır (Meadows ). Amato (), yaptığı çalışmasında ebeveyn desteğinin fazla olduğu çocuklarda psikolojik uyumun ve okul başarısının arttığı; ebeveynlerin sert cezalandırma uyguladığı durumlarda ise, uyumun ve okul başarısının azaldığı; bunun tersine aile ilişkilerinde ortaya çıkan çeşitli sorunların veya çatışmaların ise, çocuğun psikolojik uyumunu olumsuz yönde etkilediğini belirtmiştir. Ayrıca, evlilik çatışmasının, sekiz-dokuz yas arası kız çocuklarında benlik saygısı üzerinde olumsuz etkisi yarattığını da bulmuştur. Çocukların en fazla anne-baba arasındaki ilişki modelini örnek aldıkları düşünüldüğünde ailedeki bireylerin iletişim örüntüsünün bir anlamda çocukların gösterdikleri duygu, tutum ve davranışların genel bir çerçevesini oluşturduğu söylenebilir (Goleman ). Bazı ebeveynler bu anlamda çocuklara çok güzel örnekler sunarken, bazı ebeveynler ise çocuklar için büyük sorunların kaynağı haline gelebilmektedir. Bunun en belirgin örneklerinden biri boşanma sürecinde kendisini göstermektedir. Aral ve Gürsoy () tarafından gerçekleştirilen çalışmada ebeveyni boşanmış olan çocukların depresyon düzeylerinin, ebeveynleri boşanmamış olan çocuklara göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır. Öztürk () de yaptığı araştırma sonucunda; parçalanmış ailelerden gelen çocukların, tam aile çocuklarına göre benlik saygı düzeylerinin düşük olduğu, kaygı düzeylerinin yüksek olduğu belirtilmiştir. Çocuklara olumsuz etkileri kaçınılmaz olan boşanma süreci ve sonrasında onlara en doğru yardım ancak onları doğru anlamakla sağlanabilir. Bunu yapabilmek için çoğu zaman sözel iletişimden fazlasına ihtiyaç duyulmakta ve aile içindeki problemli durumları yaşayan çocuklarla alternatif iletişim yöntemlerinin kullanılması gerekebilmektedir. Çocukların yaşadıklarını duyguları ortaya çıkarabilmede resimler önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Çocukları tanımada önemli bir yeri olan resimler farklı şekillerde kullanılabilir (Cooke vd. ). Çocuk, çizdiği resimler aracılığıyla iç dünyasını, bilinçdışı isteklerini, duygularını aktarır. Çocuk resmi, çocuğun gelişim evrelerine bağlı olarak onun iç dünyasındaki gizli duygularını yansıtır, yaşanmış bir deneyimini anlatır. Başka bir deyişle resim yapma çocuğa kendisini ifade etme olanağı sağlar. Bu yüzden de çocuk psikolojisinin vazgeçilmez aracıdır (Samurçay ). Resimler çocukların gözlemlerini, deneyimlerini, sorun ya da düşüncelerini yansıtmada bir araçtır (Chang ). Dülger() yaptığı araştırmada, sağlıklı aile ortamında bulunan çocukların resimlerinde genel olarak; güneşe yer verdikleri, ağaç, çiçek gibi figürlerin resimlerinde yer aldığı, canlı ve temiz renkler kullandığı, mutlu yüz ifadeleri kullandıkları genellikle mutlu aile yaşamlarını yansıtan hoş ve yaratıcı resimler yaptığı, aile içindeki iletişimi sağlıklı olmayan, huzursuz aile ortamı içinde yaşayan ve parçalanmış aileden gelen çocukların ise resimlerinde genel olarak; aile bireylerini farklı yerlerde farklı işlerle uğraşırken çizdikleri, bazılarının aile bireyleri arasına, ev, ağaç, ırmak, masa örtüsü gibi nesneler yerleştirdiği görülmüştür. 2 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, Yapılan çalışmalarda çocukların çizimlerinin onların iç dünyası ile ilgili önemli ipuçları taşıdıkları görülmektedir. Çocuklar için resim yazıdır, yazarlara uygun ortam sağlandığında hatırlamak, düşünmek, fikir edinmek, gözlemlemek ve kaydetmek için resim çizerler (Horn ve Giacobbe ). Doğal gelişim bakış açısı ile bakıldığında, çocukların çizimleri onların kişiliğinin önemli yönlerini temsil eden yaşam tecrübelerini, yaşadığı yerleri ve düşüncelerini anlamada araç olarak kullanılan bir yöntemdir (Anning ve Ring ). Çocuk çizimlerinin bu özelliğinden yola çıkarak boşanma gibi zor bir durum ile karşı karşıya kalan çocukların duygularını daha iyi anlayabilmek için alternatif bir iletişim yolu olarak çocuk resimleri seçilmiştir. Bu noktadan hareketle çalışmada bir insan çiz testi aracılığı ile boşanma sürecinde olan aile çocuklarının sorunlarının karşılaştırarak incelenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışma, anne-babası boşanma sürecinde olan ilköğretim düzeyindeki çocukların sorunlarının bir insan çiz testi aracılığı ile karşılaştırılarak incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi Araştırmaya Ankara Adalet Sarayı’nda bulunan 9. Aile Mahkemesi’nde 0 tarihleri arasında boşanma davaları devam eden, dosyaları mahkeme kararıyla incelenmek ve bilimsel kanaat belirtmek üzere mahkemelerde görev yapan Sosyal Hizmet Uzmanı, Psikolog ve Pedagog’dan oluşan uzman heyetine gönderilen ailelerin yedi-on dört yaş grubundaki çocukları ve aynı yaş ve sayıda ailesi ile birlikte yaşayan çocuklar dahil edilmiştir. Araştırmanın örneklemi oluşturulurken, anne-babası boşanma sürecinde olan çocuklar ile aileleri ile birlikte yaşayan çocuklarının gönüllü katılımı esas alınmış, ailelerin bu yaş grubunda birden fazla çocuğu varsa, her bir çocuk ayrı ayrı araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırma verilerini toplayabilmek için, Ankara 9. Aile Mahkemesi’nden resmi izin alınmıştır. Araştırma belirtilen tarihlerde aile mahkemesinde boşanma davaları devam eden ailelerin yedi-on dört yaş grubundaki 45 çocuğu ile aileleri ile birlikte yaşayan 45 çocuk olmak üzere toplam 90 çocuk ile gerçekleşmiştir. Araştırma kapsamında geliştirilen formlar ve uygulanacak test mahkemede görevli psikolog ve sosyal hizmet uzmanının da yardımı ile boşanma davası devam eden ve mahkeme uzmanlarına yönlendirilen ailelerin çocuklarına uygulanmıştır. Aileleri ile birlikte yaşayan çocuklar ise aileleri boşanma sürecinde olan çocukların yaşadığı bölgelerden rast gele seçilerek araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırmanın veri toplama sürecinde seksen beş aileye ulaşılmış, beş ailede şartları sağlayan iki çocuktan her biri araştırmaya ayrı ayrı dahil edilmiştir. Ailesi boşanma sürecinde olan(ABSÇ) ve ailesi ile birlikte yaşayan(ABYÇ) çocukların % 57,8’inin kız, % 42,2’sinin erkek olduğu belirlenmiştir. Çocukların yaş dağılımı incelendiğinde her iki gruptaki çocukların çoğunluğunun(ABSÇ: % 51,1; ABYÇ: % 53,3) dokuz-on yaşlarında olduğu, ABSÇ da iki-üç kardeş oranının %41,9 iken ABYÇ da bu oranın çok daha yüksek (%77,8) olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan çocuklardan ABSÇ’ın % 64,4’ünün ilk çocuk olduğu, ABYÇ’ın ise % 53,3’ünün bu grupta olduğu, ABSÇ’ın % 62,2’sinin bakımı ile annesinin ilgilendiği, bu oranın ABYÇ da % olduğu tespit edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen çocukların ailelerine ait demografik bilgiler incelendiğinde annelerin çoğunluğunun (ABSÇ: % 66,7 ABYÇ: % 55,6) 35 yaş ve altı olduğu, boşanma sürecinde olan babaların % 68,9’unun otuz dokuz yaş ve altı olduğu, ailesi ile birlikte yaşayan baların % 37,8’sinin otuz beş yaş ve altı olduğu saptanmıştır. Araştırmaya dahil edilen ABSÇ’ın % 28,9’unun, ABYÇ’ın ise % 37,8’inin annesinin ilkokul mezunu, ABSÇ’ın % 33,3’ünün babasının lise mezunu, ABYÇ’ın ise % 46,7’sinin babasının üniversite mezunu olduğu 3 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, bulunmuştur. Araştırmaya katılan çocukların ebeveynlerinin evlilik süreleri incelendiğinde ABSÇ’ın ailelerinin % 40,0’ının, ABYÇ’ın ailelerinin ise % 48,9’unun on bir ile on beş yıllık evlilik süresi olduğu belirlenmiştir. Ailelerin evlenme şekilleri incelendiğinde ise ABSÇ’ın ebeveynlerinin % 53,3’ünün görücü usulü ile ABYÇ’ın ise % 51,1’inin tanışıp anlaşarak evlendikleri saptanmıştır. Akrabalık ilişkileri incelendiğinde ise iki grup arasında benzerlik tespit edilmiş ve ABSÇ’ın ailelerinde % 86,7 ABYÇ’ın ailelerinde ise % 84,4 akrabalık olmadığı saptanmıştır. Araştırma kapsamında anne ve babanın iş durumları incelendiğinde ABSÇ’ın annelerinin % 55,6’sının çalıştığı ABYÇ’ın annelerinin ise % 66,7 sinin çalışmadığı, her iki grupta ise babalarının tamamının çalıştığı saptanmıştır. Ailelerin gelir düzeyleri incelendiğinde ise ABSÇ’ın % 37,7’sinin gelir düzeyinin TL ve altında olduğu ABYÇ’ın ise % 28,9’unun aile gelir düzeyinin ile TL arasında olduğu belirlenmiştir. Veri Toplama Araçları Araştırmada, boşanma sürecinde olan ailelerin çocukları ile birlikte yaşayan aileler ve çocuklarının bilgilerini belirleyebilmek amacıyla “Aile Bilgi Formu(ABF)” ve “Çocuk Bilgi Formu(ÇBF)”, çocukların duygularını ve içinde bulundukları durumu daha iyi anlamak için “Bir İnsan Çiz Testi(BİÇT)” ve “Bir İnsan Çiz Testine Ait Sorular(BİÇTS)” kullanılmıştır. Aile Bilgi Formu: Aile bilgi formu yardımı ile anne-baba yaşı, öğrenim durumu, evlilik süresi, nasıl evlendikleri, akraba olup olmadıkları, iş durumları ve gelir düzeyleri belirlenmiştir. Çocuk Bilgi Formu: Çocuk Bilgi Formu; çocuğun cinsiyeti, yaşı, doğum sırası, kardeş sayısı, kiminle yaşadığı ve bakımı ile kimin ilgilendiğiyle ilgili soruları içermektedir. Bir İnsan Çiz Testi: Karen Machover’ın insan bedeninin çeşitli bölümlerinin sembolizminden esinlenerek ortaya koyduğu bu test, psikanalitik temele dayalı, çok geniş sonuçlar veren bir çalışmadır. Anlamlı resim çizebilecek herkeste kullanılabilir, yaş sınırı yoktur. Test çocuğun ailesiyle olan ilişkilerini, çatışmalarını açığa çıkarmak amacıyla kullanılmaktadır. Test uygulanacak kişiye bir kağıt, bir kurşun kalem ve bir silgi verilir. Yapacağı resmin konusu hakkında kısaca: ‘Bir insan resmi çiz!” yönergesi verilerek; çocuğa kendiyle aynı cinste veya karşı cinse ait bir resim çizebilme özgürlüğü tanınır. Çocuğun bu seçimi, kimi kere çok önemli bazı bulguların ipucunu oluşturur (Altınköprü ). Testi uygulayan kişi, çocuk yaptığı resmi tamamladığında, “Yaptığınız resimdeki insanın karşı cinsinde bir insan çizin!” diyerek çocuğa ikinci bir yönerge verilir. Ancak küçük yaştaki çocuklar, karşı cinsin anlamını kavrayamayabilirler. Bu nedenle, küçük yaşlardaki çocuğa, yaptığı resmin ne resmi olduğu sorulur. Verdiği cevap bunun bir kız çocuk olduğu ile ilgili ise ona, bu kez bir kız çocuğu olmamak koşuluyla başka bir insan resmi çizmesi söylenir. Eğer çocuk, bir yetişkin resmi yaparsa ve örneğin yapılan resim bir adam resmiyse, yönergenin, “Bir adam resmi olmamak koşuluyla başka bir insan resmi çiz.” şeklinde olması gerekir. Resmini tamamlayan çocuğa, yaptığı resimler ile ilgili sorular sorulur. Bu sorular, çocuğun yaptığı resimdeki kişilerin kimliklerini, niteliklerini açıklayacak sorulardır. Soruların uygulanması, resmi yapan kişinin yaşına ve gelişim düzeyine uygun bir şekilde sorulmalıdır. (Altınköprü ). Bir insan çiz testi; resimdeki öğelerin çiziliş sırası, yapılan resmin cinsi, resmin sayfa içindeki yeri, çizgilerin yorumlanması, resimdeki kişinin yaşının yorumlanması, resmin yandan veya önden görünür biçimde yapılmasının yorumu, resimde hareketin yorumu, resimdeki anlamlı eksikliklerin ve anlamlı kuvvetlendirmelerin yorumu, başın yorumu, gözlerin yorumu, kulakların yorumu, burnun yorumu, ağzın yorumu, çenenin yorumu, boynun yorumu, gövdenin yorumu, kolların yorumu, ellerin yorumu, parmakların yorumu, ayakların yorumu, 4 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, elbiselerin yorumu, düğmelerin yorumu, kravatın yorumu, şapkanın yorumu ve ayrıntıların yorumu basamaklarında değerlendirilir. Bir insan çiz testine ait aşağıdaki sorular çocuğa sorularak çizdiği resmin ne olduğu belirlenir. Resimdeki insan ne yapıyor? Kaç yaşında? Kiminle yaşıyor? En çok bağlı olduğu kişi kim? Erkek ya da kız kardeşi var mı? Ne iş yapıyor? Ne gibi istekleri var? Sağlıklı mı? En güzel yeri neresi? En çirkin yeri neresi? Ona benzemek ister misin? En çok istediği şey nedir? Nelere kızar? Aklında ne var? Ne düşünüyor? Bazı şeylerden korkar mı? Resimdeki kişinin en iyi ve en kötü özelliği nedir? Başka insanlar onun hakkında ne düşünüyor? Annesi ve babasının ilişkisi nasıl? Verilerin Değerlendirilmesi ve Analizi Verilerin toplanması tamamlandıktan sonra Bir İnsan Çiz Testi’nin değerlendirme aşamaları esas alınarak her bir değerlendirme kriteri ayrı ayrı puanlanmış ve çocukların Bir İnsan Çiz Testi Sorularına verdikleri yanıtlar ise gruplandırılmıştır. Bir insan çiz testinin değerlendirilmesinde testin değerlendirme boyutları dikkate alınmıştır. Verilerin analizinde serbestlik derecesi 1 olan satırda gözlerde 5’ten küçük değer bulunmadığı, serbestlik derecesinin 1’den büyük olduğu satırlarda ise 5’ten küçük gözlerdeki sayılarının toplamının % 20’nin altında olması nedeniyle verilerin analizinde iki değişken için Khi kare Testi kullanılmıştır. Bu test; iki sınıflamalı (kategorik) değişken arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını test etmek için kullanılmaktadır (Büyüköztürk ). 5 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmada, boşanma sürecinde olan ailelerdeki çocukların sorunlarının Bir insan çiz testi aracılığı ile karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada veriler değerlendirilerek analiz edilmiş ve bulgular tablolar halinde sunularak tartışılmıştır. Resmin sayfanın soluna yakın çizilmesinin, içe dönük bir yapıyı işaret ettiği belirtilmektedir (Altınköprü ). İki gruptaki çocukların çizdikleri resimlerde çizgilerin durumu incelendiğinde, iki grup arasında benzerlik görülmüş ABSÇ’ın % 64,4’ü, ABYÇ’ın ise % 68,9’unun normal çizgiler kullandığı saptanmıştır. Yapılan Khi kare testi sonucunda da çocukların yukarıda biçimlenen çizimlerinin ailesi boşanma sürecinde olup olmamaya göre değişmediği belirlenmiştir. Sayfanın tümünü kaplayan büyük resimlerin çoğu kez iç kontrolü zayıf saldırgan çocuklar tarafından çizildiği belirtilmektedir. Hiperaktif çocukların sayfanın tümünü kontrolsüz bir biçimde kullandıkları vurgulanmaktadır. Ender olarak çekingen çocuklar geniş figürlere yer vermekte, daha güçlü olabilme arzularını bu yolla dile getirmektedirler. Zayıf ve dağınık çizgilerin çocuğun iç dünyasındaki sarsıntıların ve üzüntülerin ifadesi olduğu belirtilmektedir 6 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, (Dülger ). Çizilen resmin cinsiyeti incelendiğinde her iki gruptaki çocukların büyük oranda kendi cinsiyetinde insan çizdiği (ABSÇ; % 97,8: ABYÇ; % 82,2) sonuçlar karşılaştırıldığında elde edilen verilerin istatistiksel olarak da anlamlı olduğu belirlenmiştir[2(1)=6,, p<]. Çocukların kendi cinsiyetinde insan çizmesi özdeşimin bir belirtisi olabilir. Çizilen resimdeki insanın cinsiyeti çocuğun cinsel olarak özdeşleştiği cinsi göstermektedir. Çocuğun kendi cinsi yerine karşı cinsiyette birini çizmesi, anneye veya babaya karşı bir saplantının olabileceğini, karşı cinse ait bir yaşıtını çizmesinin ise cinsel ilgiyi, karşı cinse benzeme isteğini, karşı cinsten biriyle özdeşleşmeyi işaret ettiği belirtilmektedir (Dülger ). Bu bağlamda çocukların çoğunluğunun özdeşleşme ile ilgili sorunu olmadığı söylenebilir. Çocukların çizdikleri resimlerin yaşı incelendiğinde ABSÇ’ın % 55,6’sının, ABYÇ’ın ise % 44,4’ünün kendisi ile aynı yaşta bir çizim yaptığı belirlenmiştir. Araştırmaya katılan iki grup çocukta da çizilen resimdeki bireyin kendisi ile aynı yaşta olması çocukların kendilerini yansıtmaya çalıştıkları şeklinde yorumlanabilir. Tablodeki sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde aileleri boşanma sürecinde olan çocuklardan farklı olarak ailesi ile birlikte yaşayan çocukların % 17,8’inin karşı cinsiyette olan insan resmi çizdiği, % 20’sinin resmi sayfanın solunda çizdiği, % 22’2’sinin ise ince çizgiler kullandığı % 40’ının farklı yaşta bir insan çizdiği görülmektedir. Bu sonuçlar ailesi ile birlikte yaşayan çocuklarda da sorunlar olabileceğini düşündürmektedir. Boşanmanın çocuklarda kaygı durumu, benlik saygısı, nevrotik belirtiler ve depresyon düzeyleri gibi farklı alanlarda olumsuz etkilere neden olduğu da yapılan çalışmalarda da ortaya konulmuştur (Aral ve Başar , Kuyucu , Aral ve Gürsoy , Baran ve Bütün-Ayhan ). ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, Tablo 2 incelendiğinde ABSÇ’ın % 77,8’i, ABYÇ’ın ise % 80’inin insan resmini eksiksiz çizdiği her iki gruptaki çocukların çoğunlukla insan resminin gövdesini paralel iki çizgi şeklinde(ABSÇ: % 73,3; ABYÇ: % 84,4) çizdiği saptanmıştır. Dört altı yaş üstü çocuk resimlerinde, birbirine paralel iki çizgiden oluşan gövdenin görülmesi, çocuğun bir evreden diğerine geçememesi, bir önceki dönemde duraklaması veya önceki yaşama biçimine dönmesi olarak kabul edilebilir. Köşeli çizilen gövde resimleri, saldırgan dürtülerin; yuvarlak çizgilere sahip gövdelerse yumuşak, insancıl duyguların varlığını belirtir (Saydam Bahçıvan ). Araştırmaya katılan çocukların genelde hareketsiz bir insan resmi çizdiği(ABSÇ: % 88,9; ABYÇ: % 84,4) belirlenmiştir. Araştırmaya katılan her iki çocuk grubunun da genelde normal ve orantılı(ABSÇ: % 48,6; ABYÇ: % 55,9) insan bacağı çizdiği, ancak her iki grupta da önemli sayıda çocuğun(ABSÇ: % 31,1; ABYÇ: % 28,9) zayıf bacaklı insan çizdiği, çocukların çoğunluğunun(ABSÇ: % 60,0; ABYÇ: % 73,3) iki yana açık kollar çizdiği belirlenmiştir. Tablodeki sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde hem ailesi boşanma sürecinde olan çocukların hem de ailesi ile birlikte yaşayan çocukların çizdikleri insan resminde gövdenin durumu, resmin hareket durumu, eksik bırakılan kısım ve bacakların durumu boyutlarında büyük oranda benzerlik olduğu, Khi kare sonuçları doğrultusunda çocukların çizimlerinin boşanma sürecinde olup olmamaya göre değişmediği belirlenmiştir. Ancak ABSÇ’ın %24,4’ünün çok uzun kol çizdiği saptamıştır. Bu sonuçlar ABSÇ’ın ABYÇ’a oranla sosyalleşme ve bu yöndeki arzuları konusunda daha fazla sorun yaşadıklarını düşündürmektedir. 8 Sağlam, M. ve N. Kızgınlığını küfür, kötü söz ile ifade etme eğiliminde olan çocukların, açık içi siyah boyanmış ağız çizdikleri, insanlarla konuşmaktan kaçınan çocukların ise genellikle düz kapalı bir ağız çizdikleri belirtilmektedir (Saydam Bahçıvan ). Kalın çizgilerle büyük bir ağzın genellikle, konuşma ve dil sorunu olan çocuklar tarafından çizildiği ifade edilmektedir (Yavuzer ). Sonuçlar doğrultusunda boşanma sürecinde olan aile çocuklarının önemli bir bölümünün sıkı kapalı bir ağız çizmesi onların sorunları kendi içinde yaşadığına işaret edebilir. Çocukların çizdikleri insan resimlerindeki burunlar incelendiğinde ABSÇ’ın % 44,4’ünün normalden küçük burun, ABYÇ’ın % 48,9’u normal ve orantılı bir burun çizdiği saptanmıştır. 9 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, Astımlı çocuklarında çoğunlukla solunum güçlüğünden kaynaklanan sorunları nedeniyle burun çizgilerini vurgulayarak ya da çok belirgin biçimde çizdikleri belirtilmektedir. Burunun çizilmemesi ise çocuğun güçsüzlüğünü göstermektedir. Burun seksüel bir sembol olup, çocukların burnu dikkat çekici şekilde tuhaf veya büyük çizmesi, klinik gözlemde daha çok merak ettikleri cinsel konuları konuşabileceği bir yetişkin bulamaması ile ilişkili bulunmuştur (Saydam Bahçıvan ). Araştırmaya katılan çocukların resimlerde çoğunlukla (ABSÇ: % 55,6; ABYÇ: % 68,9) normal ve orantılı bir boyun çizdiği belirlenmiştir. Boyun, özellikle dürtü kontrolü konusunda önemli ipuçları verebilmektedir. Resimde boynun çizilmemesi, duygusal geriliği, tinsel olgunlukta önemli kayıpların bulunduğunu yansıtabilirken, boynu çizilmeyen bireyin öfke kontrolünde ciddi problemler yaşadığı görülebilmektedir (Altınköprü ). Çizilen resimler incelendiğinde ABSÇ’ın % 91,1’inin ABYÇ’ın ise % ’ünün normal yapıda bir çene çizdiği belirlenmiştir. Çocukların çizdikleri insan resmindeki ağzın durumu[2(3)=15,, p<], burnun durumu[2(3)=15,, p<] ve çenenin durumu[2(1)=4,, p<] ailesinin boşanma sürecinde olup olmama durumunun istatistiksel olarak anlamlı bir etki yarattığı belirlenmiştir. Tablodeki sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde ailesi boşanma sürecinde olan çocukların % 35,6’sının kapalı sıkı ağız, % 44,5’inin boyun çizmediği ya da abartılı çizdiği, % 40’ının normalden büyük baş çizdiği ve % 71,1’inin küçük burun çizdiği ya da hiç burun çizmediği saptanmıştır. Bu sonuçlar dikkate alındığında ABSÇ’ın iletişim sorunu yaşadıklarını, duygusal açıdan rahat olmadıklarını, sorunlarını kendi içlerinde yaşadıklarını ve cinsel konularda kafalarının karışık olduğunu düşündürmektedir. Sonuçlar karşılaştırıldığında elde edilen 10 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, verilerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir[2(3)=1,, p>]. Ellerin ihmali güvensizliği, çevreye uyumda zorluk çekmeyi simgelerken, yumruk halinde çizilmiş eller saldırganlığın belirtisi olabilmektedir (Kılıç ). Büyük eller, bir eksikliğin, güçsüzlüğün; büyük ayakların çizilmesi, güvensizliğin bir yansıması olabilir (Yavuzer ). Aşırı büyük çizilen kol ve eller güç ve kontrolün ifadesi olurken, unutulan eller sosyal ilişkilerde güvensizlik, saldırganlık veya mastürbasyon yapmaktan duyulan rahatsızlık ile ilişkili olabilmektedir(Saydam Bahçıvan ). ABSÇ’ın % 28,9’unun ABYÇ’ın ise % 51,1’inin normal ve orantılı ayak çizdiği belirlenmiştir. Sonuçlar karşılaştırıldığında elde edilen verilerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir[2(4)=7,, p>]. Hem ailesi boşanma sürecinde olan çocukların hem de ailesi ile birlikte yaşayan çocukların çoğunlukla (ABSÇ: % 62,2; ABYÇ: % 55,6) eksik parmak çizdiği tespit edilmiş, sonuçlar karşılaştırıldığında ise elde edilen verilerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir[2(3)=4,, p>]. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde ABSÇ ile ABYÇ’ın eller ve parmakların çizimi konusunda benzerlik gösterdikleri belirlenmiştir. Ailesi ile birlikte yaşayan çocukların % 51,1’inin normal ve orantılı ayak çizmesine karşın bu oranın ABYÇ’da % 28,9 olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar dikkate alındığında ABSÇ’ın kendi içinde bir çatışma halinde oldukları ve iki güç arasında gel-git yaşadıkları şeklinde değerlendirilmiştir. 05]. Araştırmaya dahil edilen her iki gruptaki çocuğun da benzer oranda (ABSÇ: % 77,8; ABYÇ:% 88,9) düğme çizmediği belirlenmiştir. Elde edilen veriler analiz edildiğinde ortaya çıkan sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir[2(1)=1,, p>]. Araştırmaya katılan çocukların çizimlerindeki ayrıntılar incelendiğinde ise ABSÇ’ın % 86,7’sinin ABYÇ’ın ise % 84,4’ünün ayrıntı çizmediği belirlenmiştir[2(1)=0,09, p>]. Sonuçlar karşılaştırıldığında elde edilen verilerin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde her iki çocuk grubunun da düğmelerin ve ayrıntıların durumu boyutlarında benzerlik gösterdiği saptanmıştır. ABYÇ’ın çocukların % 80 oranda elbise çizmediği ya da önemsemeden elbise 11 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, çizdiği belirlenmiş ve bu durum ailesi ile birlikte yaşayan çocukların bedensel niteliklere verdikleri önem şeklinde değerlendirilmiştir. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, gibi cevaplar verdiği saptanmış ve iki gruptan elde edilen veriler karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak da anlamlı olduğu belirlenmiştir[2(3)=10,, p<]. Araştırmaya katılan çocuklar çizdikleri insanın çoğunlukla (ABSÇ: % 53,3; ABYÇ: % 44,4) kendileri ile aynı yaşta olduğunu, çizilen insanın ABSÇ’ın % 48,9’unun ABYÇ’ın ise % 86,7’sinin ailesiyle birlikte yaşadığını söyledikleri saptanmıştır. Çocukların çizdikleri insanın kiminle yaşadığına ilişkin verdiği cevaplar karşılaştırıldığında elde edilen sonuçların istatistiksel olarak da anlamlı olduğu bulunmuştur[2(3)=14,, p<]. Çizilen insanın ABSÇ’ın % 53,3’ünün ABYÇ’ın ise % 62,2’sinin annesi ile birlikte olmaktan hoşlandığını, çizilen insanın (ABSÇ: % 62,2; ABYÇ: % 60,0) kardeşinin olduğunu, çizilen insanın çoğunlukla (ABSÇ: % 62,2; ABYÇ: % 77,8) öğrenci olduğunu belirttikleri saptanmıştır ve analiz edilen verilerden elde edilen sonuçların istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur. [2(5)=9,, p>], [2(1)=0,, p>], [2(1)=2,, p>]. ABSÇ çizdikleri kişinin anne-baba ilişkisinin % 62,2 oranında ABYÇ ise % 91,1oranında iyi olduğunu belirttikleri saptanmış ve verilerin karşılaştırılması ile elde edilen sonuçların istatistiksel olarak da anlamlı olduğu bulunmuştur[2(1)=10,, p<]. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde ABSÇ’ın % 53,3’ünün kendisi ile aynı yaşta bir insan çizdiği, % 48,9’unun çizdiği insanın ailesi ile yaşadığını ifade ettiği, % 37,8’inin de anne-baba ilişkisini kötü olarak tanımladığı saptanırken, ABYÇ’ın % 44,4’ünün kendisi ile aynı yaşta bir insan çizdiği, % 86,7’sinin çizdiği insanın ailesi ile yaşadığını ifade ettiği ve % 91,1’inin de anne-baba ilişkisini iyi olarak tanımladığı saptanmıştır. Bu sonuçlar dikkate alındığında çocukların genel olarak kendilerine ait özellikleri resme yansıttıkları şeklinde değerlendirilmiştir. 13 Sağlam, M. ve N. Evet 19 42,2 32 71,1 X, Hayır 16 35,6 13 28,9 Sd:2 Zaten benim 10 22,2 0 0 P:0, Resimdekinin en çok istediği Oyuncak 4 8,9 8 17,8 X, Aile birliği 10 22,2 1 2,2 Sd:5 Meslek sahibi olmak 14 31,1 12 26,7 P:0,02 Okul başarısı 4 8,9 9 20,0 Başka(maddiyatla ilgili, 13 28,8 15 33,3 sağlıkla ilgili) Tablo 7 araştırmaya katılan çocukların bir insan çiz testinde çizdikleri resim ile ilgili sorulara verdikleri cevaplar incelendiğinde; ABSÇ’ın % 24,4’ü resimdeki insanın aile mutluluğu istediği, ABYÇ’ın % 24,4’ünün ise oyuncak istediği tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan çocukların çizdikleri insanın çoğunlukla (ABSÇ: % 88,9; ABYÇ: % 95,6) sağlıklı olduğunu, ABSÇ’ın % 55,6’sının ABYÇ’ın ise % 51,1’inin diğer seçeneği altında en güzel yerlerinin elleri, ayakları, başı, ağzı olduğunu, en çirkin yerinin ise çoğunlukla (ABSÇ: 14 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, % 66,7; ABYÇ: % 46,7) gözleri, ayakları, başı, elbisesi, evi olduğunu belirttikleri saptanmıştır. Elde edilen Khi kare sonuçlarının istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur[2(1)=1,, p>], [2(2)=0,, p>] ve [2(3)=6,, p>]. Çocukların çoğunluğunun çizdikleri insana (ABSÇ: % 66,4; ABYÇ: % 71,1) benzemek istediklerini belirttikleri saptanmıştır. Çocukların çizdikleri insana benzeme istekleri karşılaştırıldığında Khi kare sonucunun istatistiksel olarak da anlamlı olduğu bulunmuştur [2(2)=13,, p<]. ABSÇ’ın % 31,1’inin ABYÇ’ın ise % 26,7’sinin çizdikleri insanın en çok bir meslek sahibi olmak istediğini belirttikleri ve elde edilen verilerin analizinde sonucun istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir[2(5)=13,, p<]. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde ABSÇ’ın % 24,4’ünün çizilen insanın aile mutluluğu istediğini ve % 22,2’sinin de en çok istediği şeyin aile birliğinin korunması şeklinde olduğu belirlenmiş ve alınan bu cevaplar analiz edildiğinde elde edilen sonucun istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir[2(5)=13,, p<]. ABYÇ’ın ise % 24,4’ü çizilen insanın oyuncak istediğini ve % 20’sinin de en çok isteği şey sorusuna okul başarısı şeklinde cevap verdikleri saptanmıştır. Bu sonuçlar dikkate alındığında ailesi boşanma sürecinde olan çocuklarda aile ile ilgili konuların çocukların öncelikleri arasında yer aldığı, buna karşın ailesi ile birlikte yaşayan çocuklarda ise bu önceliğin eğitim ile ilgili konulara kaydığı çocukların kendi öncelik ve beklentilerini yaptıkları resimlere yansıtabildiklerini göstermektedir. Tablo 8 Araştırmaya dahil edilen çocukların çizdikleri insanın duyguları ile ilgili sorulara verdikleri cevaplara ait dağılımlar ve Khi kare analizi sonuçları Bir insan çiz testine ait ABSÇ ABYÇ X2 soruların değerlendirme (n=45) (n=45) Sonuçları boyutları SAYI % SAYI % Resimdeki neye kızar Eşyaların izinsiz alınmasına 6 13,3 2 4,4 X, Alay edilmesine 7 15,6 8 17,8 Sd:3 Yalan 4 8,9 2 4,4 P:0, Başka(küfür, eve geç 28 62,2 33 73,3 gelmek, ders yapmamak…) Resimdeki ne düşünüyor? ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, yapmamaya kızdıkları belirlenmiştir. Alınan bu cevaplar karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir[2(3)=3,, p>]. ABSÇ’ın % 22,2’sinin çizdikleri insanın ailesini düşündüğünü, ABYÇ’ın ise % 26,7’sinin eğitim ile ilgili konuları düşündüğünü belirttikleri saptanmıştır. Alınan cevapların karşılaştırılması ile elde edilen Khi kare sonucunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir[2(5)=18,, p<]. ABSÇ’ın % 37,8’inin çizdikleri insanın hiç bir şeyden korkmadığını ABYÇ’ın % 42,2’sinin ise hayvanlardan korktuğunu belirttikleri görülmektedir. Alınan bu cevaplar karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir [2(4)=5,, p>]. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde ailesi boşanma sürecinde olan ve aile ile birlikte yaşayan çocukların her ikisinin de resimdeki insanın neye kızdığı ve nelerden korktuğu sorusuna verdikleri cevapların paralellik gösterdiği belirlenmiştir. Ne düşünüyor sorusuna verdikleri cevaplar incelendiğinde ABSÇ’ın % 22,2’si ailesi, ABYÇ’ın ise % 26,7’sinin ise eğitim ile ilgili konuların olduğuna yönelik cevaplar verdikleri saptanmıştır. Bu sonuçlar dikkate alındığında çocukların genelde anlık olaylara benzer tepkiler verdikleri şeklinde değerlendirilirken, gerçek yaşamda karşı karşıya oldukları ve zihinlerini meşgul eden olayları resimlere yansıtabildikleri şeklinde değerlendirilmiştir. Tablo 9 Araştırmaya dahil edilen çocukların çizdikleri insanın özellikleri ve başka insanların onun hakkında ne düşündüğü ile ilgili sorulara verdikleri cevaplara ait dağılımlar ve Khi kare analizi sonuçları Bir insan çiz testine ait ABSÇ ABYÇ X2 soruların değerlendirme (n=45) (n=45) Sonuçları boyutları SAYI % SAYI % Resimdekinin en iyi özelliği Eğitim ile ilgili 5 11,1 10 22,2 X, Dürüstlükle ilgili 2 4,4 9 20,0 Sd:4 Bazı yetenekleri 21 46,7 7 15,6 P:0,01 Başka(eşyalarını iyi 17 37,8 19 42,2 kullanmak, yemek yeme..) Resimdekinin en kötü özelliği Saygısız olma 4 8,9 8 17,8 X, Bazı yeteneksizliği 17 37,8 7 15,6 Sd:3 Başka(eşyalarını iyi 7 15,6 22 48,9 P:0, kullanmama, yalan, yemek yememek..) Yok 17 37,8 8 17,8 Başka insanlar onun hakkında ne düşünüyor İyi biri olduğunu 23 51,1 19 42,2 Güzel/yakışıklı olduğunu 3 6,7 5 11,1 X,2 Bilmiyorum 8 17,8 2 4,4 Sd:5 Kötü şeyler 2 4,4 4 8,9 P:0,07 Saygılı olduğunu 0 0 5 11,1 Başka(akıllı, yaramaz, 9 20,0 10 22,2 çalışkan…) Tablo 9 incelendiğinde araştırmaya katılan çocukların çizdikleri insanın en iyi özelliği nedir? sorusuna ABSÇ’ın % 46,7’sinin bazı konulardaki yetenekleri şeklinde cevap verdikleri, 16 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, ABYÇ’ın ise % 22,2’si eğitim ile ilgili cevaplar verdiği belirlenmiş ve iki gruptan alınan cevaplar karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak da anlamlı olduğu tespit edilmiştir[2(4)=13,, p<]. ABSÇ’ın % 37,8’i çizilen insanın kötü özelliğinin olmadığını ABYÇ’ın % 17,8’inin ise saygısız olma cevabını verdiği saptanmıştır. Alınan bu cevaplar karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak da anlamlı olduğu tespit edilmiştir[2(3)=16,, p<]. Başka insanlar onun hakkında ne düşünüyor sorusuna çoğunlukla (ABSÇ: % 51,1; ABYÇ: % 42,2) iyi biri olduğu yönünde cevap verildiği belirlenmiştir. Alınan bu cevaplar karşılaştırıldığında sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir[2(5)=10,2, p>]. Sonuçlara genel olarak bakıldığında ABSÇ’ın % 46,7’sinin en iyi özellik sorusunu bazı konulardaki yetenekleri, %37,8’inin ise en kötü özelliği sorusuna bazı konulardaki yeteneksizliği şeklinde cevapladıkları belirlenmiştir. Bu sonuçlar ailesi boşanma sürecinde olan çocukların diğer çocuklara oranla kendilerini daha fazla sorguladıklarını göstermektedir. SONUÇ ve ÖNERİLER Bu çalışma ile boşanma sürecinde olan ailelerdeki çocukların sorunlarının bir insan çiz testi aracılığı ile karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bir insan çiz testi sonuçları değerlendirildiğinde ABSÇ’ların kendisi ile aynı cinsiyette, sıkı ve kapalı ağza sahip, küçük burunlu ve köşeli çeneye sahip bir insan çizdikleri belirlenmiştir. Ailesi boşanma sürecinde olan çocuklar ile ailesiyle birlikte yaşayan çocuklar arasında; çizilen resmin cinsiyeti, çizilen resimde burun, ağız ve çenenin durumları ile ilgili sonuçların istatistiksel olarak anlamlı(p<) olduğu tespit ediliştir. Bir insan çiz testine ait sorularına verilen cevaplar incelendiğinde ABSÇ’ların çizdikleri insanın annesi ile yaşadığını, anne-baba arasındaki ilişkinin kötü olduğunu, ona benzemek istemediğini, çizdiği insanı bazı konularda yetenekli bulurken bazı konularda yetersiz gördüğünü belirten cevaplar verdiği belirlenmiştir. Çocukların verdikleri cevaplar karşılaştırıldığında resimdeki kişi ne yapıyor?, resimdeki kişi kiminle yaşıyor?, resimdeki kişi ne düşünüyor?, resimdeki kişinin en iyi özelliği, resimdeki kişinin en kötü özelliği, resimdeki kişinin en çok istediği şey, resimdeki kişinin anne-baba ilişkisi nasıl?, resimdeki kişiye benzemek ister misin? sorularından elde edilen sonuçların istatistiksel olarak anlamlı(p<) olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu sonuçlar ışığında şu öneriler getirilebilir: Ebeveynleri boşanan çocukların sıkıntılı ve yıpratıcı bir süreç yaşadıkları bilinmekle birlikte bu dönemde uygun desteğin doğru zamanda verilebilmesi için çocukların içinde bulunduğu psikolojik durumun en doğru şekilde belirlenmesi, çocuklara yardımcı olabilmek için önemlidir. Bu nedenle çocukların sorunlarını belirlemede farklı yöntemler kullanılabilir. Çocukların özgün resimler üretebilmeleri için okul öncesi dönemden başlayarak onların resim faaliyetleri desteklenebilir ve uygun fiziksel ortamlar sağlanabilir. Bu anlamada Bir İnsan Çiz Testi ve buna ait sorular alternatif iletişim yöntemleri arasında kullanılabilir. Adliye, hastane, emniyet gibi yerlerde çalışan meslek elemanlarının çocuk resimleri konusunda eğitim almaları ve çocukların çizdiği resimleri onlarla yapılan görüşmelerde bir iletişim aracı olarak kullanmaları desteklenebilir. KAYNAKÇA Altınköprü, T. Çocuğun başarısı nasıl sağlanır?, Hayat Yayıncılık, s., İstanbul. Amato, P.R. Marital Conflict, The parent-child relationship and child self-esteem. National Council on Family Relations, 35, 17 Sağlam, M. ve N. Aral, “Bir İnsan Çiz Testi ile Boşanma sürecinde Olan Aile Çocuklarının Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ulusal Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Okul Öncesi Eğitiminin Bugünü ve Geleceği, Bildiri Tam Metin Kitabı, , Pegem Yayıncılık, Ankara, Anning, A. and Ring K., Making sense of children drawing. Young Children Learning to Draw. UK by Bell & Bain Ltd., pp. , Glasgow. Aral, N. ve Başar, F. Çocukların kaygı düzeylerinin yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey ve ailenin parçalanma durumuna göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 22 (), Aral, N. ve Gürsoy, F. Boşanmış ve boşanmamış ebeveynlerin çocuklarının depresyon düzeyleri üzerine bir araştırma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 1, Baran, G. ve Bütün, A. A. Parçalanmış ve tam ailelerden gelen yaş grubundaki çocukların bağımlılık eğilimlerinin incelenmesi. Mesleki Eğitim Dergisi, 6 (12), Büyüköztürk, Ş. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem A Yayıncılık, s., Ankara. Chang, N. Children’s drawings; science inquiry and beyond. Contemporary Issues in Early Childhood, 6 (1) Cooke, G., Griffin D. and Cox M. Teaching young children to draw. Why Teach Children to Draw?.Falmer Press, pp. 85, London. Dülger, N. Altı-on bir yaş öğrencilerinin ailesel ve bireysel özelliklerinin resimlere yansıması. Yüksek lisans tezi(basılmamış), Süleyman Demirel Üniversitesi, s., Isparta. Goleman, D. Duygusal funduszeue.infoık Yayınları, s., İstanbul. Horn, M. and Giacobbe, E., Talking drawing writing. Stenhouse Publishers, p., Boston. Kayhan, Y. ve Yazıcıoğlu, Ü. Aile yapısı ve özellikleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları, s., Eskişehir. Kılıç, N. Projektif bir teknik olarak ilköğretim çocuğu resimleri. Yüksek Lisans tezi(basılmamış), Anadolu Üniversitesi, s., Eskişehir. Kuyucu, Y. Anne-babası boşanmış ve birlikte yaşayan lise öğrencilerinin uyum sorunlarının karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi (basılmamış), Dokuz Eylül Üniversitesi, s., İzmir. Meadows, S. The child as social person. Child and parents, routledge, p., New York. Öztürk, S. Anne-babası boşanmış yaşlarındaki çocuklar ile aynı yaş grubundaki anne-babası boşanmamış çocukların benlik saygısı ve kaygı düzeyleri ilişkisi. , Yüksek Lisans tezi (basılmamış), Dokuz Eylül Üniversitesi, 82 s., İzmir. Richter, H.E. Hasta aile. Mert Yayınları, s., İstanbul. Samurçay, N., Çocuk ve resim, Artist, (6) Saydam Bahçıvan, R. Çocuk çizimlerinin klinik değerlendirmedeki yeri. Yansıtma- Psikopatoloji ve Projektif Testler Dergisi, 1() Yavuzer, H. Resimleriyle çocuk, baskı, Remzi Kitapevi, s., İstanbul. 18

GR Aile iz testinin temel amac, ocuun ailesi ile olan atmalarn aa karmak, aileyi nasl algladn ve kendisini aile iinde nerede grdn renmek ve bu konuda sknts olan ocuklarla birebir ilgilenmektir. Yaplan bu aratrma biri 5 ve dieri 9 yanda olan iki kz ocuuna uygulanmtr. Aada aile iz testinin tanm, kim tarafnda gelitirildii, test materyalleri, kuramsal aklamalar, uygulama iin gerekli eitimin nitelii,nerelerde ne amala kimlere uyguland, uygulanmas, testin yorumlama kriterleri ve izdirilmi olan resimlerin yorumlar yaplmtr. ALT BALIKLAR 1) TESTN TANITIMI a) Kim tarafndan gelitirildii: Aile iz testi, Mavrice Porot tarafndan gelitirilen ve psikanalatik verilere dayanan projektif bir resim testidir. b) Test materyalleri: Kat, kalem, silgi ve boya kalemlerinden oluur. c) Uygulanmas iin gerekli eitimin nitelii: Uygulanmas zel bir uzmanlk gerektirmektedir. d) Nerelerde ne amala kimlere uyguland: Aile iz testi bu eitimi alan kii tarafndan ocuun ailesi ile olan atmalarn aa karmak, aileyi nasl algladn ve kendisini aile iinde nerede grdn renmek ve bu konuda sknts olan ocuklarla birebir ilgilenmek amac ile okullarda uygulanabilmektedir. 2) KURAMSAL TEMELLER ocuk Resminin Ksa bir Tarihesi ocuk sanatna olan ilginin yllar arasnda olduka fazla olduu bilinmektedir. Bu dnemde birok deiik lkede kendiliinden izilmi olan ocuk resimlerini biriktirme, onlar betimleme ve snflandrma almalar grlmtr. ocuk resmiyle ilgili yaplan ilk aratrmalarn elde etmi olduu en byk baar, ocuk resminin geliim aamalarn temel alarak snflandrma giriimidir. Kerschensteiner () Almanyadaki okul ocuklarnn binlerce resmi zerinde yapt inceleme sonunda yalar da gz nnde bulundurarak temel kategoriye ulamtr. Rouma () okul ocuklarnn resimlerini zaman iinde incelemi ve insan figrnn resmedilmesinde birbirinden farkl 10 evre belirlemitir. Bu ilk snflandrmalarn en nemlisi Luquet (, ) tarafnda yaplmtr. Luquetin 5 geliim evresinden oluan snflandrmasnn nemi, ksmen birletirici bir kuram iermesinden, ksmen de Piagetin daha sonraki almalarn etkilemesindendir. tan sonra ocuk resimlerine kar yeni bir ilgi domaya balad. Bu ilgi, ocuklarn resimlerine, duygularn ve gdlerini yansttklar varsaymndan kaynaklanmaktayd. li yllarda ise testlere olan ilginin artmasna paralel olarak ocuun iziminin onun zihinsel ve duygusal durumuyla ne lde ilikili olduu aratrlmaya baland. zellikle son 15 ierisinde izimler, bilisel srelerin bir rn olarak bilgi-ileme temelinde deneysel yntemlerle incelenebilmitir. ocuk Resmine likin Grler ocuun dnyasnda resmin dier sanat etkinliklerinden daha zel bir yeri vardr. Bu konuda uzmanlar farkl deerlendirmeler ve tanmlamalar yapmlardr. ocuklarn bu etkinlikten aldklar doyumu ocuk resmi ile ilgili pek ok kuram farkl biimlerde aklamaktadr. Ancak resmin yaplma nedenleriyle ilgili ayrntl incelemelerde bulunan ve

aratrmalar uzman says olduka azdr. Geleneksel grlerin bir ksm, ocuklarn izimlerini zihinsel kavramlarla aklarken, bir ksm da gdlere ve izimim duygular ifade eden ynne arlk vermektedir. ocuk resmine kuramsal adan bakan grler yle zetlenebilir: i. Geliimsel yaklamlar: Bu yaklam ocuun neden izdii sorusuna, oyunu aklamaya alan kuramlar kullanarak cevap vermeye almtr. Piagetin resim ve zihinsel gelimeyle ilgili grleri, geliimci yaklamlarda ar basmaktadr. Resmi, ocuun dnyay gelien bir biimde zihninde temsil ettii yolundaki kuramnda kullanmtr. izimi sembolik oyun ve zihinsel imgelerle aklar. Ona gre izimler, zihinsel imgenin kat zerine yansmas olarak grmektedir. G.H. Luquet (), ocuklarn izimlerini daha ilk yalarndan itibaren ele alarak, ocuk resimleri araclyla onlarda ilenebilecek geliim evrelerinden sz etmitir. Luquetin Saf karalama, Yorumlu karalama, Baarsz gerekilik, Zihinsel gerekilik, Grsel gerekilik adn verdii bu gelime evreleri klasik bir nitelik tamaktadr. ii. Projektif yaklamlar: ocuk resmini kliniksel yanstmac yaklamlarla aklayan kuramlarn temelinde psiko-analatik kuram gelir. Psiko-analatik kuramn resim yapma gdlenmesine (motivasyon) bak alarndan biri de, bilinaltnda yatan istek ve duygularn resimde saklanm biimde de olsa anlatld, resmin tehlikeli olabilecek ve bastrlm olarak tanmlayabileceimiz duygularn zararszca dklebilecei bir gvenlik spab grevini yapt dncesidir. Resmin bastrlm duygularn artlmasn (katarsis) salayabileceini sylemektedir. iii. Sanatsal (Artistik) yaklamlar: Kellogg() ocuun resimden ald zevki motor ve grsel zevk olarak ikiye ayrmtr. ocuklarn ilgi ekici temel biimlerin resimlerini izdiklerini savunmutur. Ayrca doutan gelen ve evrensel olan bir grsel dzenin varlndan bahsetmitir. Kellogg ocuun sanatsal geliimini temal dnem dorultusunda incelemektedir. 1) Anlamsz, basit karalamalar dnemi 2) Belirgin ekiller dnemi 3) Anlaml ekiller dnemi iiii. Sembolik yaklamlar: Gibson() izimin algnn kaydedilmesi sreci olduunu, ancak algnn, retinal grntnn bir kopyas olmadnn bilinmesi gerektiini ileri srmtr. ocuk baz izimlerinde objenin kendisini deil, sembolik yansmasn resmetmektedir. O, yan yana izdii iki daireden biri iin ba dieri iin vcut derken aslnda birbirinin ei olan bu dairelere iki ayr anlam yklemektedir. ocuun realist olmaktan ok simgeselliini vurgulayan Sully gibi Goodmana gre de baz izimler tamamen simgeseldirler. Goodman bir resmi oluturan iaretlerin dilde, semboller olarak yorumland zerinde durmutur. Resimler, nesnelerin simgelenmesinden baka dncelerin ve duygularn aklan eklidir. Resimdeki ierik yaanm bir deneyimi yanstr. Resim yalnzca yapsal tipi, karakteri ya da zekay yanstan bir yapt deil, ayn zamanda gemiteki ya da imdiki yaanm eleri ieren tam bir kiiliin yansmasdr. (funduszeue.info; ) her resim sembolik bir bilmece olarak znenin duygusal halini, onun bilind hareket etme ya da cevap verme biimini ifade eder. (funduszeue.info Marette; ). Marette gre, resimde rastlant yoktur. Bir resmi zmlemek demek, mekann kullanl biiminde, izilen her objede, grnr ieriinden baka bir anlam aratrmak, kiiliin derinliklerini anlatan sembolleri ortaya karmak demektir. Selfe () izimin amacnn, grsel ve duygusal deneyimlerin ocuu tatmin edecek biimde sembolize edilmesi olarak sylemitir. Gardner () izimin sebebini duygular ifade etmek olduunu aklamtr. Lowenfeld ise kendini sanatla ifade etmenin en byk bir tatmin saladn ve bunun resim yapmann en nemli nedeni olduunu ifade etmitir.

Bu grlerden de anlalaca gibi otoriteler, ilgi ve deneyimlerini sembolize ve ifade edebilecei resimler retmenin ocuu tatmin ettii grnde birlemilerdir. OCUK RESMLERNDE GELM AAMALARI 1-KARALAMA DNEM () YA: ocuklar bu yalar arasnda gelii gzel izimler yaparlar. Resimler daha ok oyun amaldr. izgiler, tren ray funduszeue.info 2-EMA NCES DNEM()YA: ya ocuu tipik yuvarlak kafa izebilir. nsan iz deince ba ve ayaklar olan insan izebilirler. Yz hatlarn belirleyebilir. Drt ya ocuu kollar ve bacaklar olan p adam izebilirler. Be yandaki ocuunun yapt insan ve evler daha belirgin olmaktadr. Alt ya ocuunun yapt resimler de artk yava yava konuda vardr. Resimlerde yer zemini izgisi mevcuttur. Resimlerde saydamlk da vardr. rnein ev izimlerinde evin iindeki eyalarnda iziliyor olmas gibi. RENKLERN ANLAMLARI () YA ARASI: Drt be yalarndaki ocuklar genelde renk ayrm yapmadan resmi boyarlar. Bu yalarda ana ve ara renkleri renebilirler. Mutlu resimlerde genelde sar renk, zntl resimlerde genelde kahverengi renk daha arlktadr. Unutulmamaldr ki ocuk hangi rengi seviyorsa ,resimlerde arlk o renge dorudur. Resimlerde arlk krmz renkse iddiacl ve saldrganl temsil eder. Pembe,sar,turuncugibi scak renkleri seen ocuklar sevecen,uyumlu,ibirlikidir. Siyah,mavi,yeil,kahverengi gibi souk renkleri seen ocuklar, baskc aile ortamnda yetien iddiac,ekingen,glkle kontrol edilen,uyumsuz,gerek duygularn bastran ocuklar temsil edebilir. 3-EMATK DNEM () YALAR ARASI: Resimler daha belirgin ve ayrntldr. lk bakta resmin ne olduu kolaylkla anlala bilinir . Resimler daha gerekidir. Resimde mekansal iliki vardr. ocuklar yer izgisi kullanrlar. Yer izgisi ocuun kendisi ve evresiyle olan ilikinin boyutunu temsil eder. Bu dnemde kubak resim izimleri arlktadr. 4-GEREKLK DNEM ()YALAR ARASI: Bu dnemde resimlerde daha ayrntl izimler ve gereki bir yaklam grlr. Resim konularnda kzlar ve erkekler arasnda farkllklar gzlemlenir. Kz ocuklar daha ok bebek resmi,portreler,elbiselererkek ocuklar ise araba,gemi,uakizerler. Resimleri beenmeme , ar hassasiyet ve kendini ifade gl grlr. 5-DOALCILIK DNEM()YALAR ARASI: Nesneler orantldr. Resimler perspektiftir. Yakn evrede grd objelerin orantlarn,boyutlarn ve derinliklerini izgileriyle yanstmaya alr. Renkleri ise en iyi ekilde kullanrlar. 3) UYGULAMASI: ocuklara Pastel boya ve izgisiz kat verilir . Resim yapmak iin gerekli olanaklar verilen ocua;Ailenin resmini iz. talimat verilir. Zaman kstlanmamtr. ocua diledii gibi alma zgrl tannr. Resim bitene kadar hibir yorum yaplmaz ve resim yorumlama anahtar ile yorum aile ile grtkten sonra yaplr . 4) TESTN UYGULANMASINDA DKKAT EDLECEK HUSULAR: Tm test sresince denek dikkatle gzlenir. Aileyi oluturan bireylerin kada dkl sras belirlenir. izim annda resme ve resimdeki kiilere ilikin syledii szler , mrldanmalar, anlaml davranlar, kendisine fark ettirilmeden kada geirilir. izimin bitiminde, katta yer alan kiilerin adlandrlmas denekten istenir. 5) TESTN YORUMLANMASI: Testin yorumlanmas fazla karmak deildir. Ancak tm projektif testlerde olduu gibi, yorumcunun objektif gr sahibi olmasn gerektirir. Elde

edilen sonular tekrar tekrar gzden geirilmeli, kesin bir yargya varmadan nce genel bir deerlendirme yaplmaldr. Aile resimlerinde yer alan bireyler, ya bir, ya da iki yatay dizi iinde sralanrlar. ocuun aile iinde en ok deer verdii kiiler en n sralarda yer alrlar. kinci derecede nem tayanlar ise, arka planda bulunurlar. Bazen bir nc sra oluturulur ki , bu daha ok kalabalk aileye sahip ocuklarn resimlerinde grlr. Btn bunlardan baka, kada izili sras da, bireylerin ocuk iin tad nemi belirleyen bir deer tar. ocuk ounlukla, aile iinde kendine rnek ald kiiyi ilk olarak ve genellikle sayfann en soluna izer. Bu ayn zamanda bir onur basama saylabilir. Kalabalk ailelerde en son olarak izilen kii, genellikle sayfann en sana yerletirilir. Bu ou kez ocuk iin en az deer tayan aile bireyidir. Kimi kere sayfaya yerletirme ii kark bir sra izler. Byle durumlarda resimlerin yapl srasn belirlemek nem tar. Aile bireyleri normal olarak gerekte sahip olduklar boy orantlaryla resimde yer almaldrlar. ocuk aile iinde att kiileri deiik biimlerde da vurur. Kimi kere bunlar aile boy orantsnda uymayacak ekilde klterek, sayfann en arkasna atar. Kimi kere ise ok irkin izer veya baz elerini, kollarn bacaklarn eksik brakr. atma eer ok bykse ona resimde hi yer vermeyebilir. Buna karn, ocuun kendinin resimde bulunmay, her zaman ailesi ile att anlamna gelmez. atmay glendirecek baka bir bulgu yoksa bu bir ressamn yapt resme kendini katmayndaki objektivizm olarak kabullenilmelidir. Yargya varabilmek iin konu zerinde derinlemesine aratrma yapmak gerekir. ocuun aile iinde kendine verdii yer de byk anlam tar. Kiiler, ocua uzaklk ve yaknlklaryla da nem kazanrlar. Boya kalemlerinin kullanl biimi de, ayn sembolik deerler asndan yoruma tabi tutulur. Resimde zenle boyanan kii, denein en ok deer verdii kii olarak kabul edilir. irkin boyanan veya boyanmadan braklanlar daha az bir neme ve deere sahiptirler ocuk gznde. KLK VE YAKIN EVRE ZELLKLERNE GRE OCUK RESMNN DEERLENDRLMES BAKALARIYLA LKNN BR GSTERGES OLARAK RESM funduszeue.info Kopukluu Yakn evre ilikilerini konu alan resimlerde aka ifade edilen eylerin tesinde izimlerin yle biim ve ierik zellikleri vardr ki, bunlar ocuun duygu ve tutumlarn simgesel olarak anlatr. Aile yelerinin resmini izerken, bu zellikler bilincinde olmakszn da vurulur. Bu zelliklerin yorumlanmas, yzeysel yapnn,altta kalan daha byk gerekliin rtsnden baka bir ey olmadna inanan uzman iin byk nem tar. Kendilerini dlanm hisseden ocuklarn resimlerinde ou zaman ocuun kendini grubun dnda brakt grlr. Yaltlanmlk duygular ayrca uzaklkla, psikolojik(ruhsal) alan gereksinmesiyle de ifade edilebilir; bu durumda ocuk kendisini, ana-babasndan araya bir eya yerletirerek syrr. Aile iindeki iletiim yetersizlii bazen de aile konulu bir resimde aile bireylerinin izilmemesi eklinde ifade edilebilir. Ailede salkl iletiim ortamna sahip olmayan ocuk resminde anne baba ocuk figr yerine anne, baba ve ocuk szlerini yazmakla bu durumu ifade edebilir. letiimin salkl olmamas, bazen de resme kompartmanlatrma eklinde yansr. Kompartlanmatrma, ailenin bir yesinin dierinden ayrlmasn gsteren bir kavramdr; bylece ereveyle snrlanan her bir ye bir kutu iinde yerletirilmi olur. Bu iletiim eksikliini ve yaltlmlk duygularn ifade eder. 2. Anne Baba Figrn Abartarak izme

Baskn nitelikteki anne ya da baba , bedensel bykl ne olursa olsun genellikle dier aile bireylerine oranla daha byk izilir. Ancak baz durumlarda anne figrn zenle izmesi ona duyulan hayranlndan da kaynaklanabilir. Bu nedenle yorumun doru yaplabilmesi, aileyle ilgili ayrntl bilgi edinilmesine byk lde baldr. 3. Karde likileri ve Karde Kskanl Kardein varln kabul etmeme ya da karde kskanln dile getiren resimlerde; ocuk ailenin tm bireylerini resmetmesine karn kendine yer vermeyebilir. Ya da ocuk kendisini anne ve babasyla izmesine karlk kardelerini izmeyebilir. ocuk tm aile bireylerinin gzlerini belli bir yne doru izip, kendi gzlerini ise ilgi oda olan kardeine ynelterek kskanlk duygusunu ifade edebilir. ocuk aabeyini kk, kendini byk izerek aabeyi ile rekabetine ilikin duygularn dile getirebilir. 4. Yitirilen Babay Konu Alan Resimler lm babay temsil eden figrdeki gzler ve azn ailenin dier yelerinkinden farkl resmedilebilir. YAKIN EVRE ZELLKLERNN YANSIMASI OLARAK RESM funduszeue.infonm Aileden Gelen ocuklarn Resimleri Resim bize sadece ocuklar hakknda birtakm bilgiler vermekle kalmaz, ayn zamanda onlarn dnce yaplaryla kendi aralarnda ve yetikinlerle olan ilikilerindeki problemleri zme biimlerini de yanstr. Paralanm aileden gelen ocuklar, resimlerinde iinde bulunduklar ortamdaki mutsuzluklaryla zlemlerini dile getirmeye funduszeue.infonm aile ortam, deiik yalardaki ocuklar farkl biimlerde etkilemektedir. Anne babann ayrlmas sonucu ocuklarda grlen ksa sreli etkiler yle zetlenebilir; OCUUN YAI OCUUN TEPKLER Okul ncesi Dnem ocuklarnda azalma,bunalm yalarndaki ocuklarda grnts renme problemleri Anne babaya kar fkeli ve dmanca tavrlar Anne baba tarafndan unutulma endiesi Cinsellik ve bamszlk konularnda olgunlamam ergenlik ilgileri Dk okul baars zellikle matematikte dk baar Dk zeka blm Anne babaya kar gelitirilen fkeli ve dmence Daha nceki ilkel davran biimlerine geri dn Ar ilgi ve yardm istei Anne baba ayrlnda ocuun kendini sulamas Gvensizliin balamas,benlik saygsnda

Ergenlik dnemindeki tavrlar Genlerde

Bunalm grnts Dk okul baars zellikle matematikte dk baar Utanma Gelecekteki ekonomik durumlarnn ktleeceinden endielenme. Paralanm aileden gelen ocuklar ya dzeyine, geliim zelliine, anne babann kendisine gsterdii zaman ve ilgiye kout olarak farkl ekillerde etkilenirler.

Paralanm aileden gelen ocuklar, dk karma,huzursuzluk, ar hareketlilik gibi davran bozukluu gsterebilirler. 2. Aile indeki Basky Dile Getiren Resimler Bu resimlerde ocuk srekli dayak yedii anne ya da babasnn sol elini daha uzun izebilir. Tikler, sknt, huzursuzluk belirtileri, ev iinde anneye ynelik saldrganlk gibi davran bozukluklar gzlenebilir. funduszeue.info ve Huzursuz Aile Ortamn Yanstan Resimler ocuk aile bireylerinin tmn kat iinde kck bir mekana siyah renkle resmederek , iinde bulunduu mutsuz ortam ifade etmeye alabilir. ocuk aile resmi olarak bir kendisini bir de bo bir insan figrn resmederek yalnzln ve problemini dile getirebilir. OCUK RESMLERNN GENEL OLARAK YORUMLANMASINDA DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR ocuun bize kendisini yanstmas ve olaylar hakknda duygu ve dncelerini ifade etmesinde,yaln bir anlatm arac olan resmim nemi byktr. Resim etkinliinin ayn zamanda szsz dili oluturmas ve bu yolla anlatmn kolay olmas, ya ve kiilik zellikleri nedeniyle szl iletiim kurmakta glk eken ocuklar tanmada da nemli bir tehis arac olmasn salamaktadr. ocuk resimlerini yorumlarken ,dikkat etmemiz gereken baz nemli noktalar bulunmaktadr. Tek resimden yola karak yapacamz bir deerlendirme bize hatal sonu verebilir. ocuun dier resimlerine de dikkat etmeli ve toplu bir deerlendirme yaplmaldr. Resim deerlendirmesine balamadan nce ocuun genel tutum ve davranlarn ,iinde yaad psikolojik sosyo-kltrel ve ekonomik durum,arkadalaryla kardeleriyle ilikileri,okul ve aile ii ilikileri ocuun yan,cinsiyetini,ailede kanc ocuk olduunu varsa uyum ve davran sorununun trn, ailesinin genel zelliklerini,okul baarsn,ocuk hakkndaki genel izlenim ve grnm ,dier nemli zellikleri de gz nnde bulundurulmaldr. Resim ayn zamanda renilen bir davrantr. Resim izmede retmen faktr de nemlidir. ocuklar resim izmeyi kendi kendilerine,ailelerinden,retmenlerinden veya arkadalarndan renebilirler. Konu seimi yapmadan 'Hadi bakalm bize bir resim iz' dediimizde ,ocuk ilgi ve ihtiyalar dorultusunda iinde yaad psikolojik duruma ve hayal gcnn de etkisiyle resim funduszeue.infot konu verdiimizde ocuun izmi olduu resimdeki tema da ok nemlidir. Unutulmamaldr ki, resim deerlendirilmesi projektif bir funduszeue.infoar, yorumlayana gre deikenlik gsterebilir. GEERLK GVENLRLK: Aile resmi iz testinin standart bir test formunun bulunmamas, yorumlarn kiiden kiiye deiebilmesi geerlik ve gvenilirliinden sz edilmesini gletirmektedir. Genel olarak aratrmaclar izim testlerinin kullanmna pheyle bakmaktadrlar. Yorumlama ilkelerinin geerlii ile ilgili olarak yaplan almalarda bu durum desteklenmemitir. Baz deneklerin artistik becerilerinin sonucu etkiledii dnlmektedir.

Aile resmini çizme testi çocuklar için yapılan en bilindik duygusal değerlendirme testlerinden biridir. Çocuğun veya ergenlik dönemindeki gencin en yakın ilişkilerini nasıl algıladığının anlaşılmasını sağlar. İlişkilerin ve iletişimin kalitesini anlamaya yarayan basit bir yöntemdir.

Bu tanı koyma testi 60 yılı aşkın süredir kullanılıyor. yılında Psikiyatrist Miles Porot’un yarattığı test bugün 5 ile 16 yaş arasındaki çocukların kişiliğini değerlendirmek için en yaygın olarak başvurulan araçlardan biri. Günümüzde ağaç testi veya aile çizme testi gibi yansıtmalı testlerin güvenilirliğinden şüphe duyan profesyoneller olsa da bu testlerin uygunluğu oldukça iyi bir şekilde araştırılmış.

Doktorların bu testi daha standart hale gelmiş diğer yöntemlerle birlikte kullandıklarını hatırlatmakta fayda var. Görüşmeler, testler ve bunun gibi değerlendirmeler hep birlikte doğru bir tanı koymak için gereken bilgiyi sağlayabilirler. Hatta bu değerlendirme her geçen gün daha iyi bir noktaya geliyor. Çocukların duygularını, aileleriyle ilişkilerini ve duygusal olgunluk seviyelerini daha iyi anlamak için kullanılabilecek basit ve hızlı bir yöntem.

Aile resmini çizme testinin amacı nedir?

Büyük ihtimalle içgüdüsel olarak zaten bildiğiniz gibi resim çizmek her zaman çocukların kendileri hakkında çok şey söyledikleri sembolik bir şey olacak. Resim çizmek ve oyun oynamak çocukların psikolojik tanılarını koyabilmek için başvurulabilecek iki ideal kaynak. Bu yüzden aile resmini çizme testi tüm çocuk psikologları ve terapistleri için faydalı bir yöntem. Sağlık profesyonellerinin aşağıdaki hedefleri gerçekleştirmelerine yardımcı olabilir:

• Çocuğun veya ergenlik dönemindeki gencin ailesiyle ilgili sorunlarını anlamak.
• Kurduğu duygusal bağların kalitesini artırmak.
• Aile ilişkilerine nasıl baktıklarını ve bununla ilgili neler hissettiklerini görmek.
• Ailenin belli üyeleriyle aralarında yaşanabilecek olası çatışmaları tanımlamak.
• Çocuğun veya ergenlik dönemindeki gencin duygusal ve psikolojik olgunluğunu değerlendirmek
• Ailenin iletişim tarzını değerlendirmek.
• Çocuğun veya ergenlik çağındaki gencin ev ortamındaki endişelerinin neler olduğunu öğrenmek.

Ayrıca bu testle ilgili en önemli şeyin duygusal yönü olduğundan bahsetmekte de fayda var. Değerlendirme yalnızca hastaya resim çizdirmeye çalışmaktan oluşmuyor. Bunun yerine sağlık profesyoneli çocuk resim çizerken onunla rahat ve akışkan bir diyalog kurmalı. Çocuk satır satır uzmana açılıyor olmalı. Kısaca resim çizmek çocuğun hislerini, duygularını ve endişelerini ortaya çıkarmasına yardımcı olmalı.

Terapistler aile resmini çizme testini nasıl kullanırlar?

Terapistler ve psikologlar aile resmini çizme testini şu şekilde kullanırlar:

• Önce çocuğa bir parça kağıt ve renkli kalemler verirler.
• Rahat bir ortam olmalı. Çocuk kendini güvende ve huzurlu hissetmeli.
• Daha sonra çocuğa veya ergenlik çağındaki gence ailesinin resmini çizmesini söylerler.
• Çocuğa çizeceği resme kimsenin not vermeyeceğini anlatırlar. Amaç resim çizerken rahatlamalarıdır. Hatta resim çizmekten keyif alıyorlarsa daha da iyi olur.
• Daha sonra figürler şekillenir gibi olunca, terapist sorularını sormaya başlayabilir.
• Test boyunca daha fazla bilgi almanın yollarından biri şu soruları sormaktır:Bu kim? Ne yapıyorlar? Onunla iyi anlaşıyor musunuz? En mutlu kişi kim? En mutsuz kişi kim?

Ayrıca psikologların çocuğun resimdeki farklı elementleri çizme sırasını not almaları önemlidir. Bunun yanında çocuk bir şeyi silerse, bir şeyin üstünü çizerse veya bir şeyin resmini yaparken tereddüt ederse, bunları ve bunların benzeri durumları da not etmeliler.

Sağlık profesyonelleri testi nasıl değerlendirirler?

Önceleri aile resmini çizme testleri psikoanalitik sonuçlara odaklanıyordu. Yıllarca testin analizi Oedipus Kompleksi veya Freud’un psikoseksüel gelişim aşamaları göz önünde bulundurularak yapıldı. Bugün testin yorumlanma aşaması daha standart hale geldi. Terapistler her çocuğun veya gencin kişisel durumunun yanında istatistiksel bilgilerden da faydalanıyorlar.

İşte aile resmini çizme testini değerlendirirken başvurulabilecek bazı bilgiler:

• Resmin boyutu ve kapladığı yer. Büyük çizimler güvenlik ve emniyet işaretidir. Tersine bir köşeye sıkışıp kalmış küçük figürler korku ve güvensizlik göstergesidir.
• Kıvrımlar ve düz çizgiler. Açılı ve kıvrımlı çizimler enerji ve olgunluk belirtisidir. Öte yandan, az şekilli ve/veya basmakalıp ve sert figürler toyluk ve tutukluk olduğu anlamına gelir.
• Dizilim ve uzaklık. Terapistlerin değerlendirmesi gereken bir şey de çocuğun çizdiği her bir figürün dizilimidir. Çocuklar genellikle önce anneyi veya duygusal olarak en yakın hissettikleri kişiyi çizerler. Bir diğer önemli detay da çocuğun çizdiği farklı insanlar arasında bıraktığı mesafedir.
• Belli figürleri dahil etmemek. Yaygın olarak görülen başka bir şey de bazı çocukların çekirdek aile resminde kendilerine yer vermemeleridir. Bu akılda tutulması ve değerlendirilmesi gereken önemli bir şeydir. Aynı şekilde ebeveynlerden veya kardeşlerden birinin resme dahil edilmemesi çocuğun o kişiyi reddettiğinin, görmezden geldiğinin işareti olabilir.

Son olarak, terapistlerin tanı koymak için sadece aile resmini çizme testine güvenmediklerini unutmayın. Ancak bu test görüşmeler ve standart hale gelmiş diğer testlerle birlikte kullanıldığında daha net ve eksiksiz bir değerlendirme yapılması için yeterli bilgiyi sağlar.

Özetle, bu araç, tıpkı diğer yansıtmalı testler gibi, çocuğun duygularına açılan bir penceredir ve çizim de bu duyguları anlamlandırmaya yarar. Boş bir sayfanın önünde, çocuk, korkularını, endişelerini ve temel sorunlarını ifade etme konusunda kendini özgür hisseder.