Derebeyi Ne Demek Tarih

Feodalizm (Derebeylik) nedir?

Feodalizm ya da derebeylik, başta Ortaçağ Avrupası olmak üzere tarihin birçok evresinde rastlanan toplumsal, siyasal ve ekonomik örgütleniş biçimidir. Feodalizm kelimesi, Latince feodum (tımar) ile taşınabilir değerli mal anlamına gelen Latin kökenli bir kelimeden türetilmiştir.

Feodal toplumun siyasi örgütlenişi, koruyan-korunan (süzeren-vassal) ilişkisine dayanan hiyerarşik bir örgütlenmiştir. Merkezî otorite zayıftır, yerellik görülür. Feodal ekonomi ise, kendi kendine yeterlik üzerine kuruludur.

Feodalizm (Derebeylik) nasıl ortaya çıktı?

Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından güçlü ulusal monarşilerin ortaya çıkmasına kadar olan sürede, Avrupa'da hâkim olan örgütleniş biçimi feodal örgütleniştir. İlk Çağ'da Roma'dan yönetilen topraklarda Cermen istilaları ile Roma döneminin merkeziyetçi siyasi düzeni bozulmuş ve sayısız irili ufaklı feodal beylik ortaya çıkmıştır.

Ticaretin tekrar canlanması ile temelleri sarsılan feodalizmin son kalıntıları Sanayi Devrimi ile tamamen yok olmuştur.

Feodal toplumda sınıfsal toplumlar nasıldır?

Asiller

Soylular sınıfı, üretim yapan serflerin çalıştığı toprağın sahibi olan ve serfler üzerinde askerî/yönetici sınıf olarak oturan sınıftır. Ortalama olarak soylu sınıf, feodal düzende yaşayan nüfusun onda birini oluştururdu. Üretim yapmaz, serflerin yaptığı üretimden pay alarak geçinirlerdi. Değişik coğrafyalarda değişik isimler alan soylu sınıfa, senyörler sınıfı da denirdi.

Soylu sınıftan olanlar barış zamanında malikâneleri, yani feodal beyliği yönetir; savaş zamanında ise şövalye olarak donanıp kendilerine bağlı diğer şövalyelerle birlikte kralın veya başka bir soylunun ordusuna katılırdı.

Soylular, kendi içlerinde hiyerarşik bir yapı oluştururdu. Daha zayıf olanlar büyük toprak sahibi soyluların hizmetine veya korumasına girer, bu korumanın karşılığında, koruyan soylunun yaptığı savaşlara şövalye olarak katılırlardı.

Ayrıca sınıflamada kont, baron gibi unvanlar da vardı. Bunların hiyerarşik sıralaması şöyle idi:

• Dük (Eşi Düşes)
• Marki (Eşi Markiz)
• Kont (Eşi Kontes)
• Vikont (Eşi Vikontes)
• Baron (Eşi Barones)
• Şövalyeler

Ruhban Sınıfı

Ortaçağ'da ruhban sınıfı güç ve nüfuz sahibidir. Ruhban, Katolik kilisesine bağlı papaz, keşiş ve diğer din adamlarıdır.

Örgütsel karakteri feodal olmamasına rağmen kilise de feodalizmin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Kilise; manastırlar, kilise ileri gelenleri ve bizzat kilise tarafından elde tutulan geniş topraklara sahipti. Dindar ve çocuksuz soylular tarafından ölmeden önce bağışlanan bu toprakların büyük kısmı feodal yükümlülükler içeriyordu. Bu yüzden de kilise, zamanın feodal sisteminin bir parçası haline gelmişti. Birçok başkeşiş ve başrahip, feodal beylere benzer bir konuma gelmişti.

Dinsel ideolojinin hâkim olduğu Ortaçağ'da Katoliklerin ruhani lideri Papa'nın çok büyük yaptırım gücü vardı. Kralları bile aforoz edebiliyordu. Ayrıca Frank Karolenj ve Kutsal Roma-Germen İmparatorları, Papa'nın önünde diz çökerek taç giyiyorlardı.

Köylüler (Serfler)

Feodal piramitin en alt ve en geniş tabakasını oluşturan serfler, soylunun toprağında üretim yapar ve tükettikleri çok az miktar haricindeki bütün ürünü soyluya verirlerdi. Bunun dışında serfler, soyluların şato tamiri gibi işlerinde işçi olarak da çalışırlardı.

Serfler, siyasal haklara ve istediği zaman başka köylere göç etme hakkına sahip değildir. Serf, feodal beye bağlıdır ve beyliği terk etmesi yasaklanmıştır.

Feodalizmin yıkılması

Feodalizm, Avrupa'daki ekonomik dengelerin değişmesiyle yıkılmıştır. Avrupa'da yüzyıl sonrasında yavaş yavaş güçlenmekte olan ticaret, feodal düzeni kıracak kadar dinamik olmuştur. Buna rağmen feodalizmin fiilen ortadan kalkması uzun zaman almış, son kalıntıları ancak Sanayi Devrimi ile yok olmuştur.

Ticaretin canlanması

Roma lejyonlarının sağladığı güven ortamında ticaret gelişme imkânı bulmuştu. Roma düzeninin çökmesinin ardından ise Avrupa'da ticaret yok olma derecesine gelmişti. Fakat, 9. yüzyıl sonrasında Avrupa'da feodal düzenin kurumsallaşmasıyla yerel beylikler güvenliği az da olsa sağlamış ve göçebe istilalarını durdurmayı başarmıştı. Bu gelişme, ticaretin tekrar gelişmesine zemin hazırlamıştır.

Ticaretin tekrar canlanmasında etkili diğer bir sebep Haçlı Seferleri'dir. Haçlı Seferleri ile doğuyla tanışan Venedik, Ceneviz, Pisa gibi İtalyan kentleri Akdeniz'de İslam uygarlığı ile ticarete başlamıştı. Akdeniz'e hâkim olan ve Orta Çağ'ın ilk denizaşırı imparatorluklarını kuran bu devletler, ticaretten gelen artı ürün ile zenginleştiler.

Ticaretin canlanması Avrupa'daki krallara, bu ekonomik aktiviteyi vergilendirerek iyi bir gelire sahip olma imkânı sağlamıştı. Ticaret ile zenginleşen kentsoylulara, yani burjuva sınıfına sırtını dayayan krallar feodal beyler karşısında güç kazanmaya başlayacaktır.

Feodal bölünmüşlükten Mutlak Monarşilere

Feodal beylerin ekonomik güç üzerindeki hâkimiyeti kalkınca, krallar feodal beyler karşısında güçlü duruma geçti. Artık Avrupalı krallar, ticaret vergileri ile merkeze bağlı bir ordu kurabilecek ve feodal beyleri daha sıkı denetleyebilecekti. Fakat feodal beylerin şatolarının alınması imkânsız yerler olarak kalması kralların mutlakiyetçi yönetimi kurmasını geçici olarak engellemiştir.

Mutlak krallıkların ortaya çıkması ancak ateşli silahların savaş alanlarında kullanılmasından sonra olacaktır. İlk kez 'de kullanılan[kaynak belirtilmeli] topun kaleleri ele geçirmek için mükemmel bir silah olduğu İstanbul'un fethinin ardından anlaşıldı. Top sayesinde kalelerin arkasında saklanma avantajını yitiren feodal beyler krala bağlanmak zorunda kaldı. Böylece feodalite siyasi örgütlenmedeki yerini güçlü ve mutlakiyetçi monarşilere bıraktı.

Serfliğin ortadan kalkması

Değişen ekonomik koşullar sonucunda para, yani taşınabilir servet olgusu tekrar önem kazandı. Serflerden vergi değil ürettikleri ürünü alan feodal beyler bu değişim karşısında zor duruma düştüler. Ticaret yoluyla mal sağlayabilmeleri için paraya ihtiyaçları vardı ve bu parayı yıllık vergi karşılığında serflere özgürlüklerini verme yoluna giderek temin etmeye çalıştılar.

Bu sebepten dolayı ve yüzyıllara gelindiğinde Avrupa'nın büyük kısmında hukuksal olarak olmasa da fiilî olarak serf lik kalktı. Hukuksal olarak kaldırılması ise ancak Napolyon Savaşları sırasında gerçekleşmiştir.

Benzer Tarih Terimleri

Güneş Saati: Üzerinde yelpaze gibi kademeli olarak açılmış bölmeleri bulunan taş bir levha üzerine yerleştirilmiş, metal bir çubuktan oluşan saattir. Bu çubuğun değişen gölgesine göre zaman belirlenmekteydi. İlk örneğini Sümerlerin kullandığı sanılmaktadır.

Resim: Osmanlı Dönemi'nde kimi eşyadan ya da işlerden alınan vergi.

Sıbyan Mektepleri: Osmanlı Devleti'nde eğitim sisteminin ilk basamağıdır. Genellikle camilerin çevresinde bulunurdu. Ders verenlere MUALLİM adı verilirdi. Karma eğitim yapılırdı. Belli bir süresi ve sınıfı yoktur. Daha çok gramer ve dil eğitimi yapılırdı. İslamiyet ile ilgili bilgiler verilirdi. Ayrıca okuma yazma ve Kur'an öğretilirdi. Osmanlı Devleti'nde ilköğretim ilk defa İstanbul'da II. Mahmut Dönemi'nde zorunlu hale getirildi.

Pasarofça Antlaşması (): Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanan bu antlaşma ile : 1. Yukarı Sırbistan, Belgrat, Sırmiyum, Batı Eflak ve Banat Yaylası (Temeşvar) Avusturya'ya bırakıldı. 2. Venedik'ten alınan Mora ve Grit Osmanlılarda kaldı. 3. Arnavutluk ve Dalmaçya kıyılarındaki bazı kaleler Venedik'e verildi. Antlaşmanın Önemi : 1. Osmanlı Devleti, Batı'nın üstünlüğünü tamamen kabul etti ve toprak kurtaramayacağını anladı. 2. Osmanlılar, Ortodoksları koruma görevini son kez yerine getirdi. 3. İngiltere ve Hollanda'ya verilen ayrıcalıklar Kapitülasyona dönüştürüldü. 4. Pasarofça Antlaşması'nın yarattığı barış ortamında Lale Devri'ne girildi ve ilk defa Batı tipinde ıslahatlara gidildi.

Diğer terim sözlüklerini de inceleyebilirsiniz.

Online Tarih Terimleri Sözlüğü

İnsanlar tarih sürecinde çok sayıda devlet, sosyal, politik ve kültürel sistem kurmuştur. Bu sistemlerden sadece bazıları yüzlerce hatta binlerce yıl sürmüş geri kalanı ise yok olup gitmiştir. İnsanlığın deneme ve yanılma ile attığı bu rejim adımları bugün kurulan hükumetlerin ve rejimlerin son hallerini almasını sağlamıştır.

DEREBEYLİK SİSTEMİ NEDİR?

Feodal yönetim, isimleri senyör veya lord olan toprak sahiplerinin, sahip olduğu topraklarında (derebeyliklerinde) serf ismi ile bilinen köylüleri çalıştırması ve bu çalışma sonucu ortaya çıkan ürünlerden serflere ufak bir pay vererek geri kalan kısmı kendi himayelerine almalarına dayalı olan bir ekonomik rejimdir. Feodalizm terimi, Latince olan "feudum" , "feudalism" sözcüğünden türetilerek ortaya çıkmıştır. Derebeylik, diğer adıyla feodalizm, hizmet etme koşulu ile köylülere verilen arazi anlamına gelmektedir.

Ortaçağ Avrupa'sında 9. Yüzyıldan başlayarak Ortaçağ'ın sonuna kadar sürmüş olan ekonomik ve siyasi feodalite sistemi, Ortaçağ'a damgasını vurmuştur. Feodalite ve derebeylik aslında birbirinden farklı kavramlar olsa da alt yapıları aynı olduğu için aynı anlamda kullanılmaktadırlar.

Feodalite Ortaçağ'da Avrupa'da görülmüştür. Derebeylik ise Osmanlı Dönemi'nde ortaya çıkmıştır. Ekonomik ve sosyolojik düzenleri aynıdır. Aralarındaki tek fark, feodal yönetimde çağın getirisi olarak lordlar şatolarda yaşarken derebeylik döneminde derebeylerde bu şatolaşma görülmemesidir.

DEREBEYLİK SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ

Derebeylik rejiminin kendine has bazı özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler sayesinde derebeylik – feodalite diğer siyasal ve ekonomik rejimlerden kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Derebeylik sisteminin başlıca özellikleri şunlardır:

• Feodalite rejimi kurulduktan sonra Ortaçağ Avrupa'sında siyasi birlik bozulmuştur.
• Feodalite ile birlikte her lord kendini yönetici ilan etmiş ve bu sebeple çok küçük çaplı yönetim birimleri oluşmaya başlamıştır.
• Feodal yönetim, 9. yüzyılda öncelikle Fransa'da ortaya çıkmış; Fransa'dan bütün Avrupa'ya yayılmış ve lordların güçlenmesine sebep olmuştur.
• 9. yüzyılda ilk adımlarını atan feodalite, Ortaçağ'ın sonuna kadar görülmüş ve bütün Avrupa'yı etkisi altına almıştır.
• Feodal düzende halk arasında bir eşitlikten söz etmek mümkün olmamıştır. Feodalite ile yönetilen Avrupa'da halk; soylu kesim, rahipler, burjuva kesim ve köylü kesim olmak üzere 4 ana sınıfa ayrılmıştır. Bu durum da Ortaçağ Avrupa'sında sosyal adaletin sağlanamamasına neden olmuşturç
• Halkın ortak arazisi olması gereken toprakların bütün mülkiyetleri soylu kısmın elinde toplanmış ve köylü halka sadece işledikleri topraktan çok küçük bir pay verilmiştir.
• Ortaçağ Avrupa'sında ekonomik politika tamamiyle kapalıdır. Bu sebeple halkın sermaye birikimine sahip olabilme şansı olmamıştır.

DEREBEYLİK SİSTEMİ NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Derebeylik sisteminin ortaya çıkışı aslında uzun soluklu bir süreçtir. Bu süreç içerisinde feodal sistemin ortaya çıkmasına sebep olan bazı olaylar yaşanmıştır. Feodalite sistemini ortaya çıkaran başlıca nedenler şunlardır:

• Ortaçağ Avrupa'sının kargaşa içerisinde olması
• Avrupa'daki kralların ülkelerini parçalara ayırarak yönetmeleri
• Yasaların işlememesi sebebiyle düzeni sağlamak için yasaların yerini toprağa dayalı ekonomik – askeri güçlerin alması
• Köylü kesimin korunmak için güçlülerin himayesine sığınmaları
• İngiltere Krallığı'nın feodaliteyi desteklemesi ve yaygınlaşmasına yardımcı olması

DEREBEYLİK SİSTEMİ NASIL YIKILDI?

Feodalitenin yıkılma süreci de tıpkı ortaya çıkması gibi uzun bir süreçtir. Ortaçağ'ın sonuna kadar devam eden feodal sistemin zayıflamasına neden olan bazı olaylar vardır. Feodalitenin yıkılmasına neden olan olaylar şunlardır:

• Haçlı Seferleri ile lordların hayatlarını ya da ordularını kaybetmesi
• Barutun silahlarda kullanılmaya başlaması
• Avrupa içerisinde sürekli ordu kurulması
• Coğrafi Keşiflerin ilerlemesi ile tarımsal faaliyetlerin geri planda kalması
• Kavimler Göçü sonrasında Avrupa Krallarının güçlerini kaybetmesi