Yapı bakımından kelimeler, basit kelimeler, türemiş kelimeler ve birleşik kelimeler olmak üzere üç ana grupta incelenir:
Yapım eki almamış sözcüklerdir. Bu tür sözcükler çekim eki alabilir. Yapım eki almadıklarından bunlar daima kök durumunda bulunur.
Örnek(ler)
» Masasında kitaplar vardı.
Bu cümledeki bütün isimler yapım eki almadıkları için basit yapılıdır.
» Kış bu yıl erken geldi.
Bu cümlede altı çizili fiil basit yapılıdır.
Kök ya da gövdelereyapım eki getirilerek oluşturulan yeni sözcüklerdir. Türemiş sözcükte en az bir tane yapım eki bulunur. Türemiş sözcüklere “gövde” de denir.
Türemiş Sözcük = Kök + Yapım Eki
Örnek(ler)
» Mertle on yıl önce tanıştık.
» Bahçedeki çiçekleri suladı.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili fiiller yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
» Babamın çalışma masası çok düzenlidir.
» Durakta öğrenciler servis bekliyor.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili isimler yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
Yeni bir kavramı karşılamak üzere, birden fazla sözcüğün bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan sözcüklere birleşik sözcük denir.
Örnek(ler)
» ne + asıl → nasıl
» demir + baş → demirbaş
» Afyon + kara + hisar → Afyonkarahisar
> Birleşik sözcükler farklı yollarla oluşturulabilir:
Birleşik İsim
» İsim tamlaması yoluyla:öğretmenevi, tavukgöğsü, aslanağzı
» Sıfat tamlaması yoluyla: Kızılırmak, sivrisinek, açıkgöz
» İki fiilin birleşmesiyle: çekyat, kapkaç, uyurgezer, biçerdöver
» İsim ve fiilin birleşmesiyle: gecekondu, ateşkes, uçaksavar
Birleşik Fiil
» İsim + yardımcı eylem yoluyla: yardım etmek, hapsolmak, hasta olmak
» Fiil + fiil yoluyla: sevebilmek, gidedurmak, yapıvermek
» Deyimleşme yoluyla: küplere binmek, göz gezdirmek, burnunu sokmak
UYARI Birleşik sözcükler oluşturulurken ses düşmesi, ses türemesi gibi ses olayları olursa veya sözcüklerden en az biri gerçek anlamını kaybederse oluşan birleşik sözcük bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» bülbül + yuvası → bülbülyuvası (tatlı)
» kül + bastı → külbastı (yemek)
SÖZCÜKTE YAPI KONUSUNUN TÜM BAŞLIKLARI
⇒Kök (İsim Kökleri Fiil Kökleri) Konu Anlatımı
⇒Ek (Yapım Ekleri Çekim Ekleri) Konu Anlatımı
⇒Gövde (İsim Gövdeleri Fiil Gövdeleri) Konu Anlatımı
⇒Yapı Bakımından Kelimeler (Basit Türemiş Birleşik) Konu Anlatımı
3. sınıf basit türemiş birleşik kelimeler konu anlatımı, etkinliği, çalışma kağıdı Türkçe basit, türemiş birleşik kelimeler pdf Kök: Bir kelimenin aldığı tüm ekler üzerinden atıldıktan sonra kalan anlamlı en küçük parçasına kök denir. Ek: Kelimelerin sonlarına getirdiğimiz ses topluluklarına ek denir. Hazırladığımız çalışmamızda 3. sınıf sözcük türleri etkinlikleri konuyu pekiştirecek varsa eksik öğrenmeleri giderebileceksiniz.
3. sınıf basit türemiş birleşik kelimeler konu anlatımı konu özeti şeklinde olup temel bilgileri içermektedir. Basit sözcükler: Aldığı ekle anlamı değişmeyen sözcüklerdir. Örneğin: çocuklar, kitaplar gibi. Türemiş sözcükler: aldığı ekle yeni anlam kazanan sözcüklerdir. Simitçi, sanatçı, kalemlik sözcükleri türemiş sözcüklerdir. Birleşik sözcükler: Birbirinden farklı iki kelime bir araya gelip yeni bir kelime oluşturabilir. Bu özelliği taşıyan kelimelere birleşik kelimeler denir. Sivrisinek, ayakkabı, denizatı gibi sözcükler örnek olarak verilebilir.
3. sınıf sözcük türleri etkinliği 2 sayfadan oluşmaktadır. Aşağıda yazılan sözcüklerden türemiş olanların bulunduğu yeri yanındaki boş tabloda
boyayarak gösterme etkinliği. Balıkçı Selim, üzerinde türemiş kelimelerin yazılı olduğu balıkları yakalayacaktır. Yakaladığı balıkların üzerine işaret koyama etkinliği. Basit kelimelere, verilen ekleri getirerek örnekteki gibi türemiş kelimeler oluşturma etkinliği.
Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Görsellerle ilişkili olarak birleşik kelime
yazma çalışma kağıdı. Kutulardaki kelimeleri kullanarak örnekteki gibi birleşik kelimeler yazma çalışma kağıdı. Facebook grubumuzaüye olarak paylaşımlarımızdan haberdar olabilirsiniz.
Basit-ve-Turemis-Sozcuklerİndir
Türkçede sözcüklerin yapısı incelendiğinde bazılarının;
oluştuğunu görüyoruz. Buna göre, Türkçede sözcükler, yapı bakımından üçe ayrılır:
1. Basit Sözcük
2. Türemiş Sözcük
3. Birleşik Sözcük
1. Basit Sözcük
Hiçbir yapım eki almamış sözcüktür. Basit sözcükler çekim eki alabilir.
Bu cümlede bütün sözcükler yapıca basittir. Çünkü sözcüklerin hiçbiri yapım eki almamıştır. Cümlede ek alan sözcükler ise çekim eki almıştır. Çocuk sözcüğü çoğul eki (-lar), kedi sözcüğü belirtme durumu eki (-i), yol sözcüğü bulunma durumu eki (-da), bul- eylemi mişli geçmiş zaman kipi eki (-muş) ve üçüncü çoğul kişi eki (-lar) almıştır.
2. Türemiş Sözcük
En az bir yapım eki almış sözcüktür. Türemiş sözcükler çekim eki de alabilir.
Bu cümlede bütün sözcükler türemiştir; çünkü her sözcük en az bir yapım eki almıştır.
Örnek-1
yaz-ı-lı
yaz-: fiil kökü
-ı: fiilden isim yapım eki
-lı: isimden isim yapım eki
Örnek-2
anla-t-ım-ınız-ı
anla-: fiil kökü
-t: fiilden fiil yapım eki
-ım: fiilden isim eki
-(ı)nız: iyelik eki
-ı: belirtme durum eki
Örnek-3
gel-iş-tir-meli-siniz
gel-: fiil kökü
-iş: fiilden fiil yapım eki
-tir: fiilden fiil yapım eki
-meli: gereklilik kipi eki
-siniz: kişi eki
Uyarı! Bazı sözcüklerdeki yapım ekleri zor fark edilir, bu sözcüklere dikkat etmek gerekir.
3. Birleşik Sözcük
İki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu yeni sözcüklerdir.
a) Birleşik İsim
Aynı ya da farklı türdeki iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu sözcüklerdir.
Birleşik isimler şu şekillerde oluşur:
» İsim soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Sıfatların isim soylu sözcüklerle bir araya gelmesiyle oluşur.
» İsim soylu sözcüklerle fiillerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Fiil soylu sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» isim soylu sözcüklerle fiilimsilerin bir araya gelmesiyle oluşur.
» Yansıma sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşur.
b) Birleşik Sıfat
İki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan, sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir.
İki sözcüğün bir araya gelerek tek bir kavramı karşılamasıyla oluşan sıfatlara, anlamca kaynaşmış birleşik sıfat denir.
Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak oluşan sıfatlara kurallı birleşik sıfat denir. Bunlar aşağıdaki şekillerde oluşturulur:
» Sıfat ve takısız ad tamlamalarına -lı, -li, -lık, -İlk, -sız, -siz eki getirilerek birleşik sıfat (sıfat grubu) yapılır.
» Sıfat tamlamalarında sıfatla isim yer değiştirilip iyelik eki (-ı, -i, -sı, -si) getirilerek birleşik sıfat (sıfat grubu) yapılır.
c) Birleşik Fiil
Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiillerdir. Birleşik fiiller oluşturulma biçimlerine göre üçe ayrılır:
1) Yardımcı Fiille Yapılan Birleşik Fiil
İsim soylu bir sözcüğün yardımcı bir fiille (olmak, etmek, eylemek, kılmak, buyurmak) bir araya gelerek oluşturduğu birleşik fiildir.
Günümüzde daha çok, etmek ve olmak yardımcı fiilleri kullanılmaktadır.
Uyarı! Bazı yabancı asıllı sözcüklerle bu tür birleşik fiil yapıldığında ses düşmesi veya ses türemesi görülür. Bu birleşik fiiller bitişik yazılır.
Uyarı! Bazı bileşik fiiller oluşturulurken hiçbir ses olayı meydana gelmez. Bu yüzden bu tür fiiler ayrı yazılır.
Uyarı! Bazı durumlarda olmak ve etmek yardımcı fiil değil, asıl fiil olarak kullanılır.
2) Kurallı Birleşik Fiil
İki fiilin belli kurallarla bir araya gelmesiyle oluşur. Bu fiillerden birisi kalıplaşmış şekilde kullanılır. Kurallı bileşik fiiller oluşturulma biçimlerine göre dörde ayrılır:
a) Yeterlik Fiili (fiil + ebilmek)
b) Tezlik Fiili (fiil + ivermek)
c) Sürerlik Fiili (fiil + ekalmak, edurmak, egelmek)
d) Yaklaşma Fiili (fiil + eyazmak)
a) Yeterlik Fiili (fiil + ebilmek):
Cümleye bir işi yapabilme, bir işi yapmaya gücü yetme anlamı katar.
Uyarı! Yeterlik fiilinin olumsuzunda ebilmek kalıbının -bil- bölümü düşer.
görebilmek ⇒ görememek (görebilmemek değil)
Bu cümlelerin birincisinde çözebildi eylemi yeterlik fiilinin olumlu kullanımıdır. İkinci cümledeki çözemedi fiili, yeterlik fiilinin olumsuz kullanımıdır. Üçüncü cümledeki çözmedi fiili ise çözmek fiilinin olumsuz kullanımıdır ve bileşik fiil değildir.
Uyarı! Yeterlik fiilinin bazı kullanımları, yeterlilik değil olasılık anlamı taşır. Olasılık anlamının olumsuz kullanımında da bilmek fiilinin düşmediği görülür.
b) Tezlik Fiili (fiil + ivermek):
Cümlede bildirilen fiilin acele, çabuk bir biçimde gerçekleştiğini ifade eder.
Uyarı! Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde de yazılabilir.
c) Sürerlik Fiili (fiil + ekalmak, edurmak, egelmek):
Cümlede bildirilen fiilin devamlı bir şekilde yapılmakta olduğunu ifade eder.
d) Yaklaşma Fiili (fiil + eyazmak):
Cümlede bildirilen fiilin gerçekleşmeye yaklaştığını ama gerçekleşmediğini ifade eder. Yani cümleye az kalsın, neredeyse anlamı katar.
Uyarı!Yaklaşma fiili günümüz Türkçesinde sık kullanılmamaktadır.
3) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiil (Deyimleşmiş Birleşik Fiiller)
Bir veya birden fazla ismin bir fiille bir araya gelmesiyle oluşan bileşik fiildir. Bu bileşik fiillerde bulunan fiiller gerçek anlamından uzaklaşır, diğer sözcüklerle kaynaşarak yeni bir fiili karşılar.
Bu cümlede vermek fiili tek başına bir eylemi karşılamamat tadır. Yanındaki kulak sözcüğüyle birlikte anlamca kaynaşij iyi anlamak için dinlemek anlamında bir fiili karşılamaktadı Bu yüzden bu cümledeki fiil kulak vermek fiilidir.
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkle belirtilmiş eylemler anlamca kaynaşmış bileşik fiildir.
Uyarı! Bazı eylemler, anlamca kaynaşmış bileşik eylemlerle karıştırılabilir. Bunları birbirinden ayırmak için kullanıldıktan cümle dikkatlice okunmalıdır.
Birinci cümlede parmağını ısırmak sözcükleri anlamca kaynaşarak şaşakalmak, hayretler içinde kalmak anlamı kazanmıştır. Yani bileşik bir eylemdir. İkinci cümlede ise parmak sözcüğü gerçek anlamıyla kullanılmıştır. Eylem ısırıyor sözcüğüdür. Yani bu cümlede bileşik eylem yoktur.
Uyarı! Bazı anlamca kaynaşmış bileşik eylemler, bütün sözcükleri gerçek anlamdan uzaklaştığı için bitişik yazılır.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası