Havale Geçiren Çocuğa Ne Yapmalı

Havale terimi genellikle çocukluk çağı için kullanılır. Erişkinlerde bu bozukluk ise epilepsi olarak adlandırılır. Çırpınma, kasılma ile görülen krizler &#;konvulziyon (havale)” olarak ifade edilir.

Bu tür belirti vermeyenlere“nöbet” denmektedir. İnsanların % ‘i yaşamları boyunca bir kez konvulziyon geçirir. En sık görüldüğü yaşlar hayatın ilk 5 yılıdır.

Ani-geçici-bulgusuz konvulziyonlar veya tekrarlayıcı konvulziyonlar (epilepsi) olmak üzere 2 türdür.

Ani-geçici Konvulziyonlar

Febril (ateş nedenli) Konvulziyonlar

Altı ay ile 2 yaş arasındaki bebeklerde, ateşten kaynaklanan havaleye oldukça sık rastlanır. Herhangi bir ateşli hastalık sırasında, bebek havale geçirme riski taşır. Çünkü çocuğun 6 ay – 2 yaş arasında sinir sistemi henüz tamamen olgunlaşmamıştır ve çok hassastır.

Havalenin tekrarlama şansı fazladır, teorik olarak, her ateş yükselişi havaleye yol açabilir. Ama ateşin çok hızlı yükselmesi en önemli faktördür.

Burada aileden gelen bir eğilim de söz konusu olabilir.

Havale Belirtileri

Çocuk aniden sararır, bilincini kaybeder vücudu katılaşır, gözleri döner, kol ve bacaklarda ve yüzde sarsıntılar olur. Birkaç dakika sonra kriz biter, çocuk sesli olarak nefes alır, gevşer ve uyur. Çoğu zaman kriz, hafif bir sertleşme, birkaç sarsılma, güçsüz kalıp yere düşme, çok kısa süren bir bilinçsizlik şeklinde ortaya çıkar ve havale geçirdiğini anlamak mümkün olamaz.

Bu hafif krizlerde, gözlerin devrilmesi çocuğun bilincini kaybettiğinin kanıtıdır.
Havalenin görünüşü korku vericidir ama tehlikeli değildir. Havale geçiren bir çocuğun ateşini düşürmek gerekir.
Üstündeki örtüler kaldırılmalı , 10 dakikalık bir ılık banyo yaptırılmalı, gerekirse banyo birkaç defa tekrarlanmalıdır, buz torbası koymak, ıslak havluya sarmak da işe yarayacak çözümler.

Parasetamol veya aspirin gibi ateş düşürücüler de kullanılabilir. (Doktorunuza danışmayı unutmayın.)

Çocuklarda ateş hakkında daha fazla bilgi almak için videomuzu izleyebilirsiniz:

Doktor gelince eksik yapılmış bir şey varsa tamamlar, kriz atlatılmamış ise gereken ilaçları verir. Kriz geçtikten sonra, doktor çocuğu genellikle hastaneye kaldırır, çünkü bazı tahliller yapılması gerekir.

Bu tahlillerde ateşin sebebi aranır. Çoğunlukla ateş rino farenjit veya grip gibi zararsız bir nedenden kaynaklanır ama bazen de çok ciddi enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkmış olabilir. (idrar yolu enfeksiyonu, menenjit vs)

Havale geçiren bir çocukta, bunun bir daha tekrarlanmaması için önlemler alınmalıdır. Ateşi çıktığı zaman,derhal yukarıda belirttiğimiz şekilde hareket edilmeli, ateşe karşı ilaç verilmelidir. (Doktorunuza danışarak.)

Uzun süren, şiddetli bir kriz geçiren çocuklarda , ateş çıktığı zaman alınacak tedbirler yetersiz olabilir. Doktor böyle durumlarda çocuğa 1 sene kadar sürecek bir tedavi verebilir.

Bu 1 yaşından küçük olan ve dakikalık krizler geçiren çocuklara veya ailesinde sara hastalığı bulunan çocuklara uygulanır.

Havale krizinin çok korkutucu olması , çocuğun hastaneye kalkmasına bile neden olması aileleri çok endişelendirir. Ama krizden sonra çocuk normal hayatına devam eder.
Ateş nedenli havalelerin sadece %4’ünde kalıcı tekrarlayıcı konvulziyonlara yani epilepsiye dönüşüm söz konusudur.
Böyle bir prognoz gösterebilecek olan ateş nedenli havalelerin ortaya çıkması için genelde şukriterler geçerlidir:

• Ailede epilepsi bulunması
• Daha önce geçirilmiş beyin lezyonu
• İlk havalenin 1 yaştan önce veya 4 yaştan sonra görülmesi
• Aynı enfeksiyon sırasında defalarca havale geçirilmesi
• Üçten fazla havale öyküsü
• Kalıcı EEG bulguları
• Yenidoğan konvulziyonları

Metabolik

Ateşsiz havale çok daha az görülür ve anlamı çok değişiktir. Birçok hastalık buna neden olabilir. Kandaki şeker veya kalsiyum düşmesi gibi biyolojik nedenleri olabileceği gibi beyinde bir zedelenme olanağı da muhtemeldir. Hiçbir neden bulunmamışsa, bu havaleler sara hastalığı olarak kabul edilir.

Kronik Tekrarlayıcı Konvulziyonlar:

Sara-Epilepsi

Havaleye benzeyen krizlerin tekrarlanması ile ortaya çıkar. Bu krizler, ateş yüzünden meydana gelen havalelerin aksine, çocukta ateş yokken ortaya çıkar. Bu krizlerde şeker düşmesi, kalsiyum eksikliği gibi biyolojik nedenler yoktur.

Önce organik, yani beyinde oluşmuş bir zedelenme var olup olmadığı aranır: Günümüzde MR (Manyetik Rezonans) veya diğer görüntüleme araçlarıyla bunlara cevap bulunabiliyor.

Eğer saranın sebebi bulunamadıysa buna birincil epilepsi adı verilir. Bu tip hastalar, normal insanlara nazaran daha kolay kasılıp kalabiliyorlar , bu onların yapısal bir sorunu olarak ortaya çıkıyor.

Sara krizleri çocuklarda çeşitli şekillerde görülebiliyor. En çok görülen şekli tam epilepsi krizidir: Aniden çocuk bilincini kaybeder, vücudu gerilerek kasılır, sonra sarsılmalar başlar ,gözler sabit ve devriktir, nefes tıkanır. Birkaç saniye sonra kriz biter, hasta gürültülü bir biçimde nefes almaya başlar, çocuğun bütün kasları gevşer ve bazen idrar kaçırır. Sonra çocuk uyur ve uyandığı zaman krizi hakkında hiçbir şey hatırlamaz.

Yarım krizler ani kasılma veya gevşeme gözlerin devrilmesi, birkaç sarsıntı şeklinde olur.

Sınırlı krizler ise yalnız yüzde kasılma yapar, bilinç yerindedir. Çocuk konuşamaz ama duyar.

Birde uyuma veya uyanma anında geçirilen krizler vardır.
Yaşa göre de çeşitli krizler görülür. Üç yaşında bebeklerde absans denilen birkaç saniyelik bilinç kaybı olur. ay arasında “fleksiyonlu spazm” denilen krizler ciddidir ve hemen tedavi gerektirir.

Sara krizi geçiren çocuk tabi ki doktor kontrolü altında olacaktır. Ama şunu da bilmek gerekir ki artık çocuklarda görülen sara , insanı hayat boyu ilaç almaya mahkum eden tedavisi olamayan bir hastalık olmaktan çıkmıştır. Bazı vakalar hem zararsız, hem de geçici bile olabilir.

Bazı şekilleri ciddidir ve ilerleyicidir. Tedavi yolu ile dengelenmesi zor olduğu için bu işin uzmanı olan doktorlar tarafından takip edilmeleri gerekir. Üç yıl boyunca kriz görülmezse, doktor, yavaş yavaş ilaçları keser.

Tedavi boyunca ilaçlar bir gün dahi aksatılmamalıdır ve doktorun onayı olmadan katiyen kesilmemelidir.

Bazı krizler sürekli ışıktan kaynaklanır (TV ekranı, video oyunları, bilgisayar gibi..) Bu çocuklara çok düzenli bir yaşam kurmak gerekir, özellikle uykusuz kalmamasına dikkat edilmelidir.

Bunun yanında çocuk normal bir okul hayatı sürdürmelidir, aşırı koruma altına alınmamalıdır. Kendi yaşıtları ile normal sınıflarda okutulmalıdır. Bazı zor durumlarda çocuk ve ailesinin psikolojik destek alması gerekebilir. Çocuk normal oyun ve spor aktivitelerine katılabilir. Kontrol altında olmak şartıyla yüzme sporu da yapabilir.

Çoğunlukla epileptik çocuklar , duygusal ve psikomotor açıdan normal ve uyumlu bir şekilde gelişirler.

Sağlık dolu günler, seneler dileriz.

Çocuğunuzun havale geçirmesi meydana geldiğinde veya belirtileri havaleye işaret ise anne ve babanın sakin olması gerekmektedir. Ve bir an önce ateşin düşürülmesi sağlanmaktadır.

Çocuklarda genellikle küçük yaşlarda havale geçirmesi görülmektedir. 3 ila 5 yaş arasında olan çocuklar buna dahil olmaktadır. Erken çocukluk döneminde beyinle ilişiği olmayan, enfeksiyon dışında meydana gelen ateşle birlikte görülen havaleler olarak kabul edilir. Çocuklarda ateşin yükselmesi çocuğun titremesi ya da üşümesi anne ve babaların yeterince bilgili olmadığından dolayı ateşli hastalıklar ile havale karıştırılabilir. Çok az sayıda çocuk ateşli hastalık sonucunda havale geçirebilir.

ÇOCUKLARDA BİLİNÇ KAYBI VE ANİ KASILMA

Hastalık başlar başlamaz çocukta ateş hızlı bir şekilde yükselir ve havale başlamıştır. Çocuğun aniden bilinci kapanır bedeninde ya kasılma meydana gelir ya da gevşeme kaslarında bir anda boşalma meydana gelir. Ağızdan salya akmasının yanı sıra gözler kayar ve çene bir anda kilitlenir. Bu süreç ortalama olarak birkaç dakika kadar da sürebilir. Bu süreç sonunda çocuk bir hayli yorgun ve bitkin düşmüş olacaktır. Yorgunluğun vermiş olduğu farklı bir rahatlama ile çocuğun uykusu gelir ve uyumaya başlar. Ateşli havale durumlarında çocuk genellikle üç ay ile altı yaşları arasındadır. Çocukların en fazla havale geçirdikleri yaş ortalama olarak da 6 ay ile 18 ayları arasında sıklıkla görülmesi dikkatleri çeker. Çocukların ateşi bu anlarda ise 38 C&#;nin üzerinde seyretmesi dikkatleri çekmektedir.

ÇOCUĞA İLK ÖNCE UYGULANMASI GEREKEN YÖNTEMLER

Bu anlarda yapılması gereken en doğrusu sakinliğimizi korumak ve çocuğu rahatsız etmeyecek şekilde fazla yumuşak olmayan yere yan yatırmak olmalıdır. Bunun arından dilinin boğazına kaçmasını ve ısırmamasını engellemek gerekir. Bunun için çocuğun ağzına zarar vermeyecek ve mikrop kaptırmayacak şekilde ağzına mendil veya yumuşak bir cisim koymalıyız. Kıyafetleri sıkı ise hemen bunları gevşetmemiz gerekir ki çocuk daha rahat etsin. Ateşli havale geçiren çocuğun ebeveynlerine düşen en büyük görev çocuklarının ateşinin daha çok yükselmesini önlemek olurken bir yandan da  düşürmeye çalışmak olmaktadır. Eğer düşüremiyorsa en azından aynı derecede tutmak önemli noktalardan bir tanesi olmaktadır.

ÇOCUĞUN ATEŞİNİ DÜŞÜRMEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Ateşi yükselen çocuğun hemen üstü açılmalıdır. Çocuk çok üşüse dahi üstü kapatılmamalı ve bulunduğu ortamda çok sıcak olmamalıdır. Eğer bulunduğu ortam sıcak ise havalandırılmalı havalandırma yaparken de çocuğa dikkat etmeliyiz. Ateş düşmüyorsa çocuğun yaşına ve kilosuna orantılı şekilde şurup verilmelidir. Ilık su ile yumuşak çocuğa zarar vermeyecek bir havlu ile vücudu silinmeli; koltuk altı ,alın, göğüs ve kasıklarına pansuman yapılmalıdır. Çocuk gerekirse ılık su ile banyo yaptırılabilir. Tüm çabalara sonunda ateş düşmüyor yada düştükten sonra tekrar nüksediyorsa zaman kaybetmeden en kısa zamanda çocuk doktoruna götürmekte fayda da vardır. Çünkü bu tedavilerin çocuk doktoru tarafından yapılmasında fayda vardır. Evlerde kulaktan dolma bilgiler ile tedavi yöntemleri uygulanması belki de çocukların daha kötü olmasına bile neden olabilir. Bunlardan her şey gözler önünde tutularak yapılması gerekecektir.

KISA SÜREN ATEŞLENMELER BEYNE ZARAR VERMEZ

Havale vücudun bir kısmında görüldüğü gibi tamamında da  görülebilir. Başlangıçta açık olan bilinç kapanabilir. Havale geçirecek çocuk bunların farkına olabilir. Genellikle uyku halleri daha çok gözlenir,ara arada korku halleri ortaya çıkmaktadır. Havale esnasında çocuklarda kasılma veya gevşemeler meydana gelmektedir. Bazen de çocuklar gereksiz yerlere bakarak dalma meydana, tuhaf sesler duyma ve gülmeleri gözlenebilir. Havaleler genellikle kısa sürmektedir. Ortalama olarak birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar da bu yöntemler dikkatleri çekecektir. Havaleler 10 ile 15 dakika içinde kendiliğinden geçer ve çocukta rahatlama meydana gelmesi de söz konusu olacaktır. Bu süre içerisinde geçmez ve süre daha da çok uzarsa çocuğun beynine oksijen gitmez ve çocuğun beyninde kalıcı hasarlar meydana gelebilir. Beyinde hasar meydana gelebilmektedir ve bu durum da bebeklerde ve çocuklarda hasar bırakmasına neden olabilir. Havale sırasında çocuğun ağzında yiyecek varsa çocuğun boğazına kaçabilir diye ağızların da kontrol edilmesi gerekir. Ayrıca kusma meydana gelebilmektedir ve bu kusmada yine çocuğun nefes borusuna kaçma gibi ihtimalleri vardır. Eğer bu durum ile karşılaşılır ise çocuğun solunum yollarının tıkanması da söz konusu olur. Küçük çocuklar bazen ağlarken katılır, morarır, yüzde ya da ellerde görülen tikler, bayılmalarda havaleyle bilinmeden de olsa karışabilir. Çocuk havaleleri ile ilgili en net ve en güvenilir doğru olan bilgiyi almak ve çocuğumuzu değerlendirmek gerekir. Bunun için çocuk nöroloğu tarafından her şeyin eksiksiz olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Elektroansefalografi (EGG) beynin elektriksel dalgalarını ve burada oluşabilecek olan hasarları da gösterir. Tanının konmasında yardımcı ve daha etkili bir yol olur. EGG&#;yi çocuğun bulgularıyla birlikte değerlendirmek de oldukça önemli olmaktadır. Beyin görüntülemesi olarak bilinen durum epilepsinin yani halk arasında bilindiği gibi sara hastalığının saptamasında yardımcı olmaktadır.

SIK HAVALE (EPİLEPSİ) GEÇİRMEK

Çocukta epilepsi hastalığı kesinleştiği ve net olarak saptandığı an ilk önce ilaç tedavisi başlatılmalıdır. İlaç tedavisi ile doktorlar ve aileler tarafından kontrol altına alınmalıdır. Bu yöntem ile ilaçla kontrol altına alınamaz ise ilaç ve cerrahi tedavi başlayarak durumun çözümüne doğru gidilir. İlaç seçiminde havalenin ne tür olduğuna da bir hayli dikkat edilir ve bunun durumuna göre ilaç seçilir. İlaç seçiminde çocuğun yaşından kilosuna kadar birçok etmen dikkate alınarak miktarı ayarlanır. Tüm ilaçların mutlaka bir yan etkisi ya da zararı vardır. Ama mutlaka ilaç kullanılacak ve bu da şart olduysa  en az yan etkisi olan ilacın tercihi ve seçilmesi gereklidir. İlaçlar her gün düzenli ve hep aynı saatte alınması tam olarak sağlanmalıdır. Aksi takdirde hasta fazla bir etkisini tam olarak göremez ayrıca ilaç en az iki yıl süre ile de düzenli kullanılmalıdır. Bu zaman zarfında hastada en ufak bir iyileşme olursa ilaç birden pat diye kesilmez. Yavaş yavaş ve azaltılarak doktor kontrolünde kesilmesine dikkat edilmelidir. Çünkü aksi bir durum belirlenerek hastalık tekrar meydana gelebilir. Epilepsi olan çocukların yaşamları, havale kontrol altına alınmış ise diğer çocuklar gibi sosyal faaliyetlere katılması fazla bir zaman geçmeden kontrol altında da sağlanmalıdır. Çünkü epilepsiyi yenen bir çocuk artık diğer sağlıklı çocuklardan bir farkı kalmamıştır demek de oldukça doğru olacaktır. Yinede çocuğun ileride bir sıkıntı yaşamaması için okulda öğretmenine bilgi verilmesi en önemli noktalardan bir tanesi olmaktadır. Sağlığını tehdit edecek ya da öyle duran hareketlerden kaçındırılmalı ve basit sporlar yapmasına müsaade edilirken çocukların bu sporlara özendirilmesi de gerekir.

ÇOCUKTA 3 İLE 5 DAKİKADAN FAZLA SÜRERSE TIBBI DESTEK UYGULANMALI

Çocuğun bütün vücudu kasılıp, gevşeyip ya da titreme gibi durumlar ile karşılaşırken buna ek bilinci kapalı ise sakin olmanız ve uygun yöntemleri uygulamanız gerekmektedir. Eğer havale başlamış ise ve buna benzer belirtiler de yerini alıyorsa çocuk o havaleyi yaşayacaktır ve sizin o andan itibaren sadece sakin olmanız gerekmektedir. Aksi halde sakinlik korunmaz ve panik yaşanırsa çocukları kurtarmak için uygun yöntemler de uygulanamayabilir. Çünkü havaleyi durduramazsanız ve bu söz konusu dahi olmayacaktır. Havale kendi seyrini izleyecek ve her ne yapılır ise yapılsın durması asla söz konusu olmayacaktır. Sadece durması için kendi vaktinin gelmesi de gerekecektir. Burada kesinlikle yapılmaması gerekenlerin neler olduğu bilinmesi gerekirken bir yandan da suni solunum ve kalp mesajı yapmamaya dikkat edilmesi gerekir. Her ne kadar aileler bu durumları doğru olarak görseler bile tamamen yanlış olan etkenlerden olmaktadır.

Yapılmadı gereken noktalar arasında rahat edebileceği bir şekilde yan yatırmak, giysilerini gevşetmek ön planda gelmektedir. Bunun yanı sıra havale geçiren çocukların etrafında ona zarar verebilecek delici, kesici, sert eşyalar varsa onları uzaklaştırmak gerekir. Ve başının altına yumuşak bir şey koymak ön planda gelmektedir. Çocuğu yan çevirmek ilk olarak gereken etmenlerden olmaktadır. Çünkü yan çevirmezsek kusma anında kusmuk çocukların da o an boğazına kaçabilir. Yan çevirince kusmuğu ve salyası ağzından yere akacaktır ve böyle bir durum ile karşılaşılması da söz konusu olmayacaktır. Çocuğa epilepsi anında ağzına her ne olur ise olsun hiç bir şey koymayın. Havale uzun sürerse ve durman ne bilmez ise de mutlaka tıbbı destek almalıdır. Aksi halde çocuklarda bir anda bedensel ya da zihinsel hasarlar bırakmasına neden olabilir. Çocuk nörologunun verdiği ilacı aynı dozda kullanıp en yakın çocuk nörologuna götürmek en önemli noktalardan bir tanesi olmaktadır. Çocukta dalma şeklinde kısa süreli nöbetlerde bu hususlardan bir tanesi olmaktadır. Bilincin açık olduğu kısmi havalelerde müdahale etmeye asla gerek duyulmamaktadır. Panik ve heyecan yapmaya aslında hiç de gerek yoktur. Çocuklar uyurken de havale geçirebilirler uyurken havale geçiren çocuklar genellikle bu anlarda uyanırlar. Ancak çocuk havale geçirirken kusarsa ve kusmuğu nefes borusuna kaçarsa gibi durumlar olur ise de daha tehlikeli olabilir. Onun için çocukları böyle anlarda genellikle yatırırken hele birde bu şekilde rahatsızlığı olan çocukları yan yatırmaya daha çok özen göstermeliyiz. Yan yatırılırsa en azından kusmuğun boğazına kaçmasını da tam olarak önlemiş oluruz.

Böyle durumlarda her zaman bilinçli olmak ona göre de hareket etmek gerekir. Böylelik ile sorunların yaşanmasına ya da uzun süreli olmasına da engel olacaktır. Tabi ki de bu konuda en önemli görev çocukların ebeveynlerine düşmektedir.