Cami Kavramları

Ocak-Haziran sosyoloji divanı Yıl: 4 Sayı: 7 Ocak-Haziran “Bu caminin bir ihtiyaçtan dolayı değil siyasi çıkardan dolayı yapılmak istendiği aşikâr. Başbakan “cami yapacağım” derken halkın değil iktidarın ca- misini yapmayı planlıyor” Gibi çeşitli veçhelerden bir kaç örnek daha eklenip daha nice örnekler su- nulabilir. Peş peşe verilmiş örnekler zihinsel bir krampla kullanılan her bir ihti- yaç kavramının aynı gibi görünmesini sağlayabilir. İhtiyaç kavramının en büyük talihsizliği konuşulmaya başlandığı anda hemen kabul veya ret üzerinden kur- gulanmasıdır. Bu kabul veya ret, kavramın göstergelerinin çeşitliliğini kapat- makta ve yeni üretimlerin önünü kesmektedir. İhtiyaç kavramı zihne sürekli “eksiklik” göndermesi yaparak zihnin kramp yaşamasına sebebiyet verir. Kav- ramın bu şekilde kullanılmasındaki iki problem kavramın yassılaşması ve ho- mojen bir yapıda düşünülmesidir. Her yassılaştırma ve homojenize etme çabası kavramla birlikte söylenenleri de yassılaştırma ve homojenize etme riski de taşımaktadır. Oysa her bir örnek kendi içerisinde ihtiyaç kavramını farklılaştır- makta ve her birinin göstergesi içerdiği anlam açısından dönüşmektedir. Örnek- lerin neredeyse tamamının ortaya çıkardığı en büyük problem, politik olan ile ihtiyaç kavramını birbirlerinden ayırmaktır. Bu kavramların ayrılmasındaki hata ihtiyacın sadece istekle/arzuyla ilişkili olduğu kanısıdır. Oysa niyet olmaksızın istek ve arzunun ihtiyaca yönelmesinin imkânsızlığı ihtiyaç bölümünde ortaya konmuştu. İhtiyaç kavramı, arzu nesnesinin eylemeden önceki aklileştirilme süreci olarak değerlendirildiği takdirde ortaya niyet kavramının irade41 kavra- mıyla ortaya çıkması kaçınılmaz görünmektedir. Dolayısıyla örneklerinde gö- 40 Muharrem Bayraktar, Ben O Camide Namaz Kılmam, Yeni Mesaj, İstanbul, , s. 6. 41 İrade Tdk sözlüğüne göre “bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü, istenç, buyruk, istek, dilek” anlamlarına gelmektedir. (Bkz. Tdk Sözlüğü, İrade maddesi, funduszeue.info php?option=com_gts&arama=gts&guid=funduszeue.info4bcfb, ) Do- layısıyla böyle bir tanımla elde edilemeyecek istek ve irade ayrımını Kâdî Abdülcebbar, Yunus Cengiz’in ifadeleriyle şöyle ortaya koymaktadır: “İstek, algılanan ile ilgilidir; oysa irade, ortaya çıkışını mümkün kılan tüm durumlar ile ilgilidir. İrade edilen, zarar veya zarara götüren olabildiği gibi, şehvet ise sadece elde edilişinden yarar umulan ile ilgilidir. Başkasının bir eylemde bulunmasını irade etmek mümkün iken, istek sadece kendimiz ile ilgilidir. Şehvet, nefretin karşıtı; irade, kerahetin karşıtıdır. Eyleyenin, yarar getire- ceği umduğu eyleme istek duyması ivedilik iken, irade etmesi gecikmeli olabilmektedir. İrade etmek elimizdedir; ancak arzu ve istek (şehvet) elimizde değildir. Eyleyen, zararlı bir eyleme hemen istek duyabilir. Hiç yapamayacağı bir eyleme istek duyabilir; ama yapamayacağı bir eyle- me irade edilmez. Eylemin yapılma sebebi ile iradeninkinin aynıdır; ama aynısı arzu ve istekler için söylenemez. Şehvet, bazen etkin iken bazen zayıf olabilir. Ancak irade hali değişmez. Haz, beraberinde şehveti/isteği getirir; irade getirmez. İradenin kendisi irade edilebilir, ancak isteğe istek duyulmaz. Eylemin bir türünü irade etmek mümkün iken, bir türünü irade etmemek müm- kündür. Ancak istekler böyle değildir”. (Bkz. Yunus Cengiz, Mu’tezile’de Eylem Teorisi Kâdî Abdulcebbâr Örneği, s. ). Böylelikle ihtiyaç duyulan nesne ya da şeylerin saf arzu/istek/şehvet nesnesi değil irade edilen şeyler olduğu görülebilir. Çünkü daha önce de değinildiği gibi ihtiyaç bir eksikliğin ortaya çıkma- sında vuku bulan bir olaydır. Eksikliğin belirlenebilmesi için aklın devrede olması şart görünmek- tedir. Niyet bu akli olana temas ettiğinden dolayı arzu ile ihtiyaç arasında bir araç görevi görür. 84 Sosyoloji Divanı 7

nest...

86446 86447 86448 86449 86450