Ulaş Isminin Siyasi Anlamı

Gürkan Hacır

Bana ismini söyle, ailenin ideolojisini söyleyeyim!

Namık, Enver, İsmet, Rahşan, Mahir, Devrim, Adnan, Necmettin, Recep Türkiye siyaseti değiştikçe çocuklara verilen isimler de değişti. Şimdilerde çocuklara lider isimleri değil, İstanbul, İzmir gibi büyük şehir isimleri veriliyor. Türkiye'nin değişimi isimlere yansıyor

Bugün bayramlık bir yazı yazalım. Çocuklarımıza verdiğimiz isimlerden yola çıkalım ve işin ideolojik politik arka planını irdelemeye çalışalım.

Okan Bayülgen ve Şirin Ediger dünyaya gelen bebeklerine 'İstanbul' ismini verdi. Çift bir bebeğe ilk kez İstanbul isminin verildiğini öne sürdü. Bayülgen çiftini türkücü Hüseyin Turan izledi. O da dünyaya merhaba diyen bebeğine bu kez 'İzmir' adını koydu.

Aileler son yıllarda çocuklarına pek rastlanılmayan isimler vermek için yarışıyor. Yaşam boyunca 'farklı' olabilmek için girişilen yarışta, daha ilk günden avantaj sağlayabilmek için aileler çocuklarına kendilerince en ilginç isimleri veriyor: Alya, Pusat, Ares, Korberk

Peki, eskiden bu durum nasıldı? Anne babalar neye göre çocuklarına isim veriyorlardı? Televizyon dizileri olmadığına göre hangi romanlardan veya siyasi kişilerden etkilenip çocuklarına isim veriyorlardı?

NAMIK KEMAL'İN İSİM BABASI

Ünlü vatan şairi Namık Kemal'le başlayalım. Asıl adı Mehmet Kemal olan Namık Kemal pek çok çocuğun isim babasıydı. 'Kemal' ismi, Namık Kemal'le birlikte moda oldu. Namık Kemal'in oğlu Ali Ekrem Bolayır ise çocuğuna babasının bir romanının ismini verdi: Cezmi! (Cezmi, intihar ederek yaşamına son verdi.) Yemen'de kalan veya esir düşen onlarca şehidin çocuğuna ise Veysel Karani'den hareketle Veysel ismi verildi. Bugün Veysellerin birçoğunun ailesinde Yemen'de şehit düşmüş birilerini bulursunuz.

DOĞAN ÜÇ ÇOCUKTAN BİRİ ENVER

Yıl 'e geldiğinde Enver rüzgarı esmeye başladı. Edirne'nin 'de geri alınması ve Bab-ı Ali baskınıyla neredeyse doğan her 3 çocuktan birine, Enver ismi verildi. Bugün orta yaştaki Enverlerin birçoğu, dedesinin ismini taşır. Enver ismi sadece Türkiye'de çocuklara verilmedi. Mısır'ın ünlü Cumhurbaşkanı Enver Sedat'ın da Arnavutluğun Komünist lideri Enver Hoca'nın da isim babası Enver Paşa'dır. Arnavutların 'demir leblebisi' Enver Hoca tam da Enverlerin Niyazilerin dağa çıktığı bir tarihte 'de dünyaya gelmişti. Tıpkı bilim ve düşünce insanımız Niyazi Berkes'in babasının Niyazi hayranı olması gibi

Irak'ın devrik lideri Cemal Abdül-Nasır'ın da isim babası İttihat Terakki Troykası'nın üçüncü adamı Cemal Paşa'dır. Irak'ta bulunduğu günlerde Cemal Paşa'nın etkisinde kalan onlarca Arap, çocuğuna Cemal ismini verdi.

MAHİR, HÜSEYİN, ULAŞ

Türkiye'de 'den sonra Türkiye'de doğan birçok çocuğa Mahir ismi verildi. Peki, İsrail başkonsolosu Eprahim Elrom'a yönelik eyleminden dolayı Arap yarımadasında da birçok çocuğa El Mahir adının verildiğini biliyor muydunuz? Bu arada Mahir Çayan'ın ailesindeki durumda da ilginçtir. Babasının adı Abdülaziz, amcası Enver'dir. Fatsalı Kadir İnanır'ın 3 yeğeninden biri müzik dünyasından tanıdığımız Soner Arıca diğer ikisi ise Soner'in ikiz kardeşleri Hüseyin ve Cevahir'dir. THKP-C'nin kurucusu Hüseyin Cevahir'in isminden esinlenerek ikizlere bu isim verilmiştir. 'de gençlik lideri olmuş pek çok kişinin ismi o dönemde doğan çocuklara verildi. Ulaşlar, Sinanlar, Taylanların hatırası yeni doğan çocuklarda yaşatılmaya çalışıldı. Örneğin Nurhak dağlarında öldürülen Sinan Cemgil, oğluna birkaç yıl önce öldürülen Taylan Özgür'ün adını vermişti. Halkın özgürlük, eşitlik ve devrim talepleri o yıllarda hep isimlerde yaşadı. Özgür ve Barış ismi 'lerde adeta patlama yaptı. Gençlik önderlerinin ismini sonraları çocuklara verilen Devrim ve Eylem isimleri takip etti.

NECMETTİN İSMİNİ VERDİ AMA

Erdal İnönü'den önce hiç Erdal ismimiz var mı? Siyasi bir aksiyonere öykünerek isim koymak hoş bir gelenektir ama lider henüz hayattaysa ve yollarınız bir gün ayrı düşürse ne olacak? O durumda iş biraz karışıyor. Tıpkı oğluna Necmettin Erbakan'a hayranlığının etkisiyle Necmettin Bilal koyan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın durumunda olduğu gibi Erdoğan oğluna bu ismi verirken Necmettin Erbakan ile hocayla bir gün ters düşeceğini nereden bilebilirdi. Başbakanın oğlu şimdi sadece Bilal adını kullanıyor. (Adını Mithat Paşa'dan alan Ahmet Mithat Efendi'nin Paşa'ya yaptıklarını hatırlayalım.)

ŞAİRİ BABASI YAKTI

Şair İsmet Özel'in durumu çok ilginçtir. Sökeli bir polis memurunun oğlu olan İsmet Özel için şair Ece Ayhan 'O Cumhuriyet'ten yaralı' demişti. Ezel ebet Cumhuriyet ile meselesini çözemeyen İsmet Özel'in ismi, Cumhuriyetin kurucuları arasında yer alan İsmet Paşa'dan dolayı İsmet'ti. Babası İsmet Paşa hayranıydı ve oğluna milli şefin adını vermişti. İsmet Özel, doğumludur. 'lı yıllarda İsmet furyası vardır ama işin ilginç yanı bu isim daha çok kız çocuklara verilmiştir.

MUHAFAZAKåRLIK YÜKSELİRKEN

'ler ise 'Adnan' yıllarıdır. Adnan Menderes'e duyulan hayranlık pek çok çocuğa onun isminin verilmesine neden oldu. Özellikle Yassıada yargılamalarından sonra aileler tepkilerini çocuklarına Adnan ismi vererek ortaya koydu. Adnan Menderes'in amansız muhalifi Osman Bölükbaşı ise yeni doğan oğlunu kundaktayken bırakıp cezaevine giderken kulağına adını söyledi: 'Oğlum senin adını Deniz koydum. Bu memlekette pislik o kadar çok ki ancak Deniz onları süpürür. Hadi göreyim seni!'

12 Eylül sonrası yükselen muhafazakarlıkla birlikte çocuklara verilen isimler de değişmeye başladı. Muhafazakar kesim kızlara Büşra, Kübra ve Esra erkeklere ise Fatih, Mücahit ve Muhammed isimleri veriyordu. Etnisite ya da dinsel inanış da çocuklara isim verilmesinde tercihleri belirledi. Aleviler Yavuz sultan Selim'den dolayı Yavuz ismine hep uzak durdular. Alevi çocuklara Ali, Haydar, Hasan, Hüseyin, Düzgün isimleri verildi.

Fenerbahçeli çocuklar

Aileler çocuklarına hayran oldukları futbolcuların ismini de verdi. 'larda doğan çocuklar Metin ve Can ismini aldı. 'lerde çocuklara verilen Cemil ismi bir bakıma ezeli Fenerbahçe - Galatasaray rekabetinin bir sonucuydu. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek'e babası Fenerbahçeli Melih'in ismini vermiştir. Fenerbahçe tarihçisi Rüşdü Dağlaroğlu eşinin hamileliği sırasında Fenerbahçe'de oynayan 11 oyuncunun ismini kağıtlara yazıp, tombala usulüyle doğan çocuğunun ismini belirledi. Aksilik şu ki torbadan efsane oyuncu Lefter'in adını yazılı olduğu kağıt çıkmıştı. Aile büyükleri araya girince çocuğa ilk 11'deki oyuncu Müjdat'ın adı verildi.

Merkez Sol Bülent dedi

O yIllarda merkeze yakın sayılan solcuların iki favori ismi vardı: Ecevit ve Rahşan. 'lerde Türkiye'de 'Karaoğlan' rüzgarı esiyordu ve doğan çocuklar Rahşan, Bülent ya da Ecevit isimleri alıyordu. Bugün Rahşan ismini taşıyan kızların hemen hemen tamamı sonrasında dünyaya gelmiştir. Ecevit'ler de öyle. doğumlu kaç erkek çocuğuna Barış ismi kondu acaba? Ecevit'in Kıbrıs Barış Harekatı esin vermiş olmasın

Şimdi sıkı durun. Biraz bulmaca çözelim. Ergun ismini taşıyanlar arasında 'den önce doğan var mıdır? İsrail kurulmadan önceki direniş örgütü Irgun'un ortaya çıkış tarihi olmasına rağmen eylemleriyle adını duyurması yılına denk gelir. Diller arası transferleri göz ardı etmeden soralım, Ergun ismi den önce bizde var mıydı?

MARDİNLİ OBAMA

TRT'de 'lerde yayınlanan 'Logan'ın Kaçışı' isimli bilimkurgu dizinin hayranı biri çocuğuna başrol karakterleri Jessica ve Logan isimlerini vermişti. Mardinli bir vatandaş da Barack Obama ABD Başkanı olduktan sonra doğan oğluna Obama ismini koydu. Yakın zamanda aileler çocuklarına Behlül ismini verirse buna şaşırmam. Yazıyı bir soruyla bitirelim. Bir halk kahramanı olarak yediden yetmişe hepimizin sevdiği Nasreddin Hoca'nin ismini çocuğuna vermek neden kimsenin aklına gelmedi?