Kredi Kartı Kullanmak Caiz Mi Cübbeli

Kredi kartı ile kredi usulü taksitli alışveriş yapmak:

1. Bazı finans kurumları kredi kartıyla taksitli alışverişi yapmıyor.

2. Katılım bankaları / özel finans kurumları gibi bazı kuruluşlarda, her taksiti her ay ayrı ayrı tahsil ediyor ve mal sahibinin hesabına her ay yatırılmış oluyor. Yani mal sahibi parayı finans kurumundan zamanı gelmeden çekemiyor. Böylece hiçbir şüphe olmadan alışveriş yapılmış oluyor.

3. Bazı bankaların da taşıt veya kredi kartına benzer bir uygulama yaptığı konudur. Bu uygulamadan müşterinin haberi olmadığı için konu özellikle mal sahibini ilgilendiriyor. Yani müşteri böyle bir anlaşma yapmıyor ve sorumluluk da mal sahibine ait oluyor. Bu nedenle müşteriyi doğrudan ilgilendiren bir durum söz konusu değildir. Ancak dolaylı da olsa kredi alınmış olacağından, bunu yapan müşterinin haram işlediğini söylemesek bile, mekruh olduğunun ifade edebiliriz. Bu açıdan bankaların ve mal sahibinin nasıl anlaştığını öğrenip sonra alışveriş yapmak daha iyi olacaktır. Bununla beraber böyle bir alışveriş yapan kardeşimizin haram işlediğini söylemek zor görünüyor.

4. Taksit zamanı gelmeden bankaya yüzde vererek parayı erken almaya gelince: Kredi kartı ile satış yapan işyeri, satılan malın bedelini bankadan müşterinin ödeme tarihinde alabilir. Bu tarihten önce kırdırmak suretiyle eksik alması faiz olacağından; caiz değildir.

- Kredi kartı ile alışveriş caiz midir?

Kredi kartı ile borçlanmada eğer borç, "süresi içinde, faiz tahakkuk etmeden, süresi geçtiği için borç faizli krediye dönüşmeden" ödenirse, bu alım satımda bir sakınca ve günah yoktur.

Ancak günü geçen ödemelere faiz uygulanacağı için, ödeme gününü geçirmeden kredi kartı borcunu ödemek gerekir.

- Finans kurumlarının verdiği kredi kartlarını kullanmak caiz midir?

Kredi kartları ile aldığınız malı, kurum adına (ona vekaleten) alıyorsunuz ve sonra da kurum size satıyor; yani diğer konularda olduğu gibi murabaha yapıyor; yani peşin alıp vade farkı ile satıyor. Vade farkını da fiilen ödeme yapılan zamana (vadeye) göre koyuyor. Kurumda vadelere göre fark bellidir, bunu müşteri de biliyor (isterse bilir), buna göre alıyor ve ödeme zamanı da vade farkıyla birlikte ödüyor.

Kötü niyetli kişilerin, İslam'daki faiz yasağını kötüye kullanarak -mesela borcunu vâdesinde ödemeyip uzun süre geciktirmek suretiyle- alacaklıyı (özellikle ticaret erbabını) zarara uğratmalarının yaygınlaştığı zamanlarda şöyle bir işlem daha yapmak mümkündür:

Malı, uzun ve kısa vâdelere uygulanacak vâde farkları listesi üzerinden satmak ve fiilen ödeme zamanında, gerçekleşen vâdeye göre fark uygulamak. Bu işlemde faiz değil, başta satım yaparken bedelin belirlenmemiş (mechul) olması kusuru vardır. Fıkıhçılar, zamanı geldiğinde icrayı imkansız kılan ve anlaşmazlıklara yol açan "belirsizlikler" yüzünden akdin fasid olacağını ifade etmişlerdir. Ancak bizim "olabilir" dediğimiz işlemde böyle bir belirsizlik yoktur; fiilen ödeme zamanında ne ödeneceği listede yazlıdır ve bunu taraflar kabul etmişlerdir. Başta fasid (sakat) olan akitler de, fiilen teslim-tesellüm gerçekleştiğinde yeniden sıhhat kazanır ve geçerli olurlar.

Kısacası uygulama farkından dolayı kredi kartının ödemesi gecikmesi halinde finans kurumları vade farkını uygulamaya koymaktadır; bu uygulama ise dinen caizdir. Bankalar ise gecikme durumunda paraya faiz uygulayacağını ifade ettikleri için dinen caiz görülmemiştir. Çünkü mala karşı vade farkı almayla, paraya karşı para almak farkılı şeylerdir.

Kredi kartı kullanımı meselesi halen tartışılmakta ve sık sık sual olarak yöneltilmektedir. Binaenaleyh kredi kartı kullanımı fıkhı deliller muvacehesinde izah ederek akıllarda oluşan suallere cevap vereceğiz;

Allah Teâlâ Hazretler şöyle buyuruyor:

اَفَحَسِبْتُمْ اَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَاَنَّكُمْ اِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ

“Sizi boşuna yarattığımızı ve bize tekrar döndürülmeyeceğinizi mi sandınız”[1]

Diğer bir ayet-i kerimede de şöyle buyruluyor:

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْاِنْسَ اِلَّا لِيَعْبُدُونِ

“Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım”[2]

Bu ayeti kerimelerden de anlaşıldığı gibi insanoğlu başıboş yaratılmamıştır. Dünya hayatını sorumsuzca, nefsanî arzuları doğrultusunda yaşamaya hakkı yoktur. Beli başlı sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar namaz, oruç, hac gibi sadece ibadetler değildir. Belki buluğ çağına girdiği günden gözlerini yumacağı güne kadar hayatının bütün evrelerini, dinin tayin ettiği çerçeve dâhilinde geçirmekle mükelleftir.

Dinimiz, bazı hükümleri Kur’an ayetleri ile beyan ederken bazılarını da, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve selem)‘in Hadis-i Şerifleriyle beyan etmiştir. Meselelerin birçoğu hakkında ise, açık olarak ayet ve hadis getirmeyip, müçtehitlerin o hükümlere ulaşabilmeleri için belli başlı kaideler ve yollar hazırlamıştır.[3] Şüphesiz bunda da birçok hikmetler vardır.

Bizler müçtehit olmadığımızdan, hakkında ayet ve hadis bulunmayan ve önceki âlimlerimizden de nakil olmayan bahusus yeni meseleler hakkında, ilmine ve takvasına güvendiğimiz ilim adamlarının görüşlerine müracaat etmek durumundayız. Konu hakkındaki mütalaalarını almak suretiyle de meseleleri değerlendirmekteyiz.

Bu bölümde hakkında birçok makaleler yazılan, bazılarının; &#;genel olarak haramdır, yaklaşılmaması gerekir&#; dediği, bazılarının da bunun hilafına; &#;herhangi bir problem yoktur&#; dediği, bazılarının ise her iki görüş ortasında bir yol izleyerek &#;belli başlı işlemler yapılırsa haram, yapılmadığı takdirde de helal&#; dedikleri kredi kartı sistemini ele alıp, gücümüz nispetince sizlere ifade etmeye gayret edeceğiz. Şüphesiz muvaffakiyet Allah’tandır.

Meselemizin dini boyutunu daha iyi inceleyebilmemiz, hiç şüphesiz günümüz şartlarında kredi kartlarının hangi minvalde ve nasıl kullanıldığını bilmemize bağlıdır. Bunun için meselemizi iki ana başlıkta inceleyeceğiz.

a-Kredi kartının tanımı, tarihi seyri ve günümüzdeki uygulanması.

b-İlim adamları bu sistemi fıkhın hangi başlığı altında ele alıp incelemişlerdir.

İnsanlığın, ekonomide klasik ödeme aracı olarak kullandığı evrensel değer ölçüşünün para olduğu, herkesçe bilinmektedir. Bununla birlikte, dünya ekonomisi, paraya alternatif olsun diye çeşitli ödeme araçları geliştirmiştir. Bahusus &#;çek&#; yakın tarihimizde en modern yol olarak görülmüştür. Şu kadar var ki; hesap sahibinin bankada parasının olmaması ve çeki veren bankanın bu karşılığı taahhüt etmemesinden dolayı bir takım sıkıntılar olmuştur. Bankacılık sektörünün ve teknolojinin hızla gelişmesinin sonucu olarak da kredi kartı kullanımı başlamıştır. Hatta günümüz dünyasında kredi kartının kullanımı, paranın nakit kullanımından daha yaygın olmuştur. Nitekim Türkiye’de kredi kartı kullanımının 28 milyonu aştığı da, ekonomi haberlerinde dillendirilmektedir.

Konu uzmanlarının ifadelerine göre; Türkiye’ye, ilk giren kredi kartı; tarihinde &#;Diners Clup&#; olmuştur. Bunun peşinden Türk Ekspres Havacılık Limited Şirketi’yle beraber &#;Amirecan Express&#; kartları gelmiştir. yılından sonra &#;Euroc Cart&#;, &#;Master Cart&#; ve &#;Access&#; kredi kartları da bunları takip etmiştir. ’li yıllarda bankalar, kredi kartı uygulamalarına başlamıştır. yılında da &#;Visa&#;nın Türkiye ofisini açmasıyla daha fazla yayılmış ve ’de de ATM dediğimiz elektronik veznelerin açılmasıyla günümüz kredi kart sistemi oluşmuştur.

Kullanım mahiyeti itibarıyla birçok banka kartları mevcuttur. Bu kartlar, genel olarak üç başlıkta ele alınmıştır.

1- Charge Card (Ödeme kartı): Bu tip kartlar; alış veriş kolaylığı sağlayan fakat kredi özelliği olmayan borçlandırma kartlarıdır. Bankadan nakit çekme özelliğinin haricinde klasik kredi kartlarında mevcut olan özelliklere sahiptir. Yani bu kart hamili, kartı veren banka ile yapmış olduğu sözleşme doğrultusunda, anlaşmalı mağazalarla, nakit taşımaksızın alış veriş yapabilmektedir.

2- Debit Cart: Borcun hesaba doğrudan geçirilmesine ve alış veriş kolaylığı sağlayan hesaba erişim kartlarıdır. Bu tip kartlar müşterinin, alacaklı cari hesabı üzerinden çalışır.

Günümüzde bu kartlar, çoğunlukla kart sahibinin hesabındaki parasını şubeye uğramadan çekebilmesi için kullanılmaktadır. Bu kartlar asıl işleyiş itibarıyla, alış veriş için kullanılabilmektedir. Bunun ile yapılan harcamalar, bankaya ulaştığında hesap bakiyesinden düşmektedir. Bu kartlara; transfer kartları, hesaba erişim kartları dendiği gibi daha genel olarak banka kartları da denmektedir.

3- Credit Cart: Alış veriş kolaylığı, nakit olma özelliğinin yanı sıra, kredi kullanma (yani bankadan nakit çekme) imkânı sağlayan kartlardır.

Bu tip kartlar 1. ve 2. kısımdaki kartlar gibi alış veriş yapma özelliğine sahip olduğu gibi ekstra olarak bankadan nakit çekme özelliğine de sahiptir.

Fıkhî değerlendirmesini yapacağımız mesele; kredi kartlarının üçüncü kısmı olacaktır. Birinci kısımdaki Charge Card ödeme kartlarının değerlendirilmesi de konu içinde ele alınacaktır.

İkinci kısım olan Debit Cart ise, müşterinin bankadaki parasını yönlendirme (çekme veya bir başka yere transfer etme) için kullanıldığı, nakit çekme veya kredilenme gibi işlemlerin yapılamaması, bankadaki hesap kadar işlem yapabilme olanağı sağladığından sadece kartın kullanımı itibarıyla caiz olacağı kanaatindeyiz. Şu kadar var ki; faizli kurumlarla -mecbur bırakan bir gerekçe olmaksızın- velev ki mubah olan işlemleri bile yapmamamız gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle bu müesseselere karşı bir çeşit tavır içinde olmak, dinî ve ahlaki bir sorumluluk olduğunu ve bu tip müesseselerle yapılacak olan işlemlerin, bunlara destek verme olacağını göz ardı etmememiz gerekmektedir. Bu ve emsal gerekçelerden dolayı, mecbur olmaksızın bu tip kurumlarla çalışmak caiz değildir.

Kredi kartının tanımı:

Kredi kartının çeşitli tanımları yapılmaktadır. Kredinin, Latince karşılığı “credere” kelimesidir. Bu kelime; “bir kimseye emniyet ve itimat etmek” anlamına gelmektedir. Kredi kartı çıkaran kuruluş; gerekli incelemeleri yapıp, kişinin ödemelerini zamanında yerine getireceğine kanaat getirdikten sonra, kartı hamiline verdiği için “emniyet kartı” ya da “güven kartı” terimlerinin yerine kredi kartı terimi kullanılmıştır.[4]

Kredi kartı; hak sahibi olan kişiye yani kart hamiline açılmış, potansiyel bir kredi olarak da tanımlanmıştır. Aynı zamanda kredi kartı; nakit ödeme yapılmaksızın belli bir malı satın alma veya sunulan bir hizmeti edinme imkânını veren bir ödeme aracı olarak da tarif edilmektedir[5].

Uluslararası alanda beş büyük kredi kartı kuruluşu vardır. Bunların en önemli ve ülkemizde en yaygın olanları; Visa ve Master Carttır. Ve maalesef bunlarda Yahudi kuruluşudur. Bu kuruluşlarla anlaşma yapmayan firmalar, kredi kartı çıkaramazlar. Bankalar veya kredi kartı çıkaracak kuruluşlar, bu firmalara çeşitli miktarda ücret ödemek zorundadırlar.

Kredi kartı sisteminde, üç taraf mevcuttur.

1-Kredi kartını çıkaran kurum

2-Üye işyeri

3-Kart hamili

Bu taraflar arasında değişik sözleşme ilişkileri vardır. Ancak bu üç taraflı sistem daha geniş bir açıyla incelendiğinde, başka tarafların da sisteme katıldığını ve bu şekilde beş taraflı sistem olduğunu görmekteyiz. Bunlar:

1-Lisans veren kredi kartı kuruluşu (Visa, Master Cart gibi)

2-Lisans alan ve kartı pazarlayan banka.

3-İş yeri ile üye işyeri sözleşmesini imzalamış bulunan banka (bu yukarıdaki banka veya başka bir banka da olabilir.)

4-Yetkili bir bankadan kredi kartını alan kart hamili.

5- Üye işyeri sözleşmesini bir banka ile imzalayan ve kart hamilinin kartını kendi işyerinde kabul eden üye işyeri.[6]

Meselemizi günümüzde de yaygın olduğu şekliyle üç taraflı sistem olarak ele alıp değerlendirmesini yapmaya gayret edeceğiz.

Kredi kartıyla alış veriş yapan kart hamili, kartı veren bankaya borçlanmaktadır. Genel uygulamada banka 30’ar günlük dönemlerde hesap kesimi yapar ve bu dönem boyunca kartla yapılan harcamaları &#;ekstre/hesap özeti&#; dediğimiz hesap bildirim cetveli ile kart hamiline bildirir. Cetvelde bildirilen borç için banka, kart hamiline yaklaşık 10 günlük ödeme süresi tanır. Bu süre sonunda ödenmeyen borç için günlük gecikme faizi işletir. Finans kurumları; gecikme olması durumunda, döviz kuru farkını veya kâr payı farkını borçlu olan kişiye yansıtmaktadırlar.

Ülkemizde kredi kartlarına dair her türlü faaliyet BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) tarafından denetlenip, tüm banka ve finans kurumları tarafından verilen kartların faiz oranları ve faiz hesaplama yöntemleri bu kurumun resmi internet sitesi olan&#;funduszeue.info&#;’de güncel olarak yayımlanmaktadır.[7]

Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi; üç taraflı kredi kartı sisteminde, kartı çıkaran veya hizmete sunan bankayla, kart hamili, bir de anlaşmalı dükkân sahipleri vardır. Kartı hizmete sunan banka ile kart hamili arasında bir kredi kartı sözleşmesi olduğu gibi, banka ile pos cihazı bulunan üye işyeri arasında da, işyeri sözleşmesi mevcuttur. Bu durumda banka her iki sözleşmede taraf olmaktadır. Ancak meselemiz, kredi kartının kullanımı olduğundan, banka ile kart hamili arasındaki sözleşmeyi inceleyeceğiz. Banka ile pos cihazı bulunan üye işyeri arasındaki işyeri sözleşmesi ise pos cihazlarının kullanımıyla alakalı olduğundan şimdilik bu konuyu ele almayacağız.

Kredi kart sisteminin fıkıhta hangi akit türüne girdiği hakkında günümüz âlimleri arasında farklı görüşler olmuştur.

Bazıları bu akdi üçlü kefalet olarak değerlendirmiştir. Bu itibarla banka, kart hamiline; &#;bu kartla yapacağın tüm alış verişlere muayyen bir limite kadar kefilim&#; demiş olmaktadır. İşyerine de; &#;benim kartımla alış veriş yapmak isteyenlere muayyen bir limite kadar izin ver. Kart hamillerinin yaptığı alış verişlerinin ödemesi benim üzerimedir. Yani kefilim&#;, demiş oluyor. Buna göre banka, alıcı veya satıcı olmayıp yukarıda da ifade edildiği gibi kefil olmuş olur.

Meselemize bu itibarla bakacak olursak; kredi kartı sisteminin caiz olup olmaması hakkında hüküm vermemiz, İslam’a göre kefalet sistemine göz atmamıza bağlıdır.

Kefalet üç kısma ayrılmaktadır:

1-Kefaletün bi&#;n-nefs

2-Kefaletu’n bi&#;z-zaman

3-Kefaletu’n bi&#;l-mal[8]

Meselemiz, bu kısımların birinci ve ikinci kısımlarıyla alakalı olmadığından bunlara değinmeyeceğiz. Belki &#;kefaletü’n bi&#;l-mal&#; meselesiyle alakalı olduğundan bu tip kefaletin üzerinde duracağız. Ve kefalet ifadesini kullandığımızda, üçüncü kısım kefalet kastedilecektir.

Kefalet; yükümlülüğün, bir başkasının yükümlülüğüne katılması manasındadır.[9] Daha açık bir ifadeyle; bir kimse zatını, bir başkasının zatına katıp onun hakkında lazım gelen sorumluluğu kendisine de iltizam etmeyi üstlenmesine kefalet denir[10]. Kefalet akdini, kredi kartı sistemiyle mukayese yaparak inceleyen günümüz âlimleri belli başlı yerlerde sıkıntılar olduğunu ifade ederek bu sıkıntıları şu şekilde sıralamışlardır:

*Kefalet akdinde kefil olan kişi, bu kefaletinden dolayı hiçbir ücret talep edemez. Zira kefalet, teberru akdi olduğundan,[11] karşılığında ücret almak caiz olmaz.[12] Hâlbuki kartı veren banka, kart hamilinden belli başlı ücret almaktadır. Ancak bu sıkıntıya cevaben; bankanın aldığı bu ücret, kefalet ücreti değil kart ücretidir diyerek yorumlayanlar da olmuştur.

*Kefalet sözleşmesinde satıcı, yani alacaklı olan kimse, alacağını hem asıl borçludan hem de kefilden isteyebilir.[13] Hâlbuki kredi kartıyla satış yapan satıcının tek muhatabı, banka yani pos makinasını kendisine veren kurumdur.

*Kefil, borcu ödemeden kefil olduğu kişiden bir şey isteyemez[14]. Hâlbuki banka, işyeriyle yaptığı sözleşmeye göre, müşterinin hesap kesim tarihine yakın, yaptığı alış verişlerin bedelini ödemeden, kart hamilinden yani kefil olduğu kişiden parayı tahsil eder.

Buraya kadar ki bölümde; kredi kartı sistemini, kefalet olarak değerlendiren ilim adamlarının görüşlerini naklettik.

Muasır âlimlerden bazıları da, kredi kartı sistemini, İslam fıkhındaki havale başlığı altında değerlendirmişlerdir.

Havale; zimmette bulunan borcu başkasının zimmetine nakletmeye denir.[15] Buna göre kartı veren banka, kart hamiline; &#;yapacağın alış verişlerden doğacak olan borcunu, bana havale et. Ben ödeyeceğim&#; demektedir. Bankanın, anlaşmış olduğu işyerine de aralarındaki sözleşme doğrultusunda; &#;bu havaleyi kabul et&#; demektedir.

Kredi kartı sistemini, fıkıhtaki havale meselesiyle mukayese yaparak inceleyen İslam hukukçuları; kefalet bahsinde de olduğu gibi belli başlı yerlerde problemler çıktığını ifade etmişlerdir. Kısaca bunları şu şekildedir:

Havale akdinin sıhhat şartlarından biride, “muhalun bih” dediğimiz havale edilen borcun miktarının malum olmasıdır.[16] İleride doğacak olan borç, fil vaki borç olmadığından bunun havale edilmesi sahih olmayacaktır.[17] Ancak kredi kartı sistemiyle alış veriş işleyişini incelediğimizde; kart hamilinin, bankaya havale ettiği borcun havale esnasında malum olduğu anlaşılmaktadır. Şöyle ki; kart hamili, anlaşmalı dükkândan alış veriş yaparken kartını pos cihazından geçirir. Pos cihazıyla banka arasında o anda iletişim kurulur ve bu vesileyle borcun miktarı banka tarafından malum hale gelir. Banka onay verdiğinde havale oluşur.

Görüldüğü gibi havale esnasında havale edilecek borcun miktarı, havale eden kart hamili tarafından hem de havaleyi kabul eden banka tarafından malum oluyor.

Havalede, ücret almak her ne kadar sakıncalı olsa da, kredi kartı sistemindeki bankanın aldığı ücret; kefalet bahsinde de geçtiği gibi, havale ücreti olarak değil, kart ücreti veya masraf olarak değerlendirmemiz mümkün olacaktır.

Muasır âlimlerden bazıları da, kredi kartı sistemini; İslam fıkhındaki havale ve kefalet akdini bünyesinde barındırdığını ifade etmişlerdir. Bu itibarla kredi kartı sistemi; mal alımına kadar kefalet, mal alımından ödemeye kadar da havaledir. Yani banka kart hamiline ve anlaşmalı alış veriş merkezlerine, &#;kart hamilinin yaptığı alış verişlere kefilim, ödemeyi bana havale edin&#; demiş olur.

Kredi kart sistemini, İslam fıkhında var olan her hangi bir akit içerisine oturtmamız mümkün olsa da, banka ile kart hamili arasındaki sözleşme metnine baktığımızda, fıkhî olarak caiz olmayan birçok anlaşmaların olduğunu görmekteyiz. Bunların en bariz olanı; sözleşmelerin 8. maddesi olan, yerine göre temerrüt yerine göre de nema faizinin verilmesini taahhüt etmektir. Yani banka, kart sözleşmesinde taksitlendirme veya borcu geciktirme üzerine açık bir şekilde faiz alacağını ifade etmiştir. Kart hamili de bu sözleşmeyi imzalayarak faiz vereceğini taahhüt etmiş olacaktır. Aynı zamanda kart hamili, nakit çekme durumunda da faiz vereceğini kabullenmiş ve akdi bunun üzerine yapmıştır.

Kart sahibi, her ne kadar borcunu geciktirmeyerek ve bankadan nakit çekmeyerek faiz vermese de bu akde imza atmıştır. Ve kredi kartını her kullanımda da sarahaten olmasa da bu faiz sözleşmeyi zımnen tazelemektedir. Ancak bu sözleşmenin caiz olmaması kart ile alınacak malı haram yapmaz.

Netice olarak konumuzun başında da ifade ettiğimiz gibi, faizci kurumlarla mubah olan işlemleri bile yapmak doğru olmadığı göz önünde tutulacak olursa, kredi kartı gibi meşruluğu tartışılan bir işlemi faizci bir kurum ile yapmaktan kaçınmak kanaatimizce dini ve ahlaki görevimizdir.

Faizsiz Finans kurumlarının kredi kartı sisteminde, yukarıdaki sistemden farklı olarak borcun zamanında ödenmemesi durumunda murabaha karı adı altında, aylık bir oranda kar almakta veya kurumuna göre döviz kur farkını almaktadır. Fıkhî olarak bu mesele de de birçok tartışmalar vardır. Ancak köşemizde bize tanınan sayfayı aşmamak için bu tartışmalara girmeyeceğiz.

Sonuç olarak finans kurumlarının verdiği kredi kartlarının sözleşmelerinde; faiz ve nakit çekme işlemi yoksa ödeme geciktirildiğinde herhangi bir fazlalık alınmıyor sadece paranın değer kaybetme durumunda (bu meselede haddi zatında ihtilaflı bir meseledir) değer kaybını, farklı cinsten alıyorsa, günümüz âlimlerinin birçoğu bu tip kredi kartı sistemine izin vermişlerdir. Bütün bunlara rağmen kredi kartının kullanımı şüpheden uzak olmadığından kaçınılması ihtiyat olsa gerek.

El-Buhari’nin rivayetine göre Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyuruyor:

عن النُّعْمَانَ بْن بَشِيرٍ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ الْحَلَالُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لَا يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ فَمَنْ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى أَلَا إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ

“Numan b. Beşir’den rivayete göre kendisi; Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)’in şöyle buyurduğunu işitmiş: Helal belli haramda bellidir. İkisinin arasında şüpheli şeyler vardır. O şüpheli şeyleri insanların çoğu bilmez. Her kim şüpheli şeylerden sakınırsa ırzını da, dinini de kurtarmış olur. Her kim bu şüpheli şeylere dalacak olursa, her an harama düşebilir. Tıpkı (içeri girmesine izin verilmeyen) koru etrafında (hayvanlarını) otlatan bir çoban gibi. (Hayvanlar, yasak olan koruya girerek orada otlayabilirler.) Haberiniz olsun ki her padişahın bir korusu vardır. Yine haberiniz olsun ki Allah Teâlâ hazretlerinin yeryüzündeki korusu haram kıldığı şeylerdir. Dikkat edin (gözünüzü açın) haberdar olunuz bedende bir et parçası vardır ki, o iyi olduğunda bütün beden iyi olur. O bozuk oluğunda ise bütün beden bozuk olur. İşte o (et parçası)kalptir.[18]”

Ehli ilmin ifadesine göre bu hadis-i şerifte birçok meselelere işaret vardır. Geniş eserlerde bunlara değinilmiş ve uzunca izahları yapılmıştır. Bizler burada, sadece hadis-i şerifte geçen bir meseleye dikkat çekmek isteriz.

Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem), haramlığı herkesçe malum olan şeyleri, çevrilmiş koruya benzetmiş, helal ve haramlığı herkesçe malum olmayan şüpheli şeyleri ise korunun etrafına benzetmiştir. Şüpheli şeylerden kaçınmayan kişileri de, koru etrafında davarlarını otlatan çobana benzetmiştir. Nasıl ki bu davarlar, koru etrafından içeriye girip yasak olan otlardan menfaat elde etmeleri muhtemel ise, şüphelilerden kaçınmayan kişinin de harama düşmesi muhtemeldir.

Hadis-i şerifte şüpheli şeyler diye ifade edilen nesnelerin ne olduğunda, diğer bir ifadeyle bunlardan ne kast edildiğinde âlimlerimizin farklı görüşleri olmuştur. Bu görüşleri şu şekilde sıralamamız mümkündür:

1-Helal veya haram olduğunda ihtilaf edilen şeyler, şüpheli şeylerdendir.

2-Helal ve haram ile karışık malı olan biriyle muamelede bulunmak şüpheli şeylerdendir.

3- Bir takım şeyler vardır ki helal mi, haram mı olduğu bazılarına göre belli değildir. Hakikatte o şeyler, İslam şeriatının hakkında bir hüküm vermediği manasında bizatihi karışık/şüpheli şeyler değildirler. Zira hakkında hüküm bulunması gereken hiçbir şey yoktur ki, şeriat tarafından delilsiz ve hükümsüz bırakılmış olsun. O şey hakkında kesin hüküm verilmemesi, ehli ilim tarafından tam olarak mahiyetinin bilinmemesinden dolayıdır. Buda o şey hakkında şüphelidir demeyi iktiza edecektir.

Hadis-i şerifte geçen “o şüpheli şeyleri insanların çoğu bilmez” ifadesi de bu son izahı teyit etmektedir.

Buna göre; mahiyeti hakkında kesin bilgi sahibi olmadığımız meseleler, şüpheliler altına girdiği gibi hakkında âlimlerin ihtilafı olan şeyler de şüphelilerden sayılmaktadır. Bu şeyler hakkında tam olarak helal veya haramdır diye hüküm vermemekle beraber bunlardan kaçınmak hiç şüphesiz takvaya daha uygun olandır. Nitekim hadis-i şerifte geçen “her kim şüpheli şeylerden sakınırsa ırzını da, dinini de kurtarmış olur” ibaresi bunu ifade etmektedir. Allah en doğrusunu bilendir.

Selam ve muhabbetle…

Fatih KALENDER

[1]MÜ&#;MİNÛN suresi

[2]ZÂRİYÂT suresi 56

[3]Mesadiru&#;t-Teşrii&#;l-İslamî, Abdulvahhab Hallaf S:

[4]Türkiye’de Kredi Kart Uygulaması Dr. Ferudun Kaya

[5]Tüketicinin korunması hakkındaki kanun çerçevesinde kredi kartları. Yard. Doç. Dr. Şebnem AKİPEK

[6]Yeni Düzenlemeler Işığında Kredi kartları, Murat Nokay, funduszeue.info

[7]Bu kurumun oluşumu ve işleyişi hakkındaki bilgi için bak: funduszeue.info

[8]Fethü’l-Kadir, Kitabu&#;l-Kefale

[9]Fethü Babi&#;l-İnaye Şerhü’l-Vikaye.

[10]Elmalılı M. Hamdi Yazır, Fıkıh Istılahları Kamusu c:3 s

[11]Tebyinü’l-Hakaik, Beyü&#;l-Fasit; Lisanü’l-Hükkam fi Marifeti’l-Ahkam, Faslü&#;r-Rabi, fi&#;l Vekale vel Kefale

[12]El-Mevsuatu&#;l-Fıkhiyyeti’l-Müyessire, c:1, s

[13]Kavaidü’l-Usul ve&#;l-Furu li Süleyman Kırkağaci, s

[14]El-Lubab fi Şerhi’l-Kitap, c:2, s

[15]Tebyinü’l-Hakaik, Kitabu’l-Havale.

[16]El Bahru&#;r-Raik, Kitabu&#;l-Havale.

[17]Bedaiu&#;s-Sanai, Kitabu&#;l-Havale.

[18]El-Buhari/ Bab Hadis no

Kredi kartı, en basit tanımıyla nakit para olmadan alışveriş yapmaya olanak sağlayan bir ödeme aracıdır. Kredi kartının, ATM kartı adı verilen banka kartlarından farkı; hesabınıza bağlı olmayışıdır. Hesabınızda para olmadan, bir sonraki ay ödemeyi taahhüt ettiğiniz bir krediyi kullanıyor olmanızdır. Yani kredi kartı limitiniz, bir anlamda bankadan kullandığınız kredidir. Bankalar, kredi kartı müşterilerine, kullanabilecekleri bir limit belirler ve bir ekstre dönemi sonunda, kart sahibinin o zamana kadar yaptığı harcamaları ödemelerini isterler. Sadece bu yönüyle bakıldığı zaman bankaların tüketicilere böyle bir kolaylık sağlamaları olumlu bir şey olarak görülebilir. Oysaki bankaların kredi kartı vermedeki amacı kredi kartıyla yapılan alışverişler üzerinden kar etmektir. Bu da faiz geliridir. Bankalar açısından ekstre dönemi sonunda borcunun tamamını ödeyen müşteri “iyi” müşteri değildir. Borcunu kredilendirerek asgari ödeme tutarını ödeyen müşteriler “iyi” müşteridir. Çünkü ödenmeyen tutar üzerinden işleyecek faiz bankanın karını oluşturmaktadır. Bu nedenle bankalar açısından kredi kartı, ödemeleri kolaylaştıran bir araç değil, faiz getirisi olan bir gelir kaynağıdır. Bankaların kredi kartı karının yaklaşık yüzde 85&#;ini faiz geliri oluşturmaktadır.

Kredi kartları, nakit paraya alternatif bir ödeme aracıdır. Kredi kartı kullanarak alışveriş yapanlar kartı veren bankaya borçlanmaktadırlar. Yani, kişi alışverişinde satıcıyı tahsilat için bankaya yönlendirmiş olmaktadır. Satıcı müşterideki alacağını tahsil için bankaya havale edilmektedir. Banka genel uygulamada 30&#;ar günlük dönemlerde hesap kesimi yapar ve bu dönem boyunca kart ile yapılan harcamaları hesap bildirim cetveli (ekstre) ile kart kullanıcısı müşteriye bildirir. Cetvelde bildirilen borç için müşteriye yaklaşık 10 günlük ödeme süresi tanınır. Kişi borcun tamamını ödeyebildiği gibi, bir kısmını ödeyip geri kalanını kredilendirebilir. Genel uygulamada dönemsel borç tutarının belirli bir oranı asgari ödeme tutarı olarak belirlenir. Müşteri en az bu tutar kadar ödeme yaptığında kalan borç tutarına banka tarafından belirlenmiş olan alışveriş veya nakit avans faizi aylık olarak işletilir.

İşte bu noktada, eğer son ödeme tarihinde borcun tamamı ödenip faize bulaşma olmazsa, kredi kartı ile alışverişin dini açıdan bir sakıncası yoktur. Fakat borç zamanında ödenmez ve faize bulaşılır, nakit avans çekimi gibi parasal işlemlere girilirse, bu haramdır.

Bununla birlikte kredi kartı ile alışveriş yapmayı tavsiye etmeyiz. Binlerce vatandaşımızın kredi kartı borçlarından dolayı mahkemelik ve icralık duruma düştüğünü, kartzede olduğunu görüyoruz. Eninde-sonunda faize bulaşma riski var. Kredi kartı, çoğu zaman israfa da yol açmaktadır. Ayrıca dış kaynaklı bu kart merkezlerini (Visa-Mastercard) destekleme durumu da var. Faizli çalışan bankalara bu yolla büyük bir finansman desteği sağlandığı da unutulmamalıdır. Bir yandan içki satan dükkândan alışveriş yapmam diyoruz ama kredi kartı kullanarak her alış-verişimizde Yahudi merkezli bu din düşmanlarını destekliyoruz.

Fakat kredi kartı illa kullanılacaksa, yukarıda belirttiğimiz gibi ödemeler mutlaka zamanında yapılıp faize bulaşılmamalıdır. Ayrıca finans kurumlarının kartlarını tercih etmeye çalışılmalıdır.

Mehmet Talu Hocaefendi