6 Aralık
Çocuğum konuşmuyor ne yapmalıyım sorusu ailelerin endişelendikleri bir konudur. Ama söz konusu konuşmama; çocukların gelişimine ve çevreye bağlıdır. Böyle bir durumda diğer çocuklarla kıyaslama yapılmamalıdır. Normal bir durumda 1 yaşındaki sağlıklı bir bebeğin bir kelime dahi olsa anlamlı bir şekilde söyleyebilmesi gerekmektedir. 18 aya kadar çocuğun söylediği kelimeler yaklaşık olarak 50 kelimedir. 2 yaşlarında zihninde kelime birikmiş olup iki kelimeyi yan yana getirerek basit cümleler kurabilmektedir. Çocuklar 3 yaşına geldiğinde kurduğu cümleler üç dört kelimeden oluşur ve zihninde tahmini olarak kelime bulunmaktadır. Çocukların konuşmasını bu şekilde takip edilebilmektedir. 3 yaşına geldiği halde çocuk hala konuşamıyorsa bu aşamada sıklıkla hekime gidilerek konuşmada bozukluk ya da gecikme görülmesinin önüne geçilmelidir.
Çocuğum konuşmuyor ne yapmalıyım sorusunun yanında konuşmamayı etkileyen faktörlerin üzerinde durulmalıdır. Böylece ne yapılıp yapılmaması gerektiği daha kolay çözümlenmektedir. Başlıca en büyük etkeni kapsayan çocukların zekâ seviyeleridir. Üstün zekâya sahip çocuklar erken, zekâ geriliği olan çocuklar ise geç konuşurlar. Fakat her geç konuşan çocuğun zekâ seviyesi düşüktür denilemez. Çünkü geç konuşmayı yalnızca zekâ geriliği etkilememektedir. Bazense işitme problemi ve yahut görme bozukluğu gibi nedenlerde etkileyebilmektedir. Çocukların dil gibi konuşma organlarında sorunlar olması da konuşmayı geciktirebilmektedir.
Sağlıksal sorunların yanı sıra; yeni kardeşin olması durumunda oluşan kıskançlık, çocuğun çevreden uzak yalnız kalması, aile bireylerin çocukla yeterince ilgilenmemesi, televizyonu olduğundan fazla izlemesi gibi nedenler gibi çevresel faktörler de konuşmayı etkilemektedir.
Çocuğum konuşmuyor ne yapmalıyım başlığı altında konuşma gelişimini hızlandırmak için şunlar yapılmalıdır:
Bebeklerin dil becerileri henüz anne karnndayken gelimeye balar.
Doum öncesi annesinin sesini iyi tanyan bebek, doum sonras hayatna onun yumuak sesini sk sk duyarak daha kolay adapte olur. Çünkü güvende hisseder. Tandk bir alandadr. Annesi yanndadr. Hamilelik srasnda sesini tanmaya balad ve sevgisini hissettii babas da hemen yan bandadr.
Geliimin temeli, güvenmek ve ebeveynlerle özellikle anneyle güvenli balanma yaamaya dayanr.
Bu nedenle konuma ve dil becerilerinin geliiminde bebekle kurulan sevgi dolu, efkatli iletiimin yerini hiçbir ey tutamaz. Ve iletiim sözcükleri kullanmadan çok önce balar.
Koulsuz sevgiyle sarmalanm, ihtiyaçlar zamannda efkatle karlanan bir bebein konuma ve dil becerileri de kendi zamannda en güzel ekilde geliir.
Bebekler yaamlarnn ilk 2 ylnda konumay örenir.
Ancak ilk kelimelerini söylemeden çok önce dilin kurallarn ve yetikinlerin iletiim kurmak için dili nasl kullandn örenmeye balarlar.
Bebeklerin dil geliiminin balangc aslnda anne karnnda duyduklar seslere dayanr.
Doumla birlikte bebek çevresindeki seslerin de farkndadr. Konumalar dinler, ani seslere alayarak tepki verir.
Dilini, dudaklarn, daman kullanarak önce çeitli sesler çkarr. Alamalar buna dahildir.
Sonra ilk 3 aydaki agu, gugu seslerini babldama takip eder.
Babldama evres bebein konuma öncesi bababababa gibi tekrarlayan hecelerden oluan
sesler çkard evredir.
Ksa bir süre sonra da bu sesler baba, dede kelimelerine dönüür. Bebek artk yaklak 6 aylktr.
Bu aamadan sonra bebek çevresindeki herkesten farkl kelimeler “kapmaya” balar.
Ve yaklak 18 ay ile 2 ya aras sra, iki-dört kelimelik cümlelere gelir.
Artk bebek zihinsel, duygusal ve davransal geliim sürecinde gördüklerini, duyduklarn, düündüklerini ve isteklerini daha fazla sayda kelimeyle anlatmaya balar.
ANNELER ÇN: Bebeklerin ilk kelimesi çounlukla “anne” olmaz. Çünkü anne sesini çkarmak zordur.
Bunu anne olduumda örenmitim. Kzmn ilk kelimeleri dede ve baba olmutu. Ama bu kelimeler de babldama evresinin bir sonucuydu. Yani içiniz rahat olsun anneler, yeriniz bebeinizde hep ayr, ilk olarak anne demese de.
Bebekler konumay duyduklar sesleri taklit ederek örenir.
Yani bebeinizle ne kadar çok konuursanz, konuma ve dil becerileri o hzda geliir.
Yetikinler bebeklerle konuurken farkl ve özel bir ses tonuyla konuur. Buna bebek dili denir.
Bebek dilini konuan yetikinin sesi tiz ve yüksek perdeden olur. Yüzündeki ifadeler de abartldr. Sevgi yüklü bir tür teatral iletiim gibi düünün.
Edinburg Üniversitesi’nde yaplan ve funduszeue.info’da yaynlanan bir aratrmaya göre bebekçe konumaya dahil baz kelimeler, bebeklerin kelime hazinesinin geliiminde daha etkili olabiliyor.
Bebekler hereyi örenmeye hazr halde gelirler dünyaya. Yaamlarnn ilk haftalarnda sözcükleri kullanamasalar da iletiim kurmay iyi bilirler.
• Bir kere alarlar. Ve alamak bir bebein uzun bir süre ihtiyaçlarn anlatmasnn biricik yollarndan biridir.
• Bebekler konuulan dilin kurallarn kulaklarnn içindeki küçük kemikler büyür büyümez ve beyinlerindeki balantlar geliir gelimez örenmeye balar.
• Domadan önceki 3 ayda annelerinin sesinin ritmini ve melodisini duyabilirler. Bu durum beyin geliimini etkiler.
• Bebeklerin anne karnndayken annenin “muhabbetlerine” bir anlamda ortak olmas beyinlerinin, doar domaz örenmeye balayacaklar dile uyumlanmasn salar.
Bebeklerin konumay ne zaman örendiine dair kesin bir cevap vermek mümkün deil.
Ve konuma üzerinde etkili olabilecek pek çok unsur var.
Dil geliimi her bebek açsndan farkldr. Yani o ilk sihirli kelimelerin ortak bir zamanlamayla bebeklerin azndan çkmas söz konusu deil.
Bir bebein dil geliimi anne karnnda d dünyadaki sesleri duyarak balar. Bu da iletiimin konuma süreci üzerinde ne kadar etkili olduunu gösterir.
Gelin imdi ortalama bir bebein konumaya doru giden dil geliim aamalarna göz atalm.
3. ayda bebek konumas
• Bebek sesinizi dinler.
• Konuurken yüzünüzdeki ifadeyi izler.
• Kendisiyle konuulduunda sakinleir.
• Annenin sesi bebee ilaç gibi gelir.
• Bulunduu ortamda duyduu seslere doru yüzünü döner.
• Pek çok bebek bu dönemde anne karnnda duyduu müzii, ritmi duymay ister.
• 3 ayn sonunda bebek kendi kendine mrldanmaya balar. Mutlu bir ekilde, birbirini tekrar eden, monoton sesler çkarr.
6. ayda bebek konumas
• Bebek farkl sesler çkard babldama evresine girer. Yani ba-ba, ma-ma, de-de seslerini çkarabiliyordur.
• Kendi adna tepki verir.
• Anadilinin farkndadr. Keyfini ya da skntsn ifade etmek için anadilindeki tonlamalar kullanmaya balar.
9. ayda bebek konumas
• 9. ay itibariyle bebekler “hayr”, “evet” ve “bay bay” gibi temel kelimeleri anlayabilir.
• Daha çok sayda ünsüz sesi ve daha geni yelpazede ses tonlarn kullanmaya balayabilir.
ay aras bebek konumas
• Pek çok bebek bu dönemde “baba”, “dede” gibi basit kelimeleri söylemeye balar.
• “Elindekini lütfen brak” gibi basit istek cümlelerini, yapmasa bile, anlayabilir ya da bu cümelelere tepki verebilir.
ayda bebek konumas
• Bu ya dönemindeki bebekler basit baz kelimeleri söyler.
• Adn örendii insanlar, objeleri ve bedeninin sorduunuz bölümlerini gösterir.
• Sizin ardnzdan kelimeleri ve sesleri tekrar eder. Örnein kurduunuz cümlenin son kelimesini söyler.
• Kendi kendine konuur. Bu konumada anlaml sözler az olsa da günlük konumalarda geçen kelimelere benzer sesler çkarr.
• Baz hayvanlarn çkard sesleri taklit eder.
• Baz kelimeleri ya ban ya da sonunu yutarak söyler.
2 yanda bebek konumas
• 2. yandaki bir bebek kelimeleri bir araya getirir ve kelimelik cümleler kurar.
• Kendini anlatrken kelimeleri ve mimikleri bir arada kullanr. Bu nedenle farkl söyledii tek bir kelimeden dahi ne istediini tam olarak anlarsnz.
3 yanda bebek konumas
• Kelime hazinesi büyük bir hzla geniler.
• Kulland kelimeler bakalar tarafndan da anlalr hale gelir.
• Kullanlan sembolik ve soyut dili kavramaya balar. Örnein “imdi”, “üzgün” gibi kelimeler bir ey ifade eder.
• Mekansal kavramlar anlamaya balar, “içinde” gibi.
Bebek ne zaman anne der sorusuna net bir cevap vermek mümkün deil. Ancak bebein 6 ila 18 ay içerisinde anne demesi çok yüksek bir olaslktr.
Yalnz unu da ekleyelim. Bebek kolaylna bal olarak büyük olaslkla ilk önce baba kelimesini söyleyecek. Fakat bu bir babldama.
Yani bebek yine yüksek bir olaslkla baba ya da dede demiyor. Ayn heceleri bir araya getirerek bu sesleri çkaryor. Babababa, dededede gibi…
Bebek baba kelimesini ay arasndaki babldama evresinde çok yüksek olaslkla söyler. Ancak kuvvetle muhtemel ki bu, kendi babasna bir sesleni olmaktan oldukça uzak.
Gerçek anlamda baba sözcüü ise ay aras dolu dolu dudaklarndan dökülecek, merak etmeyin.
Bebek kendini her zaman ifade eder. Söz konusu olan bir bebein ihtiyaç ve isteklerini ifade etmesiyse bir bebek için bunun bir zaman yoktur.
Bebein iletiim kurmasnn temel yolu alamaktr. Bebek alar. Çünkü,
• Uykusu vardr, yorgundur.
• Annesinin kokusunu ve kalp atn duymak istiyordur.
• Ortamdaki ar uyaranlar rahatsz etmitir.
• Karn açtr.
• Bezinin deimesine ihtiyac vardr.
• Korkmutur vs.
Bebek Alama Klavuzu’nda bir bebein alamasna dair pek çok detayl bilgiye ulaabilirsiniz.
Sadece bakm veren yetikinlerin, annenin, babann bebein alama kodlarn çözmesi biraz zaman gerektirir. Ayrca bebek de zamanla farkl alama yöntemleriyle farkl ihtiyaçlarn ifade etmeye balar.
Bebek ksa sürede dil geliiminde büyük admlar atar.
ay beben konuma açsndan hzl lerlemeler kaydett br dönemdr.
Bebek bu dönemde kendini kelimelerle ifade etmeye yönelik çok ey örenir, çok ey gelitirir.
Örnein babldama. Babldama bebein hayatndaki çok önemli bir geliimsel basamaktr çünkü bebek sosyal ilikiye girmeye balar.
Sesleri dener, kardan gelecek tepkileri dinler, bunlara karlk verir. Bebek karlkl dile dayal bir ilikiye girmi olur.
Johns Hopkins Çocuk Hastanesi uzmanlarna göre, ortalama bir bebein belli dönemlerde dil ve konuma geliimine yönelik yapmas gerekenler aadadr.
12 aylk olmadan önce
• Çevresiyle iliki kurmak için sesini kullanr.
• Mrldanmak ve babldamak konuma geliiminin ilk aamalardr.
• Yaklak 9 aylk olduunda sesleri birbirine balamaya balar.
• Farkl konuma tonlar kullanr.
• Azndan sklkla baba ve dede gibi kelimeler çkar. Ama bunlar, anlam yerini bulsun diye kullanmyordur. Yani yüksek olaslkla babasna “baba” demiyordur aslnda.
• Seslere dikkat kesilir.
• smi çok sk geçen nesneleri örenmeye balar.
ay aras
• b, d, m, n, p seslerini kullanarak babldama evresindeki seslere yenilerini eklemi olur.
• Duyduu sesleri ve kelimeleri taklit etmeye balar.
• 1 veya 2 kelime söyleyebilir.
• Basit yönlendirmeleri, örnein “bana topu ver” gibi cümleleri anlayabilir ve takip edebilir.
ay aras
• Çou bebek (kesinlikle hepsi deil) 18 aylk olduunda yaklak 20 kelime söyleyebilir.
• Çou bebek (hepsi deil) 2 yanda olduunda kulland kelime hazinesi 50 kelime ve hatta daha fazla genileyebilir.
• 2 yandaki bir bebek iki kelimelik basit cümleler kurabilir. Örn. Bebek alyor, baba büyük gibi.
• 2 yandaki bir bebek hem fotoraftan hem de canl olarak sk karlat nesneleri tanyabilir.
• Sorulduunda gözlerini, kulaklarn ya da burnunu gösterebilir.
• Pe pee sralanan iki yönergeyi takip edebilir. Örnein: Lütfen oyunca al ve bana ver.
Konumaya agu, gugu’larla balayan bebekler geliimlerinin yaklak aylk döneminde babldama evresine girerler.
Tekrarlayarak en sk söyledikleri heceler babababa, dadadada, mamama gibi seslerdir.
ay aras b, d, m, n, p harfleri babldama seslerine eklenir.
lerleyen günlerde f, s, v harfleri de çkardklar sesler arasnda yer almaya balar.
Bebeklerin en zor söyledii harfler k, r, t’dir. Bunlar geliimsel süreç içinde çeitli ekillerde söyleyerek en doru söyleyie yönelik yol alrlar.
Bebeklere konumay öretebilirsiniz.
Ama öncelikli amacnz konumay öretmekten çok bebein ihtiyaçlarn zamannda ve eksiksiz karlamak olmaldr.
Bebein yemek, uyku, temizlik gibi ihtiyaçlarnn yan sra çok önemli bir baka ihtiyac iletiimdir: Anne ve babayla iletiim, bakm veren dier kiilerle iletiim.
Peki iletiim nasl olur? Bebekle konuarak, göz temas kurarak, kucanza alarak, dokunarak, efkatle sarlarak, gözlerinin içine bakarak, aladnda yannda olarak, onu gördüünüzü, duyduunuzu hissettirerek, ihtiyaçlarna duyarl tepkiler vererek.
Özetle zengin ve besleyici bir iletiim ortam bebein salkl büyümesinin temel talarndan biri olmann yan sra dil becerilerinin geliimi açsndan da çok önemlidir.
Aada salkl iletiim için yapabilecekleriniz yer alyor.
• Onunla konuun: Tabii ki buradan hiç durmadan konuun anlam çkmasn. Mümkün olduu süre, gerçekten hissederek bebee ne yaptnz anlatabilir, soru sorabilir, arklar söyleyebilirsiniz. Bebekçe konumann yan sra basit ve anlalr yetikin cümleleri kullanmanz da iyi olur.
• Ona kitap okuyun: te bu bebei yeni kelimelerle tantrmak, dili zenginletirmek için harika bir yöntem. Ayrca teatral bir üslupla okuduunuz hikayelerde siz de çocuk edebiyatnn kollarna kendinizi brakn. Hayal serbest, yaknlk garanti, sadece o an var. Tadn çkarn.
• yi bir dinleyici olun: Bebeinizin çkard sesleri dinleyin. Gözlerinin içine bakn. Ona sevgi ve efkatinizi sunun. Çeitli seslerle, tek tük kelimelerle size bir ey anlatt evrelere geldiinde onu dinleyin. Ki bu onu konumak için yüreklendirecektir.
Bebekler ebeveynleriyle ba kurmak ve ihtiyaçlarn karlamak için dil örenmeye çoktan hazr halde gelirler dünyaya.
Ebeveynler olarak bizim yapmamz gereken onlarla iletiimde kalmak.
Bebeinizin kendi süreci içinde kolaylkla konumay örenmesini istiyorsanz aadaki önerilerimizi okuyunuz.
• Bebeinizle konuun: Aratrmalar bebeinizle ne kadar çok konuursanz bebein kelime daarcnn o kadar gelieceini söylüyor. Nesnelerin ismini söylemek, ismini söylediiniz nesneye iaret etmek bebek için gelitirici bir yöntemdir.
• Bebekle iletiiminizde isimleri kullanmaya çaln: Örnein bebek topa iaret ettiinde, o mu demek yerine “top” kelimesini kullann.
• Kelimeleri söylerken açkça telaffuz edin: Bu ne demek? Bazen hzl konuurken baz sesleri yutarak konuuruz. Bebekle daha yava ve kelimeleri tam çkararak konuun.
• ark söyleyin: Uzmanlar müzik ve dil arasnda güçlü bir balant olduunu söylüyor. Ama burada sözü edilen sadece dinlemek deil, ayn zamanda arklara elik etmek ya da kendi arknz söylemek. Anneler zaten içgüdüsel olarak bebekleriyle müzikli bir tonda konuur. Buna devam edin. Lütfen sesinizle ilgili yarglarda bulunup kendinizi ark söylemekten, bebeinizle ark söyler gibi konumaktan alkoymayn.
• Televizyonu kapatn: Bir bebek söz konusu olduunda, yani aslnda 3 yan altndaki tüm çocuklarda, eitim programlar bile canl iletiimin yerini tutmaz. Bebein dil geliimi için onunla konumanz, sözlü ya da fiziksel iletiiminiz her zaman listenin en banda yer alyor. Çünkü çocuk en çok salkl balanma durumunda örenmek için en elverili halde oluyor.
• Sizi taklit etmesini destekleyin: Bebekler duyduklar sesleri taklit ederek konumay örenir. Örnein mutfaktasnz ve bebeinize elma püresi hazrlyorsunuz. “imdi sana elma püresi hazrlyorum” diyerek ne yapyorsanz anlatn. Sonra bak bu “elma” diyerek elmay gösterin. Gözlerinin içine bakn ve birkaç kez ayn kelimeyi tekrarlayn. Ayrca bebek o an ne yapyorsa, o hali de kelimelere dökebilirsiniz. Örnein Duru imdi elma yiyor gibi…
Bebekler ne kadar çok kelime duyarsa daarcklar da o oranda geliir.
Örenmenin en güzel yolu oyundur. Sakin ve sevgi dolu bir ortamda oynanan oyun, bebekler açsndan güvenli balanmann ve salkl geliimin en etkili yollarndan biridir.
Oyun öretir, gelitirir, iliki kurdurur
ve keyif verir.
te bebeklerde dil becerisini gelitirmek için birkaç oyun ve egzersiz önerisi:
• Parmak kuklalaryla oynayn: Parmaklarnza taktnz kuklalar konuturun. Basit ve net bir dille (kelimeleri yutmadan) kuklalar hayal dünyanza göre oynatn, hikayeler uydurun. Kesinlikle bebeinizin ilgisini çekecek ve duyduu sesleri hafzasna kaydedecek.
• Kitap okuyun: Bir bebee kitap okumann gücünü asla hafife almayn. Hayal dünyasnn ve kelime daarcnn nasl genileyeceine inanamayacaksnz.
• Bedenin parçalarn gösterme oyunu oynayn: Bu ekilde bebee organlarnn adn söylemi, yerlerini göstermi olursunuz. Bebein bedeniyle sevgi dolu temas da cabas.
• Ona ark söyleyin: ark söylemek bebei uyarmak için etkili bir yöntem. Bebein sizin sesinizi ne kadar ksa sürede taklit ettiini duyunca kulaklarnza inanamayacaksnz.
• Birlikte yemek yapn: ster ana kucanda ister mama sandalyesinde ya da uygun baka bir araçta bebeiniz siz yemek yaparken yannzda olsun. Ona yaptnz hereyi anlatn. “Havuçlar soyuyorum. Domates kestim. Çorbaya ya koyuyorum vs.” Aslnda bunu ütü yaparken ya da baka herhangi bir ey yaparken deneyebilirsiniz. O an ne ile megulseniz bebee anlatabilirsiniz.
• Bebein akranlaryla düzenli olarak bir araya gelmesini salayn: nsan sosyal bir varlk. Ve gerçekten her yata, her dönemde en çok ilikilerde geliiyor, büyüyoruz. Bebei akranlaryla düzenli olarak bir araya getirmek sosyal, duygusal, bilisel pek çok açdan gelimesine yardmcdr.
• Bebein kelimeleri çkarmaya çalrken gösterdii çabay destekleyin: Örnein “baba” dediinde siz de “baba” diye tekrarlayn. Böylece karlkl bir iletiim olur ve bebek kendisini desteklenmi hisseder. Bebek bir ey söylediinde bunu bir adm ileriye tamak da ie yarar. Örnein bebek “uçak” dedi. Siz “evet, beyaz büyük bir uçak” diyebilirsiniz.
Bebein geç konuan bir bebek olduuna karar vermek kolay deil.
Ebeveynler açsndan çocuklarnn dil ve konuma geliiminde kilometre talarn yakalayp yakalamadklarn bilmek zor.
Ancak çocuk geliimi konusunda uzman bir doktor size bebeinizin geliimiyle ilgili kesin cevaplar verebilir.
Siz de bebeinizin geliimiyle ilgili aadaki noktalara dikkat ederek doktora ne zaman bavurmanz gerektiiyle ilgili genel bir kanya varabilirsiniz.
• Bebek 12 aylk olduunda jestleri (el-kol hareketleri) kullanmyorsa (bay bay demek için elini sallamyor ya da istedii bireyi iaret etmiyorsa),
• 18 aylk olduunda iletiim kurmak için sesleri kullanmak yerine jestleri tercih ediyorsa; sesleri taklit etmede sorun yayorsa; basit sözlü istekleri anlamakta güçlük çekiyorsa,
• 2 yana geldiinde sadece konuma ya da hareketleri taklit ediyor ve kendiliinden ses veya tabir üretmiyorsa; sadece belli ses veya kelimeleri tekrar tekrar söylüyorsa, acil ihtiyaçlar dnda sözlü iletiim kuramyorsa; basit yönergeleri takip edemiyorsa; ya dönemine göre anlalmas güç olaand bir ses tonu varsa çocuk doktorunuza danmanz gerekir. Çocuk doktorunuz gerekli durumlarda sizi ilgili uzmanlara yönlendirecektir.
John Hopkins Tp Fakültesi uzmanlar 2 yanda bir çocuun konumalarnn yaklak yarsnn ebeveynleri ve bakm veren kiiler tarafndan anlalmas gerektiini söylüyor.
Çocuk 3 yanda geldiinde konumasnn 3/4’ü anlalmaldr. 4 yandaki bir çocuun ise konumasnn neredeyse tamam onu tanmayanlar tarafndan bile anlalr olmaldr.
Uzmanlar konumay dilin sözlü ifadesi olarak tanmlyor.
Konuma ayn zamanda artikülasyon (sesletim) içerir. Artikülasyon konuma sesleri çkarmak için dilin, dudaklarn, çenenin ve dier konuma organlarnn hareketidir.
Ses üretiminde sorun yaand zaman artikülasyon bozukluu olarak kabul edilir. Örnein çocuk kedi yerine tedi, mor yerine moy diyorsa bu bir artikülasyon bozukluudur.
Dil ise anlaml bir biçimde bilgi verme ve bilgi alma sistemidir. Sözlü, sözsüz ve yazl olarak anlamay ve anlalmay içerir. Yapta sözcüklerdir.
Konuma ve dil sorunlar birbirinden farkldr ama bu konu çounlukla birbirine girer.
Johns Hopkins uzmanlar bunu öyle açklyor: Dil konusunda gecikme yaayan bir çocuk, kelimeleri iyi telaffuz edebilir ancak sadece iki kelimeyi bir araya getirebilecek durumda olabilir.
Konuma konusunda gecikme yaayan bir çocuk ise fikirlerini ifade etmek için kelimeleri, çeitli tabirleri ve deyileri kullanabilir ama anlamas güç olabilir.
Bebeklerde normal konuma ve dil geliimini en basit ekilde öyle anlatabiliriz.
• 2 yandaki bir bebein konumasnn yüzde 50’sini
• 3 yandaki bir çocuun konumasnn yüzde 75’ini,
• 4 yandaki bir çocuun konumasnn ise yüzde ’ünü sadece ailesinin ve yakn çevresinin deil sk görümedii kiilerin de anlayabiliyor olmas gerekir.
Çocuunuz bu maddelerde yazanlar karlamayabilir. Her zaman söylediimiz gibi her çocuun geliim süreci farkldr.
Ne var ki doumdan itibaren doktor kontrollerini düzenli olarak yaptrmanz, güvendiiniz ve iletiiminizin güçlü olduu bir doktorla bebeinizin geliim evrelerini takip etmeniz, olas bir sorunda erken hareket etmenize yardmc olur.
Bebeklerde geç konuma belirtileri unlardr:
• Bebek 2 aylkken mrldanyor ya da çeitli sesler çkarabiliyor olmaldr. Bunlar yapmamas geç konumaya dair çok erken belirtiler olarak kabul görebilir. Ama sakn panik yapmayn. Zaten düzenli doktor kontrollerine devam ediyorsunuz öyle deil mi? Endielerinizi mutlaka doktorunuzla paylan.
• 18 aylk bir bebein “mama, baba, dede” gibi basit kelimeleri söyleyebilmesi gerekir. Benzer kelimeleri söyleyememesi geç konuma belirtisi olabilir.
Daha ileriki dönemlerde ise uzmanlar geç konuma belirtileri olarak aadaki durumlar deerlendiriyor:
• 2 yandaki bir çocuk en az 25 kelime kullanmyorsa,
• yandaki bir çocuk kendine özgü iki kelimeli tabirler kullanmyor ya da isim-yüklem kombinasyonlar yapmyorsa,
• 3 yandaki bir çocuk en az kelime kullanmyor, nesneleri isimleriyle istemiyor, söyledikleri kendisiyle yaayan yetikinler tarafndan dahi zorlukla anlalyorsa çocuk için geç konuma durumunda söz edilebilir.
Uzman bir doktorun bunun altnda yatan nedenleri aratrmas gerekebilir.
Gecikmi konuma; çocuun ortalama olarak konumas beklenen yata konumamas veya yatlarndan geride olmas ya da konuma geliiminin çok yava olmas olarak tanmlanabilir.
Bilisel geliimin önemli bir parças olan dil geliimi ise anne karnnda balar ve hayat boyu sürer. Bir çocuk bilisel geliim dönemleri ilerledikçe dil becerileri de artar.
Bebeinizde gecikmi konuma ve dil becerilerinden üphe duyuyorsanz mutlaka doktorunuzla iletiime geçmeniz gerekir.
Çünkü ebeveynler için bu konuda kesin bir karar varmak kolay olmad gibi gerekli de deildir.
Çocuunuzu sürekli takip eden doktorunuz kendi deerlendirmelerini yaptktan sonra sizi gerekirse konunun uzmanna yönlendirir.
Pedagog, psikolog ya da konuma terapisti gibi çocuunuzun ihtiyacna yönelik olarak bavurduunuz uzman bu kez kendi deerlendirmelerini yapar.
Diyelim ki bir konuma terapistine bavurdunuz. Muhtemel öncelii çocuu, tüm geliim sürecini göz önünde bulundurarak, konuma ve dil becerileri açsndan deerlendirmek olmaldr.
• Çocuk dili nasl anlyor? (alc dil geliimi)
• Çocuk kendini nasl ifade ediyor? (ifade edici dil geliimi)
• Çocuk kendini ifade etmek için konuma ve dili kullanmak yerine iaret etmek, kafa sallamak, jest yapmak gibi baka yollar m tercih ediyor?
• Çocukta ses geliimi ve konumann netlii nasl?
• Çocuun oral motor durumu nasl? (az, dil, damak yemek ve yutkunmak için olduu kadar konuma için nasl bir ibirlii içinde çalyor?)
Konuma terapisti çocuu bu ve duruma göre baka açlardan deerlendirdikten sonra yaplmas gerekenlerle ilgili bir yol haritas çkarr.
Bebeklerde geç konuma pek çok nedene dayal olabilir.
Aada geç konumann olas sebeplerinden bazlarn bulacaksnz:
• Çocuun bakm ihtiyaçlarnn zamannda karlanmamas. Örnein yetersiz beslenme, yetersiz uyku, sevgi ve evkat eksiklii, ebeveyn ilgisizlii…
• Ekran süresinin uzun olmas. Uzmanlar özellikle 3 yandan önce çocuklarn ekrana mümkün olduunca maruz kalmamas gerektiini söylüyor.
• Çocukta az geliimi ile ilgili bir sorun olmas. Dier geliim alanlarnda normal ilerleyen ancak dil veya damak gibi az içi bölgelerde geliimsel sorun yaayan çocuklarda geç konuma olabilir. Örnein frenulum, yani dudak, dil ve yanak dokularn birbirine balayan yumuak dokunun ksa olmas konuma üretimini salayan dil hareketini engelleyebilir.
• Çocuun oral motor sorunlar olmas. Beynin konumadan sorumlu bölgelerinde bir sorun olmas durumunda çocuk konuma seslerini çkarmak üzere dudaklar, dili ve çeneyi koordine etmekte zorlanabilir. Bu çocuklar ayn zamanda beslenme sorunlar da yaayabilir.
• Çocuun iitme sorunlar olmas. Bu nedenle geliim aamalarnda mutlaka odyolog muayenesi gerekir. itme sorunu yaayan çocuklarda dili anlama, taklit etme ve kullanma sorunlarnn yan sra artikülasyon sorunlar da olabilir.
• Çocukta kulak enfeksiyonu olmas. Kronik kulak enfeksiyonlar duymay etkileyebilir. Tedavisi yaplan basit kulak enfeksiyonlarnda genellikle bir sorun olmaz. Ancak geçmeyen enfeksiyonlarda iitme sorunlar doabilir. Bu da konumay etkiler. unu da hatrlamakta fayda var. Çocuun bir kulandaki iitme performans iyi ve normalse konuma ve dil geliimi bundan genellikle etkilenmez.
Bebekte geç konumay engellemenin yolu, onunla kurduunuz ilikiden geçiyor aslnda.
Bebein konuma ve dil becerilerini etkileyecek fiziksel ve geliimsel herhangi bir özel durumu yoksa, ebeveyn ilgisi, sevgisi ve efkati her zaman olduu gibi hereyin ilac.
• Bebeinize sk sk onu sevdiinizi söyleyin, ona sevildiini hissettirin.
• Beslenme, temizlik, uyku gibi fiziksel ihtiyaçlarn zamannda karlayn.
• Alamalarn bastrmayn. Alad zaman onu yalnz brakmayn. Yannda olduunuzu hissettirin. Zaman içinde alamalarn çözmü olacak ve ihtiyac görüp karlayacaksnz.
• Bebeinize zaman ayrn. Ona ayrdnz zaman diliminde, ister 15 dakika olsun ister daha fazla, sadece onunla olun. Telefonunuzla, arkadalarnzla ya da baka herhangi bir eyle ilgilenmeyin.
• Onunla oyun oynayn.
• Ona arklar söyleyin.
• Onun agularn, babldamalarn içtenlikle dinleyin. Ona karlk verin.
• Bebeinizle her frsatta konuun. Yaptklarnz anlatn, onu günlük yaamnza dahil edin.
• Hereyi isimleriyle söyleyin. Diyelim ki markettesiniz ve sebze, meyve alverii yapyorsunuz. Elma seçerken, “bak imdi elma seçiyorum” diye anlatn.
• Bebein eline ald nesnelerin adn söyleyin. “Evet, beyaz bir top” gibi.
• Akranlaryla zaman geçirmesi için frsat yaratn. Bunu düzenli olarak yapn.
• Bebeinize masallar anlatn. Kelime hazinesinin gelimesi, farkl sesleri duymas açsndan faydal bir etkinlik olmasnn yan sra aranzdaki ba da güçlendirir.
• TV ve tabletten mümkün olduunca uzak tutun.
ÖNEML NOT: Bebeinize her anlamda destek olabilmenizin yolu kendinize iyi bakmaktan ve kendinize iyi davranmaktan geçiyor.
Yukarda sraladklarm içtenlikle ve efkatle yapabilmeniz için bunlar yapacak güce sahip olmanz önemli. Bu nedenle ihtiyaçlarnz görün. Kendinize efkat gösterin. Bunu tek banza yapamyorsanz, destek almaya çaln.
Bebeklerde konumama ya da dil geliimindeki gecikmeler bebein genel fiziksel ve entelektüel geliimiyle ilgili dikkate deer eyler söylüyor olabilir.
Aadaki baz nedenler konumama üzerinde etkili olabilir. Bunlar okuyun ama lütfen bebeinizle ilgili tek banza herhangi bir karara varmak için acele etmeyin.
Bebeinizin genel salyla ilgili en doru karar ancak onu takip eden doktorunuz verir.
Az ile ilgili sorunlar: Konumann gecikmesi az, dil ya da damakla ilgili sorunlardan kaynaklanabilir. Örnein ankiloglossi, yani dilin az tabanna yapk olmas durumunda çocuk baz sesleri çkaramaz. Özellikle d, l, r, s, t, z seslerini.
Konuma ve dil bozukluklar: Karsndakini anlayabilen ve sözsüz iletiim kurabilen 3 yandaki bir çocuk, pek çok kelimeyi söyleyemiyorsa konumada gecikme yayor olabilir.
Az sayda kelimeyi söyleyebilen ancak bu kelimeleri anlaml bir bütünlük içinde kullanamayan çocuun dil geliiminde gecikmeden söz edilebilir.
Konuma ve dil bozukluklar beyin fonksiyonlarn da kapsar ve bir örenme güçlüünün göstergesi olabilir. Konuma, dil becerilerinin ve baka baz geliimsel gecikmelerin nedenlerinden biri prematüre doum olabilir.
itme kayb: yi duymayan bir çocuk kelimeleri oluturmakta zorluk çekebilir.
itme kaybnn bir göstergesi, bir kiinin ya da bir nesnenin adn söylediinizde çocuun bunu anlamamasdr. Çocuk ancak gösterdiinizde anlar.
Uyaran eksiklii: Çevresel etkenler bir bebein konuma ve dil geliiminde hayati rol oynar. lgisizlik, ihmal edilme ya da sözlü uyaranlarn eksiklii bir bebein geliimsel aamalar yakalamasn engelleyebilir.
Otizm spektrum bozukluu: Otizmde konuma ve dil sorunlarna skça rastlanr. Ayn ifadeyi sürekli tekrarlamak, bozuk sözlü ya da sözsüz iletiim, sosyal etkileime girmemek, konuma ve dil becerilerinde gerileme otizmin dier belirtilerinden bazlardr.
Nörolojik sorunlar: Belli bal nörolojik sorunlar konumay salayan kaslar etkiler. Serebral palsi, kas distrofisi, travmatik beyin hasar bunlar arasndadr.
Ayrca serebral palside karlalabilen iitme kayb ile dier geliimsel sorunlar konumay etkileyebilir.
Zihinsel sorunlar: Konuma zihinsel birtakm sorunlarla balantl olarak gelimeyebilir. Bilisel konular konuma ve dil becerileri üzerinde etkindir.
Her bebek kendi zamannda ve kendi hznda konumay örenir.
Ancak aada Mayo Klinik uzmanlarnn görülerine dayanarak verdiimiz bebek konuma aamalar bebeinizin genel çerçevede konuma ve dil geliimini takip etmeniz açsndan faydal olabilir.
Doktorlar ve konunun dier uzmanlar bu aamalar göz önünde bulundurarak kendilerine bavuran çocuklar deerlendirir.
3 ayn sonunda
3 ayn sonuda bebeiniz unlar yapabilir:
• Sizi gördüünde gülümser.
• Mrldanr.
• Kendisiyle konuulduunda susar ya da güler.
• Sizin sesinizi hatrlar.
• Her ihtiyac için farkl alamas vardr.
6 ayn sonunda
Bebeiniz 6 ayn sonunda aadakileri yapabilir haldedir:
• Sizinle oyun oynarken ya da yalnz olduunda gurlama benzeri sesler çkarr.
• Babldama sesleri çkarr ve daha pek çok ses.
• Honutluunu ve honutsuzluunu göstermek üzere kendi sesini kullanr.
• Gözlerini sesin geldii yöne çevirir.
• Sesinizin tonundaki deiimi fark eder ve tepki verir.
• Baz oyuncaklarn ses çkardn fark eder.
• Müzie ilgi gösterir.
12 ayn sonunda
12 ayn sonunda bebeiniz aadakileri yapabilir:
• Konuma seslerini taklit etmeyi dener.
• “Dede”, “mama”, “baba” gibi birkaç kelime söyler, “uh-oh” der.
• “Buraya gel” gibi basit yönergeleri anlar.
• Çok sk kullanlan kelimeleri hatrlar.
• Sesin geldii yöne ban çevirir ve bakar.
18 ayn sonunda
18 ayn sonunda çocuunuz unlar yapabilir:
• Sk gördüü kiilerin, aile yaknlarnn, nesnelerin ve vücut parçalarnn isimlerini hatrlar.
• Jestlerin elik ettii basit yönergeleri takip eder.
• En az 10 kelime söyler.
24 ayn sonunda
24 ayn sonunda çocuunuz unlar yapabilir:
• Basit ifadeler kullanabilir. Örnein “biraz daha süt” gibi.
• Bir ya da iki kelimeden oluan sorular sorabilir.
• Basit komutlar takip edebilir ve basit sorular anlayabilir.
• 50 ya da daha fazla kelime söyleyebilir.
• Söylediklerinin en az yars sizin ya da sk gördüü dier yetikinler tarafndan anlalabilir.
Her bebein geliiminin kendi zamannda gerçekletiini lütfen hep hatrlayn.
Konu bir bebein dil becerilerinin geliimiyse bebeiniz kesinlikle bakalaryla karlatrmayn.
Kimi zaman bebein konuma ve dil becerileri açsndan geri kaldn düünebilirsiniz ama bir gün bir bakarsnz ki bebek dümesine baslm gibi sesleri, kelimeleri ard ardna çkarr.
Ne var ki baz geliimsel aamalar da bilmek bebeinizi takip edebilmeniz ve gerektiinde bir uzmandan yardm almanz açsndan önemli.
• Bebeiniz 14 aylk olduunda hala ilk kelimesini söylemediyse,
• 2 yanda anlad kelimelerin says yaklak 50 deilse ya da yaklak 10 kelimeyi söyleyemiyorsa,
• Bebein iletiim kurmakta güçlük çektiini görüyorsanz,
• çgüdüleriniz size incelenmesi gereken bir durum olduunu söylüyorsa mutlaka doktorunuzla görüün.
Bu randevunun bebek açsndan etkili olmas ve sizin de sorularnza cevap bulmanz için aadaki testlerle ilgili doktorunuzdan destek alabilirsiniz.
• itme testi: Bebeinizde iitme sorunlar varsa, konumada gecikme yaamas olas. Bebekler doar domaz iitme testine tabi tutulur. Ancak tekrarlayan kulak enfeksiyonlar gibi durumlar duymay etkileyebilir ve bu da dil geliiminde gecikmelere yol açabilir.
• Konuma deerlendirmesi: Konuma terapistleri çocuklar iletiimi ilgilendiren tüm konularda deerlendirir. Konumada gecikme, artikülasyon bozukluu, kekemelik, peltek konuma bunlar arasndadr. Bebek çeitli testler yoluyla terapist tarafndan özel olarak deerlendirilir. Test sonuçlarna göre yaplabilecekler ebeveynlerle paylalr. Baka uzmanlklardan destek alnmas gerekiyorsa aile oraya yönlendirilir. Kimi zaman çocukta herhangi bir iitme kayb yoktur, konumalar anlar fakat kendi bana sesleri çkaramaz. Bu durumda çocua destek olmak konuma terapistinin çalma alanna girer.
• Bebein geliimsel her açdan deerlendirilmesi: Bebek yaamnn ilk yllarndaki düzenli doktor kontrollerinde genel geliimsel aamalar açsndan deerlendirilir. Bazen görüntüleme tekniklerinden yararlanlr. Düzenli doktor kontrolleri ilk yllarda çok önemlidir.
Konuma terapisi bir bebek ya da çocuk için iletiim becerilerini gelitirmesi, kendini rahatlkla ifade eder hale gelmesi açsndan iyi bir kaynak.
Konuma terapisi mutlaka çok zor durumlarda alnmas gereken, bebein geliiminde çok büyük sorunlarn olduunu gösteren bir yöntem deil.
Mutluluk kurduumuz rahat ve doru iletiimle doru orantl. Karndakini anlamak ve kendini doru ifade edebilmek hayati konular.
Uzmanlar bazen 3 aylk bir bebein bile konuma terapisine ihtiyac olduunu ve ebeveynlerin buna çok ardn söylüyor.
Aada ay arasndan balayarak bir bebein konuma terapistinden faydalanabilecei durumlar bulacaksnz.
Küçücük bir bebein konuma terapistiyle ne ii olabilir ki demeyin. Terapistlerin uzmanlk alan sözlü, sözsüz her türlü iletiim.
0 – 3 Ay
Bebek gülmüyor ve çevresindeki insanlara dikkat etmiyorsa
Bebekler ilk 3 ayda beslenir ve uyur. Banyo en önemli etkinliklerindendir. Ama u da unutulmamaldr ki bir bebein ilk 3 ayda gülmeye balamas; kendisiyle konuulduunda basit tepkiler vermesi gerekir. Örnein ban sesin geldii yöne çevirebilir.
4 – 7 Ay
Bebek “bebek sesleri” çkarmyorsa
Bebek önce mrldanr ve sonra ay arasnda babldama evresine geçer. Ba, ma gibi heceleri birbiri ardna sralar. Babababa, mamamama gibi.
7 – 12 Ay
Bebek genellikle sessizse
Bebekler net kelimeler kullanmasa da konuur. Agu gugu’larla balar, mrldanmalar, babldama evresi derken çkard seslerle, bazen beklenmedik anlaml kelimelerle kendini ifade eder. Bebeiniz günün büyük bölümünü sessiz geçiriyorsa, bu durumu dikkate almanzda fayda var.
7 – 24 Ay
Bebek kendisine söylenenleri anlamyorsa
Bebek konumaya balamadan çok önce yetikinlerin söylediklerini anlamaya balar. letiim konumak kadar duyduklarn anlamay da içerir.
Bebeiniz bu uzun zaman aralnda basit cümleleri, yönergeleri anlyor ve size tepki verebiliyor olmal. Örnein “seni kucama m alaym” diye sorduunuzda kollarn uzatmal ya da baka bir ekilde size tepki vermeli.
12 – 18 Ay
Bebek çok az kelime söylüyor ya da hiç konumuyorsa
Bebein ilk kelimeleri ortalama olarak ay arasnda gelmeli. Eer bebek bu dönem henüz ilk kelimesini söylemediyse önce çocuk doktorunuzla görüüp, ardndan bir konuma terapistinden yardm alabilirsiniz.
12 – 24 Ay
Bebek b, h, m, p ve v seslerini çkarmakta güçlük çekiyorsa
Farkl sesler farkl düzeylerde beceri gerektirir. Bu nedenle uzmanlar bebei konuma geliimi açsndan deerlendirirken hangi sesleri ne zaman çkardn incelerler. Yukardaki sesleri çkarmas balangçta zor olabilir ama ay aras bunu baarabilirler.
18 – 24 Ay
Bebek kelimeleri anlaml bir bütünlük içinde kullanamyorsa
Bu da önemli bir aama: Kelimeleri bir araya getirmek. Henüz tam cümleler kurmak için erken ancak bebek örnein unu söyleyebilir: “Daha süt”.
24 – 36 Ay
Çocuk d, f, g, k, n, t seslerini çkarmakta zorlanyorsa
Bu sesleri çkarmas biraz daha zor çünkü biraz daha üst seviye bir beceri gerektiriyor. Ancak sk sk yaplan yanl telaffuzlar da bir konuma terapistinin deerlendirecei konular arasnda.
Çocuk baka çocuklarla iletiim kurmakta zorlanyorsa
Çocuklara utangaç, uyumsuz gibi etiketler yaptrmak çok kolay. Bunu yapmayalm. Belki çocuun dierleriyle iletiim kuramamasna neden bir durumu var. Kendini ifade edemiyor, karsndakileri anlamakta güçlük çekiyor olabilir.
Çocuun konumasn anlamak zorsa
yana gelmi bir çocuun konumasnn çok büyük bir bölümünü artk rahatlkla anlyor olmalsnz. Hatta çocuu tanmayan yetikinler de anlayabilmeli. Hala çocuunuzun konumasn kl krk yararak anlyorsanz bir terapistten destek almanz iinizi kolaylatrr.
Bebekler ilk olarak agu seslerini çkarr. Sonra mrldanmaya balarlar. Bu evreyi babldama takip eder. Babababa, mamama diye basit heceleri tekrarlarlar.
Bebekler a, b, m, d, y harflerini daha kolay söylerler. Bu nedenle de“baba” demek “anne” demekten daha kolaydr.
Bebeklerde ilk kelimeler tekrar eden basit hecelerden oluur.
Bay bay, mama, baba, dede, atta, bu (aslnda su), bun (aslnda burun), top, git (dit de olabilir), gel (bazen del) kelimeleri daha kolay seslerden oluur ve bebeklerin ilk kelimeleri arasndadr.
Bebekler lk Konutuklarnda En Çok Hangi Kelimeleri Söyler?
Bebekler ilk konutuklarnda genellikle söylemesi en kolay kelimeleri en çok söylerler. Bu kelimeler daha çok a, b, d, m, n, p, t seslerini içerir.
Baba, mama, dede, del (gel), dit (git), bun (burun), top, atta, bu (su), anne, süt, evet, hayr, bebek, bay bay bebeklerin balarda en çok söyledikleri kelimeler arasndadr.
Bebekler için kolay sesler a, b, d, m, n, p, t.
Kolay kelimeler ise baba, dede, mama, atta, bay bay, gel (del), git (dit), top, anne, bebek, süt, daha (da) gibi kelimelerdir.
Bebeklerin en zor çkard sesler k, t, r harfleridir.
En zor kelimeler ise anneanne (genellikle nene derler), güzel (cücel), elma (ma), yumurta, abla (abba), day, teyze, kitap (kipat) kelimeleridir.
Umarm size fayda salayan bir içerik okuduunuzu düünüyorsunuzdur ve yorumlarnzla katkda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi gelitirmemizi salayacaktr. Teekkürler.
Kaynaklar: funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info, funduszeue.info
Çocuğunuz konuşmuyorsa ne zaman hangi uzmana başvurmalısınız?
Eğer çocuğunuz;
bir uzmana danışmanız öneriliyor. (Bu liste, çok köklü bir merkez olan Hanen Center’dan alınmıştır.)
Çocuğunuzun gelişimiyle ilgili endişeleriniz varsa, bir uzmana danışmak için hiçbir zaman erken değildir.
Eğer çocuğunuzun dil ve konuşmasında gecikme veya problem olduğunu düşünüyorsanız ‘’ne kadar erken, o kadar iyi’’ diyorum.
Çocuğum neden yaşıtları gibi konuşamıyor? diye düşünüyorsanız, bunun pek çok farklı nedeni olabilir.
Bu sebeple işitme değerlendirmesi için KBBye ve odyoloğa, gelişim değerlendirmesi için çocuk nöroloğu veya çocuk doktoruna da başvurmanız önemlidir.
Bu şekilde altta yatan başka bir sorun var mı, çocuğunuzdan neler bekleyebilir ve onu nasıl destekleyebilirsiniz sorularını da cevaplayabilirsiniz.
Bunun dışında, eğer çocuğunuzun dil ve iletişim becerilerinde ilerleme değil, aksine bir gerileme görüyorsanız da mutlaka bir uzmana danışmanızı öneririm.
Gereken değerlendirmeleri yapıldığında çocuğunuz bir dil ve konuşma terapisti, çocuk gelişimi uzmanı, özel eğitim uzmanı, iş-uğraş terapisti gibi farklı uzmanlara yönlendirilebilir.
Eğer çocuğunuzun konuşmamasında işitme ve otizm gibi altta yatan bir sebep yoksa ve çocuğunuzu desteklemek için sadece sizin yapabileceğiniz neler var neler!
Haydi, şimdi onlara bakalım.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası