Havası Kirli Iller

Rapora göre, Türkiye'de hava kirliliği 'de yıl boyunca WHO kılavuz değerlerinin 3 ila 5 katı üzerindeydi. Türkiye'de PM yoğunluğu yılında ortalama 20 μg/m olarak ölçüldü. için bu oran 18,7'ydi. Türkiye, bu oranla Avrupa bölgesindeki 42 ülke arasında havası en kirli 7'inci ülke oldu.

BBC Türkçe'nin aktardığı habere göre raporda 'de İspanya'dan Türkiye'ye Avrupa genelinde görülen yoğun yangınların hava kirliliğinde artışa katkıda bulunduğu belirtiliyor.

PM yoğunluğuna göre havası en kirli başkentleri sıralayan raporda Ankara, PM 17,2 yoğunluğuyla 54'üncü sırada yer alıyor.

Türkiye'nin Avrupa bölgesi dahilinde incelendiği raporda Avrupa'nın havası en kirli kentleri sıralamasında Iğdır 66 μg/m yoğunluğuyla ilk sırada. 1, şehir arasında ilk sıradaki Iğdır'ı μg/m yoğunluğuyla Rusya'nın Krasnoyarsk kenti ve μg/m yoğunluğuyla Sırbistan'ın Yeni Pazar şehri izliyor. Dördüncü sırada 46 μg/m yoğunluğuyla Bosna Hersek'in Foča kenti var ve onu μg/m yoğunluğuyla Düzce takip ediyor.

Türkiye'nin havası en kirli kentleri sıralamasında Iğdır'ı Düzce ve Erzurum izliyor.

'de ilk sırada yer alan Çorum ise Bursa'nın hemen önünde havası en kirli 9'uncu kent.

Türkiye Sınayi Kalkınma Bankası (TSKB) Ekonomik Araştırmalar’ın hazırladığı, “Hayat Bir Nefes Derinden” başlıklı raporunda, küresel bir sorun olan hava kirliliğinin insan sağlığına, ekosisteme, iklime ve ekonomiye etkilerine dikkat çekildi.

Sözcü’den Orhan Bozkurt’un aktardığı rapora göre; her yıl dünya çapında 7 milyon erken ölüme sebep olan hava kirliliği, günümüzde en önemli çevresel sağlık problemlerinden biri olarak kabul ediliyor. Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nın (UNEP) aktarımlarına göre ise, dünya genelinde milyon çocuk, kabul edilebilir seviyeden altı kat fazla hava kirliliğine maruz kalıyor. Bu kirlilik tehlikeli boyutlara ulaştığı dönemlerde, plansız eğitim duraklamasına sebep olarak, çocukları ve gençleri olumsuz yönde etkileyebiliyor.

“Türkiye'de en çok ölüm ve sakatlığı bir araya getiren risk faktörleri arasında hava kirliliği de var”

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hava kirliliğinin sağlık sorunlarının önemli sebeplerinden biri olarak karşımıza çıktığını anlatan raporda; Washington Üniversitesi'nde bulunan Sağlık Metrikleri ve Değerlendirme Enstitüsü verilerine göre, Türkiye'de en çok ölüm ve sakatlığı bir araya getiren risk faktörleri arasında hava kirliliğinin de bulunduğundan bahsediliyor. Risk sıralamasında 'da 6. sırada olan hava kirliliğinin 'da 5. sıraya yükselmesi dikkat çekiyor. Buna karşın, Dünya Bankası tarafından 'de yayınlanan Türkiye'ye ilişkin, \"Ülke İklim ve Kalkınma Raporu\", Türkiye'nin hava kirliliğini azaltmada ilerleme kaydetmiş olduğunu belirtiyor.

Toz, polen, küf gibi 10 mikron ve daha küçük parçacıkları ifade eden PM10 (partikül madde) ve azot dioksit (NO2) konsantrasyonlarının, Türkiye'nin ekonomik büyümesine göre azaldığı gözlemleniyor.

İşte Türkiye'nin havası en kirli illeri

Rapor için hazırlanan çalışmada kullanılan Türkiye'deki 26 şehre ilişkin mevcut veriler, üretim ile hava kirliliği göstergesi arasında doğru yönlü bir ilişkiye işaret etmiyor. Bu durum, hava kirliliğini artırmadan üretimin artırılabileceğini ima ediyor.

Azotdioksit (NO2) konsantrasyonu dikkate alındığında, ve arası verilerin analiz edildiği çalışmada aralarında Erzurum'un da bulunduğu 12 şehrin verileri ele alındı. Raporda, şu ifadelere yer verildi:

“Çalışmaya dahil edilen şehirler arasında ortalama NO2 konsantrasyonu en yüksek şehirlerin basında Ankara, Erzurum ve Trabzon geliyor. 'de Ankara, Erzurum ve Trabzon'un ortalama NO2 konsantrasyonunun WHO ve EC kritik değerlerinin üzerinde olduğu görülüyor.

Türkiye'de belirlenmiş kritik değerler ile karşılaştırıldığında ise 'da çalışmaya dahil edilen hiçbir şehrin yıllık ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik değerinin üzerinde değilken, , ve yıllarında Ankara'nın ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik değerinin üzerinde hesaplanıyor.”

Çalışmada öne çıkan diğer satır başları ise, şöyle:

“Hava kirliliği ve iklim değişikliği arasında karmaşık bir ilişki bulunurken, bu ilişki, 'madalyonun iki yüzü' olarak adlandırılıyor. Hava kirliliği, iklim değişikliğini etkilediği gibi iklim değişikliği de hava kirliliğini tetikliyor.

“Gelişmekte olan ülkeler daha yüksek hava kirliliği ile mücadele ederken, kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve düşük gelir grubundakiler için hava kirliliğinin olumsuz etkileri daha hissedilebilir seviyede yaşanıyor.

“İklim değişikliği sebebi ile sayıları artan orman yangınları, çevrelerindeki bölgelerde hava kirliliğini artırdığı gibi bölgesel hava kalitesini de etkiliyor.

“Hava kirliliği kaynaklı küresel erken ölümler nedeniyle oluşan yıllık işgücü geliri kayıpları, yılındaki 47 milyar dolardan ’te yaklaşık milyar dolara ulaşmış durumda.

“Hava kirliliği nedeniyle erken ölümlerden kaynaklanan refah kaybının 'teki 3,16 trilyon dolardan 'da yılında 18,,3 trilyon dolara yükselebileceği öngörülüyor.

“Hava kirliliği, hava kalitesine bağlı olan tarımsal verimde bir azalmaya neden oluyor. Gelişmekte olan birçok ülkede sanayideki gelişmelerin ve kentleşmedeki artışın, tarım üzerindeki olumsuz etkileri hissediliyor.”

 “ Yılı Dünya Hava Kalitesi Raporu”na göre, en yüksek ortalama PM2,5 konsantrasyonuna sahip ülke 76,9 μg/m3 değeri ile Bangladeş. Türkiye ise, 20,0 μg/m3 değeri ile ülke arasında sırada.

Dünya çapında ülke ve 7 bin kentin hava kalitesinin ölçüldüğü Dünya Hava Kirliliği Raporu'nda Türkiye 46'ncı sıradan 45'e gerilerken, Avrupa bölgesinin havası en kirli kenti yine Iğdır oldu. 

Avrupa'nın havası en kirli 15 şehri arasında Türkiye'den beş kent bulunması dikkat çekti. Listede Iğdır'ın yanı sıra Gaziantep 7, Düzce 11, Mersin 13, Konya ise 15'inci sırada yer aldı. Avrupa'da havası en kirli ülkeler sıralamasında bir basamak gerileyen Türkiye 'de 6'ncı oldu. 

Dünya çapında 7 bin kent arasında hava kirliliği en fazla olanı ise Tayland'ın Chiang Mai şehri oldu. IQAir'e göre, şehirde kirlilik PM'in 66 katına ulaşmış durumdaydı.

Dünyanın havası en kirli ülkeleri arasında ilk beşi Çad, Irak, Pakistan, Bahreyn ve Bangladeş oluşturdu. Havası en temiz ülkeler ise Guam, Fransız Polinezyası ve Bermudalar oldu.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tavsiyesini, havadaki PM olarak bilinen çapı 2,5 mikrometre ve daha küçük ve tehlikeli parçacıklarla ilgili standartlarını 24 saat içinde bir kübik metrede 5 mikrogramdan fazla olmaması şeklinde 'de güncellemiş, güncelleme gerekçesi olarak bu parçacıkların düşük yoğunlaşmasının bile sağlık riski oluşturduğunu ifade etmişti.

İsviçre merkezli IQAir kirlilik teknolojisi firması tarafından yapılan çalışmada katılımcı şehirlerin sadece yüzde 4,6'sının tavsiye edilen PM seviyesine riayet ettiği anlaşıldı.

Türkiye'de durum

Türkiye, Avrupa'daki ülke/bölgedeki PM okumalarında kirlilik düzeyinin sıralandığı listesinde yıllık ortalama mikrogram ile 45'inciliğe geriledi, Avrupa listesinde de 6'ncı sırada yer aldı. ülkenin sıralandığı başkent sırlamasında ise Ankara 14 mikrogram ile 67'nci sıraya çıktı. 'de başkentte mikrogram ölçülmüş sırada yer almıştı.

Avrupa listesinde en kirli ülke mikrogram ile Bosna-Hersek olurken, Kuzey Makedonya ikinci, Sırbistan ise üçüncü sırada yer aldı.

Öte yandan hava kalitesi en yüksek ülke ise mikrogram ile Finlandiya oldu, ancak Finlandiya da PM düzeyini DSÖ'nün belirlediği 5 mikrogram seviyesinin altına indirmeyi başaramadı. Hava kalitesi yüksekliği bakımında ikinci sırada Hollanda, üçüncü sırada ise Yunanistan yer aldı.