Destan Nedir Kaça Ayrılır

Destanlar henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hâkim olmadığı ilk çağlarda ortaya çıkmış sözlü edebiyat ürünleridir. Milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları anlatan edebî eserlere destan adı verildiğini biliyoruz. Bu tür edebî eserler deprem, bulaşıcı hastalık, kuraklık, kıtlık, yangın, göçler, savaşlar ve istilâlar gibi önemli olayların etkisiyle tarihin eski çağlarında meydana gelmiştir.

Destanlar üç safhada oluşur:

1. Doğuş Safhası: Bu safhada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür.
2. Yayılma Safhası: Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesle geçer.
3. Derleme (yazıya geçirme) Safhası: Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün hâlinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.

Destan Çeşitleri

1. Tabii (Doğal) Destan: Toplumun ortak malı olan ve birtakım olaylar sonucu kendiliğinden en oluşan destanlardır. Örnek: Oğuz Kağan Destanı
2. Yapma (Yapay) Destanlar: Bir şairin, toplumu etkileyen herhangi bir olayı tabiî destanlara benzeterek söylemesi sonucu oluşan destanlardır. Örnek: Üç Şehitler Destanı &#; Fazıl Hüsnü DAĞLARCA

Destanların Genel Özellikleri

• Anonimdirler.
• Genellikle manzumdurlar. Az olmakla beraber nazım-nesir karışık olan destanlar da vardır. Bazıları, manzum şekilleri unutularak günümüze nesir hâlinde ulaşmıştır.
• Olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
• Destan kahramanları olağanüstü özelliklere sahiptir.
• Destanlar, tarihî ve sosyal olaylardan doğarlar. Bu eserlerde genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
• Bir edebiyat türü olan destan, zamanla asıl anlamını yitirmiş, âşık edebiyatında savaşları, ünlü kişileri, gülünç olayları anlatan eserlere de destan denilmiştir.

Türk destanları, İslamiyet’ten önceki destanlar ve İslamiyet’ten sonraki destanlar olmak üzere ikiye ayrılır.

İSLAMİYETTEN ÖNCEKİ TÜRK DESTANLARI

İSLAMİYETTEN SONRAKİ TÜRK DESTANLARI

İçindekiler:

1. Oluşum şekillerine göre destanlar kaça ayrılır?
2. Destanın türleri nedir?
3. Destan nedir çok kısa bilgi?
4. Yapay Destanlar kaç aşamadan oluşur?
5. Destan anlatan kişiye ne denir?
6. Türk Destanları kaç aşamadan oluşur?

Oluşum şekillerine göre destanlar kaça ayrılır?

Destanın türleri nedir?

Destan nedir çok kısa bilgi?

Yapay Destanlar kaç aşamadan oluşur?

Destan anlatan kişiye ne denir?

Türk Destanları kaç aşamadan oluşur?

Destan nedir? Destanların genel özellikleri nelerdir? Destanlar oluşum bakımından kaça ayrılır? Türk destanları nasıl sınıflandırılır?

Destan, &#;tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir&#; anlamına gelmektedir. Batı dillerinde bu türe epope denilmektedir. Sadece tanrı, tanrıça ve evrenin yaratılışı konularını ele alan eserlere ise mit denilmektedir. Mitleri inceleyen bilim dalına da mitoloji adı verilmektedir.

Destanlar, ulusların yaşamında derin etkiler bırakan savaş, göç, doğal afet gibi büyük olayları anlatan edebiyat ürünleridir. Olaylar dilden dile aktarılırken birtakım olağanüstülüklerle zenginleşir.

Destanlar üç safhada oluşur:

• 1. Ulus hayalinin efsaneler oluşturmaya elverişli bulunduğu eski dönemlerde, o ulusun yaşamında unutulmaz doğa olayları, büyük savaşlar, göçler, istilalar, yeni bir coğrafyayı vatan hâline getirme gibi olayların gerçekleşmesi ve bunların o insanları kuşaklar boyunca meşgul etmesi gerekir.
• 2. O ulus içinden çıkan bir ozan, bu olayları, şiir biçiminde söyler. Bu şiirler dilden dile aktarılır. Bu sırada birtakım çıkarma ve eklemelerle toplumun ortak malı olur.
• 3. Bir meraklı çıkıp halk ağzında dolaşan bu anlatımları toplar, bir üslup vererek yazıya geçirir.

Dünyanın en eski destanlarından biri, MÖ &#;de eski Babil dilinde yazılmış dize uzunluğundaki Gılgamış destanıdır. 12 tablet üzerine yazılmış olan bu destan günümüze kadar gelmiştir.

Destanlar oluşumu bakımından ikiye ayrılır:

1. Tabii (Doğal) Destanlar:

Bir ulusun yaşamında derin izler bırakan ve uzun süre unutulması mümkün olmayan olayların ozanlar tarafından anlatılmasıyla oluşan manzum ürünlerdir. Ancak bu eserleri kimin söylediği zamanla unutulur. Parçalar hâlinde halk arasında yaşatılan bu şiirler güçlü bir şair tarafından birleştirilir. Böylece doğal destanlar en son biçimini alır. Türk destanlarının çoğu son biçimini almaçlan unutulmuştur. Bu nedenle günümüze kadar gelebilen ulusal destanlarımızın sayısı birkaçı geçmemektedir. Bazı Türk destanları da parçalar hâlinde yabancı kaynaklarda yer almaktadır.

Oğuz Kağan Destanı, Ergenekon Destanı, Türeyiş Destanı, Bozkurt Destanı, Alp Er Tonga Destanı ve Şu Destanı, yabancı kaynaklarda parçalar hâlinde yer almaktadır.

Köroğlu Destanı, Manas Destanı, Saltukname gibi İslami Dönem Türk Destanları yerli kaynaklarda tespit edilmiştir.

2. Suni (Yapma) Destanlar:

Halk arasında yaşayan destan parçalarının güçlü bir şair tarafından yeniden düzenlenmesi ve doğal destanlar örnek alınarak ekleme ve çıkarmalarla yeni bir biçim alması sonucunda ortaya çıkan destanlardır.

Bizim destanlarımız parçalar hâlinde kalmış doğal destan niteliğindedir. İran destanı Şehname, Firdevsî tarafından derlenerek yeniden oluşturulmuştur. Yunan destanları İlliade ve Odysseia, Homeros tarafından yeni bir biçime sokulmuştur. Fin destanı Kalevala, Lönnrot tarafından derlenip yeniden biçimlendirilmiştir.
Bunlardan başka Hintlilerin Mahabaratave Ramayana, Fransızların XI-XIII. yüzyılda oluşan Chanson de Roland (Şanson dö Rolan)&#;ı, Almanların XIII. yüzyıla ait Nibelungen&#;i diğer dünya destanlarıdır.

Türk Destanlarını şöyle gruplandırabiliriz:

A. İslami Dönem Türk Destanları

• a. Yaratılış Destanları
• b. Saka Türklerinin Destanları (MÖ VII &#; II. yy.)

1. Alp Er Tonga Destanı
2.  Şu Destanı

• c. Hun Destanları (MÖ III &#; MS II. yy.) Oğuz Kağan Destanı
• d. Siyenpi Destanları (MS II. yy.)
• e. Göktürk Destanları (MS &#; )

1. Bozkurt
2. Ergenekon
3. Köroğlu (İslamiyet öncesi biçimi)

• f. Uygur Destanları (MS &#; )

1. Türeyiş
2. Göç
3. Çaştanî Bey Hikâyesi

B. İslamiyet Sonrası Türk Destanları

• Oğuz Kağan Destanının İslami biçimi
• Şan Kızı Destanı (Kara Bulgar şairlerinden Mikail Baştu MS &#;de tamamladı.)
• Satuk Buğra Han Destanı (Karahanlı Türkleri)
• Manas Destanı (Kırgız Türkleri)
• Cengiz Han Destanı
• Timur Destanı
• Battal Gazi Destanı (Anadolu sahasına bağlı) Danişmend Gazi Destanı Sarı Saltuk Destanı
• Köroğlu Destanı (İslamiyet sonrası biçimi)