Fiillerde Anlam Kayması Ile Ilgili Cümleler

Fiil çekimlerinde kullanılan kip ve zaman ekleri her zaman kendi anlamlarında kullanılmaz. Bu ekler birbirlerinin yerlerine de geçebilir. Elbette bu, cümlenin anlamıyla ilgilidir. Kısaca, cümlede yüklemin çekimlendiği kip veya zamanla işin yapıldığı kip veya zamanın farklı olmasına anlam kayması denir.

“Sizi yarın burada bekliyorum.” cümlesinde “bekliyorum” yüklemi şimdiki zamanla çekimlendiği halde iş “yarın” yani gelecek zamanda yapılacaktır. Öyleyse burada zaman kayması vardır.

“O her gün aynı saatte yola çıkıyor.” cümlesinde fiil şimdiki zamanla çekimlenmiş, iş “her gün” yani geniş zamanda yapılıyor.

“O daha üç yaşındayken babasını kaybediyor.” cümlesinde fiil şimdiki zamanla çekimlenmiş, iş geçmiş zamanda olmuş.

“Bu dilekçeyi sonra yazarsınız.” cümlesinde fiil geniş zamanda çekimlenmiş, iş gelecek zamanda yapılacak.

“Keloğlan’ın yolu bir gün bir kasabaya düşer.” cümlesinde geniş zaman, geçmiş zaman yerine kullanılmıştır. Bazı cümlelerde ise haber kipleri dilek kipleri yerine kullanılır.

“Bu cami de bize Selçuklulardan kalma bir eser olacak.” cümlesinde gelecek zaman, gereklilik kipi (olmalı) anlamında kullanılmıştır. Bazen dilek kipleri de birbirleri yerine kullanılır.

“Gelsen de şu işleri birlikte yapsak.” cümlesinde şart kipi, istek anlamında kullanılmıştır. “Şöyle buyrun efendim!” cümlesinde emir, istek anlamındadır.

Örnekler çoğaltılabilir. Sonuç olarak, önce yüklemin kip veya zamanına daha sonra işin yapıldığı kip veya zamana bakarsak ve bunların farklı olduğunu görürsek, cümlede anlam (zaman) kayması vardır.

Zaman kaymasının olduğu cümleler anlamca bozuk değildir. Bu sadece Türkçe’nin bir söyleyiş zenginliğidir.

Fiillerde (Eylemlerde) Anlam/Zaman Kayması

FİİL (EYLEM) KİPLERİNDE ANLAM VEYA ZAMAN KAYMASI NEDİR?

Fiil çekimlerinde bir zaman ekinin başka bir zaman eki yerine kullanılmasına, yani fiilin bir zamana göre çekimlenip de başka bir zamanı kastetmesine fiilde anlam kayması veya fiil kipinde zaman/anlam kayması denir.

Anlam kaymasında hangi kipin hangisinin yerine kullanıldığı bazen anlaşılmayabilir. Bunu da önceki ve sonraki cümlelere bakarak anlamalıyız.

Anlam kayması şu kipler arasında olur: 

» Bilinen geçmiş zaman yerine geniş zaman

• Başarmak için azimli davranır ve sonunda başarır. (davrandı/başardı)

» Öğrenilen geçmiş zaman yerine geniş zaman

• Hoca bir gün pazara iner. (inmiş)

» Şimdiki zaman yerine geniş zaman

• Ben onun ne istediğini bilirim. (biliyorum)
• Başkan Bey, evrakı isterler. (istiyor)

» Gelecek zaman yerine geniş zaman

• Babam bu habere çok sevinir. (Sevinecek)

» Emir yerine geniş zaman

• Sabah erkenden kalkar, çantanı hazırlarsın. (kalk, hazırla)

» Bilinen geçmiş zaman yerine şimdiki zaman

• Duyar duymaz olay yerine koşuyorum. (koştum)

» Gelecek zaman yerine şimdiki zaman

• Birkaç gün sonra Ankara&#;ya gidiyorum. (gideceğim)

» Geniş zaman yerine şimdiki zaman

• Her zaman buraya uğruyor. (uğrar)

» Emir yerine gelecek zaman

• Bu kitabı bir haftada okuyacaksın! (oku)

» Gereklilik yerine gelecek zaman:

• Sıkıntın çalışmandan olacak. (olmalı)

» Bilinen geçmiş yerine istek

• Dışarı çıkınca bir de ne göreyim!
• Onu karşımda görmeyeyim mi!

» Emir yerine istek

• İşimize gereken ciddiyeti gösterelim.  (gösterin)

» Emir yerine gereklilik:

• Yarın daha erken gelmelisin. (Gel!)
• On dakika içinde bu eşyalar taşınmalı. (Taşınsın!)

» İstek yerine emir

• Her şey gönlünce olsun
• Allah yardımcınız olsun.

» Yetersizlik, gücü yetmeme yerine emir

• Bu adamdan kurtul, kurtulabilirsen.
• İşin içinden çık çıkabilirsen.

» Şimdiki zaman yerine miş&#;li geçmiş zamanın hikâyesi:

• Buyurun, ne aramıştınız? (arıyorsunuz)

Ayrıca bakınız:

FİİLLER (EYLEMLER)

nest...

53236 53237 53238 53239 53240