Anlatımda Tema Ve Konu 10 Sınıf
TEMA KAVRAMININ ANLAMI, ŞİİRDE TEMA NEDİR,TEMA ÖRNEKLERİ
*Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşüncedir.
*Konu ve ana düşünce ile karıştırılmamalıdır.
*Bir eserin teması, onun konusu değildir. Konunun çok özel bir biçimde işlenmiş ayrıntısıdır.
*Şiirde daha çok duygu ve hayaller işlenir; bir şiirde yoğun olarak işle duygular ve hayaller şiirin temasını oluşturur.
*Şiirde işlenen temanın şiirin yazıldığı dönemle ve şairle ilişkisi vardır.
*Şiirde işlenen temalar soyut bir kavram veya düşüncedir. Şiirle somutlaştırılan temaya "konu" denir.
*Şiiri oluşturan her birimin bir teması vardır. Bu temalar birleşerek şiirin ana temasını oluşturur. Bu yönüyle şiirde tema ile yapı içi içedir.
*Tema, soyut bir kavram veya düşünce olarak eser dışında da vardır, metinde somutlaşan temaya da konu denir.
TEMA VE KONU ARASINDA NE GİBİ FARKLILIKLAR VARDIR ?
Tema genel ve soyut kavramken konu daha özel ve somuttur.
Konu, temanın sınırlandırılıp somutlaştırılmış halidir. Bu sınırlandırma kişi, zaman, mekan ,olay unsurlarıyla gerçekleştirilmektedir.
TEMA HAKKINDA daha ayrıntılı bilgiler:
TEMA: Bir konuşmada ya da yazılı metinde işlenen genel konuya veya temel duygu ve düşünceye &#;tema&#; denir. Tema, yalnızca birkaç sözcükle ifade edilir. Örneğin; aşk, ayrılık, kahramanlık, vatan, özgürlük, hoşgörü, vb. ifadeler temadır.
&#; Tema soyut bir kavramdır.
&#; Toplumsal ve bireysel olmak üzere iki çeşit tema vardır.
&#; Tema; belli bir bağlamda kişi, yer, zaman ve durum bildiren dil birlikleriyle sınırlandırılması, somutlaştırılması, anlatılması sonucu konu hâline getirilir.
Aşağıdaki metnin temasını belirlemeye çalışalım:
EZANSIZ SEMTLER Ah büyük cedlerimiz! Onlar da Galata, Beyoğlu gibi Frenk semtlerinde yerleşirlerdi. Fakat yerleştikleri mahallede Müslümanlığın nuru belirir, beş vakitte ezan işitilir, Asmalı Minare, Gölgeli Mescit peyda olur; sokak köşesinde bir türbenin kandili uyanır, hâsılı o toprağın o köşesi imana gelirdi; Beyoğlu&#;nu ve Galata&#;yı saran yeni yapıların yığını arasında o mescitlerden, o türbelerden bir ikisi kaldı da gördük ki, cedlerimiz o kefere Frenk mahallelerinin toprağına böyle nüfuz ederlerdi. Biz bugünün Türkleri bilakis Şişli, Nişantaşı, Kadıköy, Moda gibi küçücük bir şehri andıran yerlere yerleştik. Fakat o yerler Müslüman ruhundan arı, çorak ve kurudur. Bir Üsküdar&#;a bakınız, bir de Kadıköy&#;üne, Üsküdar&#;ın yanında Kadıköy Tatavla&#;yı andırır. Eski Türklerin ruhları ile yeni Türklerin arasındaki farkı anlamak isterseniz, bu son asırda peyda olan semtlerle İstanbul içlerini mukayese ediniz Yahya Kemal BEYATLI |
Yahya Kemal Beyatlı&#;ya ait yukarıdaki metni okuduğumuzda, yazarın yoğun olarak eski İstanbul ve tarih özleminden söz ettiğini görüyoruz. Dolayısıyla bu metnin teması &#;tarih özlemi&#; ya da &#;özlem&#; şeklinde ifade edilebilir.
&#; Şiirde tema, şiirin geneline hâkim olan &#;ana duygu&#; şeklinde tanımlanır.
Şimdi de aşağıdaki şiirin temasını belirlemeye çalışalım:
SESSİZ GEMİ Artık demir almak günü gelmişse zamandan, Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan. Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol; Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol. Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli, Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli. Biçare gönüller, ne giden son gemidir bu. Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu. Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler; Bilmez ki, giden sevgililer dönmeyecekler. Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden, Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.
Yahya Kemal BEYATLI |
Şairin şiirinde ölümden söz ettiğini görüyoruz. Bu şiirin temasına &#;ölüm&#; diyebiliriz.
*********************************
Tema ÖrneğiMert dayanır, namert kaçar
Meydan gümbür gümbürlenir (Mert ve namert arasındaki fark)
Şahlar şahı divan açar
Divan gümbür gümbürlenir
Yiğit kendini öğende
Oklar menzilin döğende (Yiğitlik)
Şeşper kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir
Ok atılır kalesinden
Hak saklasın belâsından (Köroğlu'nun yiğitliği)
Köroğlu'nun narasından
Her yan gümbür gümbürlenir
Köroğlu
Şiirin Konusu: &#;Yiğitlik&#;
Şiirin Teması: &#;Yiğitliğin Gücü&#;
TEMA ÖRNEĞİ-3
BAYRAK
Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü
Kız kardeşimin gelinliği, şehidimin son örtüsü
Işık ışık, dalga dalga bayrağım,
Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım
Sana benin gözümle bakmayanın
Mezarını kazacağım.
Seni selamlamadan uçan kuşun
Yuvasını bozacağım.
TEMASI : BAYRAK
Konusu: Şairin bayrak sevgisi
*******************************************
TEMA ÖRNEĞİ-4
ÇOCUKLUK
Affan Dede'ye para saydım,
Sattı bana çocukluğumu.
Artık ne yaşım var, ne adım;
Bilmiyorum kim olduğumu.
Hiçbir şey sorulmasın benden;
Haberim yok olan bitenden.
Bu bahar havası, bu bahçe;
Havuzda su şırıl şırıldır.
Uçurtmam bulutlardan yüce,
Zıpzıplarım pırıl pırıldır.
Ne güzel dönüyor çemberim;
Hiç bitmese horoz şekerim!
Cahit Sıtkı TARANCI
Cahit Sıtkı'nın bu enfes şiirinin
TEMASI : Özlem
KONUSU: Şairin çocukluğuna duyduğu özlem
************************************************
TEMA ÖRNEĞİ-5
Gözlerimde parıltısı bakır bir tasın,
Kulaklarım komşuların ayak sesinde;
Varsın yine bir yudum su veren olmasın,
Baş ucumda biri bana 'su yok' desin de!
KEMALETTİN KAMU
TEMASI : YALNIZLIK
Tema Nedir? Anlatımda Tema &#;rnekleri Ve &#;zellikleri Konu Anlatımı
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Tem olarak da bilinen tema, bir yazı ya da sanat eserinde yer alan temel düşünce ve duyguları taşıyan kavram olarak bilinir. Ana düşünce ve konu ile benzerlik taşımasından dolayı sık sık karıştırılan bir durumdur. Tema, konuya nazaran daha soyut özellikleri taşır. Bunun yanı sıra konu ise daha somut ve elle tutulabilir şeyleri kapsayan kavram olarak bilinir. Bir eserin bulunan teması, o eserin konusu anlamına gelmez. İkisi farklı ve ayrı kavramlardır. İşte, merak edilen tüm detaylar
Tema, ortak terim olarak bilinir. Tüm sanat dallarında kullanılır. Konu ile arasında bulunan en önemli fark ise, bir şeyin konu barındırması için herhangi bir konuyu seçmek yeterli gelir. Ancak bir eserin tema bulundurabilmesi için yorumla gücü ve sanatçının gücü devreye girer. Bu noktalar eserde temanın varlığını yansıtan en önemli etkenler olarak bilinir.
Tema Nedir?
Tema, konuyu oluşturan etkenlerden yola çıkarak ve bunlardan yararlanarak okuyan kişiye aktarılmaya çalışılan temek anlam ve duygulara verilen addır. Bir sanat eseri ya da metne hakim olan görüşe, sanatçı özelliğini konuşturmuş ve duygusunu okura aktarabilmiş görüşlere tema adı verilir. Tema kavramının en kolay ve kısa tanımı, bir yazıda görülen düşünce ya da görüştür. Tema, yazı içerisinde daha genel ve nesnel bir yer alır. Örneğin; ölüm, sevgi, aşk, ayrılık gibi kavramlar tema olarak bilinir. Tema, somuttan çok soyut olarak ortaya çıkan bir kavramdır.
Anlatımda Tema Örnekleri ve Özellikleri
Anlatım içerisinde tema kavramının taşıdığı özellikler şu şekilde sıralanabilir:
1. Bir eserin konusu, onun teması anlamını taşımaz. Konu ayrıntılı ve duygulu bir şekilde anlatılmışsa bu tema adını alır.
2. Tema, bir yazı ya da bir eserde insanda bulunan beyin gibi görev görür. Eserde anlatılmış olan her şeyin içerisinde ve anlatış tarzında temanın bir etkisi bulunur.
3. Herhangi bir eserin değerini teması belirler. Bu değeri ise anlatan kişinin okuya duygu ve düşüncelerini ne kadar aktarabildiği ile alakalıdır.
4. Anlatılan eserde konuya hakim olan bir tema bulunuyorsa, eser sağlamlık ve kalıcılık kazanmış demektir.
5. Tema soyut olarak bilinir ve bu soyutluğun metin içerisinde ne kadar kullanılacağı edebi eserlerin özellikleri ile ilgili bir durumdur.
6. Bir metin, bir ya da birden fazla temadan ortaya çıkabilir.
7. Metni yazan kişi bu yazılarda, ele almış olduğu konuyu bir basamak gibi kullanır. Bu bağlamda konu ana fikirden ayrılır. Bunun yanı sıra duygu, düşünce ve görüş belirtiliyorsa bu tema demektir.
8. Olayı doğrudan öznel bir şekilde anlatmak da yazılan metnin temasını ortaya koymak anlamına gelir.
Şiir içerisinde bulunan temada ise eserde yer alan ana düşünce ve aktarılmak istenen mesaja verilen ad olarak bilinir. Şiirde genellikle duygu ve hayal gibi soyut kavramlar işlenir. Bir şiirde yoğun halde işlenen hayal ve duygular şiirin temasını meydana getirmektedir. Şiiri meydana getiren her birimin de bir teması bulunur. Bu temalar bir araya gelerek şiirin ana temasını meydana getirir. Şiirde işlenmiş olan temalar soyut olan bir düşünce ya da kavram anlamına gelir. Bu soyut anlamlar sadece şiirde değil şiir dışında da vardır.
Şiirde somutlaştırılmış olan temaya ise konu adı verilir. Aynı tema altında işlenmiş olan pek çok şiir bulunur. Ancak bazıları diğerlerine nazaran daha başarılıdır. Bunun nedeni ise temanın nasıl işlendiği olarak bilinir. Şiir içerisinde anlatılan ve işlenen temanın yazılığı dönem ve yazan şairle yakından ilgisi bulunur.
KONU
Bir metinde üzerinde söz söylenen, yazı yazılan duygu, düşünce, olay veya durumlara konu denir. Konu bir yazının temelini oluşturur. Bu açıdan her şey yazının konusu olabilir. Çünkü hangi duygu, düşünce, olay veya olguyu anlatırsa anlatsın her yazının bir konusu vardır. Yazar, konudan hareketle okura vermek istediği mesajı ele alır. Dolayısıyla konu, yazarın esas anlatmak istediği düşünceyi (ana düşünce) vermek için yararlandığı bir araçtır.
Konu Türleri
Yukarıda konunun çok geniş olduğunu, her şeyin konunun sınırlan içinde değerlendirilebileceğini söylemiştik. Tam bir sınıflandırma olmasa da konuları somut ve soyut konular, bireysel ve toplumsal konular, ulusal ve evrensel konular, bilim, sanat ve kültürle ilgili konular diye sınıflayabiliriz.
Dış dünyayı görme, işitme, koklama gibi duyularımız aracılığı ile algılarız. İşte bu duyularımızla algılayabildiğimiz konular somut, algılayamadığımız konularsa soyuttur. &#;Çevre kirliliği, okuma oranları, ülkemizde çiftçilik&#; gibi konular somut; &#;sevgi, özlem, gurbet&#; gibi konular soyuttur.
Yazarın işlediği konu, bir kişiyi ilgilendirebildiği gibi toplumu veya toplumun çoğunluğunu ilgilendirebilir. &#;Matematiğin zayıf olması, yükseklik korkusu&#; bireysel bir durumdur. Ancak &#;plansız şehirleşme, eğitim sorunları&#; vb. konular toplumu ilgilendirir. Bunun yanında bir ulusu veya bütün insanlığı ilgilendiren konular da bir yazıda ele alınabilir. &#;Türk dilinin gelişimi&#; Türk ulusunu ilgilendiren bir konudur. Ancak &#;çevre kirliliği&#; insanlığın ortak sorunudur. Dolayısıyla birincisi ulusal, ikincisi evrensel bir konudur.
Konuyu Sınırlandırma
Bir metin oluşturmak için önce konuyu belirlemek gerekir. Konu belirlendikten sonra ana çizgileriyle sınırlandırılmalıdır. Konunun sınırlandırılması o konuyu dağınıklıktan, belirsizlikten kurtarır. Yazının başarısını artırır, söylenen sözlerin, ortaya konan düşüncelerin daha derli toplu verilmesine olanak sağlar. Böylece konu dışına çıkmalar, konuyu gereksiz yere uzatmalar da ortadan kalkmış olur.
Yazar, konuyu içerdiği düşünceye göre sınırlandırabilir. Okur kitlesinin özelliklerine göre sınırlandırabilir. Yine yazının türüne, yazıda kullanacağı anlatım yoluna göre de sınırlandırabilir. Örneğin bir yazının konusunun &#;roman&#; olduğunu düşünelim. Bu çok geniş bir konudur. Yazar bu konuyu &#;Türk romanı&#;, &#;Türk romanında Batılılaşma&#;, &#;Türk romanında etkilenilen akımlar,&#; &#;Halit Ziya nın Türk romanındaki yeri&#; şeklinde sınırlandırabilir. Konu, işlenen düşünce bakımından olduğu kadar bakış açısı, işlenen duygular, zaman hatta kişiler bakımından da sınırlandırılabilir.
Konu Seçilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yazarın üzerine söz söylediği varlık veya kavramlar konuyu oluşturur. Konuyu seçerken bazı özelliklere dikkat edilmesi gerekir. Bunun için önce hakkında bilgi sahibi olunan bir konu seçilmelidir ve bu konuyla ilgili malzemeler toplanmalıdır. Konu, yazının kapsamına göre sınırlandırılmalıdır. Bunun yanında konuya uygun bir anlatım belirlenmelidir. Son olarak da konudan hareketle verilmek istenen ana düşünce ortaya konmalıdır.
Konunun Bakış Açısını Belirleme
Bir konuyu anlatmak kadar o konunun bakış açısını belirlemek de önemlidir. Çünkü bakış açısı sınırlandırılan yazılar, okur üzerinde istenen etkiyi uyandırır. Yoksa bakış açısındaki belirsizlik, yazıyı başarısız hâle getirebilir. Konu, farklı bakış açılarıyla ele alınabilir. Bunlar somut bakış açısı, soyut bakış açısı ve öznel bakış açısı olmak üzere temelde üçe ayrılır. Somut bakış açısında konu, beş duyudan hareketle işlenir. Bu bakış açısında işlenenleri somutlaştırma söz konusudur. Böylece yazar, anlatılanların daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır.
Soyut bakış açısında konu, zihinsel yönden ele alınır. Bu bakış açısında yazar, mantıksal yollara başvurur, akıl ve mantığa dayalı açıklamalar yapar. Öznel bakış açısında kişisel değerlendirmeler ağır basar. Yazarın olay ve olgulara bakışında kişisel düşünceleri, kendi beğenileri hâkimdir. Bilimsel yazılar, ansiklopediler, ders kitapları somut; öykü, roman, deneme gibi yazı türleri soyut ve öznel bakış açısıyla yazılabilir.
TEMA
Konuyu oluşturan öğelerden yararlanılarak okura aktarılmaya çalışılan temel duygu veya anlamlara tema denir. Bir sanat eserine, bir metne hâkim olan, o eserde işlenen görüşe de tema denir.
Tema ile konu birbiriyle karıştırılmaktadır. Tema, bir yazıda işlenen görüş veya düşüncedir. Konu ise bir yazıda temanın sınırlandırılması, daha somut hâle getirilmesidir. Öyleyse bir metin veya yazıda tema genel, konu ise temaya göre daha özeldir. Tema soyut bir düşünce, konu ise bu soyut düşüncenin daraltılarak somut hâle getirilmesidir. Örneğin &#;sevgi, ölüm, ayrılık&#;&#; birer temadır. Bu somut kavram ya da düşünceler metinde somutlaştırıldığında konuyu oluşturur, konu hâline gelir. Örneğin &#;Sevginin toplum yaşamındaki yeri, ölüm duygusunun Türk şiirindeki yansımaları&#; birer konudur.
Başlık
Bir yazının adına başlık denir. Bir yazıya başlık konabildiği gibi, bir paragrafa da konabilir. Bir yazının başlığı gelişigüzel konmaz. Başlık, yazıyla ilgili olmalıdır. Başlık, parçada anlatılanları kapsayıcı nitelik taşımalıdır. Başlık, konunun dışına çıkmamalı, konuyu tam olarak içine almalıdır. Konunun özeti niteliğindeki başlık, iki ya da üç sözcükten oluşmalıdır. Başlık konudan hareketle bulunduğundan öncelikle paragrafın konusunun yani paragrafta anlatılanların belirlenmesi gerekir.
Ana Düşünce
Metinden hareketle okura verilmek istenen temel düşünceye ana düşünce denir. Ana düşünce, yazıda açıklanacak olan temel yargıdır. O metnin yazılış amacıdır. Konu genel, ana düşünce ise özeldir. Yazar bir konudan söz eder ama onun bu konudan söz etmesinin temelinde o konuyla ilgili bir ana düşünceye ulaşmak, okura bu düşünceyi ulaştırmak amacı vardır. Çünkü yazar, konudan hareketle ana düşünceye ulaşır. Ana düşünce, konudan hareketle vurgulanmak istenen düşünce olduğundan bu düşünceyi bulmak için Bu parçada asıl anlatılmak istenen nedir?&#; sorusunu sormalıyız. Bu soru, parçadaki ana düşüncenin bulunmasını kolaylaştıracaktır.
Anlatımda Tema ve KonuTema ile Konu Arasında Ne Fark VardırTema ile Konu Arasındaki FarklarTema ile Konu FarkıTema Nasıl Bulunurtema nedir