Kafkasya’dan göçlerin ya da sürgünlerin hep 21 MAYIS 1864 den sonra olduğu söylenip durur. Bu doğru değildir. Önce de olmuştur sonrada… Ama toplu göçler ve sürgünler. Acımasız gasp, takip ve işkenceler 1864 den sonradır. Akpınar (Lookıt) Abazaları elbette tek başlarına gelmediler. Büyük bir grubun içinde Anadolu’ya geldiler. Anadolu’da farklı bölgelere dağıtıldılar ve iskân edildiler. Geliş tarihi ile ilgili bilgiler net değildir ama 1864 öncesi olduğu kesindir. Yozgat ili Sorgun İlçesi Osmaniye köyünden sevgili kardeşim Orhan Baran Beyefendi, bir yazısında şu bilgiyi aktarır ve dolayısı ile AKPINAR HALKI DA bu hareketin bir parçasıdır: “ Osmaniye köy halkının 1864 yılındaki büyük sürgünde Kafkasya'dan deniz yoluyla gelen Aşuwa Abazalardan oluşan yaklaşık 5000 kişilik bir grup olarak göç ettiğini yazmış isek de; bu tarihin yanlış olduğunu bilahare öğrendik; 1. Kayseri- Pınarbaşı- Altıkesek köyünden Lo Fuat Beyin tapu kayıtlarına dayanarak yaptığı araştırma sonucu ve 2. Türkiye’de Abaza (Abazinler) hakkında araştırma yapan tarihçi Thaytsukh M.S.‘nin yaptığı incelemelere göre ve 3. Loo kıt (Osmaniye) köyü mezarlığında bulunan bir mezar taşındaki bilgiler göz önünde bulundurulduğunda, köy halkının 1859 yılında Türkiye ye geldikleri ve köyü kurdukları anlaşılıyor. Osmaniye köyü mezarlığında bulunan ve köyün kuruluşundan sonra ilk ölen Çago Ahmet’e ait mezar taşında yazılı olan ölüm tarihi 1862’dir. Köyün yaşlılarından duyduğumuza göre Osmaniye köyünün kuruluşundan üç yıl sonra Çago Ahmet ölmüş ve bahsettiğimiz anıt mezar yapılmıştır. Kabardey ve Karaçay Çerkes bölgesi 1822 yılında Ruslar tarafından işgal edilmiş bu bölgelerde yaşayan Abazalar ve Kabardeyler Rus hâkimiyetini kabul etmişlerdir. 1859 yılında bu bölgede yaşayan 5 bine yakın Abaza nüfusu ile 10 bine yakın Kabardey ailesi önce İstanbul’a gelmiş sonra Anadolu’nun çeşitli yerlerine dağıtılmışlar ve genel olarak, Adana, Uzun Yayla (Kayseri-Sivas) ve Yozgat havalesine iskân edilmişlerdir.” Osmanlı devleti tarafından gizli olarak çağırılan (davet edilen) Abaza ve Kabardeyler 1859 yılında Osmanlıya yani İstanbul’a geldiler. Kendi istedikleri yerlere yerleştirilmediler. Zaten kendi istedikleri bir yer daha önceden olamazdı zira geldikleri ülkeyi bilmiyorlardı. Devlet politikası düşüncesi ile tampon görevini yerine getirmek üzere devletle sorun içinde olan bölgelere yerleşmeleri sağlanmıştır Uzun Yayla bölgesine giden Abazalar Kayseri-Pınarbaşı ilçesine bağlı ALTIKESEK köyünü, Yozgat iline gidenler ise Sorgun Osmaniye köyünü ve Adana Tufanbeyli ilçesine gidenler ise birkaç yıl çeşitli yerleri gezdikten sonra bu günkü Akpınar köyünü kurmuşlardır. Bu köyler Loo beyleri ve beraberinde gelen aileler tarafından kurulmuştur AKPINAR LOO KIT Köy halkının Osmanlı ülkesine geliş tarihi 1859’dur. Köy halkı bugün Karaçay-Çerkesk Özerk bölgesinde elan mevcut olan GUM LOK KIT köyünden göç etmişlerdir Ancak göç tarihinden sonra birkaç kez yer değiştirmişlerdir Akpınar köyü web sitesinde belirtilen göç tarihi yanlıştır. Akpınar Loo kıt; Lo Canbot’un oğulları Aslangeri ve Selamgeri ve diğer sülaleler tarafından kurulmuştur. Loo ların kızı Şehircan Loğlaroğlu Akyüz Hanım Efendi yazdığı “ Kafkaslardan Anadolu’ya LOOVLAR” adlı kitapta bu konuyu anlatmaktadır. Ancak Akpınar köyünde LOO sülalesinden kimse kalmamıştır ve kurucu olarak bilinmez. KÖYÜ KURAN DİĞER AİLELER: KOPSİRGEN, HAPAT, KAS, ACBEK, LAX, GIRCIN, CANIMBEY, PSINAN, NAPŞI, TSEYKHUA, AYSAN, MURADIN, CGUTAN, YAŞ, UÇĞUNA, TABAN, CANDAR, KALMIK, ŞAK, GUMA, GIDA, JİBA, MATA, HATA. EN KALABALIK AİLELER HAPATLAR, KOPSIRGANLAR VE TSEYKOALARDIR… Къвапсырген - Хlапlатl - Къас - Аджбекь - Лак - Гырджын - Джанымбей - Псынан ( Псыноу) - Непщ - Цlекъва - Айсан - Мурадын - Джьгуат - Йащ – Уцгlвына - Табан - Джандар - Къалмых - Шакъ - Гвыма - Гыда - Жьиба - Мата – Хlата NÜFUSU: Köyün kuruluşundaki nüfus 85 hane ve 400 kişi iken Akpınar köyünde bugün 220 hane bulunmaktadır. Ama kışın ancak 20 -30 hanede ocak yanar. Çoğu Şehirlerde yaşar. Yazın toplanırlar ve köy şenlenir. Düğünler de bu zamanda yapılmaya çalışılır. Köy dişında yaşayanların sayısı yaklaşık 2000 cıvarındadır. Adana , Mersin ve Kayseri en çok göç alan illerdir… SOSYO – EKONOMİK DURUM: Köyde okuma-yazma oranı % 100'e yakındır. Üniversite eğitimi alan genç nüfusun oranı da üst düzeydedir. İlkokul, Yukarı mahallede cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak hizmet vermiştir. Aşağı Mahalle'deki ilkokul ise 1963 tarihinde açılmıştır. Köyün yol, su, elektrik ve sağlık gibi altyapı sorunlarının yok denebilecek seviyede olmasına rağmen çeşitli nedenlerle köyden kente göç etme dalgasından Akpınar Köyü de nasibini almıştır. Genç nüfusun öğrenim yahut ekonomik nedenlerine ek olarak şehirde yaşama arzusu, bölgenin eğitim görmüş insanlara altyapı olarak cevap verememesi gibi sebeplerle Akpınar köyü de şehre göç vermeye devam etmektedir. Bu yolla köy dışında yaşayan Akpınarlı nüfus 2000 kişiye ulaşmıştır. Köyün ana geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Tarım ürünleri olarak çoğunlukla buğday, arpa, nohut, fasulye ve pancar ekimi yapılmaktadır. Bunların dışında özellikle son dönemlerde patates ekimi ve meyve yetiştiriciliği de önem kazanmıştır. Sulama amaçlı yapılmış bir göletten yararlanılarak Akpınar arazilerinin büyük bölümünde sulu tarım yapılabilmektedir. Köyde yaklaşık 15 yıl öncesine kadar halı dokumacılığı da bir diğer geçim vasıtası olarak değerlendirilmekteydi. CİVARDAKİ DİĞER KAFKAS KÖKENLİ KÖYLER: Tufanbeyli ilçesine bağlı Polatpınar ve İğdebeli köyleri Abaza'dır. Kayapınar ve Koçcağız köyleri ise Kabardeydir. Civardaki bir diğer Kabardey köy de Sarız ilçesine bağlı Karakoyun'dur. Akpınar köyü Polatpınar ile 11 km, İğdebeli ile 15 km, Kayapınar ile 14 km, Koçcağız ile 7 km mesafede bulunmaktadır. Bunların dışında Pınarbaşı (Kayseri) ve Göksun (K.Maraş) ilçelerindeki diğer Çerkes köyleri de dahil olmak üzere komşu Kafkas kökenli köyler arasında kız alıp verme ilişkileri bulunmaktadır. Akpınarlılar arasında yabancılarla yapılan evlilikler sınırlıdır. KÜLTÜREL DURUM: Diğer birçok Kafkas köyünün aksine Akpınar köyünde anadil günümüze kadar getirilmiştir. Köyde Abazacanın Aşuwa aksanı büyük oranda konuşulmaktadır. Düğünler Abaza örf ve adetlerine göre yapılmaktadır. Son zamanlarda gerek ana dilde gerekse örf ve adetler alanında asimilasyonun etkisi görülmektedir. Baskı ve eziyet nedeniyle uzun ve yorucu bir süreçte gerçekleşen bir sürgünden sonra anayurtlarına elveda diyerek bu topraklara gelen ve burada da adeta bir süre ölüm – kalım savaşı veren insanların adaptasyon sorunlarının doğal bir sonucu olan asimilasyon ortamında öz kültürü devam ettirmek her geçen gün zorlaşmaktadır. Söz konusu olumsuz gidişatın etkisini kırmak için elbirliğiyle gayret göstermek, kendisini sorumluluk üstlenmeye hazır hisseden herkes tarafından bir görev olarak algılanmalıdır. Kafkasyanın hangi bölgesinden ya da köyünden gelmiş olsunlar artık bir önemi yoktur. Köy halkı birbirine kaynaşmış ve akrabalıklar oluşmuştur. Herkes kendini lookıt – lı kabul eder. Lookıt’a özlem duyulur, benim özlem duyduğum gibi… MASAL KÖY – LOOWKIT “Masal köy” lü Kafkaslım! Aslangeri dede, Neden terk ettin yurdunu? Kaldı canının yarısı köyde, Yarısı Candarların döküldü yola. Kimi karadan, kimi denizden Ulaştılar ANADOLU’ ya… Yıllar var bitmez hasret, Özlenir “Masal Köy” gidenlerde… Kalanlar hasret kardeşlerine Bilmem Anadolu’nun neresinde Ya da dünyanın hangi köşesinde Belki telef oldu, belki deniz yuttu! Balıklar yediyse etini, Yemem Karadenizin balığını, Asırlar geçse bile… Sadece Candarlar mı yolda? HEYHAT! Koptu Kafkaslım yurdundan, Kimi Hapat, kimi Değjey, kimi Kopsırgan, Abaza, Kabartay, Abzeh, Çeçen hepsi ADİĞE, MEÇHULE DOĞRU YOL ALDILAR, KALDI HATIRALARI “ MASAL KÖY “ LERDE.
Saim Okan CANDAROĞLU ISTANBUL ÜNİVERSİTESİ
“Abaza Yurdu” internet sitesi için özel,
