Rusya Destek Veren Ülkeler

fikarmayan Ingiliz hükümeti, hemen yeni rejimde dostlar edinmek istedi. Kral, Carife

60 Sbornik, C. XCI,

61 Sbornik, C. XCI,

62 Avusturyalilar, onceki hukumete, o zamanlar prenses olan Elizabeth'in, Petro'nun gayri mejru kizi oldugunu ilan etme tavsiyesi vermij ve bu da farife tarafindan ogrenilmijti. Soloviev, History of Russia,

63 Oyle ki £arife Elizabeth, Macaristan Kralifesi Maria Theresa ifin "uryan kralife demijtir". Browning, The Wars,

Elizabeth üzerinde büyük bir nüfuzu olan Lestock'a maaç baglatti Diger yandan, haricî içlere yön veren Vekil ^ansölye Aleksei Besthuzev, kardeçiyle beraber Rusya'yi ingiltere ve Avusturya tarafina çekmek için ugraçiyorlardi Bu yüzden Fransa Besthuzev kardeçleri ortadan kaldirarak, diplomatik ilmigi boynuna doladigi Avusturya'ya son darbeyi vuracakti. 66

Çariçe Elizabeth'i devirmek ve Vremençik hükümetini restore etmeyi amaçlayan, Ingiliz elçisi Sir Cyril Wich'e göre "birkaç öfkeli kadinin konuçmasindan neçet eden"67 bir komplo olan Lopukhin meselesi ingilizlerin, Rusya ve Avusturya'yi yan yana getirme tasavvurlarina büyük bir darbe vurdu Zira komploya kariçanlarin arasinda Ingiliz ve Avusturya yanlisi Besthuzev yanlisi kardeçlerden Mikail'in hanimi Anna Besthuzeva da vardi. Baçka bir felaket ise sorgulanan komplocularin bir zamanlar Avusturya'yi Rusya'da temsil eden Marki Botta d'Adorno'nun kendilerine yardim vaat ettigini söylemeleriydi.

Lopukhin meselesinde Besthuzev kardeçlerin ciddi bir zarar görmemesi69 ingilizler için büyük bir çans olsa da Botta meselesi tam bir hayal kirikligi oldu. Fransiz vekili d'Alion, çariçeye Botta'nin Berlin'de, Rusya'da Elizabeth hükümetinin devrilecegine dair konuçmalar yaptigina dair deliller sundu. D'Alion firsattan istifade ederek, Elizabeth'i Maria Theresa'ya karçi kiçkirtacak argümanlar da sundu Çariçe de bunlara inandi

Ingilizler, Botta meselesine kariçmayi münasip görmediler. ingiliz mümessili Cyril Wich, bu açamada yapacak en iyi çeyin evinde oturmak olduguna kanaat getirmiçti Dolayisiyla ingilizler, Avusturya ile Rusya'nin arasini bulmak için bir çey yapamadilar.

Lopukhin meselesinde Fransizlar ve onlari destekleyen hizip, bir taraftan Besthuzev kardeçleri devirmek, bir taraftan da komploya müdahil oldugu iddia edilen Botta meselesiyle Rusya ve Avusturya arasinda bir ihtilaf çikarmak istemiçlerdi. Çariçe, Besthuzevleri uzaklaçtirmadi. Diger yandan Maria Theresa, Çariçe Elizabeth'in istegi üzerine Botta d'Adorno'yu cezalandirmayi kabul etmedi ve iki kadin hükümdar arasindaki gerginlik daha da artti Avusturya Veraset Savaçlari'nin neredeyse ortasina gelinmiçti ve hâlâ ingiltere, Avusturya için Rus destegini almaya muvaffak olamamiçti. Zira Fransa dogrudan veya dolayli bir çekilde Botta meselesini köpürterek bu firsattan iyi bir çekilde istifade etmiçti.

7) Savaç Sonuna Dogru

ingiltere sonundan itibaren pek çok konuda Rusya ile ortak hareket etmeye

64 Sbornik, C. XCI,

65 Robert Nisbet Bain, The Daughter of Peter the Great, A History of Russian Diplomacy and of The Russian Court Under the Empress Elizabeth Petrovna (London: Archibald Constable, ),

66 Fransiz temsilcisi d'Alion, Besthuzevler yajadiklari surece Rusya'da hifbir jey yapamayacaklarini soylemijlerdi. Robert Nisbet Bain, The Daughter of Peter the Great,

67 Sbornik, C. XCIX,

68 Lopukhin meselesi ifin bk. Soloviev, History of Russia,

69 Vekil §ansolye Aleksey gorevini surdururken, kardej Besthuzev ise bir sure surgun edilmijti. Ancak Mikail'in eji olan Anna Besthuzeva'nin dilinin bir kismi kesildi ve kendisi kirbaflandi. Robert Nisbet Bain, The Daughter of Peter the Great,

70 Sbornik, C. XCIX,

71 Sbornik, C. XCIX,

72 Sbornik, C. XCIX,

73 Bain, The Daughter,

devam etti. Mesela, Isvef'teki veliaht sefimi gibi hususlarda ingilizler Ruslari desteklediler Lakin Avusturya ile Rusya arasindaki ipler uzun süre o kadar gergin kaldi ki, ba^ina kadar Avusturya lehine sava^a girmeyi dü^ünmedi. Ancak Prusya Krali Büyük Friedrich'in ba^arilari ve Besthuzev'in ikna edici politikalari sonucunda Elizabeth en sonunda ingiltere'nin sava^in ba^inda arzu ettigi üzere Avusturya lehine sava^a girmeyi kararla^tirdi. 2 Haziran tarihli St. Petersburg Antla^masi'na göre iki taraf arasinda bir tedafüi ittifak kararla^tirildi Fransa'nin Belfika ve Hollanda'daki ba^arilarindan sonra Ingiltere'nin Rusya'daki büyükelfisi Lord Hyndford, Fransa'ya kar§i kullanmak üzere Ruslardan destek alma taahhüdü aldi Artik Rusya pragmatik cephenin fiili bir üyesi olmu^tu.

Ancak Rus askerleri harekete geftiginde hälihazirda bari§ müzakereleri ba§lami§ti. Rus ordusunun ne kadar agir hareket ettiginin farkinda olan Fransiz cephesi Ruslarin gelmekte oldugundan rahatsiz olsalar da77 aslinda Rus askerlerinin sefer mevsiminde cepheye gelemeyeceklerinin farkindaydilar Hülasa dag fare dogurmu§ ve ingiltere de Fransa ile bari§ yapmi^ti. Ingilizler bir kere daha Ruslardan istediklerini alamami^lardi. Avusturya Veraset Sava^lari sirasinda Ingiltere ifin Rus cephesinde pek az §ey iyi gitmi^ti.

Sonuf

Imparatorluk Rusya'sinin önemli hadiselerinden biri olan ihtilali aslinda yüzyil Avrupa tarihinin en önemli hadiselerinden biri olan Avusturya Veraset Sava^lari kontekstinde degerlendirildiginde daha anlamli bir häl alir. Ingilizler, Carife Anna döneminden itibaren, kita Avrupa'sindaki dengelerini koruyabilmek ifin Avusturya-Rus i§ birligini desteklemi^lerdi. Ancak Man§ Denizi'nin öte yakasindaki en büyük rakibi Fransa ise bu i§ birligini bozarak Ingiltere'ye büyük bir darbe vurmak istiyordu. Fransa, aslinda yilinda hazirladigi diplomatik ilmigi yalnizca Avusturya'nin degil, Ingiltere'nin de boynuna gefiriyordu.

isvef Sava^i ve onun akabinde gerfekle^en ihtilal bu diplomatik ilmigin bir parfasiydi. Bu iki hadise sonucunda Rusya, pragmatik cepheden koparilmi^ti. Bu durum ingiltere'nin Rus politikasinin iflasi manasina gelmekteydi. Fransizlar ihtilal sonrasi yillarda Rusya'nin pragmatik cepheye dönü^ünü engellemek ifin fali^malar da yaptilar. En sonunda ingilizler Ruslari yardima ikna ettiklerinde her §ey ifin artik fok gefti.

Bu fali^mada Rus tarihi ifin son derece önemli olan söz konusu ihtilalin ingiltere o ifin ne anlam ifade ettigi sorusu sorulmu§ ve elde edilen cevap da "iflas" niteliginde a olmu^tur. Buna mukabil bu fali^ma ihtilalin büyük ölfüde Ingiltere, daha küfük ölfüde ^ Fransa ve Avusturya ifin neler ifade ettigini ele almi^tir. Aslinda bakildiginda ihtilali Si ° ES Avrupa'nin pek fok ülkesini etkilemi^tir. isvef, ihtilal beklentisi ile sava^a girmi§ ve ancak oi ra"® sava^tan bekledigini alamami^tir. Habsburg mirasini parfalamak üzere harekete gefen

Prusya ise ihtilal sayesinde olasi bir Rus mukabelesinden kurtulmu^tur. Yine ihtilal Hollanda'nin tedbirlerinde de birtakim degi^ikliklere yol afmi^tir. Hüläsa Avusturya

74 Sbornik, C. XCIX,

75 Browning, The Wars,

76 Bu suref ifin bk. Soloviev, History of Russia,

77 Browning, The Wars,

78 Soloviev, History of Russia,

Veraset Sava^lari'nin bütün muharip taraflari öyle veya böyle Ihtilali'nden etkilenmi^tir. Ancak Rusya'da ya^anan bu büyük degi^ikligin bütün diplomatik vefhesini olu^turabilmek ifin ifin ihtilalin yalnizca muharip Avrupa devletlerine degil, Osmanli Imparatorlugu, Iran, Danimarka gibi tarafsiz devletlere de yansimalarini da degerlendirmek gerekir. I§bu fali^ma bu resmin küfük bir parfasini olu^turmaktadir.

Beyanname:

1. Etik Kurul Izni: Etik Kurul Izni gerekmemektedir.

2. Katki Orani Beyani: Yazar, makaleye bajkasinin katkida bulunmadigini beyan etmektedir.

3. fikar £ati$masi Beyani: Yazar, herhangi bir fikar fatijmasi olmadigini beyan etmektedir. Declarations:

1. Ethics approval: Not applicable.

2. Author contribution: The author declares no one has contributed to the article.

3. Competing interests: The author declares no competing interests.

KAYNAK£A

Bain, Robert Nisbet. The Daughter of Peter the Great, A History of Russian Diplomacy and of The Russian Court Under the Empress Elizabeth Petrovna London: Archibald Constable,

Browning, Reed. The Wars of Austrian Succession. New York: St. Martin' Griffin,

McKay, Derek ve Scott, H. M. Büyük Devletlerin Yükselipi. £ev. E^ref Bengi Özbilen. Istanbul: Dergäh,

Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi Baplangiftan 'ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayinlari,

Oakley Stewart P. War and Peace in Baltic, London and New York: Routledge,

Sbornik Imperatorskogo russkogo istoriceskogo obsestva. C. LXXX. St. Petersburg:

Sbornik Imperatorskogo russkogo istoriceskogo obsestva. C. LXXVI. St. Petersburg:

Sbornik Imperatorskogo russkogo istoriceskogo obsestva. C. LXXXV. St. Petersburg:

Sbornik Imperatorskogo russkogo istoriceskogo obsestva. C. XCI. St. Petersburg:

Sbornik Imperatorskogo russkogo istoriceskogo obsestva. C. XCIX. St. Petersburg: o

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4.

Soloviev, Sergei M. History of Russia. C. XXXVII. £ev. Patrick J. O'meara. USA: Academic g

International Press, ^ ^

< ^ >-

Soloviev, Sergei M. History of Russia. C. XXXVIII. £ev. Anthony V. Knowles. USA: Academic g ° ™

c£ oi ©

International Press,

Wilson, Arthur McCandless. French Foreign Policy During the Administration of Cardinal Fleury London: Cambridge University Press,

42 Sergei M. Soloviev, History of Russia, C. XXXVII, fev. Patrick J. O'meara (USA: Academic International Press, ),

43 Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Ba^langiftan 'ye Kadar (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayinlari, ),

44 Sbornik, C. XCI,

45 Sbornik, C. XCI,

altini çizdi

Üstüne dü^eni yapan Finch için durum pek de iç açici degildi. Finch'e göre yaçli Ruslar, niyabet hükümetinden hiç de memnun degillerdi. Aslinda onlarin rahatsizliklari genel olarak Büyük Petro döneminden itibaren izlenen politikalardaydi. Hiçbiri St. Petersburg'da yaçamak istemiyor, Rusya'nin isveç'ten aldigi topraklari "çeytanî" olarak addediyor, yabancilardan hoçlanmiyor ve Rusya'nin eskiden oldugu gibi izolasyonist bir politika izlemesini arzuluyorlardi Dolayisiyla mevcut hükümetin alaçagi edilmesini arzulayan çoktu. Böyle bir durum en çok Fransa'nin içine gelirdi. Zira Avrupa meselelerinden uzak bir Rusya, Fransa'nin Habsburg mirasini parçalama planlarini kolaylaçtiracak en önemli unsurlardan biriydi. Böyle bir durum ingiltere içinse bir felaket ve Ingiltere'nin Rusya politikasinin iflasi manasina gelirdi. Bu yüzden Finch, için altini kazimaya ve bilhassa La Chetardié'nin faaliyetlerini takip etmeye devam etti. Nitekim ingiliz elçisi, Fransiz meslektaçi ile Prenses Elizabeth arasindaki muhaberatin devam ettigini fark etti.

Durumu Kont Ostermann'a aktaran Finch ortada bir komplo oldugunu ima etmeye çaliçti ama bu sefer Ostermann'i biraz fazla kendinden emin buldu. Finch'in uyarilarina karçi Kont Ostermann, kayitsiz kaldi ve Prenses Elizabeth'in Rusya'ya ihanet etmeyecek kadar vatansever oldugundan dem vurdu. Bütün uyarilarina ragmen Büyük Dûçes ise gereken tedbirleri almiyordu. Derdini anlatamayan Finch, ingiltere'ye bir ihtilal ihtimalinin hiç de azimsanmayacak seviyede oldugunu söylemekten baçka bir çey yapamadi

ingilizler, Rus devlet adamlarina gereken uyarilari yapmiçlardi. Ancak ne büyük dûçes ne de Kont Ostermann bu uyarilara riayet ettiler. Finch, tehlikenin ne kadar büyük oldugunu fark etmiç ve gereken tedbirler alinmadigi takdirde hükümetin d^ecegini defaatle ima etmiçti. Ancak elçinin uyarilari gereken etkiyi yaratmadi. sonunda ingilizlerin korktuklari baçina geldi ve ihtilal gerçekleçti. 5) ihtilali ve ingiliz Politikasinin iflasi

25 Kasim/6 Aralik 'de gerçekleçen ihtilal sonucunda Çar VI. Ivan tahttan indirildi ve Büyük Petro'nun kizi, Çariçe Elizabeth (] tahta çikti. Bu durum Fransa için büyük bir zafer ingiltere içinse hezimetti. Zira eski "Alman" hükümeti tamamen Avusturya yanlisiydi ve yeni Çariçe de Fransa'ya daha meyyal olacakti Fransiz о elçisi La Chetardié, Çariçe tarafindan büyük bir hürmet görmekteydi g isveç'in Rusya'ya saldirmasi ve akabinde gerçekleçen darbe aslinda Fransa'nin

Q ts, z Avusturya'nin boynuna geçirdigi "diplomatik ilmigin"51 bir parçasiydi. Bu çekilde Fransa,

< 14 >-

g S « Avusturya yanlisi Vremençiklerin, Avusturya'ya faal bir destek vermesini engellemiç, hem

ой ctf ©

nest...

40640 40641 40642 40643 40644