Gırgır Dergisi Avanak Avni

Mediha ile İsmail Aral çiftinin 3 çocuğundan biri olan usta karikatürist, 1936'da İstanbul Silivri'de dünyaya geldi. Babasını 9 yaşında kaybeden Aral, annesi ve kardeşleriyle anneannesinin Üsküdar'daki evine yerleşti.

Oğuz Aral, Davutpaşa Lisesinin ardından, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'ne devam etti ancak 3. sınıfta ayrıldı.

Döneme damga vuran "Akbaba", "Marko Paşa", "Dolmuş" adlı dergi ve gazetelerde 1950'den itibaren karikatürlerini okuyucuyla buluşturan Aral, 17 yaşındayken Akbaba'da profesyonel olarak çalışmaya başladı.

1972'de kardeşi Tekin Aral ile kurduğu mizah dergisi Gırgır'ı yönetmeye başladı

Usta çizer, 1972'de kardeşi Tekin Aral ile kurduğu mizah dergisi Gırgır'ı yönetmeye başladı. Gırgır'da, Hasan Kaçan, Latif Demirci, Mehmet Çağçağ, Metin Üstündağ ve Gani Müjde'nin de aralarında olduğu ünlü karikatüristler ve yazarlar yetişti.

Dergi, zaman zaman 1 milyona ulaşan haftalık tirajıyla çok satan mizah dergileri arasında yer aldı.

Karikatürist Aral'ın, 1973'te Gırgır'da çizmeye başladığı Avanak Avni'nin maceraları Türkiye sınırlarını aşarak, Güney Afrika'daki ırkçı olaylara karşı, Meksika'da ise ABD karşıtı grupların sembolü oldu. Bir karikatüründe Avanak Avni'ye konuk olan Aral, Avni’den bir taş da kendisi yemişti.

Unutulmaz tiplemelere de imza attı

Aral, kariyeri boyunca "Avanak Avni"nin yanı sıra "Hayk Mammer", "Köstebek Hüsnü", "Utanmaz Adam" ve "Vites Mahmut" gibi unutulmaz tiplemelere de imza attı.

Verdiği bir röportajda "Avanak Avni" tiplemesinin uluslararası başarılar elde ettiğini anlatan karikatürist, "Futbolcular ve politikacılar dahil ülkenin en ünlü kişisi oldu. Tabaklarda, bardaklarda, tişörtlerde, çarşaflarda, kolyelerde, kalemlerde, aklınıza gelebilecek her türlü tüketim maddesinde resmi basılır oldu. Hatta bununla da kalmadı. Avrupa'da, duvarlarda afişlerini, Avrupalı gençlerin yakalarında rozetlerini gördüm. Bir Meksika dergisi de Avni’yi kapak yaptı. Avni’yi üçüncü dünya ülkelerinin simgesi olarak seçmişlerdi. Irkçılığa karşı bayrak yapmışlardı." değerlendirmesinde bulunmuştu.

Gırgır'ın, 1989'un kasım ayında el değiştirmesi üzerine, çizerlerle birlikte dergiden ayrılan Aral, ünlü karakterinden ismini alan "Avni" dergisini yayımlamaya başladı. Aral, Avni'yi 1996’ya kadar çıkarmayı sürdürdü.

Tiyatro sevdasından da vazgeçmedi

Oğuz Aral, tiyatroya ilgisi dolayısıyla 1958'de pandomim tiyatrosu kurdu ve Anadolu'nun çeşitli yerlerinde gösteriler sergiledi.

TRT Arşiv'de yer alan Cem Karaca'nın gerçekleştirdiği bir röportajda Aral, tiyatro ile bağına dair şunları anlatmıştı:

"Çok güzel oyunlar ortaya koyduğumu sanıyorum. Mesela 'Bir Garip Orhan Veli', 12 senedir oynuyor. Ama kimse de bana 'Aman ne kadar iyi yönetmensin' demedi. Türkiye'de bir insan bir işi daha önde görünen şekilde yaparsa, o işte daha popüler olursa o adamın ismi karikatürist, şucu, bir şeyci olur. İkinci bir şey yaptığı zaman karikatürcünün yaptığı tiyatro oluyor. Halbuki ben hiç karikatür yapmasaydım, mis gibi önde gelen bir tiyatro adamı olur muydum diye düşünüyorum."

Tekin Aral, Ferruh Doğan ve Oğuz Aral'ın 1964'te kurduğu "Canlı Karikatür" adlı stüdyoda, 1966'da "Koca Yusuf", 1967'de "Direklerarası", 1968'de "Bu Şehri İstanbul", 1971'de "Ağustos Böceği ile Karınca" filmleri yapıldı. 50 kadar kısa filme imza atılan stüdyoda yapılan filmlerden en ünlüsü, 19. yüzyılın sonunda Türkiye, Fransa, Belçika ve Amerika’da güreşerek hayranlık uyandıran Koca Yusuf'un başarılarını işleyen, çizgi ve tiplemeleriyle başarı sağlayan "Koca Yusuf" filmi oldu.

Müşfik Kenter ile uzun yıllar süren bir dostluğa sahip olan Aral, 1981'de usta oyuncunun rol aldığı tek kişilik oyun "Bir Garip Orhan Veli"yi sahneye koydu.

Aral, Haldun Taner'in kaleme aldığı "Keşanlı Ali Destanı" oyununu 1994'te izleyiciyle buluşturdu. Müşfik Kenter'in oynadığı, Aral'ın kaleme alıp yönettiği ve dekor tasarımını üstlendiği "Huysuz İhtiyar" oyunu ise 2001'de ilk gösterimini yaptı.

Oğuz Aral, 26 Temmuz 2004'te tatil için gittiği Bodrum'da kalp krizi geçirerek 68 yaşında yaşama veda etti. Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verilen Aral'ın anısına 26 Temmuz 2005'te Cihangir Parkı'na heykeli dikildi.

DHA''nın bilgilerine göre, Kadıköy Karikatür Evi''ne çirkin bir saldırı gerçekleşti. Türkiye’de birçok karikatüristi yetiştiren siyasi mizahın usta ismi ve GırGır dergisinin kurucusu Oğuz Aral’ın eserlerine saldırı düzenlendi.

Kadıköy Belediyesi Karikatür Evi önünde yer alan Avni karakterinin heykeli sökülerek yere düşürüldü. Karşı duvara çizilen Sıdıka karakterinin de memeleri sprey boya ile karalandı.

Karikatür Evi Sorumlusu Meriç Karçal, "9 Kasım günü Avni heykelinin devrildiğini öğrendik. Bina içinde çalışırken, dışarı çıktığımızda heykel devrilmişti. Devrilme konusunda bizler, vatandaşlar, Kadıköylüler hassaslar. Bir şey mi oldu, düştü mü, düşürüldü mü? Daha öncesi bir çalınma durumu olmuştu acaba tekrar niyetlenmeme mi oldular diye bize de sordular. Heykel ağır bir heykel, yaklaşık 80-100 kilogram ağırlığında. Tek başına devrilecek bir heykel değil ama elimizde net bir bilgi de yok. Biz düşmüş vaziyette gördük. Şu an karikatür evinde heykel. Bakıma gidecek daha sonra Oğuz Aral''ın heykelinin yanına yerleştireceğiz" diye konuştu.

Karikatür Evi''nin karşısındaki duvarda çizili olan Sıdıka resmine de zarar verildiğini söyleyen Karçal, "Üzerine siyah boya atıldığını gördük. Bu da yaklaşık 1 hafta, 10 gün önce oldu. İkisi de aynı anda anılınca insanlarda karikatür evine yönelik bir şey mi var gibi anlaşıldı. Büyük ihtimal birbirinden bağımsız birbiri ile alakası olan şeyler değil" dedi.

Çirkin saldırıyı Leman Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Tuncay Akgün Twitter hesabından şöyle duyurdu:

Kadıköy’de Karikatür evinin karşısındaki “Sıdıka”duvar resmine boya atılmış, “Avni” heykeli düşürülmüş.

OĞUZ ARAL KİMDİR?

Oğuz Aral, 1936 yılında, Silivri’de dünyaya geldi. Kendisi gibi sanatçı olan kardeşleri karikatürist Tekin Aral ve yazar İnci Aral’la beraber büyüdü. Davutpaşa Lisesi’nden mezun olduktan sonra, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ne başladı fakat eğitimini yarıda bıraktı. İlk karikatürünü 1950 yılında, 14 yaşındayken yayınlatan Aral, o tarihten sonra çeşitli dergi ve gazetelerde karikatür çizmeye başladı. 17 yaşına geldiğinde dönemin en büyük ve en uzun süreli yayın yapan mizah dergisi olan Akbaba’da profesyonel olarak çalışmaya başlamıştı. İlk sevliliğini Sevil hanım ile yapan Oğuz Aral, ikinci ve son evliliğini Tolga Tiğin ile yaptı, çiftin beraberliği Oğuz Aral’ın vefatına kadar devam etti.

Gırgır dergisini çıkartmadan önce uzun süre pandomim (sessiz tiyatro) gösterileri yapan Aral, ülkenin pek çok yerinde turnelere çıktı. Trt’de yayınlanan çizgi filmler de hazırlayan usta sanatçı ayrıca Türkiye’nin ilk canlı karikatür stüdyosunu kurdu ve burada reklam filmleri yaptı. Kardeşi Tekin Aral ile birlikte çıkarttıkları Gırgır dergisi, zaman zaman 1.000.000’a ulaşan haftalık tirajı ile dünyanın en çok satan üçüncü mizah dergisi oldu. Siyasi, ekonomik, sosyo-politik eleştiriler içeren ve halkın üzerinde büyük bir etkisi olan Gırgır’ın yönetimi 1989 yılında Aral’ın elinden zorla alındı. Hasan Kaçan, Latif Demir, Mehmet Çağçağ, Metin Üstündağ, Gani Müjde gibi onlarca ünlü karikatürist ve yazar, Oğuz Aral’ın yönetimindeki Gırgır dergisinde yetişti. 1990 yılında, Gırgır’ın zorla elinden alınmasını takiben Avni dergisini kurdu. Sevilen karakteri Avanak Avni’nin adıyla kurulan bu dergi, 1996 yılına kadar yayın hayatını sürdürdü. Derginin kapanmasının ardından Hürriyet Gazetesi’ne geçen Aral, vefatına kadar karikatür ve yazılarını bu gazetede yayınladı.

Bodrum’da tatil yaparken rahatsızlanan Aral, 26 Temmuz 2004 tarihinde vefat etti. Lakabı olan “Huysuz İhtiyar”‘ı kendisi koymuş olan Oğuz Aral’ın “gereksiz taramalardan kaçın” sözü, yetiştirdiği her usta tarafından kendi öğrencilerine aktarılmaktadır. Yetiştirdiği mizahçılar ve çalışma arkadaşları tarafından 2005 yılında Cihangir Parkı’na dikilen heykeli, daha sonra iki defa saldırıya uğramış, her seferinde tekrar yapılarak yerine konulmuştur. En son 2008 şubatında gerçekleşen üçüncü saldırıdan sonra heykel onarılamayacak duruma gelmiş, yerine yenisinin konulmasına karar verilmiş. Aral, dünya tarihinde en fazla satan 3. mizah dergisini kurmuş olan yazar, karikatürist, pandomimci ve çizgi film yapımcısı.

Avanak Avni, karikatürist Oğuz Aral’ın Gırgır sayfalarında yarattığı ünlü bir çizgi-kahramandır.

Oğuz Aral, ofis-boy olarak çalışan Rıza Külegeç adlı çocuktan esinlenerek bu karikatürü yarattı.^[1] İlk kez Gırgır'ın Gün gazetesinin yanında günlük ilave olarak verildiği dönemde 23 Mayıs 1973 tarihli 42. sayısında yayımlanmıştır.^[2]

Avni tipik bir gecekondu mahallesi çocuğudur. Hep ezilir ama hiç boyun eğmez. Bazen hileyle, bazen kurnazlıkla, bazen boyun eğer görünerek hakkını korumaya çalışır. Mahallesindeki iri kıyım Deve Dilaver'den dayak yer, mahalle arkadaşı Leyla'ya ise âşıktır ama derdini anlatamaz, çünkü konuşmayı sökmemiştir henüz.^[2]

Avanak Avni, 70'li yıllarda Gırgır dergisinin büyük satış rakamlarına ulaşması ile popüler oldu.

Avni'nin ünü, Türkiye sınırlarını aşmış; Güney Afrika'daki ırkçı olaylara karşı, Meksika'da ise ABD emperyalizmi karşıtı grupların sembolü olmuştur.^[3]Fransa'da ABanayasasına karşı çıkan gruplar da Avanak Avni tipini kullandılar.^[3][4] Avni ODTÜ’de Troçkist gruplar tarafından da siyasal bir eylemde kullanıldı.

Oğuz Aral efsane dergi Gırgır'ın zorla el değiştirmesi olayından sonra 1990 yılında Avni mizah dergisini çıkarmaya başladı. Avni dergisi 1996'ya kadar yayınını sürdürdü.

Temmuz 2006'dan itibaren Penguen dergisi çizerleri Oğuz Aral'ın anısına Avni'nin karikatürlerinin aynısını kendi kalemlerinden çizmişlerdir.

Heykel, 13 Aralık 2018 günü Kurbağalıdere caddesi üzerinde, Kadıköy Belediyesi Karikatür Evi karşısındaki yerinden çalındı. Polisler 16 gün heykeli Şişli'nin Kuştepe mahallesinde buldu. Heykeli çalan Gökmen Turunç verdiği ifadede ''Kadıköy'de yürürken heykelin ona gülümsediğini bu yüzden ona koşup sarıldığını ve hiç arkadaşı olmadığı için çaldığını'' söyledi.^[5]

Kaynakça[değiştir kaynağı değiştir]