Kolonoskopi Kaç Saat Sürer

Genellikle korkutucu bir işlem olarak hafızalarda yer eden kolonoskopi, özellikle kalın bağırsak kanserinin teşhisinde en etkili yöntem. Ondan korkmak yerine onu tanıyarak erken tanı alabilir, hastalıklardan korunabilir ya da tedavi şansınızı artırabilirsiniz. Kolonoskopi, kalın bağırsakların endoskopik olarak incelenmesi işlemine deniliyor. Kolonoskopinin tanı koyma ihtimali uygun koşullarda ve yeterli tecrübeye sahip uzmanlar tarafından yapıldığında yüzde gibi yüksek seviyelere erişiyor. İnceleme kolonoskopi cihazının makattan kolona girmesi, kalın bağırsağın kıvrımlı ve büküntülü kesimlerinden geçilmesi ve kalın bağırsağın çekum (ince bağırsakların bitiminin kalın bağırsağa bağlandığı alan) denilen bölümüne erişilmesi yoluyla yapılıyor.

Kolonoskopi sırasında gastroskopide olduğu gibi sedasyon (yüzeysel uyku) sağlayan damar içi ilaçlar kullanılabildiğini ancak kolonoskopide kullanılan flexible skop kolonun büküntülü yerlerinden geçerken bu alanlarda gerilme yaratarak ağrıya sebep olabiliyor. Bu nedenle kolonoskopide gastroskopiden farklı olarak damar içi narkotik ağrı kesici ilaçların da uygulanması gerekebiliyor. 

Kolon kanserinden koruyor
Yapılan geniş ölçekli bilimsel çalışmalar yıl aralıklarla yapılan kolonoskopi takiplerinin kolon kanserinden ölüm riskinde yüzde 75 azalma sağladığını gösteriyor. Şayet 40 yaş ve altındaki kişilerde şikayetler kalın bağırsakların son kesimlerinde bir problem olduğuna işaret eder nitelikte ise kolonoskopi yerine flexible sigmoidoskopi yapılması yeterli oluyor.

İşlemi ertelemek gerekebilir
Yakın zamanda miyokard enfarktüsü ya da koroner by-pass operasyonu geçirmiş olan kişiler kolonoskopi işlemini acil olmadıkça ileri bir tarihe bırakmalı. Kan sulandıran ilaçların türevlerini kullananlar kolonoskopi randevusundan bir hafta önce bu tip ilaçları kullanmayı bırakılmalı. Böylece yapılacak kolonoskopide hem biyopsi alma imkanı garantilenir hem de polip saptanması halinde hemen o seansta polipektomi (polibin elektrik kullanılarak sapından kesilmesi) işlemi yapılabilir. Hastaların kolonoskopi yapılacak günde, sabahtan itibaren diğer ilaçlarının tamamını almaları gerekiyor. Kolonoskopi işlemi uyutularak yapıldığından hastaların kolonoskopiye refakatçili ve dönüşlerinde otomobil kullanamayacaklarını bilerek gelmeleri gerekiyor.

Bağırsaklar boşaltılıyor
Kolonoskopi alt gastrointestinal endoskopi olarak da isimlendiriliyor. Kolonoskopinin uygulanabilmesi için tetkikten saat öncesinden itibaren bazı likit bağırsak boşaltıcılarının hasta tarafından içilmesi gerekiyor. Kolonoskopi ile benzerlik gösteren bir diğer işlem de flexible sigmoidoskopi (flexible rektosigmoidoskopi). Bu işlem de aynı cihaz ve yöntemle yapılıyor. Ancak bu işlemde kalın bağırsağın son cm’lik kısmı inceleniyor. Kolonoskopi hazırlığında önceden likit bağırsak temizleyiciler içmek gerekirken bu tarz bir inceleme yapılacak hastaya müracaat ettiği anda makat yolu ile lavman tarzı ilaçlar uygulanması çoğu zaman yeterli oluyor.

Komplikasyon riski düşük
Kolonoskopi sırasında bağırsak delinmesi, bağırsak kanaması gibi komplikasyonlar binde 1 sıkılıkta ortaya çıkabiliyor. Tecrübeli ellerde bu komplikasyon oranı çok daha düşük ancak bu tip istenmeyen durumların ortaya çıkması halinde de kısa sürede yapılacak cerrahi müdahalelerle sorun ortadan kaldırılabiliyor. Kolonosokopi işleminde kullanılan skoplar her kolonoskopi uygulamasından sonra en az 20 dakika dezenfektan solüsyonlar içinde tutularak dezenfekte ediliyor. Bu sayede enfeksiyon ihtimali ortadan kaldırılıyor. Ayrıca  hasta yakınları kolonoskopik görüntüleri yapıldığı esnada monitörden izleme şansına da sahip olabiliyor. Böylece hastalarının yapılan kolonoskopiden rahatsızlık duyup duymadığına da bizzat şahit oluyor.

Kolonoskopiye ne zaman ihtiyaç duyuluyor?
Kolonoskopi tanı ve tedavi amaçlı yapılabilen bir endoskopik girişim olmakla beraber bazı özel durumlarda hastaya ilerleyen zaman içerisinde birçok defa kolonoskopi uygulanabiliyor. Bu durum kolonoskopik takip programları şeklinde isimlendiriliyor.

Teşhis amaçlı:
- Gaitada gizli kan saptanması
- Sebebi açıklanamamış demir eksikliği tanısı
- Müzmin ve sebebi bulunamamış diyare (ishal)
- Gaitada gözle görülür kan
- Eski döneme kıyasla bağırsak alışkanlığı değişen hastalar (özellikle 50 yaş üstünde)
- Melena (katran gibi siyah ve kötü kokulu dışkı) saptanmışken mide endoskopisi (gastroskopi) normal çıkan hastalar
- Baryum kullanılarak çekilmiş kolon grafilerinde tümör, polip, darlık gibi durumlara ait şüpheli durumlar
- Kolon kanseri veya polibi saptanmış bir vakada kalın bağırsağın diğer kesimlerinde de eş zamanlı ikinci benzer bir problemin olup olmadığını araştırmak
- Kalın bağırsakta saptanmış bir rahatsızlığın kolonun hangi seviyelerine kadar yayılmış olduğunun belirlenmesi

Takip amaçlı:
- Daha önceden saptanmış kolon kanseri veya adenomatöz polip öyküsü
- Kalıtsal polipozis sendromu öyküsü
- Kalıtsal polipozis sendromu mevcut olmaksızın gelişmiş kolon kanserine ait aile öyküsü olması
-  yıldan uzun süredir devam etmekte olan ülseratif kolit hastalığı
- Birinci derece kan bağı olan bir aile ferdinde kolon kanseri öyküsü olması
- Kolonu yaygın biçimde tutan Crohn hastalığı
- Ailevi kanser sendromu tanısı

Tedavi amaçlı:
- Kolondan yabancı cisim çıkartılması
- Kolon poliplerinin elektrik kullanılarak kesilip alınması (polipektomi)
- Kalın bağırsağın darlık alanlarına stent yerleştirilmesi veya balonla genişletilmesi
- Kalın bağırsak iç duvarında olan değişik sebepli kanamaların o alana ilaç zerk edilerek, koterizasyon uygulanarak yahut band ligasyonu kullanılarak durdurulması
- Akut fonksiyonel kolon tıkanıklığı veya kendi üstüne katlanması ile oluşan kolon tıkanıklıklarının tedavisi

Kolonoskopi öncesi hazırlık yapmam gerekiyor mu?
Toplumda bu konuda bilinen hususlar gerçek durumdan oldukça uzaktır. Çoğu hasta kolonoskopi olabilmek için en az iki gün süreyle aç kalınması gerektiğini düşünmektedir. Ayrıca kolonoskopiden önceki gün 5 litre suya katılarak hazırlanan bir ilacın hazırlık için şart olduğu düşüncesi pek çok hasta tarafından paylaşılmaktadır. Dolayısı ile bu tarz bir hazırlık gerekmesi halinde kolonoskopi işleminin öncesinde dahi hastaları strese sokan bir dönem yaşanması gerektiği düşünülebilir. Oysa kolonoskopiden önceki son iki günde sadece lifli gıdalardan uzak durarak ve bunun dışında tamamen normal beslenerek kolonsokopiye hazırlanmak mümkündür. Tetkikten önceki günün akşam yemeği için saat ’den sonraya kalmamak ve tercihen posasız içerikte olması kaydıyla normal hacimde yenebilir.

Takip eden saatler içerisinde sizlere belirtilecek iki farklı zamanda soğuk bir içeceğe karıştırıldığında bir su bardağı hacme ulaşan bir şurubu içmek tüm hazırlık için yeterli olmaktadır. Elbette hazırlık yapılan gece kez tuvalete gitme ihtiyacı doğacaktır. Hastaların ishal olarak kaybedecekleri suyu yerine koyabilmeleri için kolonoskopi saaatine kadar sık sık meyve suyu, su, tanesiz çorba, komposto suyu ve çay gibi sıvıları sık sık içmeleri yeterli olmaktadır ve tavsiye edilir. Hastalar bu hazırlık sırasında kan sulandırıcı etki gösteren ilaçlar dışında kendi ilaçlarını işlemi yapacak hekimin önerilerinide alarak kullanabilirler.

Ticari yönü nedeniyle kolonoskopi öncesi alınacak ilaçların isimlerini zikretmek uygun değildir. Ancak tatları ve hacimleri farklı birden fazla kolonoskopi öncesi alınacak likit ilaç mevcuttur. Ülkemizde şu anda üç tip likit formda ilaç vardır. 

Bunlardan bir tanesi sulandırılarak yahut meyve suyuna katılarak içilen özelliktedir. Diğeri hiçbir sıvıya katılmadan içilebilen ancak ml hacimde tatlı lezzette bir şuruptur. Soğuk olarak içilmesi tavsiye edilir. Diabetik hastalarda  bu şurubun diyet formu tercih edilmelidir. Üçüncü seçenek ise 5 litre hacminde ve soğuk olarak içilmesi gereken özelliktedir. Sıvı içme sorunu yaşayan hastalarda bahsolunan seçeneklerden birisinin tablet formu da mevcut olup kolonoskopi hazırlığı bu ilacın kullanımıyla da sağlanabilmektedir.

Kolonoskopi ağrılı bir işlem midir?
Artık damar içi sedo-analjezi uygulamaları ile kolonoskopik tetkikler hastalar tarafından hiçbir şekilde hissedilmeden, sonrasında hiçbir şey hatırlanmadan ve hiç ağrı yaşanmadan yapılabilmektedir. Hemşire asistanının kaliteli, kolon hazırlığının iyi sağlandığı vakalarda tecrübeli endoskopistlerce gerçekleştirilen kolonoskopilerde %96 oranında hasta işlemin yapılıp yapılmadığını bilmeksizin endoskopi ortamını terk etmektedir.

Kolonoskopik incelemenin riskleri var mıdır?
Kolonoskopi girişimsel bir tetkik yöntemidir. Dolayısı ile kolonoskopi işlemi sırasında çok düşük ihtimaller dahilinde de olsa birkaç çeşit yan etki ile karşılaşılabilir. Bunlardan biri kolonoskopi sırasında polip alınması halinde polibin kesildiği zeminden gelişebilecek kanamadır. Genellikle kendi kendine duran özelliktedir ve çoğu zaman bir müdahale gerekmez. Polip alınma sırasında kanama gelişmesi halinde, endoskopist gerekli görürse bu alana direk görüş altında kanama durdurucu ilaç enjeksiyonu yaparak problemi çözer.

Kolonoskopi sırasında oluşabilecek bir diğer komplikasyon polip alınan zeminde gelişebilecek kalın bağırsak yırtılmasıdır. Bu durum tıpta perforasyon olarak adlandırılır. Kolonoskopi sırasında bağırsak delinmesi, bağırsak kanaması gibi komplikasyonlar 1/ sıkılıkta ortaya çıkarlar. Bu tarz bir yırtılma gözlenmesi halinde endoskopist, endoklip denilen endoskopik metal dikiş tekniği ile yırtılan bağırsak duvarını kapatabilir. Bu komplikasyonlar kolonoskopi sırasında gözlendikleri için o esnada tamir edilmeleri de mümkün olmaktadır. Tecrübeli ellerde bu komplikasyon oranı çok daha düşük olup bu istenmeyen durumların ortaya çıkması halinde ise kısa sürede yapılacak cerrahi müdahaleler ile sorun ortadan kaldırılabilmektedir.

Bir diğer yan etki kolonoskopiden sonra enfeksiyon gelişimi hususudur ki pratikte yok denecek ölçüde nadir karşılaşılır. Kolonoskopiden sonra bir saate kadar ki sürede hafif karın ağrısı olması mümkündür ve klinik olarak önemi yoktur. Kanama yahut kolon duvarında yırtılma tecrübeli endoskopistlerin yaptığı işlemlerde 3/ – 5/ oranında görülür. Bağırsak hazırlığının iyi, uyutmanın etkin gerçekleştirildiği deneyimli endoskopistlerce yapılan kolonoskopilerde bu yan etkiler yok denecek oranda az gelişmektedir.

Prof. Dr. Ahmet Kemal Gürbüz
Bayındır İçerenköy Hastanesi ve Bayındır Levent Tıp Merkezi Gastroenteroloji Uzmanı

Kolonoskopi Nedir?

Kolonoskopi, kalın bağırsak (kolon) ve rektumdaki değişiklikleri veya anormallikleri tespit etmek için gerçekleştirilen bir işlemdir.

Kolonoskopi sırasında uzun, esnek bir tüp olan kolonoskop rektuma yerleştirilir. Tüpün ucundaki küçük bir video kamera, doktorun tüm kalın bağırsağın içini görmesini sağlar.

Gerekli durumlarda, kolonoskopi sırasında görülen polipler veya diğer anormal doku türleri cihaz aracılığıyla çıkarılabilir. Kolonoskopi sırasında doku örnekleri (biyopsiler) de alınabilir.

Kolonoskopi Neden Yapılır?

Doktorunuz aşağıdaki nedenler sebebiyle kolonoskopi önerebilir:

• Bağırsak belirti ve semptomlarının nedeninin araştırılması. Kolonoskopi, doktorunuzun karın ağrısı, rektal kanama, kronik kabızlık, kronik ishal ve diğer bağırsak sorunlarının olası nedenlerini keşfetmesine yardımcı olabilir.
• Kolon kanseri taraması. 50 yaşında veya daha büyükseniz ve ortalama kolon kanseri riski altındaysanız - yaş dışında kolon kanseri risk faktörünüz yoksa - doktorunuz kolon kanseri taraması için her 10 yılda bir veya bazen daha erken sürede kolonoskopi önerebilir. Kolonoskopi,kolon kanseri taraması için bir seçenektir. Seçenekleriniz hakkında doktorunuzla konuşun.
• Polip varlığının araştırılması. Daha önce bağırsaklarınızda polip geliştirdiyseniz, doktorunuz var olabilecek diğer polipleri aramak ve onları çıkarmak için bir takip kolonoskopisi önerebilir. Bu tip kolonoskopi, kolon kanseri riskinizi azaltmak için yapılır.

Kolonoskopinin Olası Riskleri

Kolonoskopi çok az risk taşır. Nadir görülen kolonoskopi komplikasyonları şunları içerebilir:

• İşlem sırasında kullanılan anestezi ilacına olumsuz tepki
• Bir doku örneğinin (biyopsi) alındığı, bir polip veya diğer anormal dokunun alındığı bölgede kanama
• Kolon veya rektum duvarında yırtık 

Doktorunuz kolonoskopinin olası risklerini sizinle görüştükten sonra, prosedüre izin veren bir onay formu imzalamanızı isteyecektir.

Kolonoskopi Öncesi Beslenme ve Hazırlık

Kolonoskopiden önce bağırsağınızın temiz (boş) olması gerekir. Bağırsağınızdaki herhangi bir kalıntı, muayene sırasında kolonunuzun ve rektumunuzun detaylı şekilde görüntülenmesini engelleyebilir.

Kolonunuzu boşaltmak için doktorunuz sizden şunları isteyebilir:

• Kolonoskopiden önce özel bir diyet uygulayın. Kolonoskopiden bir kaç gün önce katı besinleri tüketmeyi bırakmanız gerekmektedir. Sade su, süt veya krema içermeyen çay ve kahve, et suyu ve gazlı içecekler gibi berrak sıvıları tüketebilirsiniz. Kolonoskopi sırasında kan görüntüsüne benzetilebileceği için kolonoskopi önce kırmızı renkli sıvıları tüketmekten kaçının. Kolonoskopiden önceki gece gece yarısından sonra hiçbir şey yiyip içmemelisiniz.
• Müshil kullanımı. Doktorunuz genellikle hap veya sıvı formda bir müshil kullanmanızı önerebilir. Müshil ilacı kolonoskopinizden önceki gece almanız istenebilir veya müshil ilacı hem önceki gece hem de işlem sabahı kullanmanız istenebilir.
• Lavman kiti kullanımı. Bazı durumlarda, kolonunuzu boşaltmak için kolonoskopiden önceki gece veya kolonoskopiden birkaç saat önce bir lavman kiti kullanmanız gerekebilir. Bu genellikle yalnızca alt kolonun boşaltılmasında etkilidir ve genellikle kolonunuzu boşaltmanın birincil yolu olarak önerilmez.
• Düzenli kullandığınız ilaçlarınızın ayarlanması. Kolonoskopiden en az bir hafta önce özellikle şeker hastalığınız, yüksek tansiyonunuz veya kalp problemleriniz varsa veya demir içeren ilaçlar veya takviyeler alıyorsanız doktorunuza bunlar hakkında bilgi verin. Ayrıca aspirin veya varfarin gibi kanı incelten başka ilaçlar, felç riskini azaltmak için kullanılan dabigatran veya rivaroxaban gibi daha yeni antikoagülanlar; veya klopidogrel gibi trombositleri etkileyen kalp ilaçları.alıyorsanız doktorunuza bilgi verin. İlaçların dozlarının ayarlanması veya ilaçları geçici olarak almayı bırakmanız gerekebilir.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi sırasında bir önlük giyeceksiniz. Kolonoskopi genellikle sedasyon altında gerçekleştirilir. Bazı durumlarda herhangi bir rahatsızlığı en aza indirmek için yatıştırıcı damardan verilen bir ağrı kesici ilaçla birleştirilir.

Kolonoskopi sırasında, genellikle dizleriniz göğsünüze doğru çekilmiş olarak, muayene masasında yan yatacaksınız. Doktorunuz rektumunuza bir kolonoskop yerleştirecektir.

Kolonunuzun tüm uzunluğuna ulaşabilecek kadar uzun olan kolonoskop cihazı, bir ışık ve doktorun kolonunuza hava veya karbondioksit pompalamasına izin veren bir tüp (kanal) içerir. Hava veya karbon dioksit kolonu şişirir, bu da kolonun astarının daha iyi görülmesini sağlar.

Cihaz hareket ettirildiğinde veya hava verildiğinde, karın krampları veya bağırsak hareketi dürtüsü hissedebilirsiniz.

Kolonoskop cihazı ayrıca ucunda küçük bir video kamera içerir. Kamera, doktorun kolonunuzun içini inceleyebilmesi için görüntüleri harici bir monitöre gönderir.

Doktorunuz ayrıca doku örnekleri (biyopsi) almak, polip veya diğer anormal bölgeleri çıkarmak için kolonoskop cihazına ek aletler de yerleştirebilir.

Kolonoskopi işlemi genellikle 30 ila 60 dakika sürer.

Kolonoskopiden Sonra

Kolonoskopiden sonra sakinleştiricinin etkisinin azalmaya başlaması yaklaşık bir saat sürer. Sizi eve götürecek birine ihtiyacınız olacaktır çünkü yatıştırıcının tüm etkilerinin geçmesi bir gün kadar sürebilir. Araba sürmeyin, önemli kararlar vermeyin veya günün geri kalanında işe geri dönmeyin.

Doktorunuz kolonoskopiniz sırasında bir polip çıkardıysa, geçici olarak özel bir diyet ile beslenmeniz önerilebilir.

Kolonunuzdaki hava kendiliğinden dışarı çıkarken, muayeneden birkaç saat sonraki dönemde şişkinlik hissedebilir veya gaz çıkartabilirsiniz. Yürümek bu tip rahatsızlıkları gidermeye yardımcı olabilir.

Ayrıca muayeneden sonraki ilk bağırsak hareketinizde tuvaletinizde az miktarda kan fark edebilirsiniz. Genellikle bu önemli bir problem değildir. Kan veya kan pıhtıları çıkarmaya devam ederseniz veya sürekli karın ağrınız, ateşiniz varsa doktorunuza danışın. 

Kolonoskopi Sonucu

Doktorunuz kolonoskopi sonucunu gözden geçirecek ve ardından sonuçları sizinle paylaşacaktır.

Negatif Kolonoskopi Sonucu

Doktorunuz kolonda herhangi bir anormallik bulamazsa kolonoskopi sonucu negatif olarak kabul edilir.

Doktorunuz aşağıdaki zaman dilimi içinde başka bir kolonoskopi yaptırmanızı önerebilir:

• Ortalama kolon kanseri riskiniz varsa (yaş dışında kolon kanseri risk faktörü yok) 10 yılda bir
• Önceki kolonoskopi işlemlerinde polip görüldüyse 5 yılda bir
• Kolonda, kolonunuzun tam olarak incelenmesini engelleyen rezidüel dışkı varsa yıl içinde

Pozitif Kolonoskopi Sonucu

Doktorunuz kolonda herhangi bir polip veya anormal doku bulursa kolonoskopi sonucu pozitif olarak kabul edilir.

Çoğu polip kanserli değildir, ancak bazıları ileride kansere dönüşebilecek yapılar olabilir. Kolonoskopi sırasında çıkarılan polipler, kanserli, kanser öncesi veya kanser dışı olup olmadıklarının belirlenmesi için patoloji analizine laboratuvara gönderilir.

Poliplerin boyutuna ve sayısına bağlı olarak, gelecekte polip araştırılması için daha sıkı bir gözetim programı izlemeniz gerekebilir.

Doktorunuz çapı 1 santimetreden daha küçük bir veya iki polip bulursa, kolon kanseri için diğer risk faktörlerine bağlı olarak beş ila 10 yıl içinde tekrar kolonoskopi yaptırmanızı önerebilir.

Aşağıdaki durumlarda doktorunuz size daha erken bir kolonoskopi önerecektir:

• İkiden fazla polip varlığı
• 1 santimetreden daha büyük bir polip
• Kolonun tam olarak incelenmesini engelleyen polipler ve kalıntı dışkı
• Gelecekteki kanser riskinin daha yüksek olduğunu gösteren belirli hücre özelliklerine sahip polipler
• Kanserli polipler

Kolonoskopi sırasında çıkarılamayan bir polip veya diğer anormal dokular varsa, doktorunuz büyük polipleri çıkarma veya ameliyat konusunda özel uzmanlığa sahip bir uzman ile tekrar muayene önerebilir.

Kolonoskopi Nedir? Nasıl ve Neden Yapılır? Hakkında Bizimle İletişime Geçin