Lale Devri Özellikleri Maddeler Halinde

Lale Devri nedir?

Lâle Devri, (Osmanlı Türkçesi: لاله دورى) Osmanlı Devleti'nde, yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, yılındaki Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir. Bu dönemin padişahı III. Ahmet, sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.

Lale Devri’nin adı nereden gelmektedir?

’de Avusturya ve müttefiki Venedik’le imzalanan Pasarofça Antlaşması’nın ardından başlayan uzun barış döneminde başta Haliç ve Boğaziçi olmak üzere iptilâ derecesine varan bir yaygınlıkta lâle yetiştirildiğinden ilk defa Yahya Kemal Beyatlı bu devir için Lâle Devri tabirini kullanmıştır. Tarihçi Ahmed Refik Altınay tarafından yılında İkdam gazetesinde tefrika edilen makalenin ve iki yıl sonra basılan kitabın başlığında kullanılan bu ad Osmanlı tarih literatüründe yaygınlık kazanmış, Osmanlı tarihinin bir zevk, eğlence, barış, yenileşme ve sivil reform döneminin başlangıcı olarak anlaşılmıştır.

Lale Devri eserleri

Sultan III. Ahmet, sadrazam Damat İbrahim Paşa ile uyum içerisinde çalışmış, bu sırada yaşanan Lâle Devri'nde sanat ve toplumsal hayata özgün bir anlayış getirilmişti. Sultan III. Ahmet, Topkapı Sarayı ile Yeni Câmii'de birer kütüphane, Ayasofya'da Bâb-ı Humâyun'un karşısında Türk sanat şaheserlerinden sayılan Sultan Üçüncü Ahmet Çeşmesi ve İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla da "Deryayi Sim" adlı bir su bendi inşa ettirmiştir. Bunlardan başka Üsküdar Yeni Vâlide Câmii, Çorlulu Ali Paşa Medresesi, Damat İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi, İstanbul'da Yeni Postane arkasında Daarül Hadis ve Sebil, Ortaköy Camii önündeki çeşme, Üsküdar Şemsi Paşa'da Hüsrev Ağa Camii önündeki çeşme ve Çubuklu Camii yanındaki Mesire Çeşmesi gibi eserler de yine bu dönemde yapılmıştır.

Dönemin belki de en gözde eseri olan Sâdâbâd Kasrı, maalesef günümüze kadar gelememiş, bize yıkıntıdan fazla bir şey kalmamıştır.

Lale Devri ıslahatları

• Paris, Londra ve Viyana gibi Avrupa başkentlerine geçici elçilik heyetleri yollanmış, böylelikle Avrupa'yı daha yakından tanıma imkânı sağlanmıştır.
• Said Efendi ve İbrahim Müteferrika Avrupa'dan matbaayı getirmişlerdir.
• İlk kez çiçek hastalığına karşı aşı uygulanmıştır.
• İstanbul'daki yangınları önlemek için yeniçerilerden Tulumbacılar adı verilen bir itfaiye ocağı kurulmuştur.
• Çini atölyeleri açılmıştır.
• Kağıt fabrikası açılmıştır.
• Lale Devri’nde sanat alanında görülen en önemli kişi Levnî’dir. Asıl adı Abdülcelil Çelebi olan Levnî döneminin en büyük nakkaşıdır.
• Lale Devri'nde, Türk tarihinde bir ilk olarak İbrahim Müteferrika önderliğinde Çeviri Konseyi açılmıştır. Türk tarihinde çeviri çalışmalarındaki ilk enstitüleşme olarak bu konsey görülür.

Lale Devri, dönemin en önemli yöneticilerinin köşk ve konaklarında lale ekilmesinden adını alan, sık sık yenilik ve ıslahatların yapıldığı bir dönemdir. Aynı zamanda tarihsel kaynaklar ve uzman tarihçiler tarafından zevk ve eğlence dönemi olarak da adlandırılır. 

Osmanlı İmparatorluğu’nun gelecekteki politikalarını ve bazı kurumsal sistemlerini değiştirecek olan bu dönem tarihi açıdan oldukça önemlidir. Lale Devri, birçok tarihçi tarafından Batılılaşma politikalarının başlangıcı olarak da görülüyor. Gelin Lale Devri'ni inceleyip, bu dönemde yapılan yeniliklere ve ıslahatlara yakından bakalım. 

İlk olarak, Lale Devri nedir?

Lale Devri, Osmanlı İmparatorluğu'nda 3. Ahmet döneminde başlayan ve 12 yıl boyunca süren dönemdir. Bazı tarihçilerin 'Zevk ve eğlence dönemi' olarak adlandırdığı Lale Devri'nde pek çok yenillik de yapılmıştır. Bu yeniliklerden içeriğimizin devamında da bahsedeceğiz. Şimdi Lale Devri'ne neden 'Lale Devri' dendi, buna bakalım. 

Kültürel ve sosyal yaşantıda birçok yeniliğin ve gelişmenin yaşandığı bu dönemin başlangıcından sonuna kadar bir barış dönemi yaşandı. Yaşanan savaşsız süreç ve yöneticilerin laleye duyduğu ilgi, dönemin bu şekilde isimlendirilmesini sağladı. Bu tabiri ilk kullanan kişi ise Yahya Kemal Beyatlı’dır. Lale Devri ismi Yahya Kemal Beyatlı ile Ahmet Refik Altınay arasındaki bir sohbet esnasında ortaya çıktı. İki yazar da bu dönem hakkında eserler üreterek tarihe ve edebiyata önemli katkılar sağlamıştır. 

Peki Lale Devri ne zamandır?

Lale Devri, yılları sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü, Venedik Cumhuriyeti ve İspanya arasında gerçekleşen savaşın ardından imzalanan Pasarofça Antlaşması'nın sonrasında başlamıştır. Bu barış antlaşması ismini imzalandığı konum olan, Sırbistan’ın Pasarofça şehrinden almıştır. 

Bu barış, zevk ve eğlence dönemi, günler süren Patrona Halil İsyanı ile son bulmuştur. İsyanı, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın düzenlediği eğlenceleri ve yaptıklarını israf olarak gören aynı zamanda da ekonomik problemler çeken bir grup başlatmıştır. Başlangıcın ardından geniş kitlelerin katıldığı ayaklanma sonucunda Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilmiş, sultan tahttan indirilmiştir. 

Lale Devri padişahları kimlerdir?

Dönemin sultanı III. Ahmet, kültürel ve sosyal yaşamda birçok yenilik ve ıslahat gerçekleştirdi. III. Ahmet bu politikaları uygularken Sadrazam İbrahim Paşa ile uyumlu bir şekilde çalışmıştır. Nitekim Lale Devri’nin bitişinde Patrona Halil İsyanı sonucunda III. Ahmet tahttan indirildi, sonraki varis IV. Ahmet ise sıradaki sultan olmayı reddetti. Tahtan indirilen III. Ahmet’in ardından yeğeni ve II. Mustafa’nın oğlu olan I. Mahmud tahta geçmiştir. 

Lale Devri’nde yapılan yenilikler ve ıslahatlar nelerdir?

• Tulumbacılar Birliği
• Batı'ya gönderilen elçiler
• Batı'ya gönderilen öğrenciler
• Tercüme Heyeti
• Darü't-Tıbâati'l Amire
• Türk kültürünün Avrupa’ya yayılması ve kültür etkileşimi
•  İlk kağıt fabrikası
• Çiçek aşısı
• Seramik ve çini fabrikaları
• Hendesehane

Modern itfaiye teşkilatı: Tulumbacılar Birliği

yılında ülkeye büyük zararlar veren yangınlar sonucunda Sultan III. Ahmet’in emri ile kurulmuştur. Bu teşkilat önceki itfaiye teşkilatına göre daha modern ve daha teşkilatlı olacak şekilde planlandı. Tulumbacılar Birliği, Yeniçeri Asker Ocağı'na bağlı bir afet birliği olarak bu dönemde kurulmuş oldu. 

Bu teşkilatın kurulması halkın, can güvenliği konusunda yöneticilere ve sultana duyduğu güveni arttırmıştır. 

Gelişmişliği izlemek için Batı'ya gönderilen elçiler

Askeri konular hariç olmak üzere sosyal konularda Avrupa’dan geride kalındığını fark eden Osmanlı yönetimi, batıdaki gelişmeleri daha yakından takip edebilmek için birçok ülkeye elçilikler açtı. Elçiler gönderildiği ülkelerde gösterişli bir şekilde karşılandı ve büyük saygı gördü. 

Osmanlı elçileri, Avrupa’nın birçok ülkesinde yenilikleri takip etmiştir. Fransa elçisi Osmanlı ile Fransa arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesinde büyük rol oynamış, öte yandan Rusya elçisi ise Osmanlı ile Rusya arasında sınır sorunları yüzünden çıkabilecek muhtemel bir savaşı önlemiştir. Dolayısıyla bu dönemde açılan elçiliklerin Osmanlı’ya oldukça fazla katkı sağladığını kolaylıkla söyleyebiliriz. 

Eğitim adına Batı'ya gönderilen öğrenciler

Osmanlı yenilikleri yakalamak adına elçilikler ile yetinmemiş, Avrupa’ya eğitim alması için çok sayıda öğrenci de göndermiştir. Tarih boyunca ülkelerdeki gerilemenin önlenmesinde iyi eğitim alan, nitelikli insanlar rol oynamıştır. Osmanlı da yenilikleri yakalamak için batı ülkelerine eğitim amaçlı öğrenciler göndermiş, bu politika ile nitelikli bürokratların yetiştirilmesi amaçlamıştır.

Batı eserlerinin çevrilmesi: Tercüme Heyeti

Görevi yurt dışından gelen eserleri dilimize çevirmek olan Tercüme Heyeti bu dönemde kurulmuştur. Çevrilen eserlerin çoğu dini konularda olmuştur. Bu eserlerin çevrilmesi, batı ile etkileşim adına da önemli bir adımdır. 

İlk özel matbaa: Darü't-Tıbâati'l Amire

Dönemin en önemli yeniliklerinden biri ise ilk özel matbaanın açılmasıdır. Dönemin din adamlarından alınan izinle ve Sultan III. Ahmet’ten alınan uygunluk fermanıyla Darü't-Tıbâati'l Amire adlı matbaa kurulmaya başlandı. Matbaa, Said Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın desteğiyle açıldı. Makine ve Latin Alfabesi kalıpları Avrupa’dan getirildi. Matbaada basılan ilk kitap yılında bir sözlük olan Vankulu Lügatı oldu.

Türk kültürünün Avrupa’ya yayılması ve kültür etkileşimi

Osmanlı’da sosyal ve kültürel anlamda Batılılaşma sürecinin başlamasının ardından Avrupa ile olan etkileşim arttı. Artan etkileşim hem Osmanlı’da Avrupa kültürünün yayılmasına hem de Avrupa’da Türk kültürünün yayılmasına sebep oldu. Osmanlı’da, özellikle süsleme sanatlarında ve mimari alanlarda Avrupai tarzlar görülmeye başlandı. Avrupa’da ise Türk kültürü bir moda unsuru oldu. 

İlk kâğıt fabrikası

İlk kâğıt fabrikası Lale Devri’nde Yalova’da açılmıştır. Fabrikanın açılma nedeni ise ilk özel matbaa olan Darü't-Tıbâati'l Amire matbaasının ihtiyaçlarını karşılamaktı. Bu fabrikanın kuruluşu ekonomik açıdan oldukça önemlidir. Matbaanın Osmanlı’daki gelişiminde büyük rol oynamıştır. 

Sağlık alanında önemli gelişme: Çiçek aşısı

Lale Devri’ndeki en önemli gelişmelerden biri de çiçek aşısının kullanılmaya başlanmasıdır. Çiçek hastalığı dönemin en tehlikeli hastalığıydı. Çiçek hastalığı, hastalarda ateş semptomu gösteriyor ve acı dolu bir süreç yaşatıyordu. Aşının uygulanmaya başlanmasıyla, pek çok insanda bu hastalığa karşı bağışıklık oluşmaya başladı ve çiçek hastalığından mağdur olan insan sayısında ciddi bir düşüş yaşandı.

Seramik ve çini fabrikaları

Bu dönemde hem mimari alanda hem de günlük hayatta kullanılabilmesi için seramik ve çini fabrikaları kurulmuştur. Bu gelişme Türk mimarisine birçok yenilik kazandırmış ve bu materyallerden oluşan süslemeleri kültürümüzün bir parçası haline getirmiştir. 

Hendesehane

Osmanlı’da kurulan ilk modern askeri okuldur. Bu okul, askeri mühendisler yetiştirmiş ve Batılı tarzda bir eğitim vermiştir. Hendesehane, Lale Devri’nin sonunda Sultan I. Mahmud tarafından kuruldu. Okulun kurulmasının amacı ise kara ve deniz ordularına mühendisler yetiştirmekti. 

Lale Devri’nin özellikleri nelerdir?

• Diplomasi ön plana çıkmıştır, savaşsız bir dönemdir. 
• Avrupa’nın sosyal ve kültürel anlamda üstünlüğü kabul edilmiştir. 
• Osmanlı’daki ilk modern kurum ve teşkilatlar bu dönemde kurulmuştur. 
• İlk kez geçici elçilikler açılarak Avrupa’nın yenilikleri takip edilmiştir. 
• Zevk ve eğlence dönemidir. 

Lale Devri birçok özelliğiyle, Osmanlı tarihinde birçok yenilik ve ıslahata ev sahipliği yapıyor. Sağlıktan eğitime, eğitimden afet durumu teşkilatlarına kadar pek çok alanda ıslahat yapılmıştır.

Sonuç: Lale Devri’nde neler oldu, önemi nedir?

Özetlememiz gerekirse sağlıktan eğitime, eğitimden afet durumu teşkilatlarına kadar birçok alanda ilklerin gerçekleştiği bu dönem, Batılılaşma sürecine de ayna tutmasıyla oldukça önem arz ediyor. Aynı zamanda bir barış dönemi olan ve yöneticilerin yeniliklere olumlu bakışıyla özel bir dönem olan bu devir, Osmanlı tarihiyle ilgilenen insanların mutlaka yakından incelemesi gereken bir tarihi süreçtir. 

Emoji İle Tepki Ver

31