Çayın Türkiyedeki Tarihçesi

çayın türkiyedeki tarihçesi

Dünden Bugüne Çay&#;n Tarihi

Simidimizin, ekme&#;imizin yak&#;n arkada&#;&#;, gece gündüz tüketti&#;imiz bu muhte&#;em içecek bugüne kadar nas&#;l geldi, hiç merak ettiniz mi?

Çay&#;n tarihi bir efsaneye göre milattan önce Çin &#;mparatoru Shen Nung’un s&#;cak suyunun içine birtak&#;m yapraklar dü&#;er. Bu yapraklar suya çok ho&#; bir aroma katar. Çay da böylece ke&#;fedilmi&#; olur.

Efsaneden ziyade ansiklopedik bilgi vermek gerekirse, Çin’den ç&#;k&#;p dünyaya yay&#;lan çay bitkisi, önceleri sebze olarak tüketilmesinin yan&#;nda t&#;bbi amaçlarla da kullan&#;l&#;yordu. &#;çecek olarak tüketilmeye ba&#;lanmas&#; ise y&#;l öncesine dayan&#;r. Çin’den ilk olarak Japonya’ya, Kore’ye ve Vietnam’a yay&#;lm&#;&#;t&#;r.

&#;lk ba&#;larda çay bitkisinin sadece Çin’de yeti&#;mesi onu daha pahal&#; k&#;l&#;yordu ve zenginlerin içebilece&#;i bir içecek haline getiriyordu. &#;ngilizlerin çay bitkisini gizlice elde etmesiyle Hindistan’da da yeti&#;tirilir ve buradan dünyaya yay&#;l&#;r. Bugün ise &#;ekerlisinden tuzlusuna pek çok çe&#;idi ile çay sudan sonra en çok tüketilen içecektir.

y&#;l öncesine kadar dayanan köklü geçmi&#;i ile çay, bugün her kültürde kendine en nadide kö&#;eyi kapm&#;&#; durumda. Çay&#;n çay oldu&#;u bu y&#;llarda ya&#;ad&#;&#;&#;m&#;z için çok &#;ansl&#;y&#;z.

Po&#;et çay&#;n tarihçesi ise &#;u &#;ekilde: Thomas Sullivan’&#;n mü&#;terilerine çay numunelerini küçük keselerde göndermesi ile ise po&#;et çay do&#;ar. Bu icat yay&#;l&#;r yay&#;lmas&#;na ama hiçbir zaman yeni demlenmi&#; buhar&#; üstünde tüten gerçek çay&#;n yerini alamaz.

Peki çay&#;n Türkiye’ye te&#;rifi ne zaman ve nas&#;l oldu?

Osmanl&#; zaman&#;nda birkaç dükkan&#;n çay ithalat&#; yapmas&#; ile Türk halk&#; çayla tan&#;&#;m&#;&#; olur. Abdülhamit zaman&#;nda çay&#;n Türkiye’de yeti&#;tirilmesi amaçlanm&#;&#; ise de ba&#;ar&#;l&#; olunamaz. Baz&#; kaynaklara göre ise Türklerin çayla tan&#;&#;&#;kl&#;&#;&#; Orta Asya zamanlar&#;na kadar dayan&#;r.

&#;lk olarak Osmanl&#;’da Abdülhamid zaman&#;nda çay üretimi için ilk ad&#;mlar at&#;lm&#;&#; ise de ba&#;ar&#;l&#; olunamaz.

Yurt topraklar&#;nda Mustafa Kemal Atatürk’ün te&#;vikleriyle çay yeti&#;tirilmesi için tekrar çal&#;&#;malara ba&#;lanm&#;&#;. &#;lk çay fabrikas&#; y&#;l&#;nda bugünün çay cenneti Rize’de aç&#;l&#;r. Pek çok konuda ba&#;ar&#;ya ula&#;&#;ld&#;&#;&#; gibi bu yönde de güzel sonuçlar al&#;nm&#;&#;. Sonras&#;nda Türkiye’de tabiri caizse kahvenin papucu dama at&#;l&#;r.

Bugün Türkiye en çok çay yeti&#;tirilen ve tüketilen ülkelerin ba&#;&#;nda gelir.

Bu yaz&#;s&#;n&#;n üstüne bir çay içilir… Bir çay daha?

Çay ile &#;lgili Sözler En Anlaml&#; Çay &#;iirleri, &#;nce ve Özlü Cümleler

Tav&#;an Kan&#; Çay Demleme Püf Noktalar&#; Foto&#;rafl&#; Anlat&#;m

Çay Faydalar&#; ve Zararlar&#; Nelerdir?

Bitki Çaylar&#; Çe&#;itleri ve Faydalar&#; Nelerdir? Neye &#;yi Gelir?

Çay Hakk&#;nda Çok &#;a&#;&#;rt&#;c&#; 20 &#;lginç Bilgi

Bitki Çay&#; Faydalar&#; Hangi Çay Neye &#;yi Gelir?

Kaynakça: Ted-Ed

kaynağı değiştir]

Türk çayı, genellikle açık alev üzerine yerleştirilmiş çaydanlıkta pişirilir. Büyük kaba (çaydanlık) su, diğer kaba ise çay konulur. Demlik çaydanlığın üzerinde bulunduğundan alttaki suyun ısısı ile ısınır. Su kaynayınca çay tozunun üzerine dökülerek güçlü bir çay elde edilir. Eğer su fazla konulursa açık bir çay, az konulursa koyu kıvamlı bir çay elde edilir. Demlik çaydanlığın üzerinde bulunduğundan alttaki suyun ısısı ile ısınmıştır. Aromada kaliteyi artırmak için kimilerine göre demliğin içine baştan çayı ile bir miktar su koymalıdır. Demliğe çay ile kaynamış su eklendikten sonra çaydanlıktaki eksilen su soğuk su ile tamamlanarak demlenme sürdürülür. Demlenme ne kadar uzun olursa dem o kadar koyulaşır ve tadı acımaya başlar. Türk usulü çayda kafein miktarı fazla demleme nedeniyle diğer çay demleme usullerine göre fazladır ve çayın tadı da acıdır.^[1]

Çay, Türkiye'de doğu toplumlarındaki gibi bir tören havasında servis edilmez, gündelik hayat içinde basit bir süreçtir. Servis sırasında çay bardağı adı verilen küçük cam bardaklara önce dem, sonra su konulur ve şekeri en son ilave edilir. Dem oranı, servis sırasında kişinin isteğine göre ayarlanır. Türk çay servisinde dilimlenmiş limon da servise eklenir.

Çayın servisi ile ilgili yöresel farklılar mevcuttur. Örneğin Tokat bölgesinde çay bardağının üzerinde “dudak payı” adı verilen bir boşluk bırakılır. Erzurum çevresinde demlikten, yaprakları süzülmeden doldurulur, genellikle açık renkli ve kaşıksız olarak sunulur ve çay içerken ufak şeker parçaları ağız içinde tutulup eritilir. Bu yönteme, kıtlama denilir.

Türkiye'de çay üretimi[değiştir kaynağı değiştir]

Çayın Türkiye serüveni

National Geographic Türkiye dergisi Ağustos sayısında Anadolu’da yaklaşık 1 milyon kişinin geçim kaynağı olan çayı kapağına taşıyor.

İSTANBUL - Çay, Anadolu’dan binlerce kilometre ötede keşfedilmesine karşın, bu topraklara geldiği andan itibaren kırk yıl hatırlı kahvenin tahtını sarsmış; en koyu muhabbetlerin “vazgeçilmez”i olmuş.

• Çay Osmanlı’yla ne zaman tanıştı?

Çayın Osmanlı’ya gelişi yy sonlarını buluyor. Tarih yazarı Murat Bardakçı’ya göre bu tanışma, İstanbul’daki bazı dükkânların az miktarda çay ithal etmeye başlamasıyla olmuş. Çaya olan düşkünlüğü ile bilinen Hacı Mehmed İzzet Efendi’nin “Çay Risalesi” kitabı ise ’da İstanbul’da basılmış.

Osmanlı’da çay yetiştirmeye yönelik bilinen ilk ciddi girişim Sultan II. Abdülhamid dönemine rastlıyor. ’de yayınlanan “Coğrafyayı Sınai ve Ticari” adlı kitapta, dönemin Ticaret Nazırı Esbak–ı İsmail Paşa’nın aracılığı ile Çin’den getirilen çay fidanları ve tohumlarının Bursa’da ekildiği anlatılıyor ancak ekolojik koşulların uygun olmaması nedeniyle sonuç alınamadığı belirtiliyor.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde daha sonra bulunan ve Osmanlı’da çay tarımına ilişkin ilk arşiv belgesi olarak kabul edilen belgede ise, tohumların Japonya’dan getirtildiği yazıyor.

• Çay içen ilk Türk kimdi?

Tarih kitaplarında Türklerin, Anadolu’ya gelmeden önce Orta Asya’da çayla tanıştıkları yazıyor. Kazan Tatar Türklerinden dil islahatçısı, Abdül’l-Kayyûm Nâsırî, “Fevakihü’l–Cülesâ” adlı eserinde, yy’da Kazakistan’da yaşayan Türk şair Hoca Ahmet Yesevi’nin çayı içen ilk Türk olduğunu anlatıyor. Nâsırî, Hoca Ahmet Yesevi’nin misafir olduğu Türkmen komşunun evinde içtiği sıcak çayın yorgunluğunu giderdiğini ve “Hastalarınıza bundan içirin ki şifa bulsunlar” diye dua ettiğini yazıyor.

• Çay, hangi bölgede nasıl içiliyor?

Çay içme tarzları ise yörelere göre değişiyor. Örneğin, Erzurum ve doğusundaki illerde çay, açık renkli ve kaşıksız gelir ve “kıtlama” denen özel bir yöntemle içilir. Kıtlama, Kars ve Erzurum yöresinde üretilen büyük ve sert şekerlere verilen isim. Özel makaslarla, elle ya da ısırılarak koparılan ufak parçalar, dil altına konur ve çay içildikçe, eriyen şeker de tat verir. Eğer misafirseniz, siz “yeter” demedikçe çay sürekli tazelenir. Teşekkür edip, başka istemediğinizi söyleseniz bile mutlaka bir bardak daha ikram edilir. Bunun adı cırıldım yani zor çayıdır. Cırıldım çayını içmemek ise ev sahibine karşı büyük bir hakaret anlamına gelir.

Güneydoğu’da genelde kaçak çayı içilir. Rengi koyu, tadı daha acıdır. Bardaklar da diğer bölgelere göre biraz daha büyük olur. Gümüşhaneliler orta, Trabzonlular ise az şekerli çayı tercih eder. Tokat’ta bardak ufak olsa da mutlaka dudak payı bırakılır. Rizelilere göre ise en güzeli Çaykur’un üretimi yani kendi çaylarıdır.

Hangi biçimde içerse içsin Türklerin ortak tutkusu ise cam bardaktır. Rengini görmek, sıcaklığını hissetmek ve kaşığın cama vurduğunda çıkardığı sesi duymak ister çay içen.

Deniz Gürsoy kitabında, Türkiye’de kullanılan bardakları “İnce belli, Ajda ve lale biçimli” olmak üzere kabaca üçe ayırıyor ve Ajda bardak isminin hikayesini anlatıyor: ”Rivayete göre Paşabahçe bu bardağı imal eder ve Aida serisi olarak reyonlara koyar. Fakat halk Aida’yı görmek istediği gibi yani ‘Ajda’ olarak okur ve bardağın ismi böyle kalır”.

• Türkler çay tüketiminde dünyada kaçıncı?

Çayı tutkuyla seven Türkler yılda kişi başına ortalama 2,3 kilogram çay tüketimi ile dünyanın en çok çay içen milletleri listesinde dördüncü sırada yer alıyor. yıl önce kahvesiz yapamayan halkımız bugün ince belli cam bardaklarda çayını içmeden güne başlamıyor.

Her bölgede sevilip içilse de, Türkiye’deki çayın vatanı Doğu Karadeniz Bölgesi. Bugün, Rize başta olmak üzere Trabzon, Artvin, Ordu ve Giresun’da, kimi zaman bin metreye kadar yükselen, bin dekar alanda çay tarımı yapılıyor. Aslında bir Cammellia (Kamelya) türü olan çay bitkisinin bilimsel adı “Camellia sinensis” yani “Çin Çayı”

Doğu Karadeniz’de yetişen çayın en önemli özelliği, tarımında kimyasal mücadele yapılmaması nedeniyle pestisit (böcek, mantar vs’ye karşı kullanılan kimyasallar) kalıntısı olmaması. Bu ekolojik (organik) tarım için ciddi bir avantaj.

“Dünyada çay bitkisine kar yağan başka bir ülke daha yok” diyor Çayeli Ziraat Odası danışmanı Ali Küçükislamoğlu: “Yüksek tepelerin üzerlerinde yer alan çaylıklar kış aylarında kar altında kalınca bakteriler de yaşama imkânı bulamıyor. Bu nedenle tarım ilacı kullanımına da gerek kalmıyor”.

Çay üreticisinin en büyük müşterisi devlet. Yetişen çayın yaklaşık yüzde 60’ı kamu kuruluşu olan Çaykur tarafından satın alınıyor ve işleniyor. yılına kadar tarım, üretim, işletme ve satışta tek yetkili kurum olan Çaykur, bugün çay pazarını diğer özel firmalar ile paylaşmak durumunda olsa da üretici, ürününü öncelikle devlete vermeyi tercih ediyor.

Batıda içilen çayların tadı ve demleme süresi, Türk çayından daha farklı. “Demlikten Süzülen Çay” kitabının yazarı Deniz Gürsoy’a göre bunun nedeni kullanılan yaprakların körpeliği: “Batıların içtiği çay yalnızca körpe yapraklardan ve çayın anavatanı olan yerlerde yetişen çaylardan yapıldığı için demini kısa sürede salıverme özelliğine sahip. Bizimkisinde daha alttaki körpe olmayan yapraklar da toplandığı için dem süresi uzuyor. Bir de ülkemizdeki çay tiryakileri çayın buruk tadını genzinde hissetmek istiyor. Dem süresi bu buruk tada erişmek için de uzatılıyor.”

• Çay Osmanlı’yla ne zaman tanıştı?
• Çay içen ilk Türk kimdi?
• Paşa çayı tabiri nereden geliyor?
• Bilin bakalım çay kolonyası yapmak kimin aklına geldi?
• Çay, hangi bölgede nasıl içiliyor?
• İklim değişimi çaya ne yaptı?
• Türkler çay tüketiminde dünyada kaçıncı?
• Çay dondurmasını kim sevmedi?

AĞUSTOS SAYISINDA AYRICA

Teknoloji Venedik’i Batmaktan kurtarabilecek mi?
’te başlatılan ve ’te tamamlanması hedeflenen dev proje, ahşap kazıkların üstünde yükselen kenti kurtarabilecek mi?
Hayvanlar dünyasının hilebazları
Doğada kim kimi nasıl kandırıyor? Kim kimden ne çalıyor? Kimler yalan söylüyor? National Geographic şimdi de doğanın taklitçilerini görev başında yakalıyor.
Deve güzellik yarışması
Çırpı bacaklı, kalın dudaklı, uzun kirpikli develer sıradışı güzelliklerini sergilemek üzere Abu Dabi’de buluşuyor.