Progesteron Nasıl Yükselir

Progesteron Nedir?

Progesteron, adet döngüsü ve gebelikte rol oynayan, her ay rahmi hamilelik için hazırlayan bir kadınlık hormonudur. Progesteron, meme gelişiminde ve vücudun emzirmeye hazırlanmasından da sorumludur. Östrojen ile dengeyi sağlayan progesteron erkeklerde ise testosteron üretilmesinde yardımcıdır.

Adrenal bezlerde ve testislerde az miktarda üretilen progesteron hormonu, kadınlarda yumurtalığın bir parçası olarak korpus luteum tarafından üretilir. Ayrıca kadınlarda progesteron hormonu, plasenta tarafından da üretilir. Yani progesteronun birincil üretim merkezi yumurtalık ve hamilelik döneminde plasentadır.

“Progesteron ne işe yarar?” sorusuna verilecek birden çok yanıt vardır. Ergenlik döneminden itibaren rol oynamaya başlayan progesteronun memelerin büyümesinden hamile kalmaya ve hamile kalındığında gebeliği desteklemeye kadar pek çok rolü mevcut. Adet döngüsünün ikinci yarısı olan luteal fazda baskın olan bir hormondur. Luteal faz yumurtlamadan sonra başlayıp adet kanamasının ilk gününe kadar sürer. Progesteron etkileri şöyle açıklanabilir:

Meme Gelişimi: Progesteron ergenlikten itibaren meme dokusunun gelişimi için önemlidir. Luteal fazda meme dokusu uyarılır. Adet döngüsünün luteal fazındaki progesteron artışı, meme şişmesi, ağrı ve hassasiyetle ilişkilidir. Memede hissedilen ağrı (mastalji) adet öncesi sendromun yaygın bir belirtisidir. Hamile kalındığında ise progesteron hormonu göğüsleri süt üretimine ve emzirmeye hazırlar.

Adet Döngüsü: Yumurtlamadan sonra korpus luteum progesteron üretimini artırır. Bu, rahim astarının hazırlanmasında östrojenin çalışmasını sağlar. Bu sayede yumurta döllenmiş bir şekilde hamileliği oluşturabilir. Hamile kalınmazsa korpus luteum çözülür, progesteron değeri düşer ve rahim astarı parçalanmaya başlar. Yani ayın ikinci yarısında progesteron seviyesi yükselir ve ardından adet kanamasıyla birlikte düşer. Bu bir adet döngüsüdür.

Gebelik: Hamile kalındığında korpus luteum yaklaşık 10 haftalık hamilelik boyunda progesteron hormonu üretmeye devam eder. Daha sonrasında plasenta progesteron üretmeye başlar. Araştırmalara göre bu hormon, anti-inflamatuar etki gösterip bağışıklık sistemini koruyucu bir rol de üstlenir. Progesteronun gebelikte düşükleri ve erken doğumu önlemeye yardımcı olduğu da bilinir.

Progesteron etkileri ruh hali üzerinde de hissedilebilir. Östrojenle birlikte bu hormonlar, ruh hali ve genel duygu durumunuzu kontrol etmek için beyindeki kimyasallarla etkileşime girer. Progesteron bunu allopregnanolone bileşiği sayesinde yapar. Kaygı giderici ve yatıştırıcı ilaç etkisi gösterir. Hatta adet dönemi öncesinde düşük enerji ve uykulu hissetmenin sebebi budur. Bunun yanı sıra erken gebelik döneminde yorgunluk hissi yine bu nedenle olur. Bazen de progesterondaki luteal fazdaki artışın, kaygı ve ajitasyona neden olduğu bilinir.

Progesteron Seviyesi Ne Olmalı?

Progesteron seviyesi, kan tetkiki ile belirlenebilir. Progesteron değeri, yumurtlamadan önce görece düşüktür ve yumurtladıktan sonra yükselir. Bu, yüksek seviye devam eder. Hamile kalınırsa yükselme sürer ama adet görülürse düşer. Progesteron seviyeleri yükselip düşmezse yumurtlama, adet görme, hatta kısırlık ile ilgili bir sorun olabilir. Adet döngüsü boyunca progesteron seviyelerinin dalgalı seyrettiğini unutmamak gerekir. Progesteron seviyeleri her mililitre başına nanogram ile ölçülür ve ng/mL ile gösterilir. Progesteron normal değeri dönemlere göre değişir. Progesteron değerleri aşağıdaki şekildedir:

• Yumurtlama öncesi   < 0.89
• Yumurtlama   ≤ 12
• Yumurtlama sonrası   1.8-24
• Hamilelik 1. trimester   11-44
• Hamilelik 2. trimester   25-83
• Hamilelik 3. trimester   58-214

İkiz, üçüz gibi durumlarda tek gebeliklere göre progesteron seviyesi daha yüksektir.

Erkeklerde progesteron değerleri daha düşük seviyelerdedir. Normal progesteron seviyesi erkeklerde 0,20 ng/mL'den azdır.

Progesteron Düşüklüğü

Bazı durumlarda progesteron düşüklüğü görülebilir. Bunun sebepleri şunlardır:

• Amenore (adet düzensizliği ya da adet görememe)
• Kısırlık (infertilite)
• Düşük yapma
• Gebelik sonrası toksemi veya preeklampsi
• Azalmış yumurtalık rezervi

Hamile kalmakta sorun yaşandığında doktorunuz progesteron seviyenizi ölçmek için tetkik ister. Progesteron düşüklüğüne karşı takviyeler verilebilir.

Progesteron düşüklüğü belirtileri kadın ve erkeklerde değişkenlik gösterir. Kadınlarda progesteron düşüklüğü belirtileri şunlardır:

• Rahim kanaması
• Adet döngüsünde anormal değişiklikler ya da adet olamama
• Hamilelikte lekelenme ve ağrı
• Tekrarlayan düşükler

Progesteron düşüklüğü fazla östrojen olması anlamına gelir. Bu da cinsel isteği azaltabilir, kilo alımına neden olurken safra kesesini etkileyebilir.

Erkeklerde progesteron düşüklüğü belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Düşük libido
• Saç dökülmesi
• Kilo alma
• Yorgunluk
• Depresyon
• Jinekomasti (erkeklerde meme büyümesi)
• Erektil disfonksiyon
• İktidarsızlık
• Kemik kaybı
• Kas kaybı

Progesteron düşüklüğü olan erkeklerde kemik erimesi (osteoporoz), artrit, prostat kanseri ve prostat büyümesi daha sık görülür. Yaş ilerledikçe erkeklerde progesteron seviyeleri testosteron seviyeleri gibi düşer ve östrojen yükselir.

“Progesteron düşüklüğüne karşı progesteron içeren besinler tüketilmelidir” demek çok da yanlış bir ifade olmaz. Çünkü besinler progesteron içermese de vücutta progesteron üretimini uyarıcı etki yaratırlar. Bu besinler; fasulye, brokoli, Brüksel lahanası, beyaz lahana, kuru yemişler, karnabahar, bal kabağı, ıspanak ve tam tahıl ürünleridir. Östrojeni azaltıp progesteronu arttırabilecek olan besinlerse; muz, lahana, kabuklu deniz ürünleri ve cevizdir. Bu besinleri diyetinize eklemek doğal olarak progesteron seviyenizi yükseltebilir.

Progesteron Hormonu Yüksekliği Nedir?

Progesteron yüksekliği genel olarak sorun oluşturmaz. Ama aşırı progesteron yüksekliği hamileliğe engel olabilir. Çünkü yumurtlamayı engeller. Progesteron yüksekliğinin nedenleri şunlardır:

• Yumurtalık kistleri
• Düşük gebelikler
• Nadir görülen yumurtalık kanseri türü
• Adrenal bezler tarafından aşırı progesteron üretimi
• Adrenal kanser
• Konjenital adrenal hiperplazi

Progesteron Takviyesi

Sentetik progesteron olarak bilinen progestin içeren ilaçlar, doğum kontrol hapı olarak hamileliği engellemek için kullanılır.

Progesteron ve östrojen vücudu hamileliğe birlikte hazırlar. Hamile kalmayıp adet döngüsü geçirmeniz bu iki hormon arasında bir dengenin olduğunu gösterir. Yumurtlama olmadan östrojenin fazla olması polikistik over sendromu ya da obezite gibi sorunların olduğunun göstergesidir. Bu durumunda progestin verilebilir. Ayrıca menopoz dönemini yönetebilmek için hormon replasman tedavilerinde progestinler kullanılabilir. Çünkü sıcak basması için menopozun en çok şikayet edilen belirtileri östrojen eksikliğinden kaynaklanır. Östrojen almak, bu şikayetlerin azalmasında etkili olabilir ve kemik sağlığını korumaya yardımcıdır. Endometriumun aşırı büyümesini önlemek ve endometrium kanseri riskini düşürmek için de progestin veya progesteron takviyesi verilebilir.

Progesteron takviyeleri doğal ve sentetik kaynaklarla yapılır. Doğum kontrol hapları progesteronun sentetik formlarıdır. Progesteron başlıca etkilerini kadın cinsel organlarında gösterir. Östrojenin etkilerini bastırır ve östrojenle birlikte bazı değişimlere yol açar.

Progesteron takviyeleri ağızdan alınan tabletler, kas içine uygulanan enjeksiyonlar, vajinal jeller ve fitillerden oluşur. Ağızdan alınan progesteron tabletleri vücuttan hızlı atılır. Yine progestinler de progesteronla benzer özellikte ilaçlar olup ağızdan alınırlar.

Bazı kadınların gebelik süresince de progesteron takviyesi alması uygun görülebilir. Tüp bebek tedavisiyle hamile kalındığında doğal olarak yumurtalama olamadığından korpus luteum yeterli miktarda progesteron üretmeyebilir. Böyle bir durumda 10-12 haftalık hamileliğe kadar doktorunuz progesteron takviyesi önerebilir.

Daha önce erken doğum geçirmiş kişilerde aynı risk oluşmaması için sonraki hamileliklerde progesteron takviyesi verilebilir.

Progesteron Yan Etkileri

Doktor tarafından verilen progesteron reçeteli ürünler güvenlidir. Ancak bazı durumlarda mide ve iştah sorunları, kilo alma, sıvı birikimi, ödem, yorgunluk, akne, uyuşukluk, uykusuzluk, alerjik deri döküntüleri, kurdeşen, ateş, baş ağrısı, depresyon, meme rahatsızlıkları, meme büyümesi, adet öncesi sendrom gibi semptomlar, değişmiş adet döngüleri, düzensiz kanamalar ve farklı yan etkiler yaratabilir.

Vajinal jeller, kısırlık tedavisi veya erken doğumu önlemek için kullanıldığında güvenlidir ancak hamilelik sırasında başka bir amaçla kullanılırsa risk yaratabilir.

Emzirirken progesteron almak da sorun teşkil edebilir. Bu yüzden gebelik süresince progesteron takviyesi doktor önerisinin dışında alınmamalıdır.

Atardamar hastalığı olanların progesteron kullanmaması tavsiye edilir.

Yine meme kanseri durumlarında doktorun bilgisi dışında kullanılmamalıdır.

Majör depresyon geçmişi olan veya halihazırda majör depresyon durumlarında doktor önerisinin dışında progesteron alınmamalıdır.

Karaciğer hastalıklarını kötüleştirebilir. Porfiria hastalığında atağa neden olabileceğinden dolayı kullanılmamalıdır.

Nedeni belirlenemeyen vajinal kanama varsa da progesteron alınması önerilmez. Progesteron alımının yan etkileri kısacası şöyle sıralanabilir:

• Baş ağrısı
• Göğüs ağrısı ve hassasiyeti
• Kusma
• İshal
• Kabızlık
• Yorgunluk
• Sinirlilik
• Ruh halinde değişiklik
• Hapşırma
• Öksürme
• Vajinal akıntı

Bu yan etkilerin yanı sıra şu ciddi yan etkilerle de karşılaşılabilir:

• Migren
• Göğüste değişimler
• Baş dönmesi ve bayılma
• Konuşma bozukluğu
• Nöbetler
• Kollar ve bacaklarda uyuşma
• Bacaklar şişme ve ağrı
• Denge sorunları
• Nefes almada zorluk
• Hızlı kalp atışı
• Göğüs ağrısı
• Görme bozuklukları
• Ellerde kontrol edilemeyen titreme
• Karın ağrıları
• Kaşıntılı cilt döküntüsü
• Vajinal kanama
• Depresyon

Progesteron ne demek sorusunun kısaca cevabı “progesteron hormonu yumurtalıklarda her ay düzenli bir şekilde büyüyen ve çatlayan yumurtalardan (folikül) salgılanan bir hormondur”. Kadınlarda her ay düzgün büyüyen yumurtalar çatladığında kanda progesteron değeri artmaya başlar ve progesteron değeri belirli bir değerin üzerine çıkmaktadır. Tüp bebek tedavisi sırasında progesteron hormonu değerleri çok kritik bir öneme sahiptir, progesteron yüksekliği veya progesteron düşüklüğü olmamalıdır.  Tüp bebek tedavisinde progesteron hormonu rahim iç zarını olgunlaştırarak embriyonun rahim iç zarına tutunmasını sağlamaktadır. Tüp bebek progesteron hormonu ilişkisi en sık araştırılan konuların başında gelmektedir. Tüp bebek tedavisinde  embriyo transfer öncesi progesteron testi yapılır ve progesteron normal değeri1.5’in altında olması hedeflenmektedir. 

Progesteron yumurtalardan salgılanan bir hormondur. Kanda progesteron hormon değeri yumurtalar çatladıktan sonra yükselmeye başlar. Progesteron hormon değeri yumurtlama gününde artmaya başlar ve yumurtlama gününden sonra giderek yükselir. En önemli progesteron hormonu etkileri; rahim iç zarını olgunlaştırması ve embriyonun rahim iç zarına tutunmasını sağlayan maddelerin üretimini artırmasıdır.  Tüp bebek tedavisinde rahim iç zarı üzerindeki progesteron etkileri tüp bebek tedavi başarısında çok büyük öneme sahiptir.  

Progesteron Ne İşe Yarar?

Tüp bebek tedavisinde progesteron hormonu rahim iç zarının embriyoyu tutma şansını artırır. Rahim iç zarında embriyoyu tutan moleküler mekanizmaların sağlıklı çalışması için progesteron hormonu gerekir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi sırasında embriyo transferi öncesinde rahim iç zarının hazırlık aşamasında farklı şekilde uygulanabilen progesteron ilacı belirli bir süre düzenli bir şekilde kullanılmaktadır. Tüp bebek tedavisinde vajinal progesteronlar ve progesteron iğnesi tercih edilmektedir. 

Progesteron Nerede Üretilir?

Progesteronyumurtalıklarda bulunan foliküllerden (yumurta) üretilir. Düzenli adet gören kadınlarda, yumurtalar adet kanamasının ilk günüyle birlikte büyümeye başlar ve östrojen üretmeye başlar. Buna bağlı olarak kanda östrojen hormon düzeyi artar ve rahim iç zarı kalınlaşmaya başlar. Belirli bir büyüklüğe ulaşan yumurtalar yaklaşık olarak adet döngüsünün 14. günü (ovulasyon, yumurtlama) çatlar. Yumurtlama günüyle birlikte ciddi düzeylerde progesteron hormonu yumurtalardan salgılanmaya başlar. Östrojen etkisiyle kalınlaşan rahim iç zarı progesteron hormonu etkisi ile olgunlaşır. Bu dönemde gebelik oluşmazsa korpus luteum (yumurtlama sonrası yumurtanın dönüştüğü yapı) kaybolmaya başlar ve östrojen progesteron üretimi azalarak durur.  Östrojen ve progesteron hormon üretiminin azalmasına bağlı olarak bu iki hormonun kan değerleri azalır ve rahim iç zarı dökülür, kadınlar bu şekilde adet kanamalarını görür. 

Tüp Bebek Tedavisi Öncesi Progesteron Yüksekliği

Tüp bebek tedavisinde yumurtalar büyütülürken, yumurtaların erken çatlaması durumunda erken dönemde progesteron yüksekliği ortaya çıkacağı için taze embriyo transferi o ay yapılmamalı ve embriyolar dondurulmalıdır. Çünkü; progesteron hormonu değerleri (1.5’ten fazla olduğu durumlar) erken arttığında, progesteron hormonu yüksekliği nedeniyle rahim iç zarı erken olgunlaştığı için embriyo transfer edilse bile embriyonun tutunma şansı çok azalacaktır. 

Dondurulmuş embriyo transferi planlanan çiftlerde; progesteron iğne ve vajinal progesteron fitil başlanmadan önce progesteron testi istenir ve progesteron değeri kontrol edilir. Progesteron değeri 1.5’ten yüksek çıkarsa embriyo transferi bir sonraki aya ertelenmelidir.  

Tüp Bebekte Tedavisi Öncesi Progesteron Düşüklüğü

Tüp bebek tedavisi öncesi progesteron değeri düşüklüğünün tüp bebek tedavi başarısı için herhangi olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır. Tüp bebek tedavi sürecinde gerek taze embriyo transferi öncesinde gerek dondurulmuş çözülmüş embriyo transferinden önce progesteron testi, progesteron yüksekliği açısından bakılmaktadır. Çünkü embriyo transferi öncesinde progesteron iğne ve vajinal progesteron ilacı yeterli dozlarda verildiği için progesteron düşüklüğü olmamaktadır. 

Tüp Bebek Tedavisinde Progesteron Kaç Olmalıdır?

Tüp bebek tedavisinde taze embriyo transferi planlanan kadınlarda yumurta çatlatma iğnesinin yapılacağı gün progesteron ilacı başlanmadan önce progesteron 1.5’in altında olmalıdır. Tüp bebek tedavisinde dondurulmuş embriyo transferi yapılması planlanan hastalarda, progesteron ilacı başlamadan önceki gün bakılan progesteron testinde progesteron hormon değeri 1.5’ten düşük olmalıdır. 

Dondurulmuş embriyo transferi sırasında progesteron hormonu, progesteron ilacı başlanmadan önce, erken yükseldiğinde rahim iç zarı (endoemtrium) erken olgunlaşır ve embriyonun günü ile rahim iç zarının olgunluk günü arasında ki uyum bozulmaktadır. Bu durumda embriyonun endometriuma tutunma şansı azaldığı için tüp bebek tedavisi ile hamilelik şansı da düşmektedir. 

Progesteron Neden Yükselir?

Tüp bebek tedavisinde yumurta büyütme sürecinde yumurtaların kontrollü bir şekilde yumurta toplama işleminden 35-36 saat önce çatlatma iğnesi ile çatlatılması istenmektedir. Yumurta büyütme sürecinde  yumurta geliştirici ilaçlara ek olarak yumurtaların erken çatlamaması için ilaçlar kullanılmaktadır. Ancak bazen yumurtalar çatlatma iğnesi yapılmadan önce kendiliğinden çatlayabilmektedir, bu durumda progesteron erken yükselir.

Progesteron Neden Düşer?

Tüp bebek tedavisi altında olmayan kadınlarda, normal adet döngüsü içinde progesteron hormonu yumurtaların düzgün büyüyüp çatlamadığı durumlarda düşük çıkmaktadır. 

Tüp bebek tedavisi uygulanan hastalarda ise embriyo transferi için hazırlık aşamasında progesteron ilacı ile progesteron hormonu düzeyi belirli seviyeye çıkartılmak istenmektedir. Özellikle kilosu olması gerekenden daha yüksek olan kadınlarda yeterli progesteron düzeyini sağlayabilmek için daha etkin progesteron ilaçları ve progesteron iğnesi kullanılabilmektedir. Hangi ilacın kullanılacağına tüp bebek tedavisini uygulayan doktorun karar vermesi gerekmektedir. 

Progesteron düşüklüğü belirtileri bulunmamaktadır, progesteron düzeyi progesteron testi ile değerlendirilmektedir. 

Progesteron Nasıl Yükseltilir?

Tüp bebek tedavisinde progesteron değeri uygun zamanda uygun seviyelere çıkartılması gerekmektedir. Progesteronun yükseltilmesi için progesteron ilacı doğru zamanda başlanmalıdır. Progesteron iğnesi ve/veya vajinal progesteron fitil kullanılmaktadır. Kalçadan veya göbekten uygulanabilen farklı progesteron iğnesi tipleri bulunmaktadır. Hastalar tarafından sık sorulan sorulardan bir tanesi, progesteron içeren yiyeceklerdir. Ancak progesteron içeren yiyecekler tüketilerek progesteron hormon düzeyi yükseltilemez. 

Progesteron yüksekliği belirtileri yoktur, progesteron yüksekliği sadece kanda bakılan progesteron testi ile anlaşılmaktadır. 

Progesteron Nasıl Düşürülür?

Progesteron, bazı ilaçlar kullanılarak düşürülebilmektedir. Progesteron hormonunu üreten foliküllerin (yumurtalar) büyümesi ve çatlaması engellenerek progesteron düzeyi düşürülür. 

Transfer Öncesi Progesteron Kaç Olmalı?

Taze embriyo transferi öncesi, yumurta çatlatma iğnesinin yapıldığı gün bakılan progesteron değeri 1.5’in altında olmalıdır. Embriyo transfer günü progesteron değeri kaç olmalıdır? sorusuyla ilgili olarak yapılan çalışmalarda net bir sonuç bulunamamıştır. Çünkü; progesteron değeri aynı gün içinde farklı saatlerde bakıldığında farklı çıkabilmektedir. 

Dondurulmuş embriyo transferi yapılacak kadınlarda progesteron testi, progesteron ilaçları başlanmadan önce ki gün bakılmaktadır ve aynı şekilde progesteron değeri 1.5’in altında olmalıdır. 

Progesteron Kaç Olursa Hamile Kalınır?

Kanda progesteron değeri ve sonuçları aynı gün içinde farklı saatlerde bile değişkenlik gösterdiği için progesteronun olması gereken düzeyi net olarak bilinmemektedir. Ancak progesteron ilaçları başlanmadan önce progesteron hormonu değerleri 1.5 ve altında olmalıdır.