Mevlana Hayatı Ve Şiirleri
kaynağı değiştir]
| “ | Arapça kulağa daha hoş gelse de Farsça söyle—Aşkın başka birçok lehçesi vardır. | ” |
Rumi ve İran arasındaki bu kültürel, tarihi ve dilsel bağlar, Rumi'yi İranda ikonik bir şair yaptı.[96] Mevlana'nın şiirleri İran'daki birçok şehrin duvarlarında sergilenmekte, Farsça müzikle söylenmekte[96] ve okul kitaplarında okunmaktadır.
Rumi'nin şiiri, klasik İran ve Afgan müziğinin çoğunun temelini oluşturur.[97] Şiirinin çağdaş klasik yorumları İranlı Muhammed Rıza, Şehram Nazeri, Davud Azad ve Afganistanlı Muhammed Haşim Çeşti tarafından yapılmıştır.
Mevlevi Sufi Tarikatı; Rumi ve Türkiye[değiştir kaynağı değiştir]
Rumi, İbn Arabi türünden İslam filozofları sınıfına aittir. Bu aşkın filozoflar, Müslüman dünyasındaki geleneksel irfan, felsefe ve teozofi okullarında sıklıkla birlikte incelenirler.[73]
Mevlana, teozofisini (aşkın felsefeyi) şiirlerinin ve öykülerinin boncuklarına bir ip gibi yerleştirir. Onun ana noktası ve vurgusu varlığın birliğidir.
Mevlana'nın Müslüman bir alim olduğu ve İslam'ı ciddiye aldığı yadsınamaz. Bununla birlikte, manevi vizyonunun derinliği, dar anlayışlı mezhep kaygılarının ötesine geçti. Bir dörtlük okur:
Farsça: در راه طلب عاقل و دیوانه یکی است | Arayıcının yolunda, bilgeler ve çılgınlar birdir. |
| —Quatrain 305 |
Kuran'a göre Muhammed Allah tarafından gönderilen bir rahmettir.[75] Bununla ilgili olarak Rumi şöyle der:
"Muhammed'in Nuru, dünyada bir Zerdüşt'ü ya da Yahudi'yi terk etmez. Onun iyi talihinin gölgesi herkesin üzerine parlasın! O, saptırılanların hepsini çölden yola çıkarır."[76]
Ancak Rumi, İslam'ın üstünlüğünü şu sözlerle öne sürer:
"Muhammed'in nuru bin (ilmin) nuru oldu, bin dal oldu ki, dünya da âhiret de uçtan uca ele geçirildi. Muhammed böyle bir tek daldan perdeyi yırtarsa, binlerce keşiş ve rahip bellerinden batıl inanç ipini yırtarlar."[77]
Mevlana'nın şiirlerinin çoğu, dıştan dini riayetin önemini ve Kuran'ın önceliğini öne sürer.[78]
| “ | Allah'ın Kuran'ına kaçın, ona sığının orada peygamberlerin ruhları birleşir. | ” |
Rumi şöyle diyor:
Ömrüm oldukça Kuran'ın kuluyum.
Seçilmiş olan Muhammed'in yolunun toprağıyım.
Eğer biri benim sözlerimden bunun dışında bir şey alıntılarsa,
Ondan ayrıldım ve bu sözlere kızdım.[80]
Rumi ayrıca şunları da belirtir:
| “ | "İki gözümü bu dünya ve öbür dünya [arzularından] "diktim" - bunu Muhammed'den öğrendim."[81] | ” |
Mesnevi'nin ilk sayfasında Mevlana şöyle diyor:
"Hadha kitâbu 'l-mesnevî ve huve uSûlu uSûli uSûli 'd-dîn ve keşşâfu 'l-kur'ân."</br> "Bu, Mesnevi'nin kitabıdır ve (İslam) Dininin köklerinin kökleridir ve Kuran'ın Açıklayıcısıdır."[82]
19. yüzyıl İran'ının en önemli filozoflarından biri olan Hadi Sabzavari, Mesnevi ile İslam arasında şu bağlantıyı kurar:
Bu, [Kur'an'ın] ayetli tefsiri ve onun esrarengiz gizemi üzerine bir tefsirdir. ......
Kur'an'ın hazinesinde avlanmaya gelince, onda tüm [Kur'an'ın] eski felsefi bilgeliği bulunabilir; [Mesnevî] tamamıyla belagatli bir felsefedir.
Gerçekte, şiirin inci ifadesi, İslam'ın Kanun Hükmündeki şeriatı ile Tasavvuf ṭarīkatı ve İlahi hakikat'ı birleştirir. Yazarın başarısı, İlahi güç, içgörü, ilham ve aydınlanmayı Kanun, Yol ve Hakikat'i eleştirel akıl, derin düşünce, parlak bir doğal mizaç ve sahip olduğu karakter bütünlüğünü içerecek şekilde bir araya getirmesindedir.[83]
Seyyid Hüseyin Nasr şöyle diyor:
Bugün İran'da Rûmî üzerine yaşayan en büyük otoritelerden biri olan Hâdî Hâ'irî, yayınlanmamış bir eserinde, Dîvân'ın ve Mesnevî'nin 6.000 kadar ayetinin, Kur'an ayetlerinin Fars şiirine pratikte doğrudan tercümeleri olduğunu göstermiştir.[84]
Mevlânâ, Dîvân'ında şöyle der:
Sufi, Ebu Bekir gibi Muhammed'e tutunur.[85]
Mesnevisi, büyük ölçüde Kuran ve hadislerden türetilen fıkra ve hikayelerin yanı sıra günlük hikayeler içerir.
Legalite ve eleştiriler[değiştir kaynağı değiştir]
En çok İngilizce'de Rumi olarak adlandırılır. Tam adı çağdaşı Sipahsalar tarafından Muhammed bin Muhammed bin el-Hüseyn el-Hatibi el-Belhi el-Bekridir.[21] Daha yaygın olarak Celaleddin Muhammed Rumi ( Farsça: جلالالدین محمد رومی ) olarak bilinir. Celaleddin, "Dinin Zaferi" anlamına gelen Arapça bir isimdir. Belhî ve Rumî onun aidiyetidir, yani sırasıyla "Belhli" ve "Rumlu" anlamına gelir. Rum/Roma, Avrupa tarihinin şimdi Bizans Anadolu'su olarak adlandırdığı yerdir.[22]Chicago Üniversitesi'nden yetkili Rumi biyografi yazarı Franklin Lewis'e göre, "Bizans'a veya Doğu Roma imparatorluğuna ait olan Anadolu yarımadası, Müslümanlar tarafından ancak nispeten yakın zamanda fethedildi ve hatta Türk Müslüman hükümdarlar, hala Araplar, Persler ve Türkler tarafından Rum'un coğrafi bölgesi olarak biliniyordu. Bu nedenle, Rumi olarak bilinen ve Anadolu'da doğmuş veya Anadolu ile ilişkili bir dizi tarihi şahsiyet vardır;l. Bu kelime Arapça'da kelimenin tam anlamıyla "Roma" anlamına gelir; bu bağlamda Roma, Bizans İmparatorluğu'nunAnadolu ile ilişkili tebaasına veya sadece içinde yaşayan insanlara veya nesnelere atıfta bulunur.[23] "Rum Mollası" (Farsça: ملای روم) olarak da bilinirdi.[24]
Türkiye'de ve İranda halk arasında Mevlânâ[2][25] olarak bilinir. (مولانا) "efendimiz" anlamına gelen Arap kökenli bir terimdir.
Farsça: مولوی, Türkçe: Mevlevi de Arapça kökenli, "efendim" anlamında sık sık onun için kullanılmaktadır.[26]
Hayatı[değiştir kaynağı değiştir]
Edward G. Browne'ın belirttiği gibi, en önde gelen üç mistik İranlı şair Rumi, Senai ve Attar'ın tümü Sünni Müslümanlardı ve şiirleri ilk iki halife Ebu Bekir ve Ömer bin Hattâba övgüler içerir. Annemarie Schimmel'e göre, Şii yazarlar arasında Mevlana ve Attar gibi önde gelen mistik şairleri kendi saflarına dahil etme eğilimi, 1501'de Safevi İmparatorluğu'ndaOniki İmamcı Şia'nın devlet dini olarak tanıtılmasından sonra daha da güçlendi.[107]