Türk Halk Müziği Ozanları Kimlerdir
kaynağı değiştir]
- Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü 24 Eylül tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Yöresel ozanlar dahil)
- Aşıkların Sınıflandırılması 28 Ekim tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Halk Şairi ve Saz Şairi 20 Eylül tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Yoksul" Mustafa Soylu Şiirleri - Edebiyatla 4 Aralık tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (saz çalamayan âşık için örnek)
- Bilinmeyen Şarkışla Şairlerinden, Halil Soylu (Yazan: Emin Kuzucular, Sivas Folkloru Dergisi, Haziran , Sayı: 55, Sayfa: , tam metin)
- Doğan Kaya, Halk Edebiyatı ve Âşıklık Geleneği Derlemeleri 3 Mayıs tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Âşık Esme Şahin, Derleyen: Dr. Doğan Kaya, (Hayatı ve bazı ağıtları)
- Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısında Türkiye’de Kadın Âşıklar, Evrim Hikmet Öğüt 30 Eylül tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Arzu Yiğit - Mahlası: Arzu Bacı, Dil-Edebiyat 1 Ekim tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (kadın âşık için örnek)
Kaynakça[değiştir kaynağı değiştir]
Orta Asya'da özellikle Kazak kültüründe halk şairleri Akın olarak da adlandırılırlar. Kadın ozanlara ise Akınay denir.[6]
Âşık olmayı etkileyen faktörler[değiştir kaynağı değiştir]
Doğan Kaya tarafından insanları halk ozanı olmaya yönelten etmenler şu şekilde sıralanmıştır:
- İrsiyet (Kalıtım): İnsanların şair yaradılışlı, doğuştan yetenekli kimseler olması
- Çevresel koşullar: Çevrede, yüzyıllar boyu süregelen, sözlü eğitim ve kültür birikimi
- Çıraklık: Usta âşığın saza ve söze kabiliyeti olan bir genci çırak edinmesi
- Çevredeki âşıklardan etkilenme: Önceden yaşamış / çevredeki âşıkların şiirlerini çalıp söyleme
- Sazlı ortamda yetişme: Meslekten yetişmiş âşıkların geçim sağlamak için saz çalmaları
- Sevda sebebiyle: Sevdalanan genç, içinde bulunduğu ruh haliyle kendisini şiire yöneltir.
- Sosyal değişimler: Topluma mesaj vermek isteyen şairlerin şiiri bir araç olarak kullanması
- İnsanların fiziki yapısı: Bedeni sakatlıkları olan kişilerin farklı psikolojik güdülerle âşıklığa başlamaları.
Ayrıca:
- Rüya görerek: Rüyada bade içip âşık olanlar bulunduğu gibi, kimileri de rüyalarında gördükleri değişik olayların sonucunda âşıklığa başlamıştır. Sözgelişi Ali İzzet Özkan’ın âşıklığa yönelmesinde böyle bir rüyanın da etkisi olmuştur. İzzeti, yirmi beş yaşında şiire başlamıştır. Üç gün rüyasında farklı yerler görmüş, değişik olaylara şahit olmuştur. Üçüncü gece Hacı Bektaş evladından Ahmet Cemaleddin'in elinden lokma yemiş, uyandığında da başkalık hissetmiştir.
- Dert sebebiyle: Dertli (ruhsal sıkıntısı olan) insanların derdini hafifletmek için şiire yönelmesi. Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Akçakışla köyünden Aşık Halil (Soylu) kendisi ile yapılan bir görüşmede bade içip içmediği sorulduğunda; “Ben bade filan içmedim, beni derdim ağlattı, derdim söyletti.” diyerek âşıklığa başlayış sebebini izah etmiştir.[7]