Safra Kesesi Taşı Ameliyatı Ağızdan

Pankreas ve safra yolları hastalıklarının tanısı için kullanılan ERCP (Endoskopik Retrograt Kolanjiopankreatografi) yöntemi, aynı zamanda bu bölgelerin hastalıklarının tedavisinde de başarılı sonuçlar vermektedir. ERCP’nin tanısal işlemlerde başarı oranı % 95, tedavi edici girişimlerde ise % 90’ın üzerindedir.

Medstar Antalya Hastanesi Gastroenteroloji Bölümünden, İç Hastalıları ve Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Hilmi Dikici, ERCP’nin kullanım alanları hakkında bazı bilgileri paylaştı.

ERCP nasıl yapılır?

Karaciğerde üretilen safra salgısı, safra kesesinde depo edilir ve buradan safra kanalı aracılığıyla, ince barsağın başlangıcına açılarak dökülür. İşaret parmağı kalınlığında bükülebilir bir tüp (duodenoskop), ağız yolu ile hasta uyutularak, ince barsağın başlangıç yerine kadar yerleştirilir. Özel yardımcı ekipmanlarla, bu kanala girilir ve kanal ayrıntılı görüntülenir. Sonrasında soruna yönelik olarak kanalda açma, temizleme, stent yerleştirme gibi işlemler yapılır.

Teşhis ve tedavi amaçlı kullanılıyor

ERCP, safra yolunda tıkanmaya yol açan herhangi bir nedeni saptamak ve aynı zamanda tedavisini sağlamak amacı ile, öncelikle gastroenteroloji hekimlerince uygulanmakta olan bir yöntemdir. ERCP’nin uygulamaya girişiyle tıkanıklığa bağlı sarılığı olan hastalara yaklaşım büyük oranda değişmiştir.

ERCP yöntemi ameliyat öncesi ve sonrasında da kullanılabilir

ERCP yöntemi en sık, safra yolu taşlarını ameliyatsız olarak çıkarmak amacıyla kullanılmaktadır. Safra kesesinde taşların bir kısmı, keseden kanala düşerek, kanalın ağzını tıkayabilmekte, bu nedenle safa salgısı barsağa akamadığı için, hastalarda sarılık, karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş vb sorunlar oluşabilmektedir. Hem safra yolu, hem de safra kesesi ameliyatı geçirmesi gereken bu hastalar, kese ameliyatı öncesinde, ERCP yapılarak safra kanalı temizlenmekte, böylece yapılacak ameliyatın sadece safra kesesine yönelik olması sağlanabilmektedir. Bu sayede, hastanın günlerce hastanede kalması veya açık yöntemle safra kesesi ameliyatı geçirmesinin önüne geçilebilmektedir.

Bazen safra kesesi ameliyatla alındıktan bir süre sonra, safra kanalına taş düştüğü anlaşılabilmektedir. Böyle durumlarda, ERCP ile kanal temizlenerek, hastanın tekrar operasyona girmesine engel olunabilmektedir.

Kese ameliyatlarında oluşabilecek safra yolu yaralanmalarını tespit ve tedavi etmek, artık  ERCP ile mümkündür. Özellikle laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılan safra kesesi ameliyatları sonrasında meydana gelebilecek, kanalın bağlanması, kesilmesi, kaçakların oluşması gibi bazı istenmeyen yan etkiler, yine ERCP ile tanı ve tedavi yapılabilmektedir.

ERCP yöntemi, kanserli hastalarda, tanı ve tedavide kullanılabilmektedir.

ERCP’nin önemli katkılarından biri, safra yollarında tıkanmaya yol açarak sarılık oluşturan safra yolu ve pankreas tümörlerinde, gerek tanıyı kesinleştirmek, gerekse stent denilen tüpler yerleştirerek sarılığı açmak ve ameliyat öncesi hastanın genel durumunu düzeltmek veya ameliyattan kurtarmak amacıyla ERCP uygulanmaktadır. Yaşlılarda ve ilerlemiş tümörü bulunan hastalarda, ERCP yoluyla takılan stent veya tüpler, sarılığı ve kaşıntıyı gidererek yaşam konforu ve hayatın sürdürülmesini sağlamaktadır.

Safra kesesindeki milimetrik taşların safra yollarına doğru dökülmesi sonucu tıkanıklıklar meydana gelir. Tıkanıklık farklı seviyelerde farklı sorunlara yol açar.

Akut Kolesistit

Tıkanıklık eğer safra kesesi kanalında (sistik kanalda) olursa safra kesesi şişer, iltihaplanır. Hastalar sırta ve omuza vuran karın ağrısıyla hastaneye başvurur. Tıbben akut kolesistit olarak isimlendirilen tablo oluşur. Şikayetler ilaç ve serum tedavileriyle geçici olarak kısmen yatıştırılabilir ama esas tedavisi acil ameliyattır.

Tıkanma Sarılığı-Kolanjit

Tıkanıklık eğer ana safra kanalında (koledokta) olursa hem safra kesesinin hem de karaciğerin bağırsağa doğru safra akımı toptan boğulmuş, engellenmiş olur. Safra kesesi şişer, karaciğer çalışması bozulur, giderek sarılık ortaya çıkar.

Bu duruma tıkanma sarılığı denir. Kanal acilen açılmazsa kısa süre içinde safra yolu iltihabı (kolanjit) gelişebilir. Bu ateş, sarılık ve karın ağrısıyla giden, şuur bozulmasına kadar ilerleyebilen tehlikeli bir durumdur.

Tedavisi ana safra yolunun acilen açılmasıdır. Açma işlemi ağızdan girilen ışıklı hortumla (ERCP) endoskopik yolla veya böyle bir imkanın uygulanamadığı hallerde ameliyatla sağlanır.

Pankreatit

Tıkanıklık safra - pankreas ortak kanalı seviyesinde ise yukardaki tabloya bir de pankreas iltihabı (pankreatit) eklenir. Pankreas iltihabı o kadar değişken biçimlerde yaşanabilir ki; bazı hastalar bu dönemi ayaküstü atlatabilirken, bazıları yoğun bakımlık olur.

Tedavisi yine safra- pankreas ortak kanalındaki tıkanıklığın acilen giderilerek akışın yeniden sağlanmasıdır. Yine öncelikli seçenek endoskopik yol (ERCP), buna imkan yoksa ameliyattır.

Nihai Tedavi

Safra yolu tıkanıklıkların tedavisinde atlanmaması gereken en önemli nokta şudur: Hastaların safra yolu tıkanıklığının ERCP ile açılması sadece o an için safra kanalı problemini çözer. Safra kesesi yerinde durduğu sürece taşların ve tıkanmanın kaynağı hala yerinde duruyor demektir. Yeniden tıkanma ihtimali vardır.

Tekrar tekrar sarılık geçiren, tekrar ERCP geçiren hasta sayısı az değildir. ERCP'yi takip etmesi gereken nihai tedavi basamağı safra kesesinin alınmasıdır. Bu ameliyat için ideal zaman ERCP'den gün sonradır.

Yenilen her yağlı besinin safra kesesine gittiğini biliyor musunuz?

Sadece yemeklerde değil ağzımıza attığımız küçük bir kraker veya bisküvide bile yağ bulunduğu aşikardır. Mide bu besini karıştırırken hormonlar yolu ile safra kesesine haber gönderir. Safra kesesi de kolesistokinin isimli bir hormon vasıtası ile karıştırmakta olduğu bu sıvıyı kuvvetli kasılmalar yoluyla yine aşağı on iki parmak bağırsağınızın içerisinde papilla adını verdiğimiz bir delikten akıtır.
Karaciğerdan başlayarak on iki parmak bağırsağınızda biten bu otobana pankreas bezinizden de bir ara yol bağlanır. Pankreas, besinlerin emilebilmesi için gerekli eritici enzim salgılarını bu ara yol ile ana safra kanalına eklemiş olur. On iki parmak bağırsağına ulaşmış haldeki yağlı besin yığını burada safra sıvısı ile sarılır. Safra bu karışımdaki yağları eriterek emilebilir hale getirir. Sonrasında barsaklarımız tarafından emilerek işlenmek üzere karaciğere gönderir.

Safrada oluşan çamur oldukça tehlikeli!

Vücudumuzun normal işleyişi sırasında safra kesesi içerisinde bulunan taş veya çamurun sorun yaratma potansiyeli aşikardır. Safra kesesi içerisindeki safrayı kanallara akıtırken kasılmaların da etkisi ile taş veya çamur yerinden ayrılıp bu kanallara akabilir. Yine sanılanın aksine küçük taşlar veya çamur büyük taşlardan daha fazla tehlikelidir. Zira safra kanallarınızı tıkayarak sarılık ve iltihaba neden olabilir. Daha da kötüsü eğer ana yola bağlanan pankreas kanalına girmeyi başarabilirler ise çok daha tehlikeli bir durum olan pankreatit yani pankreas bezi iltihabına neden olabilir.
Büyük taşlar ise örneğin safra kesesi iltihabı, safra kesesi gangreni, safra kesesi delinmesi risklerini oluşturabilir.

Her ağrınız olduğunda “yemeği fazla kaçırdım” düşüncesine kapılmayın!

Toplumda yapılan bazı çalışmalara göre % 10&#;ları bulan safra taş ve çamur olma sıklığı göz önüne alındığında yukarıda bahsedilen pek çok hasta hekimlere veya acillere başvurmaktadır.
Bazı safra taşları sessizdir. Yani hiçbir şikayete neden olmadan yıllarca sessiz kalabilir. Sadece yağlı yemekler, yumurta veya zeytin gibi besinler tükettiğinizde hafif mide ağrısı, şişkinlik, karın ve sırt ağrısına neden olacaktır. Kısa ve gelip geçici olduğunda çoğu kez yemeği fazla kaçırdığınızı düşüneceksiniz. Ancak unutmayınız ki siz yağlı besinler tükettikçe safra keseniz kasılacak ve her kasılma ile bu taşlar kanala girmeye çalışacaklardır. Kese içerisinde potansiyel risk şeklinde bekleyeceklerdir.

Eğer ki safra ve taşlardan şikayetçiyseniz…

Şikayetlere neden olan safra taş-çamurlarınız var ise mutlaka ameliyatla safra keseniz tamamen alınmalıdır. Sadece taş ve çamurun alınıp kesenin bırakıldığı bir ameliyat yöntemi yoktur. Olsa dahi kese içerisinde yeniden taş ve çamur oluşacaktır. Yukarıda bahsedilen riskler hareketli safra taşları ve çamurunda gerçekleşebilir. Günümüzde hem açık hem de laparoskopik dediğimiz kapalı yöntemler kullanılmaktadır. Safra kesesi iltihaplı durumlarda her ne kadar kapalı yöntemle karın içerisine girilse de anatomi yapışıklıklar ve iltihap nedeni ile oldukça karışık olabilir. Bu nedenle açık ameliyata geçme kararı verilebilir. Laparoskopik ameliyat 1 günlük yatış gerektiren oldukça çabuk normal hayata dönebildiğiniz bir yöntemdir. Açık ameliyatlarda ise kesinin iyileşmesi uzun sürmekte; kimi zaman dren konması gerekmekte; kapalıya göre daha fazla enfeksiyon ve fıtık gelişme riskleri bulunmaktadır.

Ameliyat için mutlaka ilaç tedavisiyle birlikte hafta beklenmeli

Acile başvurduğunuz zaman ameliyat tipi seçiminde çok önemlidir. Ağrı ve diğer şikayetlerin başladığı ilk 24 saatte henüz karın içi yapışıklıklar olgunlaşmadığı için kapalı ameliyat olma ihtimaliniz yüksektir. Ancak zaman geçtikçe içeride yapışıklık ve anatomik karmaşa olgunlaşacak kapalı şansınız düşecektir. Kapalı girilse dahi açığa dönme ihtimaliniz ortaya çıkacaktır. Bu gibi durumlarda en doğru tercih hafta ilaç tedavileri ve takip ile içerideki enfeksiyon ve yapışıklıkların düzelmesini bekledikten sonra planlanan laparoskopik cerrahi ile risksiz olarak kesenizi aldırmak olmalıdır.

Ameliyat öncesi endoskopi ile safradaki taş ve çamurlar temizlenebilir

Safra kesesi ağrı ve şikayetlerinizde kandan AST,ALT,ALP,GGT,Total Bilirubin,Direkt Bilirubin ve Amilaz gibi pek çok test bakılır. Bu kan testlerinin her biri karaciğer içi-dışı safra yollarında veya pankreas kanalında ayrı bir noktadaki sorunu gösterir. Bu test sonuçlarına göre tıkanma bölgesi ve derecesi tespit edilerek tedavileriniz uygulanır. Kimi zaman safra kanalınıza düştüğü ve tıkadığı tespit edilen taş ve çamur durumlarında hemen ameliyat uygulanamaz. Öncelikle ERCP denilen, uyutularak yapılan bir çeşit endoskopi işlemi ile kanallardaki taş ve çamurlar temizlenir. Ardından ameliyatla safra keseniz alınabilir.