Yakından Uzağa Ilkesi

Çocuğa Göre Öğretim İlkesi (Öğrenciye görelik):

1. Eğitim-öğretim sürecinde, öğrencinin özellikleri dikkate alınmalıdır. Buna göre süreç, öğrencilerin hazırbulunuşluk, ilgi, ihtiyaç, beklenti, yetenek, beceri, zekâ, yaş, olgunluk gibi bireysel özellikleri dikkate alınarak düzenlenmeli ve yürütülmelidir.

Hayatilik ilkesi (Yaşamsallık):

Okul, yaşamın kendisi olmalıdır. Çünkü bilgi, öğrenci tarafından yaşamda kullanıldığı ölçüde anlamlıdır. Bu nedenle, öğrencilere yaşamları boyunca yararlanabilecekleri bilgi ve becerileri kazandırmak gerekir. Örneğin; öğrencilere diş fırçalama, tuvalet eğitimi gibi öz bakım becerileri kazandırmak ya da sosyal yaşam kurallarını öğretmek, onların yaşam boyunca kullanabilecekleri bilgileri kazanmalarını sağlar.

Güncellik ilkesi (Aktüalite):

Öğrencilere o günlerde ihtiyaç duyabilecekleri popüler bilgilerin kazandırılmasını ve işlenen konuyla güncel yaşam arasında ilişki kurmalarının sağlanmasını içerir. Örneğin; biyoloji dersinde öğrencilere mikroplardan ve hastalıklardan korunma yolları anlatılırken kuş gribi salgınından bahsedilmesi, ders kış aylarında işleniyorsa nezlenin örnek olarak verilmesi ya da domuz gribinden bahsedilmesi gibi.

Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi:

Öğrencilerin yaşamlarının eğitim sürecine dâhil edilmesi yoluyla öğrenmenin gerçekleşmesidir. Etkinliklerde öğretmenin değil öğrencinin aktif ve merkezde olmasını kapsar. Öğrenci materyallerle ve uygulamalarla ne kadar çok ilişkide olursa, duyu organları o kadar çok uyarılmış olur. Bu da öğrenmede verimi ve kalıcılığı artırır. Projeler üretmek, materyaller hazırlamak, kompozisyon yazmak, sergiye yönelik ürünler oluşturmak gibi etkinlikler gerçekleştirilirse yaparak-yaşayarak öğrenme sağlanabilir.

Açıklık ilkesi (Ayanilik):

Öğrencilere kazandırılacak özellikler ve bu amaçla düzenlenecek etkinlikler, öğrenci açısından net, kolay ve anlaşılır bir dil ve düzende gerçekleştirilmelidir.

Az miktarda enerji ve materyal ile en kısa sürede, en fazla sayıda amaca ulaşmayı ifade eder.

Öğretilecek bilgiler en somut (elle tutulur, gözle görülür) olandan en soyut (düşünce ve hayal gücüne bağlı) olana doğru sıralanmalıdır.

Bilinenden bilinmeyene ilkesi:

Öğretilecek her yeni bilgi, önceden öğrenilenler ile bağlantı kurularak öğretilmelidir. Bu, anlamlı öğrenmenin temelini oluşturur.

Öğretilecek bilgiler, öğrencinin en yakın çevresinden (aile, arkadaş, mahalle gibi) onun için uzak olanlara doğru (başka şehirler, ülkeler, yaşantılar gibi) sıralanmalıdır. Böylece öğrenci başka yaşamlar ve gerçekler ile kendi yaşantısını ilişkilendirebilir ve onlar hakkında fikirler üretebilir.

Basitten karmaşığa ilkesi:

Öğretilecek bilgiler, en temel basit bilgilerden üst düzey zor bilgilere doğru sıralanmalıdır. Çünkü basitler, karmaşıkların temelini oluşturur.

Öğretilecek bilgiler, öğrenilmesi en kolay olandan öğrenilmesi zor olana doğru sıralanmalıdır. Eğer tersi olursa, öğrenci zor bilgiye karşı kaygı, özgüven eksikliği ve öğrenmeye karşı direnç yaşayabilir.

Günümüzden geçmişe ve geleceğe ilkesi:

Öğretilecek bilgiler, zamansal olarak günümüz koşulları hatırlatıldıktan sonra, geçmişe dönülüp bugünün koşullarına nasıl gelindiği ve gelecekte nasıl olabileceğine doğru sıralanmalıdır.

1. Çocuğa görelik ilkesi: Ders programının hazırlanmasında veya dersin işlenmesinde öğrencinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklılıklarının esas alınmasıdır.

2. Bilinenden bilinmeyene ilkesi: Ders kitabı hazırlarken ve sınıfta ders anlatırken, öğrencinin o zamana kadarki bilgi ve tecrübelerinden hareket ederek, yeni bilgi ve tecrübelerin bunlar üzerine kazandırılması çok daha kolay olacaktır.

3. Somuttan soyuta ilkesi: Öğrenci mümkünse ders konusu olan eşya ve nesnelerle doğrudan karşı  karşıya getirilmeli; bu mümkün olmadığı zaman o nesne veya olayın modeli, fotoğrafı veya başka bir  simgesi gösterilmelidir.

4. Yakından uzağa ilkesi: Öğrenciye öğretilecek bilgilerin düzenlenmesinde, örneklerin verilmesinde, hem doğal hem de sosyal olarak onun en yakın çevresinden hareket etmelidir.

5. Ekonomi ilkesi: Her türlü eğitim-öğretim faaliyeti en az zaman, en az emek ve enerji sarf edilerek, en yüksek verim elde edilecek şekilde düzenlenmelidir.

6. Açıklık ilkesi: Eğer öğretmen sadece sözel anlatıma dayalı olarak ders işliyorsa, öğrencinin anlayacağı kelime ve cümle yapıları ile son derece açık ve anlamlı bir ders işlemelidir.

7. Aktivite İlkesi: Bazı ders konularını bağımsızca seçip kendine özgü tekniklerle “yaparak-yaşayarak” öğrenmesini ifade eder. Öğrencinin derste aktif olmasının hem daha iyi öğrenme sağlayacağı hem de sorumluluk, girişimcilik, bağımsızlık vs. gibi bazı ahlâkî erdemleri daha iyi geliştireceği savunulur.

8. Hayata yakınlık ilkesi: Okul ve öğretim ortamı hayattan kopuk, yapay bir ortam olmamalı; hayata yakın, oradaki gerçeklikten uzak olmayan, öğrencinin hayatla bağlantısını koparmayan bir yaşantı sunmalıdır.

9. Bütünlük İlkesi: Çocuğun eğitilecek yönlerinin bir bütün olarak alınıp değerlendirilmesini ister. Çocuk bedensel ve ruhsal kuvvetler (düşünce, duygu, irade gibi) bakımından bir bütün olarak ele alınmalıdır.

Bu yazıda öğretim ilkelerini detaylıca (örneklerle) inceleyeceğiz.
Öğrenciye Görelik, Etkin Katılım, Yaşama Yakınlık, Somuttan Soyuta, Bilinenden Bilinmeyene, Yakından Uzağa, Ekonomiklik, Açıklık, Bütünlük, Sosyallik, Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması, Tümdengelim, Transfer, Basitten Karmaşığa

1-Öğrenciye /Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk): Ders programının hazırlanmasında veya dersin işlenmesinde öğrencinin fizyoljik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklılıklarının esas alınmasıdır.

Bu ilke esas alındığında , gerek konu seçim ve işlenişinde gerek okul binası, sınıftaki oturma düzeni, ders kitabı ve diğer ders malzemeleri ve dersin işlenişi sırasında "öğrenci merkezli" bir öğretim ortaya çıkmıştır.

Örnek: Behzat Öğretmen, öğrenme – öğretme sürecinde bireysel farkları dikkate alarak süreci düzenlemiş ve her öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak etkinlikleri belirlemiştir.

Örnek: Öğrencilerin “bilinçli tüketim ve israf” konusunu işledikten sonra satın aldıkları ürünlerin son kullanma tarihlerine bakması

Örnek:  Öğrencilerin Hayat bilgisi dersinde “Neden dengeli ve düzenli beslenmesi gerektiğini kavrar.” kazanımının verildiği dersin sonrasında cips, kola gibi zararlı yiyecekleri tüketmeyi bırakması

Örnek: Ortaöğretimdeki fizik – kimya – biyoloji dersleri yerine ilköğretimde Fen ve Teknoloji dersinin, yine tarih ve coğrafya dersleri yerine ise Sosyal Bilgiler dersinin programda yer alması

Örnek: Sınıf kuralları belirlenirken öğrencilerin görüşlerinin alınması özgürlük, bu kuralların toplumsal normlara ve okulun kurallarına uygun olarak belirlenmesi otoriteye itaatin gereğidir.

AçıklıkBilinenden BilinmeyeneBütünlükEtkin KatılımÖğrenciye GörelikSomuttan SoyutaSosyallikYakından UzağaYaşama Yakınlık