Sesin Maddeyle Etkileşimi 6 Sınıf
Sesin Maddeyle Etkileşmesi 6.Sınıf Fen Bilimleri
SESİN MADDEYLE ETKİLEŞMESİ
Evimizin pencereleri kapalıyken, evin önünden geçen araçların korna seslerini duyarız. Bu sesler, dalgalar hâlinde havada ilerler. Pencere camına ve duvara çarpar. Bu ses dalgalarının bir kısmı cam ve duvarı geçer. Tekrar havada ilerleyerek kulağımıza gelir. Bu olay sesin yayılmasıdır. Ancak ses dalgalarının bir kısmı duvar ve cam tarafından soğurulur (emilir).
Bir kaynaktan çıkan ses dalgaları herhangi bir madde ile karşılaştığında üç farklı durum ortaya çıkabilir.
- Maddeye (engele) çarparak geri dönebilir (yansır.)
- Maddenin (engelin) diğer tarafına geçebilir.
- Madde (engel) tarafından soğurulabilir.
Aşağıda ses kaynağından çıkan sesler kırmızı, engele çarparak engel tarafından yansıyan sesler gri dalgalarla gösterilmiştir.
SESİN YANSIMASI
Bir ses kaynağından çıkan ses dalgalarının, bir engele çarptıktan sonra geldiği ortama geri dönmesine sesin yansımasıdenir. Boş bir odada şiddetli duyulan sesler, odada eşya olduğunda aynı şiddette duyulmaz. Bunun sebebi boş odadaki sesin, daha fazla yansıyarak oda içine geri dönmesidir. Oysa eşya dolu bir odada ses farklı yönlere dağılmaktadır ve bazı eşyalar tarafından ses soğurulmaktadır. Burada ses daha az şiddetli duyulur.
Sesin yansımasında ses dalgalarının çarptığı yüzey çok önemlidir. Pürüzsüz ve sert yüzeylerden yansıyan ses daha şiddetli duyulur, pürüzlü ve boşluklu yüzeyler tarafından ses soğurulur. Evin farklı odalarında konuşarak bu durumu gözlemleyebiliriz. Örneğin banyodaki konuşmalarımızdaki ses şiddeti daima salondaki konuşmalarımızdan daha fazladır. Bunun sebebi banyoda daha az eşya olmasıdır. Ayrıca banyoların duvarları fayansla kaplı olduğundan diğer odaların duvarlarından daha sert ve pürüzsüzdür.
Doğada çeşitli canlılar sesin yansıması olayından yararlanırlar. Örneğin görme duyuları çok gelişmemiş olan yarasalar yönlerini ve avlarının yerini bulmak için sesin yansımasını kullanırlar. Yarasaların çıkardıkları sesler önlerindeki engele çarpar. Böylece yarasalar çıkardıkları sesin yansımasını dinler ve önündeki varlıklar hakkında bilgi edinirler.
Benzer şekilde yunuslar da avlanmak için ses çıkarırlar. Yunusların çıkardıkları ses balık sürülerine çarpar ve yansıyarak tekrar yunuslara gelir. Böylece yunuslar avlanacağı balık sürüsünün yerini bulurlar.
Sesin yansımasının bilim ve teknolojide çok büyük bir önemi vardır. Yarasa ve yunusların sesin yansıma özelliğini kullanmalarından esinlenilerek sonar adı verilen cihazlar üretilmiştir. Sonarlar, suda yayılan ses dalgaları yardımı ile engellerin yerlerini belirlemede kullanılır. Balıkçıların balık sürülerinin yerini ve miktarını tespit etmesinde, okyanus, deniz, göl ve bataklık gibi yerlerin derinliklerinin ve yüzey şekillerinin tespit edilmesinde sonarlar kullanılır.
Radar adı verilen cihazlarda da sesin yansımasından yararlanılır. Uçak ve gemilerde kullanılan bu cihaz çok yüksek titreşimli ses dalgaları yayar.
Ses dalgalarının yansıması prensibinden tıpta da yararlanılmaktadır. Bu prensiple çalışan ultrason cihazları insan vücuduna ses dalgaları gönderir. Gönderilen ses, bilgisayar ekranında anlamlı bir görüntüye dönüşür. Ultrasonda kullanılan ses dalgaları zararsızdır.
Sonar, radar ve ultrason cihazlarının dışında sesin yansıma özelliğinin kullanıldığı başka alanlar da vardır. Örneğin, sesin yansıma özelliği bir borunun çatlak olup olmadığının tespit edilmesinde, gözlük gibi bazı eşyaların dezenfekte edilmesinde, yer altında maden aranmasında, fay hatlarının tespit edilmesinde kullanılır.
SESİN SOĞURULMASI VE YALITIMI
Sesin maddeler tarafından emilerek şiddetinin azaltılmasına sesin soğurulması denir. Sesin soğurulabilmesi için yumuşak ve gözenekli maddeler kullanılır. Bu maddeler sesi soğurur. Boş bir odada duyulan ses, eşya dolu odaya göre daha fazladır. Eşyalar yumuşak ve gözenekli bir yüzeye sahip olduğu için ses bu yüzeylerden dağınık yansır. Bu durumda ses dağınık yansıyınca sesin soğurulması daha fazla olur. Ses soğurulunca da sesin şiddeti azalır.
Ormanlık alanlardaki ağaçların yaprakları ve dalları sesi soğurur bu nedenle bu alanlarda şehir gürültüsü daha azdır. Arabaların gürültüsünden etkilenmemek için motor bölmelerine sesi soğuran maddeler konur. Kış aylarında kar yağdığında sokaktaki ses önceki günlere göre azalır. Bunun sebebi sesin büyük bir kısmının kar tanelerinin girintili çıkıntılı yapısından dolayı gürültüyü soğurmasıdır.
Bir mekândaki sesin iç ortamdan dış ortama ya da dış ortamdan iç ortama geçişini engellemek için yapılan uygulamalara ses yalıtımı adı verilir. Maddeler kendi özelliklerine göre üzerlerine çarpan sesi farklı oranlarda soğurur. Ses yalıtımı için yumuşak ve gözenekli yani içinde hava boşlukları olan strafor köpük, pamuk, sünger, yün, kumaş, halı ve keçe gibi malzemeler kullanılır. Tahta, bakır, demir ve beton gibi maddeler sesi az soğurur yani iyi iletir.
Binalarda tuğla ve sıva arasına yerleştirilen strafor köpük ses yalıtımı sağlar. Ses yalıtımı sağlamak amacıyla pencerelerde, arasında boşluk bulunan çift cam kullanılır. Bunun sebebi boşlukta sesin yayılmamasıdır. Yerleşim birimlerinin gürültüden etkilenmesini önlemek için otobanların ve tren yollarının kenarlarına araçların gürültüsünü azaltacak ses bariyerleri ya da ağaçlandırma yapılır. Bariyerler ya da ağaçlar hem sesin bir kısmını yansıtarak hem de bir kısmını soğurarak ses yalıtımı sağlar.
Ses yalıtımı gürültü kirliliğini azaltmanın yanı sıra insanlara konforlu bir yaşam sağlar. Bu sebeple yeni yapıların çoğunda ses yalıtımına yönelik kaplama malzemesi teknolojik boya, kalın ve yansımalı camlar kullanılmaktadır. Bu şekilde yaşam alanları istenmeyen seslerden korunmuş olur. Gürültünün türüne ve büyüklüğüne göre ses yalıtım malzemelerinin özellikleri ve kullanım şekilleri değişebilmektedir.
AKUSTİK
Gürültü ile mücadele etme yollarından biri akustik uygulamalardır. Bir ortamın akustik özellikleri zayıf ise o ortamda rahatsız edici bir yansıma oluşur. Akustik (ses bilimi) sesin özelliklerini farklı ortamlardaki yayılımını, bulundukları ortamla etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Bina tasarımı yapılmadan önce akustikle ilgilenen bilim insanları ve mühendisler farklı cisimlerin sesle nasıl etkileştiklerini araştırır.
Sinema, tiyatro ve konser salonları ya da cami gibi mekânların tasarım ve inşasında sesin kalitesi akustik bilimi sayesinde artırılır. Ayrıca bu mekânlarda yayılan ve yansıyan seslerin birleştirilerek sesin daha güçlü duyulması sağlanır. Özellikle amfi tiyatrolardaki sahne yüksekliği, oturma basamaklarının şekli ve eğimi, duvarların yüksekliği ve sahne arkasındaki yansıtıcı duvar akustik uygulamalarındandır.
Ses kayıt odaları ve stüdyolar sesin dağınık yansımasını sağlamak için özel maddelerle kaplanır. Bu odalarda ses emici özelliği bulunan akustik süngerler kullanılır.
Tarihî cami ve tiyatrolardaki mimari özellikler teknoloji sayesinde daha da geliştirilmiştir. Akustiği iyi tasarlanmış mekânlarda ses, kulağımızı rahatsız etmeyecek şekilde ve ahenkle ulaşır. Antalya&#;daki antik Aspendos Tiyatrosu, İstanbul&#;daki Süleymaniye Camii ve Almanya&#;nın Dortmund şehrindeki Westfalen (Vestfalın) Stadyumu dünyanın en iyi akustik mimari örneklerindendir.
6. Sınıf Fen Bilgisi Sesin Maddeyle Etkileşmesi konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Ses maddeyle bir etkileşim içerisine girdiğinde farklı durumlarla karşılaşabilmektedir. İşte bu durumları ve etkileşim içerisinde meydana gelen yeni hususları daha iyi kavrayabilmek, bilgileri daha iyi pekiştirebilmek adına konunun detaylarını derledik.
Maddelerin titreşim sonucu ortaya çıkarmış oldukları ses dalgası, madde ve ses arasında yaşanan etkileşimi ifade etmektedir.
Sesin Maddeyle Etkileşimi
Ses dalgalar halinde yayılan, titreşim sonucunda oluşan, yayılma hızı ve eylemini ortama göre değiştiren bir enerji yansımasıdır. Ses, maddenin ortaya çıkardığı titreşim alanından etkilenir ve yayma hızını maddesel bir ortamda katı, sıvı veya gaz molekül yapıları üzerinden gerçekleştirir.
Bu nedenle ses boşlukta yayılamayacağı gibi bir engelle karşı karşıya kaldığında da ya da çarptığında, madde ile etkileşimini yansıtabilir, soğurulabilir veya iletebilmektedir. Bu yüzden sesin, herhangi bir madde üzerinden doğan etkileşimi farklı şekillerde sonuçlar yansıtmaktadır.
Bu yansıma sesin maddeyle yaşadığı etkileşim üzerinden geçirme, soğutma ya da yansıtma özelliğini meydana getirmektedir. Ses ve madde arasında yaşanan etkileşimin şiddetini en aza indirgemek için günümüzde ses yalıtım malzemeleri bu alan için kullanım göstermektedir. Sesin yalıtımın şiddetinin düşürülmeye çalışıldığı yerler, genellikle ses ve kayıt stüdyolarıdır. Bu tarz ortamlarda varolan ses titreşimleri, maddeyle etkileşim dahilinde fazlasıyla şiddetlenmektedir. Bu durumda sesi soğutmak ve yansımasını kırabilmek adına yalıtım malzemeleri önemli bir yer tutmaktadır.
Sesin Maddeyle EtkileşimdenDoğanHususlar
- Sesin Yansıması (Yankı)
Ses dalgalarının bir engelle yaşadığı çarpışma sonucu, çıktığı ortama geri dönmesine ses yansıması denmektedir. Bu yansıma, sert ve pürüzsüz ortamlarda daha da şiddetlidir. Ses dalgalarının bir engelle çarpışıp, bu kez kaynağına geri dönmesi de yankı unsurunu ortaya çıkarmaktadır. Bu duruma örnek verecek olursak; bir sınıf içerisinde yer alan öğretmen ve öğrencilerin ses yansıması, ortamda yer alan pürüzlü engel fazlalığından dolayı şiddet aralığını düşük tutmaktadır.
Ancak boş bir sınıf içerisinde yer alan bir kişinin ses şiddeti, duvarlara çarparak daha da fazla yankı yapacağından, yansıma da bir o kadar daha yüksek olacaktır. Bu durum dışında bazı canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için yansıma tekniği üzerinden iletişimlerini gerçekleştirmektedir.
Yunus balığı, yarasa gibi canlılarda görülen bu özellik yaşamlarını devam ettirebilmek, besin ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına önemli bir etkileşim aracını ifade etmektedir. Günümüzde ses yansımasından daha da fazla yararlanabilmek için, sonar cihazları, ultrason aletleri ve radar gibi teknolojik imkanlardan yararlanılmaktadır.
2. Sesin Soğurulması
Seste meydana gelen dalgalanmaların, çarptığı engeller aracılığıyla çıkacak olan enerjinin emilmesine sesin soğurulması denir. Ses pürüzlü, gözenekli ve yumuşak zeminlerde daha çabuk soğurulmaktadır. Bunun en büyük nedeni ses engelinin, bu ortamlarda daha da fazla bulunmasından kaynaklanmaktadır. Ses soğurulmasına verilebilecek en iyi örnek, kışın yağan kar kütleleridir. Bu kütleler gözenekli yapısı sebebiyle ses dalgalanmasını yutarak, ortaya çıkacak olan yüksek enerjinin ilerlemesine engel olmaktadır. Bunun haricinde sinema salonlarında, odalar arası ses geçişini engellemek adına sesin soğurulması için, duvar kaplamaların iç yüzeyleri yalıtımlarla kapatılmaktadır.
funduszeue.info Yalıtımı
Oluşturulmak istenen ses düzeyinin bir yerden, farklı bir yere geçişinin engellenmesine, şiddetinin azaltılmasına ses yalıtımı denmektedir. Günümüzde ses yalıtımına duyulan ihtiyaç, canlıların çıkarmış oldukları gürültü hususundan doğmuştur. Gürültü aktörünün canlılar üzerinde bulunan fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve performans üzerindeki etkileri yadsınamayacak kadar çoktur. İşte bu yüzden duvar, zemin, tavan arasına yapılan yalıtım sistemi, sesin ortam içinde tutumunu sağlayarak, etrafa yayılmasını engellemektedir.
4. Akustik
Ses dalgalarının ve titreşimlerinin en iyi şekilde iletildiği, sesin özelliklerinin incelendiği bilim dalıdır. Akustik bilimi günümüzde iletişimin daha da iyi sağlanabilmesi veya yansıma ya da soğrulma yöntemi arasında yaşanan uyumsuzluğu çözmek adına kullanılmaktadır. Akustik bilimi, sinema salonları, tiyatrolar, konser alanları ve stadyum gibi ses şiddeti yüksek ortamlar için daha çok tercih edilmektedir.