Ana Yazım Kılavuzu Pdf
TEMEL TÜRKÇE KELİME VE KELİME GRUPLARINI ÖĞRENME KILAVUZU
Ни для кого не является откровением, что Кавказ, в силу этнического и религиозного многообразия своего населения, является довольно-таки сложной территорий в плане создания единого информационного пространсва, которое является одним из неоспоримых позитивных достижений глобальной эпохи, обеспечивающих информационное взаимодействие организаций и граждан, а также удовлетворение их информационных потребностей. Учитывая поляризацию в регионе, когда, сохраняя нормальные отношения с Россиией, Азербайждан более тяготеет к Турции, Грузия, несмотря на формальные попытки улучшения взаимоотношений с северным соседом, привержена идее вступления в Евросоюз и НАТО, а Армения, по словам главы аналитического бюро «Alte et Certe» Андрея Епифанцева, ведет комплементарную политику, пытаясь угодить и России, и Западу, а «в нашем полярном мире, который поляризуется все больше, достичь этого невозможно» . Таким образом, на сегодняшний день для Закавказья практически не осталось тем, освещая которые средства массовой информации могли бы способствовать восстановлению диалога и постепенному снятию напряжения между соседними народами. Поэтому, тема нового глобального проекта, способного свести воедино экономические интересы закавказских государств, могла бы консолидировать информационную политику средств массовой информации закавказских государств, способствовать зарождению единого информационного пространства региона и таким образом стать шагом если не к восстановлению нормальных отношений, то, по крайней мере, к началу кооперации между вовлеченными в этот проект структурами. «Решение по конфликтным ситуациям не будет найдено до тех пор, пока мы не будем воспринимать регион как единое экономическое пространство. То, что происходит в данном регионе, сразу отражается на соседях» , - сказал бывший министр иностранных дел Грузии И.Менагаришвили в одном из интервью и подчеркнул, что установление региональных структурных рамок позволит обеспечить стабильность и снизить риски.
Drinov, 1838'de Panagürişte'de doğdu. Eğitimine devam etmek için 1858'de Rusya'ya gitti. Kiev'de ve Moskova Devlet Üniversitesi'nde tarih ve filoloji okudu, 1865-1871 yılları arasında Avusturya ve İtalya'da seyahat etti ve çalıştı. 1869'da Bulgar Edebiyat Derneği'nin kurucularından biri ve aktif bir üyesi oldu. Drinov yüksek lisans derecesine de sahipti. 1876'nın sonunda devamlı bir profesör olarak çalışmaya başladığı Kharkiv Üniversitesi'nde Slavistik okuyucusu oldu.
Bulgaristan'ın Rus hükümetine bağlı döneminde (1878 - 1879) Drinov, Halkın Aydınlanması ve Manevi İşler Bakanıydı. Yeni kurulan Bulgar devletinin örgütlenmesinde aktif rol alan Marin Drinov, Tırnovo Anayasası'nın yazarlarından biriydi. Yeni Bulgar başkenti için Tırnovo (Avusturyalı diplomatlar tarafından tercih edilen) yerine Sofya'yı öneren kişi olarak biliniyor. 1945 imla reformuna kadar Bulgaristan'da kullanılan Kiril'in standart 32 harfli baskısını tanıtmış olan kişidir. Bulgar dilinin standardizasyonunda belirleyici bir rol oynadı. 1870 gibi erken bir tarihte Shapkarev'in standart dilin karışık bir doğu ve batı Bulgar/Makedon temeli önerisini reddetti. Konu hakkında Makedoniya gazetesindeki makalesinde şunları söyledi: "Böyle yapay bir yazı dili derlemesi imkansız, ulaşılmaz ve asla duyulmamış bir şeydir. " [2][3][4] Drinov'un bu duruşu Blagoy Shklifov gibi bazı modern Bulgar dilbilimcileri tarafından olarak eleştirildi.[4]
1899'da Eğitim Bakanı Todor Ivanchov'un bir kararnamesi ile kurulan standart Bulgar dilinin ilk imla kılavuzu Drinov'a atfedilir. Bulgar dili, 1921, 1923 ve 1945'ten beri üç imla reformu geçirdi.
Drinov, 1881'den sonra Harkov'da yaşadı ve yaşamının sonuna kadar bilimsel ve eğitim faaliyetlerini sürdürdü. 13 Mart 1906'da tüberkülozla uzun bir mücadeleden sonra kasabada öldü.
Anısına[değiştir Министерство культуры Российской Федерации Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования «Казанский государственный институт культуры» Кафедра методологии и технологии универсальных компетенций МНОГОУРОВНЕВАЯ ЯЗЫКОВАЯ ПОДГОТОВКА В УСЛОВИЯХ ПОЛИКУЛЬТУРНОГО ОБЩЕСТВА Материалы VIII международной научно-практической конференции 11 июня 2021 года Казань, 2021 УДК 378:811.1/8 ББК 74.480.26+81.2 М 73 Казанский государственный институт культуры Кафедра методологии и технологии универсальных компетенций Научные редакторы: д-р филол. наук, профессор Г.С. Хазиева канд. филол. наук, доцент З.Н. Серова канд. пед. наук, доцент Е.Е. Новгородова канд. филол. наук, доцент Л.Т. Идиатуллина Составитель: канд. пед. наук, доцент Е.Е. Новгородова М 73 Многоуровневая языковая подготовка в условиях поликультурного общества: материалы VIII междунар. науч.-практ. конф. (11 июня 2021г.) / кафедра методол. и технол. универс. компетенций КазГИК; сост.: Новгородова Е.Е.; науч. ред.: Хазиева Г.С. и др. – Казань, 2021. – 532 с. ISBN 978-5-9960-0208-5 В издание вошли статьи преподавателей вузов, школьных учителей, ас- пирантов и магистрантов, исходя из тематики их научных исследований, от- вечающие общему направлению заявленной конференции. Материалы включены в сборник в авторской редакции. Авторы несут ответственность за содержание материалов, достоверность приведенных фактов, цитат, стати- стических данных. ISBN 978-5-9960-0208-5 © КазГИК © Коллектив авторов 2 СОДЕРЖАНИЕ I. Модернизация образования и инновационные методики пре- подавания национальных и иностранных языков ........................................ 9 Жусупова Р.Ф., Нурпеисова А.Х. Реализация коммуникативной ком- петенции в обучении профессионально-ориентированного ино- странного языка .......................................................................................................................................... 9 Alkaya E., Öztürk M. Teaching of the Tatar Turkish in Turkey ............................... 18 Дульмухаметова Г.Ф. Особенности применения информационных методов обучения в образовательном процессе .......................................................... 24 Кирушина А.К., Кулькова М.А. Проектирование методической сис- темы развития лексической компетенции при помощи информаци- онно-коммуникационных технологий ................................................................................... 32 Садриева Л.Р. Особенности использования проблемного подхода на уроках русского языка ........................................................................................................................... 38 Степанова А.С. Дорожная карта «Образование 2030» и гуманитарный компонент образования при обучении межкультурной коммуника- ции ............................................................................................................................................................................ 41 Рябова А.Р., Дульмухаметова Г.Ф. Современные песни как способ повышения мотивации студентов к изучению иностранного языка ....... 48 Гиниятуллина Д.Р. Академическое письмо на уроках английского языка (примеры заданий по развитию навыков академического письма) ................................................................................................................................................................. 52 Орлова Л.Г., Корнилова Е.С. Развитие навыков реферирования на иностранном языке у студентов магистратуры ........................................................... 56 Пинегина И.Н., Рябова А.Р., Валеева Р.З. Роль мнемоники в запоми- нании новых иноязычных лексических единиц (на примере англий- ского и китайского языков) ............................................................................................................. 61 Кириллова З.Н. Чит илләрдә татар телен укыту (Преподавание татарского языка в зарубежных странах) ................................................................ 66 Ахмедшин М.М. Использование коротких текстов в обучении ино- странному языку ........................................................................................................................................ 75 Сабирова Р.И., Рахимова А.Э. Эффективные методы онлайн- обучения иностранному языку ..................................................................................................... 80 Низамутдинова Э.А., Мухамадьярова А.Ф. Развитие социокультур- ной компетенции на основе аутентичных рекламных роликов на среднем этапе обучения в средней общеобразовательной школе .............. 83 Зайнашева Л.Л., Сафин И.Х. Использование обучающих игровых ре- сурсов сети интернет при обучении лексике на начальном этапе обу- чения в средней общеобразовательной школе .............................................................. 87 Насибуллина Л.Р., Рахимова А.Э. Использование Твиттера при обу- чении письму на уроках иностранного языка ................................................................ 95 3 Липовая С.А. Методическое сопровождение деятельности учителя- русиста, или к вопросу о методологии обучения элементарной гра- мотности в образовательной организации ....................................................................... 99 Жексимбаева Д.М., Рахимова А.Э. Роль мотивации при обучении го- ворению на иностранном языке .................................................................................................. 107 Гилазова Г.Х. Авторская работа как средство совершенствования английской речи ......................................................................................................................................... 112 Аминова З.З. Использование технологии вопрошания как средство мотивации к обучению иностранным языкам ............................................................... 114 Нурхамитов М.Р., Ильясова А.М. Использование сервиса Кахут в обучении лексике на занятиях по иностранному языку ...................................... 119 Пинегина И.Н., Валеева Р.З. Метод PowerPoint Party как фактор по- вышения мотивации студентов при обучении говорению на занятиях по английскому языку в условиях пандемии .................................................................. 122 II. Литературоведение и иностранные языки в современном мире ....................................................................................................................................................................... 127 Kairken Adiyet Kazakh-tatar literature relations .............................................................. 127 Калабина А.В., Серова З.Н. Философская лирика И.А. Бродского. Син- тез реализма и модернизма ............................................................................................................. 135 Вавилова П.П., Серова З.Н. Стивен Кинг и массовая литература ............... 144 Крюкова И.А., Серова З.Н. Балетная интерпретация трагедии Уилья- ма Шекспира «Ромео и Джульетта» в постановках Леонида Лавров- ского и Кеннета Макмиллана ......................................................................................................... 147 Кузьмина Е.К.,. Партибаева К.Р Особенности перевода феминити- вов ............................................................................................................................................................................. 152 Серазеева Е.А., Серова З.Н. Отражение темы расстройств аутистиче- ского спектра в современной литературе ........................................................................... 157 Павлова А.Р., Серова З.Н. Творческие пути Виктора Астафьева .................. 168 Кузьмина Е.К., Партибаева К.Р. Проблемы использования фемини- тивов в современном английском языке ............................................................................ 174 Щенин В.Н. К вопросу о терминообразовании в области компьютер- ных технологий ............................................................................................................................................ 178 Халяпова А.Р., Курочкин Р.В. Способы создания иронии в современ- ной английской литературе на примере романа курта воннегута «бойня №5, или крестовый поход детей» ........................................................................... 181 Сафина Г.Ф. Образ-символ крыльев в татарской поэзии ХХI в.: семан- тическая структура и особенности функционирования (на примере лирики Эльвиры Хадиевой) ............................................................................................................. 184 4 III. Язык и межкультурная коммуникация в контексте со- временных тенденций образования .............................................................................. 200 Вильданова Г.А., Кейгл К.Н. «BLM» дискурс .................................................................. 200 Утегулова С.Б., Сундеткалиева К.А. Иноязычная лексика в молодеж- ной речи .............................................................................................................................................................. 203 Ибрагимов Э.А. Языковая политика в независимых турецких республиках (пример Азербайджана) ........................................................................... 211 Гуро-Фролова Ю.Р. Межкультурная коммуникация в смешанных экипажах морских судов ...................................................................................................................... 227 Яковлева С.Л. Лепидоптеронимы в европейской и американской жи- вописи и культуре ..................................................................................................................................... 231 Тулусина Е.А., Уткульбаева Д.А. Современный немецкоязычный ме- диадискурс как материал для изучения на уроке иностранного язы- ка................................................................................................................................................................................. 236 Волкова В.В. Изучение страноведения на занятиях иностранного языка в технических вузах ................................................................................................................ 239 Идиатуллин А.В., Идиатуллина Л.Т. Когнитивный компонент меж- культурной коммуникации в аспекте учета культурно маркирован- ной лексики американского варианта английского языка ................................ 244 Палкина Н.Н. Использование видеоматериалов при обучении ино- странному языку профессионального общения ........................................................... 252 Соловьева О.Б. Предметно-языковое интегрированное обучение в техническом вузе ........................................................................................................................................ 257 Коваль О.И. Обучение профессионально ориентированному ино- язычному общению студентов технических специальностей ........................ 261 Бобкова Е.А. Анализ трудностей перевода (по результатам конкурса перевода) ........................................................................................................................................................... 265 Новик В.Ю. Возникновение и развитие термина «коммуникативная компетенция» ................................................................................................................................................ 271 Гиниатуллина А.И., Мансурова В.Я. Идиомы как фразовые единицы в обучении иностранному языку в образовательном пространстве вуза .......................................................................................................................................................................... 275 Ухтерикова Ю.Ю., Букина Т.В. Особенности диалогической речи мо- лодежного английского языка ...................................................................................................... 280 IV. Русский язык как иностранный: технология и методика преподавания ............................................................................................................................................. 287 Кулькова М.А. Лингводидактический потенциал корпусно- ориентированных технологий в обучении РКИ ............................................................ 287 Жиглий Ю.В. Обучение аудированию на занятиях по русскому языку как иностранному ...................................................................................................................................... 291 5 Пашкова М.Н., Михайлова Е.С. Особенности развития психофизио- логических механизмов языковой догадки при обучении иностран- ных учащихся рецептивным видам речевой деятельности на русском языке ...................................................................................................................................................................... 300 Груздева Е.А. Обучение русскому языку как иностранному испаного- ворящих учащихся в современных условиях ................................................................... 308 V. Лингвистические аспекты современной филологии .......................... 314 Yalçin Süleyman Kaan Phonological appearances of the primary long vowels in Altai Turkish and phonological cases related to this vowels .............. 314 Karaca Veysel İbrahim Vowel shortening in Turkish quote words....................................................................................................................................................................... 326 Гулиев Г.И. Категоризация цвет в азербайджанском и английском языках и ее роль в познавательной деятельности ..................................................... 332 Ойноткинова Н.Р. Зооморфный код в мифологии алтайцев .......................... 342 Вильданова Г.А. Гибридное словообразование как средство актуали- зации лексем национального языка в гастрономическом дискурсе ......... 351 Нургалиева Д.А., Кулькова М.А. Особенности перевода рекламных текстов с английского на русский язык ................................................................................ 355 Гиниатуллина А.И., Кулькова М.А. Отражение ценностей в паремио- логической картине мира .................................................................................................................. 359 Спичкина А.О., Вильданова Г.А. Лакуны в переводе (на примере рус- ского и английского языков) .......................................................................................................... 362 Нургалиева Л.Р., Кулькова М.А. Особенности перевода безэквива- лентной лексики с английского на русский язык ....................................................... 365 Шигапова Д.М., Дульмухаметова Г.Ф. Эргонимы в переводе (на ма- териале английского и русского языков) ........................................................................... 370 Султанова А.П. Полисемия призначных фразеологизмов с компонен- том - онимом в русском языке ....................................................................................................... 379 Насибуллова Г.Р., Юйци Ли Зооним лошадь в русских и китайских фразеологизмах ............................................................................................................................... 385 Амерханова Г.М., Галиева А.И. Особенности семантики фразеоло- гизмов с компонентом-зоонимом в русском, татарском и арабском языках ................................................................................................................................................................... 390 Закирова А.А., Андреева М.И. Медицинский художественный текст: словосочетания, описание, модификаторы ...................................................................... 396 Рустамова С.Р., Вильданова Г.А. Средства создания образности в ли- тературных произведениях и способы их перевода ................................................. 400 Ахметгалиева А.Ф. Перевод индивидуально-авторской метафоры в художественном тексте ........................................................................................................................ 404 6 Хусаинова А.Я. Особенности системы согласных в татарских гово- рах............................................................................................................................................................................. 408 Джафарова А.Р., Вильданова Г.А. Перевод лексических особенно- стей медицинского дискурса .......................................................................................................... 412 Мухаметкулова К.А., Букина Т.В. Кельтские заимствования в совре- менном английском языке ................................................................................................................ 415 Гутарова А.В., Тимирясова Л.Б. Особенности перевода немецких аналитических глагольно-именных конструкций спортивной тема- тики на русский язык ............................................................................................................................. 421 Тимирясова Л.Б., Гутарова А.В. Сравнительный анализ слабого склонения существительных в древнеанглийском и современном не- мецком языках .............................................................................................................................................. 425 VI. Педагогика и психология в поликультурной среде образова- тельного учреждения ..................................................................................................................... 431 Насипов И.С. Полилингвальные модели поликультурного образова- ния: опыт подготовки педагогических кадров в Акмуллинском уни- верситете ........................................................................................................................................................... 431 Мукушева А.Н. Преподавание казахского языка как родного и как второго языка в казахстанских школах ................................................................................ 441 Седова Е.А. Программа по иностранному языку для магистрантов специальности 08.04.01 «Строительство». Общие положения ........................ 452 Малахова Л.А., Ситдикова Г.Р. Повышение эффективности оценива- ния дистанционного обучения при повышении квалификации препо- давателей ........................................................................................................................................................... 456 Алексеева Е.А. Особенности изучения иностранного языка в поли- культурном обществе ............................................................................................................................ 462 Гиниятуллина Д.Р. Просмотр аутентичных художественных филь- мов как способ совершенствования коммуникативной компетенции в области английского языка ............................................................................................................. 466 Ильдуганова Г.М. Геймификация процесса обучения иностранным языкам в вузе ................................................................................................................................................. 471 Идиатуллин А.В., Идиатуллина Л.Т. Роль и особенности использо- вания аутентичных текстов в условиях полилингвального обучения английскому языку .................................................................................................................................. 475 Ильясова А.М., Нурхамитов М.Р. Методические аспекты подготовки студентов экономического факультета к сдаче международных экза- менов ...................................................................................................................................................................... 482 Рябова А.Р., Пинегина И.Н., Дульмухаметова Г.Ф. Геймификация как современный метод обучения иностранному языку ..................................... 486 7 Козлова Ю.А., Заляева Л.Т., Валеева Р.З. К вопросу развития навы- ков пересказа у детей старшего дошкольного возраста с общим недо- развитием речи третьего уровня ................................................................................................ 491 Кадыров Р.А., Валеева Р.З. Информационные технологии как инст- румент повышения мотивации учеников на уроках иностранного языка ...................................................................................................................................................................... 500 Минуллина Э.И., Новгородова Е.Е. Аутентичный текст как основа обучения иностранному языку (английскому) в процессе иноязычной подготовки будущих специалистов в области хореографии ............................ 504 Мансурова В.Я., Гиниатуллина А.И. Роль личности преподавателя при формировании мотивации студентов при обучении иностранным языкам .................................................................................................................................................................. 510 Малахова Л.А., Ситдикова Г.Р. Особенности организации курсов по- вышения квалификации для преподавателей иностранных языков в условиях дистанционного обучения ........................................................................................ 514 Хамматова Э.М., Ибятова З.А. Воспитание речевой культуры студен- тов на занятиях сценической речи ............................................................................................ 517 Авторы ................................................................................................................................................................ 522 8 9. KİLLİ, Gülsüm, Kuzeydoğu Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1996. 10. KORKMAZ Zeynep. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 11. ÖZKAN Nevzat. (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri (Giriş-Ses Bilgisi- Şekil Bilgisi- Cümle-Sözlük-Metin Örnekleri). Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 12. TEKİN Talat. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. İstanbul, Simurg Yayınları (TDBUÜ). 13. TEKİN Talat. (2003). Orhun Türkçesi Grameri. (Yay: Mehmet Ölmez). İstanbul. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9. 14. TOKATLI, Suzan, Başkurt Türkçesi Grameri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 1994. 15. YALÇIN Süleyman Kaan. (2009). “Türkçede Artdamaksıllaşma Olayının Birincil Uzun Ünlülerle İlgisi Üzerine Bir Değerlendirme” Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı), Volume 4/8 Summer, s. 2340-2357. 16. YALÇIN Süleyman Kaan. (2013). Çağdaş Türk Lehçelerinde Ünlüler. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. Veysel İbrahim Karaca TÜRKÇE ALINTI SÖZCÜKLERDE ÜNLÜ KISALMASI Türkçe tarihî süreç içerisinde birçok dil ile çeşitli etkileşime girmiş bir dildir. Sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel olarak birbiriyle etkileşim hâlinde olan milletlerin dillerinde olduğu gibi Türkçede de ilk yazılı metinlerinden bu yana farklı oranlarda alıntı sözcükler bulunmaktadır. Söz konusu alıntı sözcükler Türkçeye çeşitli ses olaylarına maruz kalarak ya da herhangi bir ses bilgisel değişikliğe uğramadan girmişlerdir. Bu ses olayları arasında en çok görüleni ünlü kısalması olayıdır. Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalması olayının incelendiği bu çalışma, Türk Dil Kurumu tarafından 2005 yılında yayınlanan Türkçe Sözlük’ün 10. baskısı baz alınarak yapılmış eş zamanlı bir çalışmadır. Çalışmamızın kapsamını oluşturan doğu dillerine ait alıntılar; Arapça, Çince, Ermenice, Farsça, Gürcüce, Hintçe, İbranice, Japonca, Korece, Malezyaca, Moğolca, Rusça, Soğdça ve Tibetçe kökenli olan toplam 8.991 sözcüktür. Coğrafi olarak doğu dilleri ile sınırlı olan çalışmamız, tüm alıntı sözcüklerin %58.63’ü üzerinde yapılan bir incelemedir. 326 Çalışmada alıntı sözcüklerin bünyesinde bulunan uzun ünlülerin söz başı, söz içi ve söz sonundaki durumları incelenecektir. Anahtar Sözcükler: Alıntı Sözcükler, Türkiye Türkçesi, Ses Olayları, Ünlü Kısalması Veysel İbrahim Karaca VOWEL SHORTENING IN TURKISH QUOTE WORDS Turkish is a language that has interacted with many languages in the his- torical process. Just as in the languages of nations that interact with each other socially, economically, politically and culturally, Turkish has borrowed words at different rates since its first written texts. The aforementioned borrowed words entered Turkish by being exposed to various phonetic events or without under- going any phonetic changes. The most common among these sound events is vowel shortening. This study, which examines the vowel shortening in borrowed words in Turkey Turkish, is a simultaneous study based on the 10th edition of the Turkish Dictionary published in 2005 by the Turkish Language Association. Quotations from oriental languages that constitute the scope of our study; A total of 8,991 words originating from Arabic, Chinese, Armenian, Persian, Georgian, Hindi, Hebrew, Japanese, Korean, Malaysian, Mongolian, Russian, Sogdian and Tibetan. Our study, which is geographically limited to eastern languages, is an ex- amination of 58.63% of all borrowed words. In the study, the situations of the long vowels in the beginning of the word, in the word and at the end of the words will be examined. Key words: Quoted Words, Turkey Turkish, Phonetics, Vowel Abbreviation Dünyadan izole olmuş ilkel toplumlar dışındaki her toplum birbiriyle etkileşimde bulunmak zorundadır. Siyasi, ticari, kültürel ve sosyal ilişkilerle birbirini tanıyan toplumların dillerinin de belli bir ölçüde birbirini etkilemesi kaçınılmazdır. Üst kültürden alt kültüre, üretenden tüketene doğru bir yol izleyen bu etkileşim alıntı sözcükler yoluyla sözcük alış verişine olanak sağlamaktadır. İletişim ve çağdaşlığın bir getirisi olan bu alıntı sözcükler her dilde az ya da çok bulunmaktadır. Bu sözcüklerin azlığı ya da çokluğu söz konusu dillerin diğer dillerle olan ilişkilerine bağlıdır. Öyle ki, başka toplumlarla herhangi bir iletişim kurmayıp aynı zamanda bünyesinde başka dillere ait ögeler barındıran bir dilden bahsetmek mümkün değildir. Bu etkileşim kimi zaman alıcı dili bütünüyle yabancılaştırabilecek kadar artabilmekte ve kaynak dil açısından son derece tehlikeli olabilmektedir (Aksan, 2004: 29). Tarihî sürece bakıldığında Türk milleti çok geniş bir coğrafyaya yayılmış, siyasi ve kültürel olarak birçok toplum ve kültürle temas halinde olmuştur. Bu nedenle Türk dilinde Köktürk döneminden bu yana farklı oranlarda yabancı 327 ögelere rastlamak mümkündür. Türkçede rastlanan bu alıntılar, Türk milletinin tarihi içerisinde geniş coğrafyalarda ve uzun devirler boyunca yöneticilik yaptıkları ve Türkçenin üst katman dili olarak kabul edilmesinden dolayı daha çok bilgi alıntıları şeklinde olmuştur. Türk dilinde var olan özenti alıntıların büyük bir kısmı yalnızca din kaynağına dayanmaktadır. Budizm, Manihaizm ve İslâmiyet birçok özenti alıntısının Türkçeye girmesine yol açmıştır (Karaağaç, 2009: 138). Türkçeye yabancı ögelerin giriş sebeplerini genel olarak şu şekilde sıralamak mümkündür: Sosyal hayattaki köklü değişiklikler; din ve medeniyet dairesi değişiklikleri, tercüme faaliyetleri, alfabe değişiklikleri, geri kalmışlık, dil bilinci eksikliği, yabancı dille eğitim, çok coğrafya değiştirmek (Buran, 2008: 165). Çağdaş Türkiye Türkçesinde de Türkçenin her döneminde olduğu gibi belli oranda alıntı sözcüklere rastlanmaktadır. Söz konusu sözcükler TDK tarafından 2005 yılında hazırlanan Türkçe Sözlük’ün 10. baskısı arayıcılığıyla belirlenmiş ve Türkçe Sözlük’te verilen dil kısaltmaları temel alınmıştır. Türkiye Türkçesinde bulunan alıntı sözcüklerin toplamı 15.333 adettir. Bu sayı Türkçe sözlüğün toplam söz varlığı olan 63.818 sayısına oranlandığında, alıntı sözcüklerin yüzdelik oranı yaklaşık % 24’e tekabül etmektedir. Bu oran grafik üzerinde şu şekilde gösterilebilir: ALINTI SÖZCÜK 15333; TÜRKÇE %24.02 KÖKEN Lİ SÖZCÜK 48485;… Grafik 1: Türkçe Sözlük’te Alıntı Sözcük - Türkçe Sözcük Oranı Alıntı sözcükler içerisinde kaynak dillerin sayısal durumuna bakıldığında en büyük oranı Arapça teşkil etmektedir. Toplam 15.333 sözcüğün 6619 adeti Arapça kökenlidir. Daha sonra sırasıyla Fransızca (4947), Farsça (1843), İtalyanca (630), İngilizce (512), Yunanca (403), Almanca (84), Latince (78), Rusça (41), İspanyolca (34), Ermenice (23), Slavca (19), Macarca (14), Rumca (13), Moğolca (12), Bulgarca (9), Japonca (8), İbranice (7), Çince (5), Malezyaca (4), Portekizce (4), Norveççe (2), Hintçe (2), Tibetçe (2), Sanskritçe (2), Brezilya Yerel Dilleri (2), Fince (2), Gürcüce (1), Korece (1), Soğdça (1), 328 Afrika Yerel Dilleri (1), Amerika Yerel Dilleri (1), Arnavutça (1), Eskimo Dili (1), Kızıl Derili Dilleri (1) Keltçe (1), Lehçe (1), Malayaca (1), Maldivce (1) alıntı sözcük bulunmaktadır. Çalışmamızın kapsamını oluşturan doğu dillerine ait alıntılar ise Arapça, Çince, Ermenice, Farsça, Gürcüce, Hintçe, İbranice, Japonca, Korece, Malezyaca, Moğolca, Rusça, Soğdça ve Tibetçe kökenli olan toplam 8.991 sözcüktür. Coğrafi olarak doğu dilleri ile sınırlı olan çalışmamız, tüm alıntı sözcüklerin %58.63’ü üzerinde yapılan bir incelemedir. Bu sözcüklerden 8.569 tanesi en az bir ses olayına maruz kalarak Türkçeye geçerken, 422 tanesi herhangi bir ses değişikliğine uğramadan kaynak dildeki durumuyla Türkçede bulunmaktadır. Söz konusu alıntı sözcükler üzerinde yapılan incelemeye göre, alıntı sözcükler Türkçenin ses yapısına uydurulurken, ünlü kalınlaşması, ünlü incelmesi, ünlü daralması, ünlü genişlemesi, ünlü düzleşmesi, ünlü yuvarlaklaşması, ünlü düşmesi, ünlü türemesi ve ünlü kısalması olaylarından ibaret olan ünlü olaylarına; ünsüz aykırılaşması, ünsüz benzeşmesi, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz tekleşmesi, ünsüz ikizleşmesi, süreklileşme, süreksizleşme, sürekli ünsüzler arası değişme, süreksiz ünsüzler arası değişme ve göçüşme olaylarından ibaret ünsüz olaylarına maruz kalmıştır. Alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulmasında maruz kaldıkları ses olayları arasında en büyük oran ünlü kısalması olayındadır. Ünlü kısalması 6177 örnekte tespit edilmiş ve bu da % 68.70 oranına tekabül etmektedir. Ünlü kısalması boğumlanma süresi normal bir ünlünün süresinden daha uzun olan yahut normal uzunluktaki iki ünlünün boğumlanma süresini içine alan ünlüler olarak tanımlanan (Korkmaz, 2007: 221) uzun ünlülerin normal süreli ünlülere dönüşmesi olayıdır. Bu ses olayının nedenlerinden biri dilde hâkim olan en az çaba yasası olabilir; çünkü uzun ünlülerin boğumlanma süresi normal ünlülerin iki katı olduğundan söyleyiş esnasında boğumlanma süresinin aza indirgenmesi konuşma hızını artıracaktır. Türk dilinin fonetik temayülleri arasında görülen bu ses olayı Türkiye Türkçesinde de görülmektedir. AT. āç> TT.aç; AT. hāçıg> TT.acı; AT. kuk> TT. gök; AT. kuz> TT. köz; AT. tǖ> TT. tüy; AT. sǖt> TT. süt; AT. kǖn> TT. gün (Tekin, 1995: 171-172-183- 184-185). Türk dilinin fonetik temayülleri arasında görülen uzun ünlülerin kısalması olayı; normal süredeki ünlülerin daha kısa sürede boğumlanan ünlülere dönüşmesiyle de görülmektedir. Bu kısalma olayı daha çok /ı/, /i/ (/u/, /ü/) gibi az sesli, dayanıksız dar ünlülerde kendini göstermektedir (Korkmaz, 2007: 228). Özellikle Çuvaş, Tatar ve Başkurt Türkçelerinde 329 görülen bu olay, alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulması yönünde çokça kullanılmaktadır. Ünlü kısalması olayının alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulmasında bu denli etkin oluşu Türkçenin uzun ünlülere olan tepkisini bir kez daha kanıtlar özellik taşımaktadır. İncelemeye alınan 8.991 sözcüğün 6.177 gibi çok büyük bir kısmı bünyelerinde bulunan uzun ünlülerini kaybederek Türkiye Türkçesinde yer bulmuştur. Bu kısalma sonucu diğer ses olaylarının da etkilendiği söylenebilir. Çünkü bilindiği gibi uzun ünlüler kısalırken sözcükte çeşitli seslik izler bırakmaktadır. Bu seslik izler ünlü ve ünsüz ikizleşmesi, tonlulaşma, artdamaksıllaşma, öndamaksıllaşma, ünlü ve ünsüz türemeleri ve genişlemedir. Söz konusu ses olaylarına uğrayan sözcüklerin büyük bir çoğunluğunda uzun ünlü varlığından söz etmek mümkündür (Far. lāf-zen> TT. lafazan; Ar. ‘aks+śadā> TT. aksiseda). Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde meydana gelen ünlü kısalması ile ilgili olarak şu örnekler gösterilebilir: ā >a: Söz Başı: Far. ābdest > TT. abdest; Far. ābnūs > TT. abnus; Ar. ādem > TT. adam; Ar. āfyūn > TT. afyon; Far. āħūr > TT. ahır; Ar. āħź > TT. ahz; Ar. ān > TT. an; Far. ārāste > TT. arasta; Far. ārzū > TT. arzu; Far. āster > TT. astar. Söz İçi: Ar. abbās > TT. abbas; Ar. abrāş > TT. abraş; Ar. iśrār > TT. ısrar; Ar. aġrāż > TT. ağraz; Ar. aħlāķ > TT. ahlak; Ar. cihāz > TT. çeyiz; Far. çābuk > TT. çabuk; Far. anbār > TT. ambar; Far. āsmān > TT. asuman; Ar. ĥāzmn > TT. hazin. Söz Sonu: Far.+Ar. āb+havā > TT. abuhava; Ar. ‘acebā > TT. acaba; Ar. ‘ādetā > TT. âdeta; Ar. aħşā > TT. ahşa; Ar. aķribā > TT. akraba; Ar. aķvā > TT. akva; Ar. ammā > TT. ama; Ar. āşūrā > TT. aşure; Far. bahā > TT. baha; Ar. bāķilā > TT. bakla. m > i: Söz Başı: Ar. mfā’> TT. ifa; Ar. mķāž> TT. ikaz; Ar. mhām > TT. iham; Ar. mcāb > TT. icap; Ar. mcār > TT. icar; Ar. mmām > TT. imam; Ar. mrād > TT. irat; Ar. mśāl > TT. isal. Söz İçi: Far. dmvār> TT. duvar; Far. āfermn > TT. aferin; Ar. aħmren > TT. ahiren; Ar. ‘aķmķ > TT. akik; T. + Ar. baş+ĥekmm > TT. başhekim; Ar. cedmd > TT. cedit; Ar. daķmķ > TT. dakik: Ar. emmn > TT. emin; Ar. fml > TT. fil; Ar. ĥākmm > TT. hâkim. Söz Sonu: Ar. ecnebm> TT. ecnebi; Ar. ĥanbelm > TT. hanbeli; Far. gezm > TT. gezi; Ar. fevrm > TT. fevri; Ar. ekŝerm > TT. ekseri; Ar. durzm > TT. dürzi; Far. ŧūŧm > TT. dudu; Far. çmnm > TT. çini; Far. bārm > TT. bari; Ar. baĥrm > TT. bahri. ō > o: 330 Söz İçi: Far. ħōd-kām> TT. hodkâm; Far.ħōrende> TT. horanta; Far. ħōd- be-ħōd> TT. hodbehot; Far. ħōd-bmn > TT. hodbin; Far. ħōd-pesend > TT. hodpesent; Ar. + Far. ve+yāħōd > TT. veyahut; Far. yā ħōd > TT. yahut. ū > u: Söz İçi: Far. efsūn> TT. afsun; Ar. cumhūr> TT. cumhur; Ar. culūs> TT. cülus; Ar. ‘arūż > TT. aruz; Far. bārūd > TT. barut; Ar. baħūr > TT. buhur; Ar. fuđūl > TT. fodul; Ar. ġurūr > TT. gurur; Ar. ħuśūś > TT. husus; Ar. ĥużūr > TT. huzur. Söz Sonu: Far. ārzū> TT. arzu; Ar. + Far. ‘anber+bū> TT. amberbu; Far. āhū> TT. ahu; Far. hindū > TT. hindu; Far. cādū > TT. cadı; Far. dārū > TT. daru; Ar. maśnū > TT. masnu; Far. nāmlū > TT. namlu; Far. bāzū > TT. pazı; Far. peştū > TT. peştu. SONUÇ Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalması ses olayı ile ilgili çalışmamızda elde edilen bulgular şu şekildedir: 1. Alıntı sözcükler Türkçenin ses yapısına uydurulurken, ünlü kalınlaşması, ünlü incelmesi, ünlü daralması, ünlü genişlemesi, ünlü düzleşmesi, ünlü yuvarlaklaşması, ünlü düşmesi, ünlü türemesi ve ünlü kısalması olaylarından ibaret olan ünlü olaylarına; ünsüz aykırılaşması, ünsüz benzeşmesi, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz tekleşmesi, ünsüz ikizleşmesi, süreklileşme, süreksizleşme, sürekli ünsüzler arası değişme, süreksiz ünsüzler arası değişme ve göçüşme olaylarından ibaret ünsüz olaylarına maruz kalmıştır. 2. Bu ses olayları arasında alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısında uydurulmasında en aktif rol 6177 örnek ve % 68.70’lik oranla ünlü kısalmasındadır. 3. Alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalmaları ā > a, m > i, ō > o ve ū > u şeklinde gerçekleşmiştir. ā > a ve m > i kısalmalarında söz başı, söz içi ve söz sonunda; ō > o kısalmasında yalnızca söz içinde ve ū > u kısalmasında ise söz içi ve söz sonunda kısalma örneklerine rastlanmaktadır. 4. Alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalmalarında en büyük sayısal yoğunluk ā > a kısalmasında, en küçük yoğunluk ise ō > o kısalmasında görülmektedir. References 1. AKSAN, Doğan. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara. Engin Yayınevi. 2. BURAN, Ahmet. (2008). “Yabancı Diller Karşısında Türkçe” Makaleler. (Ed. M. Dursun Erdem) (Yay. Haz. Ercan Alkaya, Süleyman Kaan Yalçın, Murat Şengül) Ankara: Turkish Studies Publication, Series V. s.165-169. 3. KARAAĞAÇ, Günay (2009). Dil, Tarih ve İnsan. İstanbul. Kesit Yayınları. 331 4. KARACA, Veysel, İ. (2011). “Türkiye Türkçesinde Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme” FÜ. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ. 5. KORKMAZ, Zeynep. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 6. TÜRK DİL KURUMU. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 7. TÜRK DİL KURUMU. (2008). Yazım Kılavuzu. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. Г.И. Гулиев КАТЕГОРИЗАЦИЯ ЦВЕТ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКАХ И ЕЕ РОЛЬ В ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В статье категоризация в когнитивной лингвистике рассматривается как семантико-когнитивная деятельность человека, как процесс. Категоризация считается одним из самых важных понятий когнитивного подхода. Есть несколько основных различий между азербайджанским и английским языками. Настоящий анализ предполагает, что кросс-культурные различия могут проявляться по- разному в двух языках. Кросс-лингвистические различия могут возникать в буквальных значениях и концептуальных механизмах, а также в выражении одинаковых или разных концептуальных метафор. В процессе когнитивной деятельности человек выделяет категории на основе прототипа. Ключевые слова: когнитивная лингвистика, категория, категоризация, прототип, когнитивно-семантический анализ, ядро, периферия Heydar Izzat Guliyev CATEGORIZATION OF COLOR IN AZERBAIJAN AND ENGLISH LANGUAGES AND ITS ROLE IN COGNITIVE ACTIVITY The article considers categorization in cognitive linguistics as a semantic- cognitive human activity, as a process. Categorization is considered one of the most important concepts in the cognitive approach. There are several main differences between Azerbaijani and English. This analysis suggests that cross- cultural differences can manifest themselves in different ways in two languages. Cross-linguistic differences can arise in literal meanings and conceptual mechanisms, as well as in the expression of the same or different conceptual metaphors. In the process of cognitive activity, a person identifies categories based on the prototype. 332
kaynağı değiştir]
Министерство культуры Российской Федерации Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования «Казанский государственный институт культуры» Кафедра методологии и технологии универсальных компетенций МНОГОУРОВНЕВАЯ ЯЗЫКОВАЯ ПОДГОТОВКА В УСЛОВИЯХ ПОЛИКУЛЬТУРНОГО ОБЩЕСТВА Материалы VIII международной научно-практической конференции 11 июня 2021 года Казань, 2021 УДК 378:811.1/8 ББК 74.480.26+81.2 М 73 Казанский государственный институт культуры Кафедра методологии и технологии универсальных компетенций Научные редакторы: д-р филол. наук, профессор Г.С. Хазиева канд. филол. наук, доцент З.Н. Серова канд. пед. наук, доцент Е.Е. Новгородова канд. филол. наук, доцент Л.Т. Идиатуллина Составитель: канд. пед. наук, доцент Е.Е. Новгородова М 73 Многоуровневая языковая подготовка в условиях поликультурного общества: материалы VIII междунар. науч.-практ. конф. (11 июня 2021г.) / кафедра методол. и технол. универс. компетенций КазГИК; сост.: Новгородова Е.Е.; науч. ред.: Хазиева Г.С. и др. – Казань, 2021. – 532 с. ISBN 978-5-9960-0208-5 В издание вошли статьи преподавателей вузов, школьных учителей, ас- пирантов и магистрантов, исходя из тематики их научных исследований, от- вечающие общему направлению заявленной конференции. Материалы включены в сборник в авторской редакции. Авторы несут ответственность за содержание материалов, достоверность приведенных фактов, цитат, стати- стических данных. ISBN 978-5-9960-0208-5 © КазГИК © Коллектив авторов 2 СОДЕРЖАНИЕ I. Модернизация образования и инновационные методики пре- подавания национальных и иностранных языков ........................................ 9 Жусупова Р.Ф., Нурпеисова А.Х. Реализация коммуникативной ком- петенции в обучении профессионально-ориентированного ино- странного языка .......................................................................................................................................... 9 Alkaya E., Öztürk M. Teaching of the Tatar Turkish in Turkey ............................... 18 Дульмухаметова Г.Ф. Особенности применения информационных методов обучения в образовательном процессе .......................................................... 24 Кирушина А.К., Кулькова М.А. Проектирование методической сис- темы развития лексической компетенции при помощи информаци- онно-коммуникационных технологий ................................................................................... 32 Садриева Л.Р. Особенности использования проблемного подхода на уроках русского языка ........................................................................................................................... 38 Степанова А.С. Дорожная карта «Образование 2030» и гуманитарный компонент образования при обучении межкультурной коммуника- ции ............................................................................................................................................................................ 41 Рябова А.Р., Дульмухаметова Г.Ф. Современные песни как способ повышения мотивации студентов к изучению иностранного языка ....... 48 Гиниятуллина Д.Р. Академическое письмо на уроках английского языка (примеры заданий по развитию навыков академического письма) ................................................................................................................................................................. 52 Орлова Л.Г., Корнилова Е.С. Развитие навыков реферирования на иностранном языке у студентов магистратуры ........................................................... 56 Пинегина И.Н., Рябова А.Р., Валеева Р.З. Роль мнемоники в запоми- нании новых иноязычных лексических единиц (на примере англий- ского и китайского языков) ............................................................................................................. 61 Кириллова З.Н. Чит илләрдә татар телен укыту (Преподавание татарского языка в зарубежных странах) ................................................................ 66 Ахмедшин М.М. Использование коротких текстов в обучении ино- странному языку ........................................................................................................................................ 75 Сабирова Р.И., Рахимова А.Э. Эффективные методы онлайн- обучения иностранному языку ..................................................................................................... 80 Низамутдинова Э.А., Мухамадьярова А.Ф. Развитие социокультур- ной компетенции на основе аутентичных рекламных роликов на среднем этапе обучения в средней общеобразовательной школе .............. 83 Зайнашева Л.Л., Сафин И.Х. Использование обучающих игровых ре- сурсов сети интернет при обучении лексике на начальном этапе обу- чения в средней общеобразовательной школе .............................................................. 87 Насибуллина Л.Р., Рахимова А.Э. Использование Твиттера при обу- чении письму на уроках иностранного языка ................................................................ 95 3 Липовая С.А. Методическое сопровождение деятельности учителя- русиста, или к вопросу о методологии обучения элементарной гра- мотности в образовательной организации ....................................................................... 99 Жексимбаева Д.М., Рахимова А.Э. Роль мотивации при обучении го- ворению на иностранном языке .................................................................................................. 107 Гилазова Г.Х. Авторская работа как средство совершенствования английской речи ......................................................................................................................................... 112 Аминова З.З. Использование технологии вопрошания как средство мотивации к обучению иностранным языкам ............................................................... 114 Нурхамитов М.Р., Ильясова А.М. Использование сервиса Кахут в обучении лексике на занятиях по иностранному языку ...................................... 119 Пинегина И.Н., Валеева Р.З. Метод PowerPoint Party как фактор по- вышения мотивации студентов при обучении говорению на занятиях по английскому языку в условиях пандемии .................................................................. 122 II. Литературоведение и иностранные языки в современном мире ....................................................................................................................................................................... 127 Kairken Adiyet Kazakh-tatar literature relations .............................................................. 127 Калабина А.В., Серова З.Н. Философская лирика И.А. Бродского. Син- тез реализма и модернизма ............................................................................................................. 135 Вавилова П.П., Серова З.Н. Стивен Кинг и массовая литература ............... 144 Крюкова И.А., Серова З.Н. Балетная интерпретация трагедии Уилья- ма Шекспира «Ромео и Джульетта» в постановках Леонида Лавров- ского и Кеннета Макмиллана ......................................................................................................... 147 Кузьмина Е.К.,. Партибаева К.Р Особенности перевода феминити- вов ............................................................................................................................................................................. 152 Серазеева Е.А., Серова З.Н. Отражение темы расстройств аутистиче- ского спектра в современной литературе ........................................................................... 157 Павлова А.Р., Серова З.Н. Творческие пути Виктора Астафьева .................. 168 Кузьмина Е.К., Партибаева К.Р. Проблемы использования фемини- тивов в современном английском языке ............................................................................ 174 Щенин В.Н. К вопросу о терминообразовании в области компьютер- ных технологий ............................................................................................................................................ 178 Халяпова А.Р., Курочкин Р.В. Способы создания иронии в современ- ной английской литературе на примере романа курта воннегута «бойня №5, или крестовый поход детей» ........................................................................... 181 Сафина Г.Ф. Образ-символ крыльев в татарской поэзии ХХI в.: семан- тическая структура и особенности функционирования (на примере лирики Эльвиры Хадиевой) ............................................................................................................. 184 4 III. Язык и межкультурная коммуникация в контексте со- временных тенденций образования .............................................................................. 200 Вильданова Г.А., Кейгл К.Н. «BLM» дискурс .................................................................. 200 Утегулова С.Б., Сундеткалиева К.А. Иноязычная лексика в молодеж- ной речи .............................................................................................................................................................. 203 Ибрагимов Э.А. Языковая политика в независимых турецких республиках (пример Азербайджана) ........................................................................... 211 Гуро-Фролова Ю.Р. Межкультурная коммуникация в смешанных экипажах морских судов ...................................................................................................................... 227 Яковлева С.Л. Лепидоптеронимы в европейской и американской жи- вописи и культуре ..................................................................................................................................... 231 Тулусина Е.А., Уткульбаева Д.А. Современный немецкоязычный ме- диадискурс как материал для изучения на уроке иностранного язы- ка................................................................................................................................................................................. 236 Волкова В.В. Изучение страноведения на занятиях иностранного языка в технических вузах ................................................................................................................ 239 Идиатуллин А.В., Идиатуллина Л.Т. Когнитивный компонент меж- культурной коммуникации в аспекте учета культурно маркирован- ной лексики американского варианта английского языка ................................ 244 Палкина Н.Н. Использование видеоматериалов при обучении ино- странному языку профессионального общения ........................................................... 252 Соловьева О.Б. Предметно-языковое интегрированное обучение в техническом вузе ........................................................................................................................................ 257 Коваль О.И. Обучение профессионально ориентированному ино- язычному общению студентов технических специальностей ........................ 261 Бобкова Е.А. Анализ трудностей перевода (по результатам конкурса перевода) ........................................................................................................................................................... 265 Новик В.Ю. Возникновение и развитие термина «коммуникативная компетенция» ................................................................................................................................................ 271 Гиниатуллина А.И., Мансурова В.Я. Идиомы как фразовые единицы в обучении иностранному языку в образовательном пространстве вуза .......................................................................................................................................................................... 275 Ухтерикова Ю.Ю., Букина Т.В. Особенности диалогической речи мо- лодежного английского языка ...................................................................................................... 280 IV. Русский язык как иностранный: технология и методика преподавания ............................................................................................................................................. 287 Кулькова М.А. Лингводидактический потенциал корпусно- ориентированных технологий в обучении РКИ ............................................................ 287 Жиглий Ю.В. Обучение аудированию на занятиях по русскому языку как иностранному ...................................................................................................................................... 291 5 Пашкова М.Н., Михайлова Е.С. Особенности развития психофизио- логических механизмов языковой догадки при обучении иностран- ных учащихся рецептивным видам речевой деятельности на русском языке ...................................................................................................................................................................... 300 Груздева Е.А. Обучение русскому языку как иностранному испаного- ворящих учащихся в современных условиях ................................................................... 308 V. Лингвистические аспекты современной филологии .......................... 314 Yalçin Süleyman Kaan Phonological appearances of the primary long vowels in Altai Turkish and phonological cases related to this vowels .............. 314 Karaca Veysel İbrahim Vowel shortening in Turkish quote words....................................................................................................................................................................... 326 Гулиев Г.И. Категоризация цвет в азербайджанском и английском языках и ее роль в познавательной деятельности ..................................................... 332 Ойноткинова Н.Р. Зооморфный код в мифологии алтайцев .......................... 342 Вильданова Г.А. Гибридное словообразование как средство актуали- зации лексем национального языка в гастрономическом дискурсе ......... 351 Нургалиева Д.А., Кулькова М.А. Особенности перевода рекламных текстов с английского на русский язык ................................................................................ 355 Гиниатуллина А.И., Кулькова М.А. Отражение ценностей в паремио- логической картине мира .................................................................................................................. 359 Спичкина А.О., Вильданова Г.А. Лакуны в переводе (на примере рус- ского и английского языков) .......................................................................................................... 362 Нургалиева Л.Р., Кулькова М.А. Особенности перевода безэквива- лентной лексики с английского на русский язык ....................................................... 365 Шигапова Д.М., Дульмухаметова Г.Ф. Эргонимы в переводе (на ма- териале английского и русского языков) ........................................................................... 370 Султанова А.П. Полисемия призначных фразеологизмов с компонен- том - онимом в русском языке ....................................................................................................... 379 Насибуллова Г.Р., Юйци Ли Зооним лошадь в русских и китайских фразеологизмах ............................................................................................................................... 385 Амерханова Г.М., Галиева А.И. Особенности семантики фразеоло- гизмов с компонентом-зоонимом в русском, татарском и арабском языках ................................................................................................................................................................... 390 Закирова А.А., Андреева М.И. Медицинский художественный текст: словосочетания, описание, модификаторы ...................................................................... 396 Рустамова С.Р., Вильданова Г.А. Средства создания образности в ли- тературных произведениях и способы их перевода ................................................. 400 Ахметгалиева А.Ф. Перевод индивидуально-авторской метафоры в художественном тексте ........................................................................................................................ 404 6 Хусаинова А.Я. Особенности системы согласных в татарских гово- рах............................................................................................................................................................................. 408 Джафарова А.Р., Вильданова Г.А. Перевод лексических особенно- стей медицинского дискурса .......................................................................................................... 412 Мухаметкулова К.А., Букина Т.В. Кельтские заимствования в совре- менном английском языке ................................................................................................................ 415 Гутарова А.В., Тимирясова Л.Б. Особенности перевода немецких аналитических глагольно-именных конструкций спортивной тема- тики на русский язык ............................................................................................................................. 421 Тимирясова Л.Б., Гутарова А.В. Сравнительный анализ слабого склонения существительных в древнеанглийском и современном не- мецком языках .............................................................................................................................................. 425 VI. Педагогика и психология в поликультурной среде образова- тельного учреждения ..................................................................................................................... 431 Насипов И.С. Полилингвальные модели поликультурного образова- ния: опыт подготовки педагогических кадров в Акмуллинском уни- верситете ........................................................................................................................................................... 431 Мукушева А.Н. Преподавание казахского языка как родного и как второго языка в казахстанских школах ................................................................................ 441 Седова Е.А. Программа по иностранному языку для магистрантов специальности 08.04.01 «Строительство». Общие положения ........................ 452 Малахова Л.А., Ситдикова Г.Р. Повышение эффективности оценива- ния дистанционного обучения при повышении квалификации препо- давателей ........................................................................................................................................................... 456 Алексеева Е.А. Особенности изучения иностранного языка в поли- культурном обществе ............................................................................................................................ 462 Гиниятуллина Д.Р. Просмотр аутентичных художественных филь- мов как способ совершенствования коммуникативной компетенции в области английского языка ............................................................................................................. 466 Ильдуганова Г.М. Геймификация процесса обучения иностранным языкам в вузе ................................................................................................................................................. 471 Идиатуллин А.В., Идиатуллина Л.Т. Роль и особенности использо- вания аутентичных текстов в условиях полилингвального обучения английскому языку .................................................................................................................................. 475 Ильясова А.М., Нурхамитов М.Р. Методические аспекты подготовки студентов экономического факультета к сдаче международных экза- менов ...................................................................................................................................................................... 482 Рябова А.Р., Пинегина И.Н., Дульмухаметова Г.Ф. Геймификация как современный метод обучения иностранному языку ..................................... 486 7 Козлова Ю.А., Заляева Л.Т., Валеева Р.З. К вопросу развития навы- ков пересказа у детей старшего дошкольного возраста с общим недо- развитием речи третьего уровня ................................................................................................ 491 Кадыров Р.А., Валеева Р.З. Информационные технологии как инст- румент повышения мотивации учеников на уроках иностранного языка ...................................................................................................................................................................... 500 Минуллина Э.И., Новгородова Е.Е. Аутентичный текст как основа обучения иностранному языку (английскому) в процессе иноязычной подготовки будущих специалистов в области хореографии ............................ 504 Мансурова В.Я., Гиниатуллина А.И. Роль личности преподавателя при формировании мотивации студентов при обучении иностранным языкам .................................................................................................................................................................. 510 Малахова Л.А., Ситдикова Г.Р. Особенности организации курсов по- вышения квалификации для преподавателей иностранных языков в условиях дистанционного обучения ........................................................................................ 514 Хамматова Э.М., Ибятова З.А. Воспитание речевой культуры студен- тов на занятиях сценической речи ............................................................................................ 517 Авторы ................................................................................................................................................................ 522 8 9. KİLLİ, Gülsüm, Kuzeydoğu Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1996. 10. KORKMAZ Zeynep. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 11. ÖZKAN Nevzat. (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri (Giriş-Ses Bilgisi- Şekil Bilgisi- Cümle-Sözlük-Metin Örnekleri). Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 12. TEKİN Talat. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. İstanbul, Simurg Yayınları (TDBUÜ). 13. TEKİN Talat. (2003). Orhun Türkçesi Grameri. (Yay: Mehmet Ölmez). İstanbul. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9. 14. TOKATLI, Suzan, Başkurt Türkçesi Grameri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 1994. 15. YALÇIN Süleyman Kaan. (2009). “Türkçede Artdamaksıllaşma Olayının Birincil Uzun Ünlülerle İlgisi Üzerine Bir Değerlendirme” Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı), Volume 4/8 Summer, s. 2340-2357. 16. YALÇIN Süleyman Kaan. (2013). Çağdaş Türk Lehçelerinde Ünlüler. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. Veysel İbrahim Karaca TÜRKÇE ALINTI SÖZCÜKLERDE ÜNLÜ KISALMASI Türkçe tarihî süreç içerisinde birçok dil ile çeşitli etkileşime girmiş bir dildir. Sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel olarak birbiriyle etkileşim hâlinde olan milletlerin dillerinde olduğu gibi Türkçede de ilk yazılı metinlerinden bu yana farklı oranlarda alıntı sözcükler bulunmaktadır. Söz konusu alıntı sözcükler Türkçeye çeşitli ses olaylarına maruz kalarak ya da herhangi bir ses bilgisel değişikliğe uğramadan girmişlerdir. Bu ses olayları arasında en çok görüleni ünlü kısalması olayıdır. Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalması olayının incelendiği bu çalışma, Türk Dil Kurumu tarafından 2005 yılında yayınlanan Türkçe Sözlük’ün 10. baskısı baz alınarak yapılmış eş zamanlı bir çalışmadır. Çalışmamızın kapsamını oluşturan doğu dillerine ait alıntılar; Arapça, Çince, Ermenice, Farsça, Gürcüce, Hintçe, İbranice, Japonca, Korece, Malezyaca, Moğolca, Rusça, Soğdça ve Tibetçe kökenli olan toplam 8.991 sözcüktür. Coğrafi olarak doğu dilleri ile sınırlı olan çalışmamız, tüm alıntı sözcüklerin %58.63’ü üzerinde yapılan bir incelemedir. 326 Çalışmada alıntı sözcüklerin bünyesinde bulunan uzun ünlülerin söz başı, söz içi ve söz sonundaki durumları incelenecektir. Anahtar Sözcükler: Alıntı Sözcükler, Türkiye Türkçesi, Ses Olayları, Ünlü Kısalması Veysel İbrahim Karaca VOWEL SHORTENING IN TURKISH QUOTE WORDS Turkish is a language that has interacted with many languages in the his- torical process. Just as in the languages of nations that interact with each other socially, economically, politically and culturally, Turkish has borrowed words at different rates since its first written texts. The aforementioned borrowed words entered Turkish by being exposed to various phonetic events or without under- going any phonetic changes. The most common among these sound events is vowel shortening. This study, which examines the vowel shortening in borrowed words in Turkey Turkish, is a simultaneous study based on the 10th edition of the Turkish Dictionary published in 2005 by the Turkish Language Association. Quotations from oriental languages that constitute the scope of our study; A total of 8,991 words originating from Arabic, Chinese, Armenian, Persian, Georgian, Hindi, Hebrew, Japanese, Korean, Malaysian, Mongolian, Russian, Sogdian and Tibetan. Our study, which is geographically limited to eastern languages, is an ex- amination of 58.63% of all borrowed words. In the study, the situations of the long vowels in the beginning of the word, in the word and at the end of the words will be examined. Key words: Quoted Words, Turkey Turkish, Phonetics, Vowel Abbreviation Dünyadan izole olmuş ilkel toplumlar dışındaki her toplum birbiriyle etkileşimde bulunmak zorundadır. Siyasi, ticari, kültürel ve sosyal ilişkilerle birbirini tanıyan toplumların dillerinin de belli bir ölçüde birbirini etkilemesi kaçınılmazdır. Üst kültürden alt kültüre, üretenden tüketene doğru bir yol izleyen bu etkileşim alıntı sözcükler yoluyla sözcük alış verişine olanak sağlamaktadır. İletişim ve çağdaşlığın bir getirisi olan bu alıntı sözcükler her dilde az ya da çok bulunmaktadır. Bu sözcüklerin azlığı ya da çokluğu söz konusu dillerin diğer dillerle olan ilişkilerine bağlıdır. Öyle ki, başka toplumlarla herhangi bir iletişim kurmayıp aynı zamanda bünyesinde başka dillere ait ögeler barındıran bir dilden bahsetmek mümkün değildir. Bu etkileşim kimi zaman alıcı dili bütünüyle yabancılaştırabilecek kadar artabilmekte ve kaynak dil açısından son derece tehlikeli olabilmektedir (Aksan, 2004: 29). Tarihî sürece bakıldığında Türk milleti çok geniş bir coğrafyaya yayılmış, siyasi ve kültürel olarak birçok toplum ve kültürle temas halinde olmuştur. Bu nedenle Türk dilinde Köktürk döneminden bu yana farklı oranlarda yabancı 327 ögelere rastlamak mümkündür. Türkçede rastlanan bu alıntılar, Türk milletinin tarihi içerisinde geniş coğrafyalarda ve uzun devirler boyunca yöneticilik yaptıkları ve Türkçenin üst katman dili olarak kabul edilmesinden dolayı daha çok bilgi alıntıları şeklinde olmuştur. Türk dilinde var olan özenti alıntıların büyük bir kısmı yalnızca din kaynağına dayanmaktadır. Budizm, Manihaizm ve İslâmiyet birçok özenti alıntısının Türkçeye girmesine yol açmıştır (Karaağaç, 2009: 138). Türkçeye yabancı ögelerin giriş sebeplerini genel olarak şu şekilde sıralamak mümkündür: Sosyal hayattaki köklü değişiklikler; din ve medeniyet dairesi değişiklikleri, tercüme faaliyetleri, alfabe değişiklikleri, geri kalmışlık, dil bilinci eksikliği, yabancı dille eğitim, çok coğrafya değiştirmek (Buran, 2008: 165). Çağdaş Türkiye Türkçesinde de Türkçenin her döneminde olduğu gibi belli oranda alıntı sözcüklere rastlanmaktadır. Söz konusu sözcükler TDK tarafından 2005 yılında hazırlanan Türkçe Sözlük’ün 10. baskısı arayıcılığıyla belirlenmiş ve Türkçe Sözlük’te verilen dil kısaltmaları temel alınmıştır. Türkiye Türkçesinde bulunan alıntı sözcüklerin toplamı 15.333 adettir. Bu sayı Türkçe sözlüğün toplam söz varlığı olan 63.818 sayısına oranlandığında, alıntı sözcüklerin yüzdelik oranı yaklaşık % 24’e tekabül etmektedir. Bu oran grafik üzerinde şu şekilde gösterilebilir: ALINTI SÖZCÜK 15333; TÜRKÇE %24.02 KÖKEN Lİ SÖZCÜK 48485;… Grafik 1: Türkçe Sözlük’te Alıntı Sözcük - Türkçe Sözcük Oranı Alıntı sözcükler içerisinde kaynak dillerin sayısal durumuna bakıldığında en büyük oranı Arapça teşkil etmektedir. Toplam 15.333 sözcüğün 6619 adeti Arapça kökenlidir. Daha sonra sırasıyla Fransızca (4947), Farsça (1843), İtalyanca (630), İngilizce (512), Yunanca (403), Almanca (84), Latince (78), Rusça (41), İspanyolca (34), Ermenice (23), Slavca (19), Macarca (14), Rumca (13), Moğolca (12), Bulgarca (9), Japonca (8), İbranice (7), Çince (5), Malezyaca (4), Portekizce (4), Norveççe (2), Hintçe (2), Tibetçe (2), Sanskritçe (2), Brezilya Yerel Dilleri (2), Fince (2), Gürcüce (1), Korece (1), Soğdça (1), 328 Afrika Yerel Dilleri (1), Amerika Yerel Dilleri (1), Arnavutça (1), Eskimo Dili (1), Kızıl Derili Dilleri (1) Keltçe (1), Lehçe (1), Malayaca (1), Maldivce (1) alıntı sözcük bulunmaktadır. Çalışmamızın kapsamını oluşturan doğu dillerine ait alıntılar ise Arapça, Çince, Ermenice, Farsça, Gürcüce, Hintçe, İbranice, Japonca, Korece, Malezyaca, Moğolca, Rusça, Soğdça ve Tibetçe kökenli olan toplam 8.991 sözcüktür. Coğrafi olarak doğu dilleri ile sınırlı olan çalışmamız, tüm alıntı sözcüklerin %58.63’ü üzerinde yapılan bir incelemedir. Bu sözcüklerden 8.569 tanesi en az bir ses olayına maruz kalarak Türkçeye geçerken, 422 tanesi herhangi bir ses değişikliğine uğramadan kaynak dildeki durumuyla Türkçede bulunmaktadır. Söz konusu alıntı sözcükler üzerinde yapılan incelemeye göre, alıntı sözcükler Türkçenin ses yapısına uydurulurken, ünlü kalınlaşması, ünlü incelmesi, ünlü daralması, ünlü genişlemesi, ünlü düzleşmesi, ünlü yuvarlaklaşması, ünlü düşmesi, ünlü türemesi ve ünlü kısalması olaylarından ibaret olan ünlü olaylarına; ünsüz aykırılaşması, ünsüz benzeşmesi, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz tekleşmesi, ünsüz ikizleşmesi, süreklileşme, süreksizleşme, sürekli ünsüzler arası değişme, süreksiz ünsüzler arası değişme ve göçüşme olaylarından ibaret ünsüz olaylarına maruz kalmıştır. Alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulmasında maruz kaldıkları ses olayları arasında en büyük oran ünlü kısalması olayındadır. Ünlü kısalması 6177 örnekte tespit edilmiş ve bu da % 68.70 oranına tekabül etmektedir. Ünlü kısalması boğumlanma süresi normal bir ünlünün süresinden daha uzun olan yahut normal uzunluktaki iki ünlünün boğumlanma süresini içine alan ünlüler olarak tanımlanan (Korkmaz, 2007: 221) uzun ünlülerin normal süreli ünlülere dönüşmesi olayıdır. Bu ses olayının nedenlerinden biri dilde hâkim olan en az çaba yasası olabilir; çünkü uzun ünlülerin boğumlanma süresi normal ünlülerin iki katı olduğundan söyleyiş esnasında boğumlanma süresinin aza indirgenmesi konuşma hızını artıracaktır. Türk dilinin fonetik temayülleri arasında görülen bu ses olayı Türkiye Türkçesinde de görülmektedir. AT. āç> TT.aç; AT. hāçıg> TT.acı; AT. kuk> TT. gök; AT. kuz> TT. köz; AT. tǖ> TT. tüy; AT. sǖt> TT. süt; AT. kǖn> TT. gün (Tekin, 1995: 171-172-183- 184-185). Türk dilinin fonetik temayülleri arasında görülen uzun ünlülerin kısalması olayı; normal süredeki ünlülerin daha kısa sürede boğumlanan ünlülere dönüşmesiyle de görülmektedir. Bu kısalma olayı daha çok /ı/, /i/ (/u/, /ü/) gibi az sesli, dayanıksız dar ünlülerde kendini göstermektedir (Korkmaz, 2007: 228). Özellikle Çuvaş, Tatar ve Başkurt Türkçelerinde 329 görülen bu olay, alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulması yönünde çokça kullanılmaktadır. Ünlü kısalması olayının alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısına uydurulmasında bu denli etkin oluşu Türkçenin uzun ünlülere olan tepkisini bir kez daha kanıtlar özellik taşımaktadır. İncelemeye alınan 8.991 sözcüğün 6.177 gibi çok büyük bir kısmı bünyelerinde bulunan uzun ünlülerini kaybederek Türkiye Türkçesinde yer bulmuştur. Bu kısalma sonucu diğer ses olaylarının da etkilendiği söylenebilir. Çünkü bilindiği gibi uzun ünlüler kısalırken sözcükte çeşitli seslik izler bırakmaktadır. Bu seslik izler ünlü ve ünsüz ikizleşmesi, tonlulaşma, artdamaksıllaşma, öndamaksıllaşma, ünlü ve ünsüz türemeleri ve genişlemedir. Söz konusu ses olaylarına uğrayan sözcüklerin büyük bir çoğunluğunda uzun ünlü varlığından söz etmek mümkündür (Far. lāf-zen> TT. lafazan; Ar. ‘aks+śadā> TT. aksiseda). Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde meydana gelen ünlü kısalması ile ilgili olarak şu örnekler gösterilebilir: ā >a: Söz Başı: Far. ābdest > TT. abdest; Far. ābnūs > TT. abnus; Ar. ādem > TT. adam; Ar. āfyūn > TT. afyon; Far. āħūr > TT. ahır; Ar. āħź > TT. ahz; Ar. ān > TT. an; Far. ārāste > TT. arasta; Far. ārzū > TT. arzu; Far. āster > TT. astar. Söz İçi: Ar. abbās > TT. abbas; Ar. abrāş > TT. abraş; Ar. iśrār > TT. ısrar; Ar. aġrāż > TT. ağraz; Ar. aħlāķ > TT. ahlak; Ar. cihāz > TT. çeyiz; Far. çābuk > TT. çabuk; Far. anbār > TT. ambar; Far. āsmān > TT. asuman; Ar. ĥāzmn > TT. hazin. Söz Sonu: Far.+Ar. āb+havā > TT. abuhava; Ar. ‘acebā > TT. acaba; Ar. ‘ādetā > TT. âdeta; Ar. aħşā > TT. ahşa; Ar. aķribā > TT. akraba; Ar. aķvā > TT. akva; Ar. ammā > TT. ama; Ar. āşūrā > TT. aşure; Far. bahā > TT. baha; Ar. bāķilā > TT. bakla. m > i: Söz Başı: Ar. mfā’> TT. ifa; Ar. mķāž> TT. ikaz; Ar. mhām > TT. iham; Ar. mcāb > TT. icap; Ar. mcār > TT. icar; Ar. mmām > TT. imam; Ar. mrād > TT. irat; Ar. mśāl > TT. isal. Söz İçi: Far. dmvār> TT. duvar; Far. āfermn > TT. aferin; Ar. aħmren > TT. ahiren; Ar. ‘aķmķ > TT. akik; T. + Ar. baş+ĥekmm > TT. başhekim; Ar. cedmd > TT. cedit; Ar. daķmķ > TT. dakik: Ar. emmn > TT. emin; Ar. fml > TT. fil; Ar. ĥākmm > TT. hâkim. Söz Sonu: Ar. ecnebm> TT. ecnebi; Ar. ĥanbelm > TT. hanbeli; Far. gezm > TT. gezi; Ar. fevrm > TT. fevri; Ar. ekŝerm > TT. ekseri; Ar. durzm > TT. dürzi; Far. ŧūŧm > TT. dudu; Far. çmnm > TT. çini; Far. bārm > TT. bari; Ar. baĥrm > TT. bahri. ō > o: 330 Söz İçi: Far. ħōd-kām> TT. hodkâm; Far.ħōrende> TT. horanta; Far. ħōd- be-ħōd> TT. hodbehot; Far. ħōd-bmn > TT. hodbin; Far. ħōd-pesend > TT. hodpesent; Ar. + Far. ve+yāħōd > TT. veyahut; Far. yā ħōd > TT. yahut. ū > u: Söz İçi: Far. efsūn> TT. afsun; Ar. cumhūr> TT. cumhur; Ar. culūs> TT. cülus; Ar. ‘arūż > TT. aruz; Far. bārūd > TT. barut; Ar. baħūr > TT. buhur; Ar. fuđūl > TT. fodul; Ar. ġurūr > TT. gurur; Ar. ħuśūś > TT. husus; Ar. ĥużūr > TT. huzur. Söz Sonu: Far. ārzū> TT. arzu; Ar. + Far. ‘anber+bū> TT. amberbu; Far. āhū> TT. ahu; Far. hindū > TT. hindu; Far. cādū > TT. cadı; Far. dārū > TT. daru; Ar. maśnū > TT. masnu; Far. nāmlū > TT. namlu; Far. bāzū > TT. pazı; Far. peştū > TT. peştu. SONUÇ Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalması ses olayı ile ilgili çalışmamızda elde edilen bulgular şu şekildedir: 1. Alıntı sözcükler Türkçenin ses yapısına uydurulurken, ünlü kalınlaşması, ünlü incelmesi, ünlü daralması, ünlü genişlemesi, ünlü düzleşmesi, ünlü yuvarlaklaşması, ünlü düşmesi, ünlü türemesi ve ünlü kısalması olaylarından ibaret olan ünlü olaylarına; ünsüz aykırılaşması, ünsüz benzeşmesi, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz tekleşmesi, ünsüz ikizleşmesi, süreklileşme, süreksizleşme, sürekli ünsüzler arası değişme, süreksiz ünsüzler arası değişme ve göçüşme olaylarından ibaret ünsüz olaylarına maruz kalmıştır. 2. Bu ses olayları arasında alıntı sözcüklerin Türkçenin ses yapısında uydurulmasında en aktif rol 6177 örnek ve % 68.70’lik oranla ünlü kısalmasındadır. 3. Alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalmaları ā > a, m > i, ō > o ve ū > u şeklinde gerçekleşmiştir. ā > a ve m > i kısalmalarında söz başı, söz içi ve söz sonunda; ō > o kısalmasında yalnızca söz içinde ve ū > u kısalmasında ise söz içi ve söz sonunda kısalma örneklerine rastlanmaktadır. 4. Alıntı sözcüklerde görülen ünlü kısalmalarında en büyük sayısal yoğunluk ā > a kısalmasında, en küçük yoğunluk ise ō > o kısalmasında görülmektedir. References 1. AKSAN, Doğan. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara. Engin Yayınevi. 2. BURAN, Ahmet. (2008). “Yabancı Diller Karşısında Türkçe” Makaleler. (Ed. M. Dursun Erdem) (Yay. Haz. Ercan Alkaya, Süleyman Kaan Yalçın, Murat Şengül) Ankara: Turkish Studies Publication, Series V. s.165-169. 3. KARAAĞAÇ, Günay (2009). Dil, Tarih ve İnsan. İstanbul. Kesit Yayınları. 331 4. KARACA, Veysel, İ. (2011). “Türkiye Türkçesinde Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme” FÜ. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ. 5. KORKMAZ, Zeynep. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 6. TÜRK DİL KURUMU. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 7. TÜRK DİL KURUMU. (2008). Yazım Kılavuzu. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. Г.И. Гулиев КАТЕГОРИЗАЦИЯ ЦВЕТ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКАХ И ЕЕ РОЛЬ В ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В статье категоризация в когнитивной лингвистике рассматривается как семантико-когнитивная деятельность человека, как процесс. Категоризация считается одним из самых важных понятий когнитивного подхода. Есть несколько основных различий между азербайджанским и английским языками. Настоящий анализ предполагает, что кросс-культурные различия могут проявляться по- разному в двух языках. Кросс-лингвистические различия могут возникать в буквальных значениях и концептуальных механизмах, а также в выражении одинаковых или разных концептуальных метафор. В процессе когнитивной деятельности человек выделяет категории на основе прототипа. Ключевые слова: когнитивная лингвистика, категория, категоризация, прототип, когнитивно-семантический анализ, ядро, периферия Heydar Izzat Guliyev CATEGORIZATION OF COLOR IN AZERBAIJAN AND ENGLISH LANGUAGES AND ITS ROLE IN COGNITIVE ACTIVITY The article considers categorization in cognitive linguistics as a semantic- cognitive human activity, as a process. Categorization is considered one of the most important concepts in the cognitive approach. There are several main differences between Azerbaijani and English. This analysis suggests that cross- cultural differences can manifest themselves in different ways in two languages. Cross-linguistic differences can arise in literal meanings and conceptual mechanisms, as well as in the expression of the same or different conceptual metaphors. In the process of cognitive activity, a person identifies categories based on the prototype. 332
- Imperial Moscow University: 1755-1917: encyclopedic dictionary. Moskova: Russian political encyclopedia (ROSSPEN). A. Andreev, D. Tsygankov. 2010. s. 223. ISBN 978-5-8243-1429-8.
- Сборниче за юбилея на професора Марин С. Дринов 1869-1899. Нлгарското книжовно дружество в София. Ş., 1900
- Изследвания в чест на Марин Стоянов Дринов . София, 1960.
- Кирило-Методиевска енциклопедия . t. I. София, 1985, 614-616.
- Gjuzelev, V. Marin Drinov (1838-1906) - Begründer der bulgarischen Slawistik und Mediävistik, Palaeobulgarica, XVII (1993), № 4, 107-126.
Dış bağlantılar[değiştir nest...
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası