Damdaki Inek Masalı

Bir zamanlar, damı yemyeşil çimenlerle kaplı tepedeki kulübede Shon adlı bir adamla, Sian adlı bir kadın yaşarmış. Shon her sabah tarlaya gider çalışırmış. Akşam yorgun argın döndüğünde, evde kalıp çiftliğin işlerini yapan Sian’ın hiç yorgun olmadığını görürmüş. Bir süre sonra Shon şikâyet etmeye, bütün zor işleri kendisinin yaptığını söylemeye başlamış. Shon’un şikâyetleri karşısında Sian işleri değiş tokuş etmeyi önermiş. Sian tarlaya çalışmaya giderken, Shon evde kalmış. Halinden pek memnunmuş. Zaten yapacak ne iş varmış ki? Yayıkta tereyağı yapılacak, inek otlağa götürülecek, domuzlarla tavuklar yemlenecek… Shon önce ayaklarını şöyle bir uzatıp oturmuş. Boş oturmaya doyunca, yapılacak işlerin peşine düşmüş. Düşmüş ama… Öykünün buradan sonrasında bir dizi felaket var. Shon ne kadar çırpsa da tereyağı olmaz; yorulan Shon içecek bir şey almaya kilere iner, o sırada domuz eve dalar yayığı devirir; gürültüye koşan Shon manzarayı gördüğü anda kilerdeki fıçının tıpasını takmadığını anımsar; derken ineği otlatması gerektiğini anımsar ve işini kolaylaştırmak için ineği otlağa götürmek yerine dama çıkarır; o sırada evi tavuklar basar ve akşam yemeği olacak yulafa dalarlar; Shon tavukları kışkışladıktan sonra mutfağa döner ve damdaki ineğin bacadan sarkan ipini bacağına bağlar ki ineğin damda ne yaptığını bilebilsin ama inek damdan düşünce Shon baş aşağı bacaya sıkışır. Neyse ki Sian tarladan döner, damdan sarkan ineğin ipini keser de Shon bacadan kurtulur. Sian felaket manzarasına bakarak, “Ne yapalım! Olan oldu!” der. Shon da bir daha kendi işinden şikâyet etmez.

Bu genetik bir farklılık mı bilmiyorum ama ev işlerine soyunan biz erkeklerin doğal felaket süsü verilmiş bir yıkıma neden olduğumuzu biliyorum. Oysa kadınlar erkeklerin uğraştığı işlere el atınca çok daha başarılı oluyorlar. Olumlu da olsa cinsiyet ayrımı yapmak değil niyetim. Kitabın da böyle bir iddiası yok. Lakin açlıktan bıyıkları titreyerek tek bir salatalık soyan ve mutfağı tavana kadar batırabilen arkadaşlarım var benim. Her neyse, kitabın asıl konusu bu değil.

Biraz araştırınca, yukarda kabaca özetlediğim öykü karşıma hem bir Galler, hem de bir Norveç halk masalı olarak çıktı. Gerçek kaynak hangisi bilmiyorum, ama kahramanların isimlerini duyunca kendi kendime Galler diye bir tahmin yürütmüştüm. Aslında bu da o kadar önemli bir mesele değil. Öyküyü Eric Maddern yeniden anlatmış, Paul Hess resimlemiş, Mandolin Yayınları da Türkçesini yayımlamış.

“Damdaki İnek” hakkında yazan bazı kişiler, öykünün en iyi Eric Maddern tarafından anlatıldığını söylemiş. Ben bu kıyaslamayı yapabilecek durumda değilim ama Maddern’in anlatımından keyif aldığımı söyleyebilirim. Elbette, Dilanaz Ünal’ın çevirisinin de bunda payı var.

Eric Maddern’le daha önce “Çivi Çorbası” adlı kitap sayesinde tanışmıştık. Benim en sevdiklerim arasında yer alan “Çivi Çorbası” gibi, “Damdaki İnek” de Paul Hess tarafından resimlenmiş. Hess’in resimleri bana ortaçağ minyatürlerinin çok hareketli bir türüymüş gibi geliyor. Hess, en hareketli resimlerinde bile anı dondurmayı seviyor. Örneğin, Shon’un domuzu evden kovduğu sahnede, kaçan domuzu havada, neredeyse kaskatı görüyoruz. Hayvan aslında kaçıyor, ayaklarının yerden kesilmiş olması da bunu doğruluyor ama resme bakınca kaçma hareketini görmekten çok seziyoruz. Hess’in resimlerine baktıkça ortaçağ minyatürlerini düşünmemin nedeni, belki de bu katılaşmış hareketlerdir. Sakın bu yorumumdan resimlerin durağan, sıkıcı, boğucu olduğunu sanmayın. Resimler, katılaştırılmış hareketlere karşılık renklerle, desenlerle, deformasyonla ve sürekli değişen unsurlarla kıpır kıpır. İnanmazsanız Shon’un gömleğine bakın.
Hess’in ayırıcı özelliklerinden biri de, resimlediği kitaplara imza niyetine üç kör fare çiziyor olması. Ben fareleri aradım, buldum. Siz de bulun.

Kendi adıma, eğer birileri helikopter uçurabiliyorsa ben de uçurabilirim diye düşünüyorum. Sonra da bugüne kadar elime alıp batırdığım işleri düşünüyorum ve kendime geliyorum. Nasıl ki en kısa yol bildiğimiz yolsa, en kolay iş de bildiğimiz iş. Sanırım.

Bu kitapları da okumak isteyebilirsiniz:

•    Çivi Çorbası
•    Doğum Günü Pastası

About author

Dolap Kapağı Yıldıray, MSGSÜ'nde Sanat Tarihi okuduktan sonra çeşitli dergi ve televizyonlarda editörlük ve metin yazarlığı yaptı. Çocuklar için "Şuşu" ve "Can ile Zortan" serilerine ve eşi Banu ile MAJANDA'ya imza attı. Listede bekleyen diğer kitapları üzerinde çalışmadığı zamanlarda bisiklete biniyor, go oynuyor ve çigong yapıyor.

Masallar ve çocuk kitapları toplumsal cinsiyet rollerini öğrendiğimiz belki de en önemli kaynaklar. Hayallerimizi şekillendiren etkileri sebebiyle de yetişkin dünyamız üzerinde etkileri büyük. Eşitlikçi bir dünya düşü için ise hem çocukların hem yetişkinlerin ne okuduğu pek önemli. Bu yüzden kendi kütüphanemden toplumsal cinsiyet rolleri ve eşitlikçi düşler için önerebileceğim birkaç kitabı paylaşmak istedim.

Kıpır Kıpır

Kıpır Kıpır taban tabana zıt iki kız kardeşin, Belinda ile Melisa'nın, öyküsünü anlatıyor. Belinda her zaman çok dikkatli ve özenli, zarif bir balerin. Oysa Melisa bale konusunda pek başarılı değil onun içinden daha özgürce dans etmek, rengarenk giyinmek geliyor. Kıpır kıpır hanım hanımcık kızlar olmamızı söyleyen kitapların aksine istediğimiz gibi olabileceğimizi anlatıyor. (Yaş: )

Ann Bonwill, Marsık Kitap

Vesta Linnea

Vesta Linnea serisinde Canavar Anne - Ay ışığında - Linnea Uyu Artık - Linnea ve Köpeği - Vesta Linnea ve Çok Üzgün kitapları var. Linnea'nın 5 kişilik ailesinde roller ve ilişkiler alışıldığın dışında ilerliyor. 3 kardeşin babaları ayrı örneğin veya anne bazen üzgün hatta canavar (!). Vesta Linnea kitapları alışılmışın dışında aileler ve ilişkiler olabileceğini anlatıyor. (Yaş: +6)

Tove Appelgren, Salla Savolainen; Büyülüfener Yay.

Damdaki İnek

Damdaki inek kadın erkek rollerine ve emeğine ironik bir açıdan bakıyor! Hikayede Karısı Sian'dan daha çok çalıştığını düşünen çiftçi Shon bir günlüğüne birbirlerinin yerine geçip işleri değiştirmeyi teklif

ediyor. Ancak günün sonunda Sion'un evde yaptığı işlerin hiç de o kadar kolay ve az olmadığını anlıyor. Hikaye aslında bu haliyle daha cesur bir sonu da hak ediyor. (Yaş: )

Eric Maddern, Mandolin Yay.

Kül Prensi

Kül Prensi küçük feministlerin ve her zaman teklif etmek zorunda kalan oğlan çocukların kütüphanesi için harika bir masal. Külkedisi hikayesindeki tüm öğeler Külprensi'nde tersyüz oluyor, hatta bu sefer kızlar teklif ediyor.(Yaş: )

Babette Cole, Kuraldışı Çocuk

Antiprenses serisi- Frida Kahlo

Nota Bene'nin hazırladığı antiprenses serinin ilki Frida Kahlo'nun hayatını anlatıyor. Kitap varoluşu, düşünceleri ve sanatıyla baştan başa devrimci bir kadın olan Frida Kahlo ile tanışmak, onun çocukluğu, okul hayatını ve sanat anlayışını öğrenmek için iyi bir fırsat. (Yaş: +6)

Nadia Fink - Fitu Saa, NotaBene Yay.

Başka Bir Anne

İnsanlar birbirine benzerler, benzemek isterler. Hatta farklı olmanın kötü olduğu söylenir hep. Başka Bir Anne kitabındaki anne ise kimsenin annesine benzemiyor, onlar gibi giyinmiyor, onlar gibi davranmıyor. Kitap farklı ve özgün olmak üstüne eğlenceli bir anlatıya sahip. (Yaş: )

Sandra Albukrek - Seban, Leyla Navaro; Can Çocuk

Uyanış Öncesi Öyküleri

Uyanış öncesi öyküleri Datruelo, Seksek Yıldızlar, Renkler, Uçmak, Aura ile Sohbet, Aşka Dair gibi küçük öykülerden oluşuyor. Öyküler belki biraz daha büyüklere masallar tadında ve en çok da toplumsal rollerle yaralanmış kadınlara şifa niteliğinde. İki yazarın bir değer kitabı olan Vejeteryan Külkedisi ise bu rollere bir baş kaldırı kitabı. (Yaş: )

Nunila Lopez, Myriam Cameros; NotaBene Yay.

Vejetaryen Külkedisi

Külkedisi kendisini ancak ayakkabının ayağına olmasıyla tanıyan bir prense aşık!

Sindirella masalı kadınlara hep kalıplara uygun olma çağrısı yaptı. Vejetaryen Külkedisi kitabı da bu kalıplar içinde acı çeken külkedisinin isyanını anlatıyor. Kitabın Türkçe ve Kürtçe versiyonları bulunuyor. Kitap daha daha çok yetişkinlere masal niteliğinde. (Yaş:+12)

Nunila Lopez – Miriam Cameros, Notabene Yay.

Mavi Kız Uzun Bir Yol

Hep yolculuklara prensler, sultanlar, erkek kahramanlar çıktılar. Yollar gidip kahramanlık öyküleri yazdılar. Mavikız ve uzun yol'da ise kahramanımız Mavi Kız uzuuun bir yolculuğa çıkıyor. (Yaş: )

Şafak Özdemir, YKY

Masalını Terk Eden Prensesler

Kitap Muş Kadın Çatısı Derneği tarafından hazırlandı, masalların sonları ise çocuklar tarafından tamamlandı. Masallar üstelik iki dilde; Türkçe ve Kürtçe. Masalın Türkçe ve Kürtçe versiyonlarına derneğin web sitesinden ulaşabilirsiniz. (Yaş: )

Deniz Kaynak, Muş Kadın Çatısı Derneği Yay.

Pamuk Prenses ve Yedi Kurbağa

Kitap prenses ve beyaz atlı prens olmak istemeyen oğlan çocukları için harika bir ter yüz etme denemesi. Masalda güzellik, sevimlilik, iyilik ve kötülük kavramları ve mecburi bir son olarak evlilik de terse çevriliyor. (Yaş: )

Kelly Caswell, Gemma Cary, Net Çocuk

İsyankar Cadı

Hep prenses ve peri olmayı istedik ama bir de dünyaya cadıların gözünden bakmanın zamanı gelmedi mi? Her zaman kötü resmedilen cadımız bu hale içerlemiş, üstelik dünyanın mevcut haline de kızmış durumda. Sahi o kadar peri varken dünya neden bu kadar kötü durumda! Bu duruma içerleyen cadımız isyan ediyor, isyan ettiği gibi de süpürgesini kapıp kötülükleri temizlemeye girişiyor. (Yaş: )

Enrique Perez Diaz, Enrique Martinez; Yazılama Yay.

Ronja Haydut Kızı

Pippi Uzunçorap’ın yazarı Astrid Lindgren’in bir diğer kitabı Ronja’da başrol asi bir kız çocuğunda.

Kitapta iki haydut çetesinin rekabeti arasında Ronja’nın doğa, hayat ve ailesine dair keşifleri, onlarla mücadeleleri ve rakip çetenin oğluyla kurduğu kardeşlik anlatılıyor. Kitap boyunca fonda ormanın ve ağaçların şarkıları, doğanın ihtişamı hep size eşlik ediyor. Ronja’nın serüveni boyunca annesinin kızıyla kurduğu ilişki, şifacılığı, hayata karşı bilgeliği ise ışıldıyor, iç ısıtıyor. Özellikle onlu yaşlardaki çocuklar için Ronja bir kahraman adayı. (Yaş: +8)

Astrid Lindgren, İthaki Yay.

Küçük Feministin Kitabı

Küçük Feministin Kitabı eşitsizlikleri sorgulamaya başlamış yaşlarındaki kız ve oğlan çocukları için iyi bir başlangıç kitabı. Kitap hem kadın mücadelesinden küçük kesitler sunuyor hem de gündelik hayattan örneklerle iktidar ve eşitsizlik gibi kavramları açıklıyor. Kitapta feminist mücadelenin kısa tarihiyle ve kadın düşünürlerin hikayeleriyle tanışmak mümkün. Kitabın bir diğer iyi yanı cinsiyet rollerini değiştirmek için okul ve ev hayatından küçük önerilerde bulunması. (Yaş: +8)

Sassa Buregren, Güldünya Yay.

Küçük Kızlara Öğütler

Küçük Kızlara Öğütler kitabında Mark Twain küçük kızlara öğütler veriyor ama öğütleri biraz ironik! Twain öğütleriyle küçük kızların yetişkin iktidarıyla nasıl başa çıkabilecekleri konusunda ip uçları ve taktikler veriyor. (Yaş: +3)

Mark Twain, Aylak Adam Yay. (HK/YY)

*Bu yazı SOLFASOL gazetesinin Ağustos sayısında yayımlandı.

&#;Damdaki İnek&#; yine bir Eric Maddern ve Paul Hess işbirliğinin sonucunda ortaya çıkan güzel kitaplardan biri. Genellikle kuzey ülkelerinde anlatılan bu hikaye sevimli bir çiftlikte yaşayan Shon ve Sian adında bir çiftin, bir günlüğüne işlerini takas etmeleri sonucu neler yaşadıklarını anlatıyor.
Tarlada bütün gün çalışıp çok yorulan shon eve gelip Sian ın yorulmadığını görünce bir süre sonra mızmızlanmaya başlar. Shon söylenirken Sian ona işleri birbirleriyle değiştirmeyi önerir, bu durum Shon&#;un çok hoşuna gider tabii. Sian tarlaya gider Shon ise evde kalıp ayaklarını uzatarak uzunca bir süre dinlendiken sonra yapacağı işler aklına gelir ilk işi tereyağı yapmaktır fakat ne kadar uğraşırsa uğraşsın beceremez. Bu arada susar ve bir şeyler içmek için kilere iner tam kupasını doldurup soluklanır ki evden gelen seslserle hemen yukarı koşar. Açık bıraktığı kapıdan içeri bir domuz girerek yayığı devirmiştir, bir yandan da domuzu kovarken açık bıraktığı fıçının tapası sayesinde kileri batar.
Kitap boyunca aksilik ya hemen hemen herşey üstüste gelir, Shon habire bir oraya bir buraya koşturup durur. Evde işler bitmemiştir, mutfakta yulaf lapası yaparken ineği otlatması gerektiği aklına gelir ve pratik bir çözüm üretdiğini düşünerek ineği taze çimen kaplı dama çıkartır. Tam bu işi halletdiğini düşünüp içeri girince de ne görsün açık bıraktığı kapıdan bu seferde tavuklar içeri girerek yulafları ortalığa saçıp evi pisletmişlerdir. Shon bu olanlar üzerine sinirlenir ama hep söylediği sözü yineleyerek &#;ne yapalım! olan oldu!&#; der Bütün bu felaketlerin bu kadarla kaldığını sanmayın sakın daha devamı var:)
Bu arada Sian da tarladan eve döndüğünde feci bir manzarayla karşılaşır ortalık karman çormandır, belli ki evde yan gelip yatacağını sanan Shon yanılmıştır. Böylece Sian büyük bir sakinlikle &#;ne yapalım! olan oldu!&#; diyerek tatlılıkla sorularını çözer.
Kitabın güzel yanlarından biri  Shon&#;un evde başına gelenlere rağmen pes etmeden işleri yapmaya çabalaması ve Shon ile Sian&#;ın kavga etmeden olgunlukla problemlerini çözmeleri, bunlar ne kadar güzel örnekler değil mi.
Hikayesinin yanında resimlemeleri ise ayrı bir konu renkli çiftlik yaşantısını hem sakin hem de hareketli bir şekilde yansıtıyor, kullanılan renk tonları ile konu göz yormadan yumuşaklıkla işleniyor. Özellikle resimlerdeki kalp şeklindeki ağaçlar çok hoşuma gitti bir de benim dikkatimi çeken bir diğer ayrıntı çiftçi Shon&#;un her sayfada değişik desenli bir gömlek giymesi oldu :)

Karısı Sian’dan çok daha fazla çalıştığını düşünen çiftçi Shon, bir günlüğüne işlerini değiştirmelerini teklif eder. Tarlada bütün gün çalışmak yerine evde yan gelip yatacağını sanan Shon, aslında işlerin hiç de sandığı gibi olmadığını kısa sürede anlar. Ama tabii olan olmuştur!
Galler versiyonundan alınan ama pek çok Kuzey ülkesinde de anlatılan bu hikâye, “En Güzel Dünya Hikâyeleri” serisinin dördüncü kitabıdır.

Eric Maddern ve Paul Hess&#;in Mandolin Yayınlarından çıkan diğer kitapları:  “Çivi Çorbası”  “Kral ve Tohum”

• Damdaki İnek
  Orijinal Adı: The Cow on the Floor
  Metin: Eric Maddern
  Resimlemeler: Paul Hess
  Çeviri: Dilanaz Ünal
  3+ yaş, 28 sayfa
  Mandolin Yayınları