Osman AKTAŞ 8. ‘İnde ( ) ِﻋ ْﻨ َﺪve Ledâ ( )ﻟَﺪَیEdatları ﻋﻨﺪve ﻟﺪیedatları hem zaman hem mekân zarfı olarak kullanılabilir. (Râcihî, ) Mekân zarfı olarak kullanıldıklarında yanında, nezdinde, katında, vardır, -de gibi anlamlara gelirken; zaman zarfı olarak kullanıldıklarında esnasında, sırasında, -iken gibi anlamlara gelir: (Çörtü, ) ِ ﻟَﺪَی ْاﻟ َﺒﺎ/َ( َرأ َ ْﯾﺘُﮫُ ِﻋ ْﻨﺪOnu kapının Mekân zarfı olarak kullanılışına örnek: ب yanında gördüm). ب اﻟ ﱠ Zaman zarfı olarak kullanılışına örnek: ﺸ ْﻤ ِﺲ ُ ﻟَﺪَی/َﺻ ْﻠﺖُ إِﻟَﯽ أ َ ْﻧﻘَ َﺮة َ ِﻋ ْﻨﺪ ِ ﻏ ُﺮو َ َو (Güneş batarken Ankara’ya ulaştım). -de, -da anlamında kullanılışına örnek: ْ َ ﻟَﺪَی ْاﻷ/َب ِﻋ ْﻨﺪ طﻔَﺎ ِل؟ ِ اﻻ ْﻛﺘِﺌ َﺎ ُ َﻣﺎ أَﻋ َْﺮ ِ ْ اض (Çocuklarda depresyon belirtileri nelerdir?) ﻋﻨﺪve ﻟﺪی, başa geçen haber olduklarında vardır anlamına gelir: (Çörtü, ) ي ﻗَﻠَ ٌﻢ ﻟَﺪَ ﱠ/ ( ِﻋ ْﻨﺪِيBenim bir kalemim var). ’ﻋﻨﺪnin önüne ﻣِ ْﻦharfi ceri gelebilirken ’ﻟﺪیnin önüne gelemez: (Çörtü, ) ًطﯿِّﺒَﺔ َ ًﺎر َﻛﺔ ﻋ ٰ ٓﻠﻰ ا َ ْﻧﻔُ ِﺴ ُﻜ ْﻢ ﺗَﺤِ ﯿﱠﺔً ﻣِ ْﻦ ِﻋ ْﻨ ِﺪ ﱣ َ َ�ِ ُﻣﺒ َ َ “ﻓَ ِﺎذَا دَﺧ َْﻠﺘ ُ ْﻢ ﺑُﯿُﻮﺗًﺎ ﻓEvlere girdiğiniz zaman َ ﺴ ِﻠّ ُﻤﻮا birbirinize, Allah katından mübarek ve hoş bir esenlik dileği olarak, selâm verin.” (Nûr, 24/61) 9. Kem ( ) َﻛ ْﻢEdatı Kem edatının, kem-i istifhâmiye ( )ﻛﻢ اﻻﺳﺘﻔﮭﺎﻣﯿّﺔve kem-i haberiye ()ﻛﻢ اﻟﺨﺒﺮﯾّﺔ olmak üzere iki türlü kullanımı vardır. Kem-i istifhâmiye, soru cümlelerinde kullanılır ve ne kadar, kaç gibi anlamlara gelir. Kem-i haberiye ise çokluktan kinaye olarak nice, ne kadar da (çok) gibi anlamlara gelir. Kem-i istifhâmiye’nin temyizi genellikle müfred mansub olurken, kendisinden önce ب ِ gibi bir harfi cerrin gelmesi durumunda temyizinin muzafun ileyh olarak mecrur geldiği de olur. Kem-i haberiye’nin temyizi ise genellikle müfred mecrur gelirken, çoğul mecrur geldiği durumlar da olabilir: (Çörtü, ; Râcihî, ) Arapçada Farklı Görev ve Anlamlarda Kullanılan Bazı Edatlar Kem-i İstifhâmiye: ﻒ؟ ِّ ﺼطﺎ ِﻟﺒًﺎ ﻓِﻲ اﻟ ﱠ َ ( َﻛ ْﻢSınıfta kaç öğrenci var?) Kem-i Haberiye: ! ُ( َﻛ ْﻢ ِر َواﯾَ ٍﺔ ﻗَ َﺮأْتNe romanlar okudum!) Sonuç Arap dilinde kabul gören genel kanaate göre kelime; isim, fiil ve harf olmak üzere üçe ayrılır. Harf, kendi başına bir anlama delalet etmeyen, ancak isim ve fiil ile birlikte kullanıldığında delaleti ortaya çıkan bir kelime türüdür. Bu noktadan hareketle harfin, anlam yüklü değil, görev yüklü bir kelime olduğu sonucuna ulaşılabilir. Yakın döneme kadar kelime için kabul gören taksimden farklı olarak bazı Arap dilbilimciler, kelime için edat, zarf, sıfat ve zamir gibi farklı türlerin de söz konusu olduğunu dile getirmişlerdir. Bu çalışmada, edatların görev yüklü kelime türü olduğu, kullanıldığı yere ve anlama göre isim veya harf kabul edildiği noktasından hareketle, Arapçada edatların farklı görev ve anlamlarda kullanılabildiği tespit edilmiştir. Bu çalışmanın kapsamı Arapçadaki bütün edatları ele alabilecek kadar geniş değil. Bundan dolayı edatlar içinde bazılarını seçmek zorunda kaldık. Çalışmaya konu edatların seçiminde, farklı görev ve anlamlarda kullanılan edatlardan en yaygın olduğunu düşündüklerimizi seçtik. Bu çalışmada َﻛ ْﻢ، َﻟﺪَی،َ ِﻋ ْﻨﺪ، ﻧَﺤْ َﻮ، َو، َﺣﺘﱠﯽ، ل، َﻣ ْﻦ، َﻻ، َﻣﺎolmak üzere 10 farklı edat ele alınmıştır. Yaptığımız araştırmalarda َﻣﺎedatının 10; َﻻedatının 6; لedatı- nın 24; َﻣ ْﻦedatının 3; َﺣﺘﱠﯽedatının 4; َوedatının 7; ﻧَﺤْ َﻮedatının 6; َ ِﻋ ْﻨﺪve ﻟَﺪَی edatlarının 4; َﻛ ْﻢedatının ise 2 farklı görev ve anlamda kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Diğer dillerde olduğu gibi Arapçada da cümleler, tek yüklemli basit cüm- lelerden ibaret değildir. Birden fazla yüklemi bulunan bileşik cümlelerde yan cümleyi ana cümleye bağlamada edatlardan da yararlanılır. Bu açıdan bakıl- dığında, edatların dilde işlevsel bir görev üstlendiği görülecektir. Edatların farklı görev ve anlamlarıyla birlikte bilinmesinin, mesajın muhataba doğru bir şekilde iletilmesi ve muhatabın da mesajı doğru bir şekilde algılamasında zo- runlu olduğu sonucuna ulaşılabilir. Kaynakça Akdağ, Hasan. (). Arap Dili Dil Bilgisi. Konya: Tekin Kitabevi. Mevzu, sy. 6 (Eylül ) Osman AKTAŞ َﻣ ْﻦedatı muzafun ileyh olursa veya kendisinden önce harf-i cer gelirse, mahallen mecrur olur: ( أ َ ُﺧﻮ َﻣ ْﻦ َھﺬَا؟Bu, kimin kardeşi?) ( ِﻟ َﻤ ْﻦ َھﺬَا ْاﻟﻘَﻠَ ُﻢ؟Bu kalem kimin?) İsm-i Mevsûl َﻣ ْﻦ, müşterek ism-i mevsullerden olup âkiller için kullanılır. Çekimi yoktur. Müfred, tesniye, cemi‘, müzekker ve müennes için ortak kullanılır. (Hâşimî, 98) Cümledeki yerine göre mahallen merfu, mansub veya mecrur olur. (Râcihî, ) Mahallen merfu: ( أَﺗ َﯽ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢBaşarılı olan geldi.) Mahallen mansub: ( َرأَﯾْﺖُ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢBaşarılı olanı gördüm.) َ ُﺳﻠﱠ ْﻤﺖ Mahallen mecrur: ﻋﻠَﯽ َﻣ ْﻦ ﻧَ َﺠ َﺢ َ (Başarılı olana selam verdim.) Şart Edatı (İsmi) Şart ismi olarak âkiller için kullanılan َﻣ ْﻦ, mebnî olup cümledeki yerine göre mahallen merfu, mansub veya mecrur olur: (Râcihî, ) Mahallen merfu: ( َﻣ ْﻦ ﯾَ ْﻘ َﺮأْ ﯾَ ْﻔ َﮭ ْﻢOkuyan anlar.) َ ُ ﺴﺎ ِﻋ ْﺪ أ Mahallen mansub: ُﺳﺎ ِﻋ ْﺪه َ ُ ( َﻣ ْﻦ ﺗKime yardım edersen ona yardım ederim.) Mahallen mecrur: ﻋ َﻠ ْﯿ ِﮫ َ ُ ﺴ ِﻠّ ْﻢ أ َ ﺳ ِﻠّ ْﻢ َ ُ ﻋﻠَﯽ َﻣ ْﻦ ﺗ َ (Kime selam verirsen ona selam veririm.) 5. Hatte ( ) َﺣﺘ ﱠﯽEdatı ﺣﺘﯽedatı, harf-i cer, atıf harfi, ibtidâ harfi ve nasb edatı olmak üzere 4 farklı görev ve anlamda kullanılmaktadır. (Çörtü, ; Hacibekiroğlu, ) Harf-i Cer Harf-i cer olarak kullanılan ﺣﺘﯽ, genellikle zaman ve mekân bakımından –e kadar anlamına gelir. (Çörtü, ) Arapçada Farklı Görev ve Anlamlarda Kullanılan Bazı Edatlar ﺎح ِ َﺼﺒ ( َرا َﺟ ْﻌﺖُ د ُُروﺳِﻲ َﺣﺘﱠﯽ اﻟ ﱠSabaha kadar ders çalıştım.) اﻟﻄﺎﻟِﺐُ َﺣﺘﱠﯽ ْاﻟ َﻤ ْﻜﺘَﺒَ ِﺔ ( َﻣﺸَﯽ ﱠÖğrenci, kütüphaneye kadar yürüdü.) Atıf Harfi ﺣﺘﯽ, atf-ı nesakta atıf harfi olarak kullanılan bir harftir. Atıf harfi olarak kullanıldığında –e kadar anlamının yanında hükümde ortaklık bildirir: (Râcihî, ) ( أَﻛ َْﻠﺖُ اﻟ ﱠKuyruğuna varıncaya kadar/kuyruğu da dahil balığı ﺴ َﻤ َﻜﺔَ َﺣﺘﱠﯽ ذَ ْﯾﻠَ َﮭﺎ yedim.) َ ( ا َ ْﻟ َﻮا ِﻟﺪُ ﯾُﺤِ ﺐﱡ اِ ْﺑﻨَﮫُ َﺣﺘﱠﯽ أ َ ْﺧBaba, yanlışlarıyla birlikte oğlunu seviyor.) ُﻄﺎ َءه Nasb Edatı ﺣﺘﯽ, gizli bir أ َ ْنedatıyla birlikte muzari fiili nasb eder. ِإﻟَﯽve ِﻟ َﻜ ْﻲ/َﻛ ْﻲ anlamlarında kullanılır. إِﻟَﯽanlamında kullanıldığında –e kadar anlamına; ِﻟ َﻜ ْﻲ/ َﻛ ْﻲanlamında kullanıldığında ise için, sebebiyle, dolayısıyla, -sın diye, -mek için anlamına gelir. (Çörtü, ; ) إِﻟَﯽanlamında kullanımına örnek: ﺎم َﺣﺘﱠﯽ ﯾَ ْﺸﺒَ َﻊ ( ﯾَﺄ ْ ُﻛ ُﻞ ﱠDoyuncaya kadar َ َاﻟﻄﻌ yemek yiyor.) ﱡ ِﻟ َﻜ ْﻲ/ َﻛ ْﻲanlamında kullanımına örnek: ُاﻟﻄ ﱠﻼب ْ س ﺑِﺒ ُﻂءٍ َﺣﺘﱠﯽ ﯾَ ْﻔ َﮭ َﻢ ُ ﯾَﺘ َ َﻜﻠﱠ ُﻢ ْاﻟ ُﻤﺪَ ِ ّر (Öğretmen, öğrenciler anlasın diye yavaş konuşuyor.) Başlangıç Harfi (ُاﻻ ْﺑﺘِﺪَاﺋِﯿﱠﺔ ِ ْ ) َﺣﺘ ﱠﯽ İsim cümlesinin ve fiil cümlesinin başına gelir. Kendisinden sonra gelen cümle, isti’nafiye cümlesi olur. Kendisinden sonra gelen cümlenin irabına etki etmez. (Çörtü, ; Murâdî, ) ﺖِ ﺼﯽ َﺣﺘ َﯽ ُو ُﺟﻮدُھَﺎ ِزﯾﻨَﺔٌ ﻓِﻲ ْاﻟﺒَ ْﯿ ِ ُ ( ﻓَ َﻮاﺋِﺪُ ْاﻟ ُﻜﺘKitapların faydası saymakla bitmez, َ ْﺐ َﻻ ﺗُﺤ öyle ki varlığı da eve güzellik katar.) 6. Vâv ( )وEdatı Vâv edatı; atıf harfi, kasem harfi, isti’nâfiyye harfi, vâvu’l-hâliyye, musâhaba harfi, i‘tirâdiyye vâvı ve rubbe vâvı olmak üzere yedi farklı anlam ve görevde kullanılmaktadır. (Çörtü, ; Şimşek, ) Mevzu, sy. 6 (Eylül ) Osman AKTAŞ Atıf Harfi Vâv harfi, atıf harfi olarak kullanıldığında mutlak müşareket bildirir. Yani zamansal veya başka açıdan sıralama anlamı ifade etmez. (Râcihî, ) Örneğin ٌﻲ َوﺧَﺎ ِﻟﺪ َ ( أَﺗ َﯽAli ve Halit geldi) cümlesinde her ne kadar ﻋﻠﻲismi ﻋ ِﻠ ﱞ ﺧﺎﻟﺪisminden önce zikredilmiş olsa da atıf harfinin vâv olmasından dolayı, Ali’nin Halit’ten önce veya sonra geldiği anlamı çıkarılamaz. Kasem Harfi Vâv harfi, kasem harfi olarak kullanıldığında kendisinden sonra gelen ismi mecrur yapar. Kasem vâvı, isimlerin başına gelir, zamirlerin başına gelmez. (Çörtü, ) ُاﻟﻄﺎﻟِﺐُ ْاﻟ ُﻤﺠْ ﺘ َ ِﮭﺪ ( َو�ِ ﻟَﻘَ ْﺪ ﻧَ َﺠ َﺢ ﱠYemin olsun ki çalışkan öğrenci başarılı oldu). Vâvu’l-Hâliyye Hâl, cümle olarak geldiğinde hâl cümlesinin başında bulunan vâv harfi, vâvu’l-hâliyye ( )واو اﻟﺤﺎﻟﯿّﺔolarak isimlendirilir. Genellikle hâl’in isim cümlesi olması durumunda gelir. (Çörtü, ) Hâl, cümle olarak geldiğinde hâl ile sâhibu’l-hâl’i birbirine bağlayan bir bağlacın olması gerekir. Hâl ile sahibini birbirine bağlayan bağlaç, isim cümlesinde genellikle vâv harfi, fiil cümlesinde ise vâv harfi de olmakla birlikte genellikle zamir olur: (Râcihî, ) ِ ﻋﺎدَ ْاﻟﻌَﺎﻣِ ُﻞ إِﻟَﯽ ْاﻟﺒَ ْﯿ ٌﺖ َوھ َُﻮ ُﻣﺘْﻌَﺐ َ (İşçi eve yorgun olarak döndü) ِﺐ ﯾَ ْﺨ ُﺮ ُج ﻣِ ﻦَ ْاﻟ َﻤ ْﻜﺘَﺒَ ِﺔ ( َرأَﯾْﺖُ ﱠÖğrenciyi kütüphaneden çıkarken gördüm). َ اﻟﻄﺎﻟ Musâhaba Harfi Mefulün maah’tan önce gelen, vâvu’l-musâhaba ( )واو اﻟﻤﺼﺎﺣﺒﺔveya vâvu’l- ma‘iyye ( )واو اﻟﻤﻌﯿﺔolarak isimlendirilen harftir: (Çörtü, ; Hâşimî, ; Râcihî, ) ( ﺳ ِْﺮتُ َواﻟﻨﱠ ْﮭ َﺮNehir boyunca yürüdüm). İsti’nafiyye Harfi Arapçada Farklı Görev ve Anlamlarda Kullanılan Bazı Edatlar Vâvu’l-isti’nâf ( )واو اﻻﺳﺘﺌﻨﺎفveya vâvu’l-ibtidâ’ ( )واو اﻻﺑﺘﺪاءolarak isimlendirilir. Vâv’dan sonraki cümlenin, vâv’dan önceki cümleyle anlam ve irab bakımından bir ilgisi yoktur: (Murâdî, ) ٓ ٰ َ“ﻗHer birinize bir ecel tayin etmiştir. (Kıyametin kopması َ ﻀﻰ ا َ َﺟ ًﻼ َوا َ َﺟ ٌﻞ ُﻣ ُﺴ �ﻤﻰ ِﻋ ْﻨﺪَه için) belirlenmiş bir ecel de O’nun katındadır.” (En‘âm, 6/2) İ‘tirâdiyye Harfi Ara cümle veya parantez arası cümle olarak isimlendirebileceğimiz i‘tirâdiyye cümlesinin ( )اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻻﻋﺘﺮاﺿﯿﺔbaşında gelen vâv harfidir: (Çörtü, ) ٌ ( َھ ُﺆ َﻻءِ – َوﷲُ أ َ ْﻋﻠَ ُﻢ – أُﻧBunlar – Allah bilir – iyi insanlardır.) َ َﺎس َط ِّﯿﺒُﻮن Rubbe Vâvı Hazfedilen rubbe ( )ربﱠ ُ harfinin yerine gelen ve kendisinden sonraki ismi mecrur yapan harftir: (Çörtü, ) ٌ ﺳﺔ َ ( َوﻗَ ْﺮﯾَ ٍﺔ ﻟَﯿNice köyler var ki, oralarda okul yoktur/ Nice okul َ ْﺲ ﻓِﯿ َﮭﺎ َﻣﺪ َْر bulunmayan köy vardır.) 7. Nahve ( )ﻧَﺤْ َﻮEdatı Nahve edatının yaklaşık, -e doğru, kadar, gibi, taraf, tür gibi anlamları bulunmaktadır. Mekân zarfı olarak kullanıldığında mansub olur. Nahve edatının farklı anlamlardaki kullanımlarına şu şekilde örnekler verilebilir: Yönelme anlamı: َ( ﻧَ َﺤ ْﻮتُ ﻧَﺤْ َﻮكSana doğru yöneldim). Taraf, yan anlamı: ( ﺳ ِْﺮتُ ِإﻟَﯽ ﻧَ ْﺤ ِﻮ دَ ِار ﻓُ َﻼ ٍنFalanın evinini yanına doğru yürüdüm). ( ِﻋ ْﻨﺪِي ﺛ َ َﻼﺛَﺔُ أ َ ْﻧ َﺤﺎءٍ ﻣِ ﻦَ ﱠÜç çeşit yemeğim var). Çeşit, tür anlamı: اﻟﻄﻌَ ِﺎم Miktar, kadar anlamı: ٍْﺶ َو ُھ ْﻢ ﻧَﺤْ ُﻮ أ َ ْﻟﻒ ُ ( َﺟﺎ َء ْاﻟ َﺠﯿBin kişilik bir ordu geldi). َ ُﺳﻠﱠ ْﻤﺖ Gibi, benzer anlamı: َﻋﻠَﯽ َر ُﺟ ٍﻞ ﻧَﺤْ ِﻮك َ (Senin gibi/sana benzeyen bir adama selam verdim). َ َ( ﻧTemîmoğulları kabilesine baktım). Kabile anlamı: ﻈ ْﺮتُ إِ َﻟﯽ ﻧَﺤْ ِﻮ ﺑَﻨِﻲ ﺗَﻤِ ٍﯿﻢ (Aktaş, ; Meylânî, ) Mevzu, sy. 6 (Eylül )
edatlarından olur. (2) İsm-i mevsûl olur. (3) Akıllılar hakkında soru edatı olur.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası