Laksatif Nedir Tıp

Beslenme yoluyla alınan gıdalar tüm sindirim kanalı boyunca öğütülerek yapıtaşlarına ayrılmakta, bunlar arasından vücudun ihtiyacı olan maddeler kana geçmekte ve lif adı verilen ve daha fazla parçalanamadığından kana geçemeyen, vücut için o anda gereksiz olan veya zararlı olabilecek maddeler sindirim kanalının kalın bağırsak kısmına aktarılmaktadır. Kalın bağırsağa ulaşan bu maddelerin içerdikleri sıvı bağırsağın bu bölümünde kısmen kana geçmekte ve kalın bağırsakta ilerleme devam ettikçe dışkı adı verilen artıklardan oluşan madde son şeklini almaktadır. Dışkı kalın bağırsağın en son kısmında depolanmakta ve belli bir süre sonunda oluşan "dışkılama refleksi" insanın dışkılama ihtiyacı hissederek bu artıkları dışkılama yoluyla vücuttan atmasını sağlamaktadır.

Dışkılama işlevinin başlamasında dışkının yapısal özellikleri çok önemlidir. Lif ve sıvı içeriği uygun olmayan bir beslenme tarzı veya kalın bağırsak hareketlerinin bozulmasına neden olabilecek herhangi bir etken dışkılama işlevini olumsuz etkilemekte ve kabızlık adı verilen sorunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Özellikle kadınlar kabızlık şikayetini daha sık yaşamakla beraber bu sorun çoğu insanın hayatının belli bir döneminde yaşadığı ve alınacak basit önlemlerle kendiliğinden düzelme ihtimali yüksek bir sorundur.

​

Kabızlığın Tanımı

Genel olarak söylemek gerekirse, bir insan dışkılama esnasında zorlanıyorsa, yani bu işlevi uzun bir sürede ve efor sarf ederek gerçekleştiriyorsa bir kabızlık durumunun varlığından söz edilebilir. Öte yandan bir insanın bağırsaklarının normal şartlarda haftada en az üç kez boşalması kalın bağırsakların işlevlerini sağlıklı bir biçimde sürdürmeye devam etmeleri açısından önemlidir. Daha az sayıda dışkılama kalın bağırsağın son kısmında atılmadan bekleyen dışkının bir süre sonra sıvı içeriğinin giderek azalmasıyla sertleşmesine neden olmakta ve bu şekilde oluşan kitle daha ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

Dışkılama işlevleri incelendiğinde insanların yaklaşık %90'ının günde üç kez ile haftada üç kez arasında dışkılama işlevinde bulundukları görülmektedir.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı'na başvuran kadınların yaklaşık %10'u kabızlık sorunu yaşadıklarını belirtmektedirler. Yaş ilerledikçe bu sorunu yaşama olasılığı daha da artar.

​

Kabızlığın Nedenleri

Kabızlık çok çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen bir sorun olmakla beraber bu etkenlerin önemli bir kısmı selim tabiyatlıdır.

Bazı durumlarda kabızlık doğum kontrol hapı, demir ilacı, antidepresan (depresyon tedavisinde kullanılan ilaç), ağrı kesici, alüminyum ve kalsiyum içerikli antiasit (asit azaltıcı ilaç) mide ilaçları, uzun süreli laksatif (kabızlığı giderici) kullanımına bağlı meydana gelmektedir. Bu ilaçların doktor önerisiyle değiştirilmesi veya kesilmesi sorunu ortadan kaldırır.

Kabızlık sorunu yaşayan kadınların önemli bir kısmı liflerden zengin gıdalarla düzenli olarak beslendiklerinde, günlük sıvı alımlarını artırdıklarında ve günlük kısa mesafe yürüyüşleri şeklinde basit egzersizler uygulama alışkanlıkları edindiklerinde bu sorundan kurtulabilmektedir. Bazı durumlarda bu önlemlere ek olarak laksatif adı verilen dışkılamayı kolaylaştırıcı ilaçlara başvurulması gerekebilmektedir.

Bazı durumlar ise nedenin ortaya çıkarılması için ileri incelemelere başvurulmasını gerektirebilmektedir.

​

Aşağıdaki durumlar kabızlık sorunu yaşayan bir kadının 
İç Hastalıkları Uzmanına başvurmasını gerektirir:

• Kabızlık sorununun basit önlemlere ve ilaç tedavisine cevap vermemesi

• Dışkıda kan görülmesi

• Dışkılamanın ileri derecede ağrılı olması

• Kabızlık ve ishal ataklarının birbirini takip etmesi

• Kabızlıkla beraber vücutta bir sorun olabileceğini düşündüren başka belirti ve bulguların olması

Bu tür durumlarda İç Hastalıkları Uzmanı yaptığı değerlendirme sonrası direkt tedaviye başlayabilir, bazı ileri incelemelerin yapılmasını isteyebilir veya bir Genel Cerrahi veya Gastroenteroloji Uzmanı muayenesi yapılmasını önerebilir.

​

Kabızlık Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

Yukarıda belirtildiği gibi kabızlık çoğu durumda alınan basit önlemlerle giderilebilen bir sorundur. Bazı durumlarda ise laksatif adı verilen ağızdan alınan ilaçlar sorunun çözülmesinde oldukça faydalı olabilir.

Şu anda eczanelerde laksatif olarak kullanıma sunulmuş oldukça fazla sayıda ilaç vardır. Bu ilaçları temel olarak iki gruba ayırmak mümkündür: uyarıcı laksatifler ve mekanik laksatifler. Uyarıcı olanlar kalın bağırsağın hareketlerini uyararak kabızlığı gideren ilaçlardır. Bu ilaçlar kabızlık sorununu çözmede oldukça etkili olmalarına karşın belli bir süre sonunda bağırsağı bu maddelere karşı bağımlı hale getirerek "bağırsak tembelliğine" yol açabildiklerinden kısa süreli kullanılmaları gerekmektedir. Bu ilaçlar ayrıca bağırsak kramplarına ve fışkırır tarzda dışkılama gibi yan etkilere de neden olabilmektedirler.

Mekanik laksatifler ise kabızlık sorununu dışkının niteliklerini değiştirerek çözerler. Bu ilaçlar kalın bağırsağın doğal hareketlerini etkilemediklerinden yan etkileri daha azdır ve daha uzun süreli kullanılabilirler.

Diğer bir çözüm de lavman adı verilen uygulamalardır. Makattan kalın bağırsak içine verilerek uygulanan bu ilaçlar doktor önerisiyle belli aralıklarla uygulandıklarında özellikle uzun zamandan beri dışkılamanın gerçekleşemediği durumlarda oldukça etkili olabilirler.

​

Kabızlık Sorununu Daha Az Yaşamak İçin Neler Yapılabilir?

Dışkılama ihtiyacı uzun süreli ertelenmemelidir. Çoğu insan yemekten ve özellikle de kahvaltıdan yaklaşık 30 dakika sonra dışkılama ihtiyacı hisseder.

Düzenli egzersiz yapmak kalın bağırsak hareketlerinin düzenli olmasında son derece önemlidir.

Lifli gıdaların ve sıvı alımının artırılması dışkının yumuşak olması ve dışkılama refleksinin daha kolay uyanması açısından son derece önemlidir.

Daha fazla bilgi >>

Kabızlık

Kabızlık veya diğer ismi ile konstipasyon, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması ile haftada üç ya da daha az dışkılama olmasıdır. Dışkılamada zorluk çekme, dışkının tam atılmaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik gibi şikayetlere neden olur. En yaygın bağırsak bozuklukları sorunlarından biridir. Kabızlık tıkayıcı tipte veya bağırsak hareketlerinde yavaşlama şeklinde meydana gelir.

Kabızlık Neden Olur?

Dışkılama zorluğuna yol açan bu hastalık birçok faktörden etkilenir. Sindirim sistemi hastalıklarının yanında, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam, ilaç kullanımı gibi etkenler de bu rahatsızlığa yol açar. Kabızlığa sebep olan diğer etkenler ise şunlardır:

• Ertelenen tuvalet ihtiyacı
• Katı gıdaları fazla tüketmek
• Fazla inek sütü tüketmek
• Rektumda veya kolonda darlık-tıkanıklık
• Rektum veya kolon etrafındaki sinirlerde anormallikler
• Hormonal hastalıklar
• Dışkılamaya yardımcı kaslara işlev bozuklukları

Kabızlık Belirtileri

• Haftada 3 defadan az tuvalete çıkma
• Dışkılamada güçlük
• Sert ya da büyük parçalar halinde dışkılama
• Rektumda tıkanıklık hissi
• Dışkıyı tam boşaltamama hissi

Hamilelikte Kabızlık

Gebelik döneminde özellikle son trimesterde konstipasyon yaygındır. Hamilelik dışkılama zorluğu meydana gelmesinde; progestojen hormonunun artması, büyüyen rahmin kalın bağırsak ile yer değiştirmesi, az hareket edilmesi ve demir takviyesi alınmasının etkisi vardır.

Gebelerde oluşan tipi dışkıda sertleşme türündedir. Doktorlar hamilelere çoğunlukla beslenme önerileri sunar. Hamilelikte oluşan bu durum hemoroid (basur) yapabileceği için dikkat etmek gerekir. Bu yüzden lifli gıdalar tüketmek oldukça önemlidir.

Çocuklarda Kabızlık

Çocuklarda sık sık yaşanan bir sağlık sorunudur. Yeterli su tüketmemek, tuvalete geç gitmek, stres, psikolojik problemler, fazla inek sütü tüketimi ve katı gıdalar etkenler arasında sayılır. Yanı sıra makatta bulunan çatlaklar ve hormon bozuklukları da sebep olur. Çocuklarda kabızlık için ilaç haricinde yeme alışkanlıkları düzenlemesi sorunun çözümünde etkilidir. Beslenme açısından çoçuklarda kabızlık ne iyi gelir? Sorusuna yanıt şunlardır:

• İnek sütü yerine keçi sütü tüketimi
• Beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği tercihi
• Şekerli ürünlerden kaçınmak
• Pirinç pilavı ve makarna yerine bulgur pilavı tüketimi
• Ev yapımı yoğurt, kefir, yoğurt çorbası bağırsak florasını düzenler
• Posalı lifli sebzeler sindirime yardımcıdır
• Asitli içecekler, kahve ve siyah çaydan kaçınmak
• Çocuğun bol bol hareket etmesini sağlamak

Bebeklerde Kabızlık

Yetişkinler ve çocuklarda olduğu gibi bebeklerde de dışkılayamam sorunu yaşanır. Küçük bebeklerde olduğunda anneler paniklerler ve hemen ‘Kabızlık ne iyi gelir?’ sorusuna cevap ararlar. Bebeklerde bu problem birçok sebepten olabilir. Bu nedenle bebek çok iyi izlenmelidir. Bağırsakta olan anatomik sorunlar, genetik bağırsak yavaşlığı, fazla süt tüketimi, bebeğin devamlı katı besinler yemesi sebepler arasında bulunur.

Bebekteki sorunu anlamak için tuvalet alışkanlıkları takip edilir. Her gün tuvaletini yapan bebek günde yapıyorsa, tuvaletini yaparken ağlıyorsa ve sert dışkılıyorsa rahatsızlık vardır. Ayrıca dışkılama sırasında kan varsa acilen doktora gidilir. Bebeklere iyi gelecek yöntemler ise şunlardır:

• Ilık suda dakika oturtmak veya banyo yaptırmak
• Bebeğin poposuna vazelin ya da gliserin sürmek
• Ek gıdaya geçmişse öğünlerinin yanında erik, elma, armut ve şeftali suyu eklemek
• Bebeğe egzersiz yaptırmak
• Karnına hafif hafif masaj yapmak

Her bebek farklı yapıdadır. Bu yüzden uygulamalardan önce doktora danışmak önemlidir.

Kabızlık Yapan Yiyecekler Nelerdir?

Muz kabızlık yapar mı? Kahve kabızlık yapar mı? Gibi sorular merak konusudur. Bazı besinler dışkılama problemine neden olur. Bu yüzden bu yiyecekleri tüketmekten kaçınmak veya daha az tüketmek gerekir. Bu besinlerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Muz
• Makarna
• Pirinç lapası
• Pilav
• Fazla süt tüketimi
• Fast food yiyecekler

Kabızlık Nasıl Geçer?

Kabızlık nasıl geçer evde hemen herkesin yapabileceği bazı düzenlemeler ile bu problem giderilir. Yapılabilecek düzenlemelerden bazıları ise şunlardır:

• Bol su tüketmek
• Hareketli olmak
• Lif ağırlıklı sebze, meyve, bakliyat ve tahıllar ile beslenmek
• Lokmaları iyi çiğneyerek yutmak
• Kafeini azaltmak
• Süt ve süt ürünlerini aşırı tüketmemek
• Tuvalet ihtiyacını ertelememek

Uzun süren dışkılama problemlerinde ise mutlaka uzman hekime başvurmak gerekir.

Kabızlık İlacı Hangi Durumlarda Alınır?

Laksatifler ya da müshiller reçetesiz satılan dışkılama sorunu giderici ilaçlardır. Bu yüzden ihmalkar bir şekilde kullanıma açıktır. Kabızlığı kronikleşen çoğu zaman doğal yollara başvurmak yerine ilaçla çözüm ararlar. Ancak nedene yönelik bir çözüm sunmadığı için bu tedavi geçicidir ve rahatsızlık nükseder. Doktor önermeden bu ilaçların uzun süreli alınması ile kalın bağırsak hareketliliği azalır. Ayrıca vücutta;

• Kandaki kalsiyum, klor, magnezyum, potasyum, sodyum dengesizleşir,
• Sıvı kaybı (dehidratasyon) gelişir,
• Böbrek hasarı olur,
• Anormal kalp ritmi yaşanır,
• Halsizlik, uykululuk hali (konfüzyon), inme (felç) ve hatta ölüme yol açar.

Bu nedenle hekim reçete etmedikçe laksatif ilaçlar gelişigüzel kullanılmamalıdır.

Kabızlık (Konstipasyon) Nedir?

İnsanlarda çeşitli faktörlere bağlı olarak bağırsak aktivitelerinin sıklığı ve biçimi farklılık gösterebilir. Örneğin, dışkılama bazı kişilerde her gün olurken, bazı kişilerde, haftada üç güne kadar inebilir. Kişide kabızlık (konstipasyon) görülmesi, kişinin kendi normal bağırsak aktivitesinin dışında bir durumun görülmesine bağlıdır. Bu nedenle, kişilerin kendi bağırsak hareketlerini bilmesi büyük önem taşır.

Kabızlığın Belirtileri Nelerdir?

Kabızlığın belirtileri kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. Ancak, yaygın olarak görülen kabızlık (konstipasyon) belirtileri şu şekildedir:

•Bağırsak hareketlerinde azalma

•Dışkılama sıklığının haftada üçten az olması

•Dışkılamada güçlük ya da ağrı

•Sert ve/veya küçük parçalı dışkı

•Bağırsakların tamamının boşalmadığı hissi

•Karın bölgesinde şişkinlik ve ağrı

Kabızlık (Konstipasyon) Neden Olur?

Kabızlık (konstipasyon), kalın bağırsağın dışkıdaki suyu gereğinden fazla absorbe etmesi sonucu görülen bir rahatsızlıktır. Bu durumda, dışkı kurur ve dışkının vücut dışına atılması zorlaşır. Metabolizma ve dolayısıyla sindirim sisteminde görülen herhangi bir değişiklik ya da yavaşlama ise besinlerin sindirim sisteminde normalden daha uzun süre kalmasına neden olur. Kalın bağırsakta uzun süre kalan dışkı daha çok su kaybeder, kuru ve sert hale gelir. Bu durum da dışkılamayı zorlaştırır ve bunun sonucunda kabızlık (konstipasyon) görülür.

Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?

Kabızlık (konstipasyon), pek çok nedene bağlı olarak görülebilir. Kişinin hayat tarzında yaptığı değişiklikler, hareketsizlik, yeteri kadar su içmeme ve seyahat gibi nedenlerle bağırsak hareketlerinde ve dışkılama döngüsünde çeşitli sorunlar oluşabilir. Çoğunlukla kabızlığa neden olan durum ortadan kaldırıldığında, bağırsak hareketleri de kendiliğinden normale döner. Kronik kabızlığın ise daha ciddi bir problem olduğu ve bu durumda mutlaka doktora gidilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kabızlığın başlıca nedenleri şu şekildedir:

•Beslenme düzeninde yapılan değişiklikler

•Yetersiz sıvı alımı

•Yetersiz lif tüketimi

•Süt ürünlerinin aşırı tüketimi

•Dışkıyı uzun süre tutma ve erteleme

•Hareketsizlik

•Uzun süre oturarak çalışma

•Antiasit ilaçların uzun süreli ve aşırı kullanımı

•Bazı antidepresan ilaçlar, ağrı kesiciler ve demir hapları

•Hamilelik

•Menstrüasyon (adet döngüsü)

•Yaşlılık (metabolizmadaki yavaşlamaya bağlı olarak)

•Stres, anksiyete, depresyon gibi psikolojik durumlar

Bu nedenlere ek olarak, yeme bozuklukları, sindirim sistemindeki sinir ve kaslarda görülen problemler, Parkinson ya da MS (multiple skleroz) gibi nörolojik hastalıklar, kolon kanseri, bağırsaklarda tıkanıklığa neden olan durumlar ya da bağırsak çapında daralma, hipotiroidi, spastik kolon (IBS-irritabl bağırsak sendromu) gibi bazı hastalıklar da kabızlığa neden olabilir.

Kabızlığı Gidermek İçin Ne Yapılmalıdır?

Kabızlık (konstipasyon) durumunda ilk yapılması gereken sıvı alımını artırmak ve günlük beslenme düzeninde daha fazla meyve ve sebze tüketmektir. Kabızlığı gidermek için dikkat edilmesi gereken diğer unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

•Günlük normal su tüketimine (ortalama 8 bardak/2 litre) ek olarak su içmek

•Sabah saatlerinde ılık su içmek

•Erik, kayısı gibi bağırsak hareketlerini kolaylaştıran meyveler yemek

•Tüketilen karbonhidrat ve süt ürünleri miktarını azaltarak meyve ve sebze miktarını artırmak

•Lif içeren besinlere ağırlık vermek

•Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih etmek

•Egzersiz ve yürüyüş yapmak

•Dışkılama ihtiyacını ertelememek

Kişinin evde kendi kendine uygulayabileceği bu yöntemlerin genellikle 3 ila 7 gün içerisinde sonuç verdiği söylenebilir. Ancak, bazı durumlarda bu süre, birkaç haftaya kadar çıkabilir. Acil müdahale gereken durumlarda ise doktor veya eczacı kontrolünde laksatif ilaç kullanılması gerekebilir.

Kabızlığın Geçmemesi Halinde Ne Yapılması Gerekir?

Yukarıda sayılan beslenme düzeni ve hayat tarzında yapılacak değişikliklerin kabızlık (konstipasyon) sorununa çözüm olmaması durumunda veya kabızlığa bağlı olarak ani gelişen yoğun karın ağrısı, akut kabızlık (konstipasyon) ve gaz çıkaramama durumlarında vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır.

Ayrıca;

•Dışkıda kan görülmesi

•Kabızlığın iki-üç haftadan uzun sürmesi

•Bağırsak hareketleri esnasında sürekli ağrı hissedilmesi

•Kilo kaybı

•Geçmeyen yorgunluk

•Kullanılan ilaçların yan etkisine bağlı olarak görülen kabızlık (konstipasyon)

•Dışkının görünümünde değişiklik gözlenmesi gibi durumlarda da bir iç hastalıkları (dahiliye) uzmanına başvurmakta fayda vardır.

Yukarıda sayılan durumların görüldüğü vakalarda, kişiden kolonoskopi ve iç organlardaki kas ve sinirlerin durumunu tespit edebilmek amacıyla çeşitli testler ve bunlara ek olarak kan ve hormon testleri istenebilir.

Kronik kabızlık (konstipasyon) durumunda ise rektumdaki damarlarda hasar görülebileceği ve hastalarda hemoroid oluşabileceği unutulmamalıdır. Yine kronik zorlanmaya bağlı olarak anüste yırtıklar (anal fissür) görülebilir. Ayrıca, rektum ve anüste dışkı birikmesi sonucu bu bölgelerde tıkanma oluşabilir ve uzun süreli kabızlık (konstipasyon) görülen vakalarda dışkılama için gereğinden fazla çaba harcanmasına bağlı olarak pelvik kaslarda hasar görebilir. Pelvik kasların hasar görmesi ya da gevşemesi, ilerleyen yaşlarda inkontinansa (idrar kaçırma) neden olabilir.

Kabızlığı Önlemek İçin Ne Yapılmalıdır?

Altta yatan bir nedenin olmadığı durumlarda, kabızlık (konstipasyon), hayat tarzı ve beslenme düzeninde yapılacak değişikliklerle önlenebilecek bir rahatsızlıktır. Bu noktada, kişinin kendi bağırsak hareketlerini tanıması da oldukça önemlidir. Günlük içilen su miktarına dikkat etmek, bu miktarın altına düşmemek, sıvı kaybını artırması nedeniyle alkol ve kafein içeren yiyecek ve içeceklerden mümkün olduğunca uzak durmak, beslenme düzenine meyve, sebze, baklagil ve tahılları dengeli bir biçimde ilave etmek, ayrıca egzersiz ve/veya yürüyüş yaparak daha hareketli bir hayat tarzı benimsemek, sindirim sistemi sağlığı açısından yapılması gerekenlerin başında gelir.

Ayrıca, tuvalete çıkma konusunda bir rutin oluşturmak, tuvalete çıkma eylemini aceleye getirmemek, tuvalette ayakların zeminden yüksekte olmasını sağlayacak bir pozisyonda oturmak da bağırsak hareketlerinin düzenlenmesini ve kolaylaşmasını sağlayan ek önlemler arasında yer alır.