Dizlik Gece Takılırmı

İÇ YAN BAĞ: Diz eklemi travmalarında en sık yaralanan bağdır. Ayağa veya dize içeriden dışarıya doğru uygulanan kuvvet sırasında dizin iç bölümüne aşırı yük binmesi sonucunda iç yan bağ zedelenmesi olabilir. Bu bağ yaralanmasının dereceleri vardır. seafoodplus.info zedelenmede bağda sadece esneme vardır. 2. derecede kısmi yırtık, 3. derecede ise tam yırtık vardır. İç yan bağ zedelenmesinin derecesine göre dizin iç tarafında ağrı ve zorlamalarla birlikte dizde dışarıya doğru açılma oluşabilir. İç yan bağın kanlanması oldukça iyidir ve eklem dışı bir bağ olduğu için iyileşme oranı oldukça yüksektir. Tüm iç yan bağ yırtık dereceleri göz önüne alındığında ameliyatsız iyileşme oranı % civarındadır. Akut dönemde ödem giderici ilaçlar, buz tedavisi ve istirahat önerilmektedir. İyileşme döneminde hafta süreyle açı ayarlı dizlik kullanılması hem hızlı iyileşme hem de iyileşme döneminde ağrının azaltılması nedeniyle tavsiye edilmektedir. 1, aylık takip sonrasında ağrısı veya dizde gevşekliği bulunan hastalarda cerrahi tamir gerekebilir.

DIŞ YAN BAĞ: Dış yan bağ yaralanmaları iç yan bağ yaralanmalarına göre çok daha nadir görülmektedir. Dışarıdan içeriye doğru ayak veya diz bölgesine yapılan travmalar sonrasında oluşabilir. Dizin dış tarafında ağrı ve dizde hareket zorluğu oluşur. İç yan bağ gibi dış yan bağın da iyileşme oranları oldukça yüksektir. İç yan bağ zedelenmesinde olduğu gibi erken dönemde buz ve istirahat ağrıların giderilmesi için önemlidir. hafta açı ayarlı dizlik kullanımıyla hastaların büyük çoğunluğunda cerrahi tedaviye ihtiyaç duymadan iyileşme mümkündür.

ÖN ÇAPRAZ BAĞ: İç ve dış yan bağ zedelenmelerin tersine, ön çapraz bağ yaralanmaları direk travmadan ziyade vücudun, dizin kendi etrafında dönmesiyle oluşmaktadır. Hastaların büyük bir bölümü bunu dizinin dönmesi olarak tarif eder. Ön çapraz bağ eklem içinde bir bağ olduğu için yırtılması durumunda diz ekleminde ilk 24 saat içerisinde şişlik oluşur. Bu şişlik dizde hem hareket kısıtlılığına hem de ağrıya sebep olur. Hızlı oluşan şişliğin giderilmesi için erken dönemde bandaj ve dizlik kullanımı, istirahat ve buz uygulaması önemlidir. Ön çapraz bağ hem yapısı hem de eklem içi yerleşimi olması nedeniyle kendiliğinden iyileşebilen bir bağ değildir. Aktif spor yaşantısı bulunanlarda, genç hastalarda cerrahi tamir gereklidir. Ayrıca aktif spor yaşantısı olmamasına rağmen günlük aktivitelerde dizinde boşluk ve boşalma hisseden hastalarda da cerrahi tamir önerilmektedir. Ön çapraz bağ fonksiyonel bir bağdır. Yırtılması ve dizde boşluk oluşturması durumunda dizde makro ve mikro hareketler olacağı için erken dönemde dizde aşınma gelişme ihtimali vardır. Bu nedenle özellikle genç hastalarda ön çapraz bağ tamiri önerilmektedir.

ARKA ÇAPRAZ BAĞ: Ön çapraz bağa göre çok daha nadir yaralanan bir bağdır ve ön çapraz bağın tersine genelde direk travma sonrasında yırtılır. Tipik olarak önden arkaya doğru olan diz yaralanmalarında görülür. Buna örnek olarak araç içi trafik kazalarında dizin ön tarafa çarpması verilebilir. Arka çapraz bağ da eklem içi bir bağdır ve kendiliğinden iyileşmesi mümkün değildir. Fakat hem cerrahisinin daha komplike olması hem de cerrahi sonuçlarının ön çapraz bağ kadar iyi olmaması nedeniyle dizde ciddi gevşeklik yapmadığı sürece arka çapraz bağ yırtıklarının takibi önerilmektedir. Günlük aktiviteler sırasında dizde gevşeklik olması durumunda arka çapraz bağ tamiri cerrahi olarak yapılmalıdır.

MENİSKÜS YIRTIĞI CERRAHİSİ NASIL YAPILIYOR?

Her dizde iç (medial) ve dış (lateral) tarafta yerleşimli olmak üzere 2 menisküs vardır. Menisküslerin yük dağılımını dengelemek, eklem kıkırdağına birim alana binen yükü azaltmak, dizin dengesini sağlamak gibi önemli görevleri vardır. Bu görevleri nedeniyle menisküsler diz dinamiğinde ve statiğinde çok önemlidirler. Menisküs yırtıkları dizde en sık karşılaşılan problemdir. Travmatik ve dejeneratif olabilirler. Travmatik yırtıklar genelde gençlerde spor yaralanmaları başta olmak üzere darbeyle meydana gelen yırtıklardır. Dejeneratif yırtıklar ise, daha ileri yaşlarda menisküsün sıvı kaybıyla beraber elastikiyetini kaybetmesi sonucunda günlük aktiviteler sırasında bile oluşabilecek yırtıklardır.

Menisküs yırtıklarının başlıca 3 şikayeti vardır. Bunlar; ağrı, takılma-kilitlenme gibi mekanik şikayetler ve diz ekleminde şişliktir. En sık görülen şikayet ise ağrıdır. Hastaların büyük bir bölümünü tedavi için arayışa iten sebep de ağrıdır. Menisküs yırtıklarında ağrı ilaçlarla veya fizik tedavi gibi desteklerle azalsa da, menisküs yırtığının iyileşmesi mümkün değildir. Bunda en önemli sebep menisküsün iyileşmeyi sağlayacak kanlanmasının son derece zayıf olmasıdır. Bu nedenle destek tedavileriyle ağrı şikayeti azalsa da, hastanın şikayetinin devam ettiği durumlarda cerrahi gereklidir.

Son olarak menisküs yırtığının cerrahisi hakkında konuşan Prof. Dr. Yakup Yıldırım, “Menisküs yırtığının cerrahisi kapalı yöntem denilen artroskopi ile yapılmaktadır. Bu yöntemde yırtık küçük ve dikilemeyecek özellikteyse sadece yırtığın etkilediği bölüm alınmakta, eğer dikilebilecek özellikteyse dikilmektedir. Her ne kadar tercihimiz her zaman menisküsü korumak amacıyla menisküsün dikilmesi olsa da, her yırtıkta bu mümkün olmamaktadır. Yırtık menisküs bölümü alındıktan sonra hasta üzerine basarak yürüyebilmekte ve günlük istirahat döneminden sonra günlük yaşantısına dönebilmektedir. Menisküsün dikildiği durumlardaysa 6 hafta süreyle üzerine basmaması gerekmekte ve günlük hareketlerini koltuk değneğiyle gerçekleştirmektedir.” diyerek sözlerini noktaladı.

Diz ekleminin kemik yapısı; femur, tibia ve patella bölgelerinden oluşmaktadır. Ön çapraz bağlar, femuru tibiaya bağlayan diz içindeki dört ana bağdan biridir. Ön çapraz bağlar, diz ortasında çapraz olarak hareket eder ve tibianın femurun önüne kaymasını önler. Aynı zamanda dizin stabilitesini koruyarak dönebilmesini sağlar. Ön çapraz bağ yaralanmaları, çoğu herhangi bir nesne ila temas olmaksızın kişinin yaptığı yanlış hareketler sonucu oluşurken küçük bir kısmı başka birinin veya nesnenin doğrudan temasından kaynaklı ortaya çıkmaktadır. Yaralanmalar genellikle dizin kesilmesi, döndürülmesi veya yanlamasına manevralar ve kontrol dışı yapılan hareketlerden sonra ortaya çıkar.

Çapraz Bağ Nedir?

Dizde 4 ana bağ vardır. Ligamentler, kemikleri birbirine bağlayan bağlar, ekleme stabilite ve güç sağlayan elastik doku bantları olarak bilinir. Dizdeki dört ana bağ femuru (uyluk kemiği), tibiaya (incik kemiği) bağlar. Bunlardan biri olan ön çapraz bağ, diz merkezinde bulunan bağdır ve tibianın dönmesini ve ileri doğru hareketini kontrol eder. Arka çapraz bağ ise, dizin arkasında yer alır ve tibianın geriye doğru hareketini kontrol eder. Medial kolleteral bağ, dizin içindeki stabiliteyi sağlarken yanal kolleteral bağ ise, dizin dış stabilitesini korur. Ön çapraz bağlar, en yaygın yaralanan bağlardandır. Ani bir bükme hareketi sırasında genellikle gerilir veya yırtılır. Kayak, basketbol ve futbol gibi sporlarda ön çapraz bağların yaralanma riski fazladır. Arka çapraz bağ da dizde yaygın olarak yaralanmaların olduğu bir bağdır. Genellikle trafik kazası veya futbol gibi oyunlarda, doğrudan ani bir çarpma ile ortaya çıkar.

Çapraz Bağ Kopması Nasıl Anlaşılır?

Çoğu zaman bir çapraz bağ yaralanması ağrıya neden olmaz. Kişi, yaralanma meydana geldiği sırada bir patlama sesi duyabilir, ardından ayakta dizin üzerinde durmaya çalıştığında, bacak burkulması ve şişlik gözlemlenebilir. Bununla birlikte, her birey semptomları farklı şekilde yaşayabilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları hemen sonrasında, hastalar genellikle ağrı ve şişlik oluşumu ile karşılaşırlar ve diz düzgün bir şekilde hareketini sağlayamaz. Yaralanmalardan birkaç saat sonra ise büyük miktarda diz şişmesi, eklem hareketinde ağrı, hassasiyet kaybı ve yürürken rahatsızlık hissedilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları tanı koymak için fiziksel muayeneye ek olarak röntgen ve MRI yöntemi kullanılabilir. Röntgen yöntemi, çapraz bağ kopması veya kemikte meydana gelen yaralanmaları anlayabilmek için elektromanyetik enerji ışınlarını kullanan bir tanı testidir. MRI ise, vücuttaki organ ve yapıların ayrıntılı görüntülerini üretmek için büyük mıknatıslar ve radyofrekanslar kullanan bir tanı yöntemidir. Genellikle kemiklerde ve çevresindeki bağ veya kaslarda hasar veya hastalık belirlemede kullanılır.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı

Ön çapraz bağ ameliyatı, dizindeki ön çapraz bağın işlevini geri kazandırmak için yapılan bir cerrahi müdahaledir. Ön çapraz bağ yaralanmaları yaygın olarak basketbol, futbol, kayak ve jimnastik gibi ani hareketler ve dönmeler içeren spor aktivitelerinde daha sıklıkla ortaya çıkar. Ön çapraz bağ ameliyatı sırasında, yırtılmış olan ligament çıkarılır ve dizin başka bir kısmından veya kadavradan alınan bir parça tendon ile değiştirilir. Bu ameliyat, diz ekleminizin etrafındaki küçük insizyonlarla, ayakta yapılan bir işlemdir. Ön çapraz bağ ameliyatı, kemik ve eklem cerrahi işlemleri konusunda uzmanlaşmış bir ortopedik cerrah tarafından yapılır. Bazı uzmanlar şişlik inene kadar ameliyatın ertelenmesi gerektiğini söyler. Yetişkinlerde genel sağlık durumu göz önünde bulundurulsa da yaş ameliyat için bir faktör olarak değerlendirilmemektedir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Öncesi

Ameliyattan birkaç hafta önce fizik tedavi programı uygulanır. Buradaki amaç, ameliyattan önce ağrı ve şişliği azaltmak, dizin hareket açıklığını düzeltmek ve kasları güçlendirmektir. Sert ve şişmiş bir diz ile ameliyat olan insanlar ameliyattan sonra tam olarak hareket alanını geri kazanamayabilirler. Ön çapraz bağ ameliyatı, ayakta yapılan bir cerrahi işlem olduğu için aynı gün, birinin yardımı ile eve gitmek mümkündür. Daha önceden kullanılan ilaçlar ve yeme düzeni ile ilgili doktora bilgi verilmelidir. Aspirin gibi ilaçlar kanama riskini arttırabileceği için doktor tarafından ameliyattan en az bir hafta önce bu ilaçların bırakılması istenebilir. Ameliyattan bir gece yeme-içme ve ilaç alımı gibi konularda doktorun talimatlarını izleyerek hareket etmek gerekmektedir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası

Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası anestezinin etkisi sona erdikten sonra eve gidilebilir. Belli bir süre koltuk değneği kullanmak gerekebilir. Cerrah greftin korunmasına yardımcı olmak için dizlik veya atel giyilmesini isteyebilir. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası ağrılar ve şişliğin nasıl kontrol edileceği konusunda doktor bazı talimatlar verebilir. Genel olarak bacağı yüksekte tutmak, diz bölgesine buz kompresi uygulamak ve mümkün olduğunca istirahat edilmesi gerekmektedir. Ağrıları hafifletmek için Asetaminofen, İbuprofen ve Naproksen sodyum gibi maddeler içeren ilaçlar verilebilir.  Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi, diz çevresindeki kasları güçlendirmeye ve esnekliği arttırmaya yardımcı olur. Bir fizyoterapist, gözetim altındayken veya evde yapılması gereken egzersizlerin nasıl yapılacağını öğretecektir. Rehabilitasyon planını takip etmek, doğru biçimde iyileşmek ve mümkün olan en iyi sonuçları elde etmek için önemlidir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Ne Zaman Yürünebilir?

Ön çapraz bağ ameliyatı herhangi bir komplikasyon olmaması koşuluyla ayakta tedavi yöntemi uygulanarak yapılır. Şaşırtıcı bir şekilde, hastalar ameliyattan gün sonra yürüyebilir. Fakat bu yalnızca günde birkaç dakika ile sınırlıdır. İlk iki hafta boyunca günde birkaç dakika yürümek ve ayakta durmak şişlikleri azaltır, kas gücünü ve esnekliği geri kazanmaya yardımcı olur. Bu hareketler koltuk değneğinden yardım alınarak gerçekleştirilir. Bu yürüyüşler, ortopedi uzmanı ve fizyoterapist tarafından oluşturulmuş program dahilinde gerçekleştirilir. Tam olarak iyileşme ise yaralanmanın derecesine, yaş ve ağırlık gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir. Hastalar ilk hafta boyunca yardımsız olarak ancak kısa süre yürüyebilir. hafta sonra ise hafif tempolu yürüyüş, koşu ve hatta pliometrik egzersizler yapılabilir.

Çapraz Bağ Kopmaları Ameliyatsız Tedavi Edilebilir mi?

Ön çapraz bağ (acl) yaralanmaları tedavisi, ameliyatsız olarak yapılan ve cerrahi olmayan tedavide, ileri fizik tedavi ve rehabilitasyon, dizi yaralanma öncesi duruma yakın bir duruma geri getirebilir ve hastayı instabilitenin nasıl önleneceği konusunda eğitebilir. Bu yöntem, menteşeli dizlik kullanımı ile desteklenebilir. Bunların yanı sıra, ameliyat olmayı tercih etmeyen birçok kişi, tekrarlayan instabilite atakları nedeniyle dizinde ikincil yaralanma yaşayabilir. Dizde meydana gelen diğer yırtılmalarla beraber, ön çapraz bağlarının aynı anda kombine biçimde yırtılması durumunda cerrahi tedavi önerilmektedir. Bazı durumlarda kişiler cerrahi müdahaleye gerek duymazlar. Bunlar:

• Yırtılmalar kısmi ve instabilite belirtisi bulunmuyorsa
• Yüksek fiziksel hareket gerektiren sporlar yapmaktan vazgeçenler
• Fiziksel aktivitenin yoğun olmadığı yaşam tarzı benimseyen kişiler
• Büyüme plakları hala açık olanlar (çocuklar)

Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Egzersizler

Çapraz bağ yaralanmaları sonrası, bacak kuvvetinde ve diz stabilitesinde hareket etmeyi zorlaştıran bozulmalar olur. Çapraz bağ yaralanmalarından sonra hastaların ameliyat olmayı seçip seçmemesine bağlı olarak, bacak gücü ve hareketlerinin mümkün olan en kısa sürede geri kazanılması önemlidir. Buna yönelik ameliyat sonrası, doktorun da onayıyla beraber bir egzersiz programı oluşturulmalıdır. Egzersizlere yavaşça başlanmalı ve egzersizlerin yoğunluğu kademeli olarak arttırılmalıdır. Acı ve ağrı hissedildiği durumda kişinin kendini zorlamaması gerekir. Ayrıca egzersiz yapmak, uyluk kaslarını güçlendirmeyi ve çapraz bağların yaralanmasından sonra diz hareketlerini yeniden kazanmayı sağlar. Yapılacak olan bu egzersizlere dizin şişmesi azalmaya başladığında ve çapraz bağ yaralanması olan bacağın herhangi bir destek almadan yavaş yavaş iki ayağın üzerinde durabilmeyi sağladığında başlanması gerekir. Ameliyat sonrası yapılan egzersizler iyileşme için hayati bir öneme sahiptir.

Çapraz Bağların İyileşme Süreci

Ön çapraz bağ ameliyatı, cerrahi bir işlemdir ve herhangi bir ameliyatta olduğu gibi, cerrahi işlemin uygulandığı bölgede kanama ve enfeksiyon olması potansiyel risklerdendir. Dizde ağrı veya sertlik, greftin zayıf iyileşmesi ve spora döndükten sonra greft yetmezliği gibi problemler, ameliyatın potansiyel riskleri arasında sayılabilir.

Düzenli olarak takip edilerek uygulanan rehabilitasyon ile başarılı geçen bir çapraz bağ ameliyatı, genellikle dizdeki stabilitenin korunmasını ve eski fonksiyonların geri kazanılmasını sağlar. Ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta içinde, her iki dizde de eşit hareket kabiliyetinin sağlanması gerekmektedir. İyileşme genellikle 9 ay sürer. Sporcuların eskisi gibi aktivite yapmaları ve spor faaliyetlerine geri dönmeleri ise 8 ila 12 ay arasında değişmekle birlikte daha fazla da sürebilmektedir.