Vitiligo, insanlarda tarihin en eski zamanlarından beri görülen, bulaşıcı olmayan bir hastalıktır. Yapılan araştırmalar, vitiligoya yol açtığı düşünülen bazı faktörleri ortaya çıkarmış olsa da hastalığın kesin sebebi bilinmemektedir. Hayati tehlike taşımayan ancak kişinin sosyal yaşantısını olumsuz yönde etkileyebilen bu rahatsızlığın farklı tedavi yöntemleri bulunur. “Vitiligo nasıl tedavi edilir?” ve “Vitiligo kimlerde daha sık görülür?” gibi merak edilen soruların cevaplarını vitiligo hakkında hazırladığımız detaylı makalede okuyabilirsiniz.
Vitiligo Nedir?
Melanin, deride bulunan melanosit hücrelerin ürettiği bir pigmenttir. Derinin açık veya koyu renkte olmasını belirleyen bu pigmentlerin, melanosit hücrelerinin ölmesi ya da zarar görmesi sonucunda yok olmasıyla ciltte beyaz lekeler ortaya çıkar. Halk dilinde “beyazlama hastalığı” ya da “ala hastalığı” olarak bilinen bu hastalığın tıptaki adı “vitiligo”dur. Bulaşıcı bir hastalık olmayan vitiligo, vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabileceği gibi en çok kol, bacak, yüz gibi sıklıkla güneşe maruz kalan bölgelerde ve genital bölgede görülür. Kozmetik bir bozukluk ortaya çıkarabilen vitiligo, kimi zaman kişilerin psikolojisini ve sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir.
Vitiligo Kimlerde Görülür?
Vitiligo hastalarının yarısında bu rahatsızlık 20 yaşından önce başlamış olsa da vitiligo her yaşta ortaya çıkabilir. Vitiligo hastalarının %30’unda genetik faktörlerin etkili olduğu tespit edilmiştir.
Her kişiden 1 veya 2’sinde görülen vitiligonun oluşumunda cinsiyet ya da ırk farklılığı etken değildir. Herkeste ortaya çıkabilecek vitiligo, koyu ten rengine sahip kişilerde daha kolay fark edilir. Açık tenli kişilerde bu hastalığın gözlemlenmesi kişiler bronzlaştıktan sonra kolaylaşır. Ancak esmer tenli kişilerde hastalık daha hızlı ilerler ve beyaz tenli kişilere göre ten rengi daha yavaş şekilde eski haline döner.
Vitiligo Çeşitleri Nelerdir?
Vitiligonun segmental ve non-segmental olarak iki türü bulunur. Segmental vitiligoda, genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan beyaz lekeler vücudun sadece tek bir bölgesinde görülür. Vitiligo olan 10 çocuktan 3’ünde görülen segmental vitiligo, non-segmental vitiligoya göre daha az yaygındır.
Non-segmental vitiligo ise lekelerin vücudun her iki tarafında, bazı vakalarda simetrik olarak görülmesine verilen isimdir. Vitiligo hastası olan 10 kişiden 9’unda non-segmental vitiligo bulunur. Ellerin arkası, dizler, göz çevresi, dizler ve dirsekler, ayaklar genellikle non-segmental vitiligonun görüldüğü yerlerdir.
Vitiligo Neden Olur?
Bu yaygın cilt hastalığının sebebini kesin olarak söylemek mümkün değildir. Bununla beraber vitiligo hastalığına sebep olan bazı faktörlerin üzerinde durulmaktadır. Vitiligoya sebep olduğunu düşünülen etmenler şu şekilde sıralanabilir:
- Bilinmeyen bir sebeple bağışıklık sisteminin kendi vücut hücrelerini yok ettiği çeşitli otoimmün hastalıklarının vitiligoya sebep olduğu düşünülür. Bu hastalıklarda melanosit hücreleri zarar görebileceği için melanin kaybı da yaşanabilir.
- Üzerinde durulan bir diğer konu ise genetik faktörlerdir. Vitiligo hastalığı bulunan kişilerin %30’unun ailelerinde vitiligo hastalığı olan bireyler tespit edilmiştir.
- Sinir hücreleri melanositleri zarara uğratacak zehirli maddeler üretebilir ve yine bağışıklık sistemini etkileyerek vitiligoya neden olabilir.
- Ciltte meydana gelebilecek güneş yanığı ve yaralanmalar gibi hasarlar sonrası vitiligo meydana gelebilir.
- Bazı hastalarda ruhsal travmaların da vitiligoyu tetiklediği gözlemlenmiştir. Kaza, bir yakınını kaybetme, hastalık ve aşırı stres hastalığın başlangıcına neden olabilen etmenler arasındadır.
- Hashimoto tiroidi, Crohn hastalığı, Addison hastalığı, biliyer siroz, pernisiyöz anemi, saçkıran, SLE (kelebek hastalığı), şeker hastalığı, myastenia gravis ve sistemik skleroz hastalıklarında da vitiligo görülebilir.
Vitiligo Tanısı
Aniden ortaya çıkan beyaz lekelerin sebebi olan vitiligonun tanısını koymak oldukça kolaydır. Dermatoloji uzmanları tarafından yapılan gözlem sonrasında, teşhisten emin olunamadığı durumlarda Wood lambası ile de cilde bakılır. Bir çeşit UV lambası olan Wood lambası, karanlık bir odada cilde 13 cm uzaklıkta tutulur. Wood lambası ile cilde daha ayrıntılı bakıldığı için gün ışığında görülmeyen farklılıklar ve küçük beyaz lekeler de kolayca tespit edilir. Nadir durumlarda, kesin tanı için biyopsi örneği alınabilir. Hastalığın otoimmün hastalığından dolayı ortaya çıkıp çıkmadığını tespit etmek için de bazı kan tahlilleri istenebilir.
Vitiligo Nasıl Tedavi Edilir?
Vitiligo tedavisinde farklı yöntemler kullanılır ve bu yöntemler kişiden kişiye değişiklik gösterir. Kullanılan kremlerin, ilaçların ve diğer yöntemlerin sonuçları kimi zaman tatmin edici olmayabilir. Bu yüzden de seçilen tedavi yöntemi hakkında hasta detaylıca bilgilendirilmeli, hastanın tedaviye uzun süre devam etmesi sağlanmalıdır. Vitiligo tedavisinde kullanılan yöntemler aşağıda sıralanmıştır.
İlaç Tedavisi
Cilt yüzeyine uygulanan kremlerin genellikle tek başına değil, diğer tedavi yöntemleri ile beraber kullanılması tercih edilir. Kullanılan bu ilaçlarda amaç cilt tonunu geri kazandırmaktır. Kortizonlu kremler erken teşhis sonrası kullanılırsa cilt rengi geri döndürebilir. Ancak ay boyunca renkte değişiklik görülmemesi de olasıdır. Bu kremlerin dermatolog kontrolünde kullanılması gereklidir. Çünkü kontrolsüz kullanılan kortizonlu kremler ciltte tüylenme, sivilce, damarlanma, incelme gibi durumlara neden olabilir.
Tedavide kullanılan bir diğer ilaç ise bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlardır. Takrolimus ve pimekrolimus içeren kremler özellikle yüz ve boyun bölgesindeki alanlar için etkilidir. Ancak ABD Gıda ve İlaç İdaresi’nin (FDA) yaptığı uyarıda, bu tip ilaçların dermatolog kontrolü dışında ya da fazla kullanılması durumunda lenfoma ve cilt kanserine neden olabileceği belirtilmiştir.
Işık Tedavisi (Fototerapi)
Güneş ışığında yer alan ultraviyole ışınlardan geliştirilmiş olan fototerapi, vitiligonun yanı sıra sedef hastalığı gibi diğer cilt hastalıklarında da kullanılan bir tedavi yöntemidir. Fakat, ışık tedavisinin vitiligodan dolayı çıkan beyaz lekeleri tamamen yok ettiğini söylemek mümkün değildir. Destekleyici tedavi yöntemi olan fototerapi ile beyaz lekelerde sadece belirli bir seviyede düzelme görülür. Yeterli düzeye gelindiğinde ise tedaviye son verilir.
Depigmentasyon Tedavisi
Tedavilere cevap vermeyen ve yaygın lekelere sahip hastalarda kullanılan depigmentasyon tedavisinde, ciltteki diğer pigmentler de tamamen yok edilir ve deri beyaz hale getirilir. Monobenzileter içeren kimyasallar ile yapılan bu tedavi yönteminde pigmentler kalıcı olarak kaybedilir. Bu yöntem, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylı olsa da uygulanan bölgeye uzak bir yerde de pigment değişimi, erken deri yaşlanması, yanık gelişimi, kaşıntı ve cilt kanseri gibi yan etkiler gösterebilir.
Cerrahi Tedavi
Uzun yıllar boyunca diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen vitiligo hastalarına birtakım estetik cerrahi alanına giren tedavi yöntemleri uygulanabilir. Bu yöntemlerden biri olan greftleme yönteminde, ciltte rengini koruyan yerlerden deri alınır ve bu deri vitiligonun olduğu alana nakledilir. Bu yöntem nakli birçok ülkede uygulanmamakla beraber az sayıda vitiligo hastasında etkili olmuştur.
Hücresel süspansiyon nakli ise kullanılan bir diğer cerrahi tedavi yöntemidir. Bu yöntemde vitiligo olmayan bölgeden doku alınır ve hücreler çözeltiye konularak beyaz lekelerin olduğu bölgeye nakledilir. Bazı vakalarda, süspansiyon naklinden 4 hafta sonra vitiligo olan bölgelerde düzelme görülmüştür.
Kozmetik Kamuflaj
Sağlığı tehdit eden bir hastalık olmasa da psikolojik olarak kişiyi etkileyebilen vitiligo hastalığında kozmetik kamuflajdan yararlanılabilir. Özellikle yüz, boyun, el ve kol gibi bölgelerde kişiyi rahatsız edebilecek beyaz lekeleri kapatmak için yüksek kapatıcı etkili fondötenler bulunur. Bu fondötenlerin genellikle yan etkileri bulunmadığı gibi vitiligo hastası olan bazı kişilerin kendine güvenlerini arttırmaya yardımcı olduğu gözlemlenmiştir. Bazı fondötenler suya dayanıklıdır; fakat el gibi sürtünmeye sıkça maruz kalan alanlarda fondötenlerin kalıcılığının az olduğu bilinmelidir. Bu tip ürünlerin tedavi edici etkisi yoktur.
Psikolojik Destek
Vitiligonun dış görünüşü etkileyen bir hastalık olması sebebiyle bazı kişilerin psikolojik destek alması tavsiye edilir. Vitiligo sağlığı tehdit etmeyen bir durum olsa da beyaz lekelerden kurtulmak isteyen kişilere tedavinin önemli olduğunu anlatmak ve hastanın tedavilere uyum sağlaması için psikolojik destek sağlamak gereklidir. Vitiligonun olduğu bazı hastalarda endişe, depresyon, utanma gibi duygusal etkiler gözlemlenmiştir. Bu yüzden, strese de bağlı olarak ilerleyebilecek vitiligo hastalığı için psikolojik destek almak önem arz eder.
Güneşten Korunma
Vitiligo nedeniyle ortaya çıkan beyaz alanlar güneşe uzun süre maruz kalma durumunda kolaylıkla yanabilir. Ultraviyole ışınlarının uzun ve kısa dönemdeki etkilerini azaltmak, vitiligo olan ve olmayan bölgeler arasındaki renk farklılığının artmasını engellemek için en az 50 faktörlü güneş koruyucusu kullanılmalıdır. Güneşten koruyucu kıyafetler giyilmeli ve özellikle göz bölgesinde vitiligo bulunan kişiler tarafından güneş gözlüğü kullanılmalıdır.