Hamilelerde Normal Tansiyon Kaç Olmalı

Dr. Kağan Kocatepe'nin youtube kanalında hazırladığı video içeriğinin transkripsiyonu (video sayfanın en aşağılarında)

Hamilelik döneminde tansiyon alt ve üst sınırı kaç olmalıdır? Düşük ve yüksek tansiyonda ne yapılmalıdır?

Hamilelikte tansiyon değeri kaç olmalı?

Klasik bilgi 120'ye 70, 110'a 70.

Peki herkeste böyle oluyor mu?

Bazı anne adaylarında hamilelik ilerledikçe tansiyon düşüyor.

Çok daha az bir anne adayında da hamilelik ilerledikçe tansiyon yükseliyor.

Şimdi, hamilelik ilerledikçe tansiyonu düşme eğiliminde olan anne adayları hemen etraftan öneriler alıyorlar tuzlu bir ayran iç diye. Bu çok klasik bir öneri.

Ama onun yerine, tuzlu ayran içmek yerine istirahat edildiği zaman, bu arada bir uyarı bu vücut için "istirahat et!" uyarısı tansiyonun düşmesi, beraberinde yaşanan baş dönmesi gibi belirtiler, sersemleme gibi belirtiler vücuda bir uyarı: "Ayakta durma istirahat et"!

Ne yapmak lazım? Tansiyon çok düştüğü zaman bir de biz de şöyle bir şey var hemen tansiyon ölçme eğilimi, yani tansiyon düşmüş belli işte baş dönmesi oluyor, sersemlik oluyor. Tamam tansiyonu ölçelim. Düşük çıkacak. Düşük çıktığı zaman aa bebeğe bir şey olur mu acaba diye.

Zaten bebeğe bir şey olmasın diye tansiyon düşüyor.

Kalbin pompaladığı kan miktarının önemli bir kısmı bebeğe gidince ne oluyor? Diğer bölgelere kaslara ve beyne de (tabii ki beyne zarar verecek bir tansiyon düşüklüğü olması çok çok çok çok ender bir şey ama) beyine de daha az kan gidince ne oluyor? Bebeğe daha fazla gittiği için anne adayı istirahate zorlanıyor.

Sol yana yatıldığı zaman genelde o tansiyon düşüklüğü ortadan kalkmış oluyor. Çünkü sol yana yatınca bebeğin sağ taraftaki o büyük toplardamara olan baskısı ortadan kalkmış oluyor ve böylece de tansiyon düşüklüğü ortadan kalkmış oluyor.

Veya ayakları böyle duvara yaslayıp şu şekilde yapılırsa eğer ne oluyor? Bacaklardaki kan kalbe daha fazla dönmeye başlayacağı için pompalanabilecek kan miktarı artıyor ve böylece de tansiyon düşüklüğü belirtisi ortadan kalkıyor.

Tansiyon düşüklüğünün bebeğe bir zarar verme olasılığı hemen hemen yok bahsettiğim nedenlerle.

Peki tansiyon yükselmesi, onu ne yapmak lazım? Her doktor kontrolünde tansiyon ölçüyorüz.

Tansiyon yükselmesi hamilelikte 2 şekilde tanımlanabilir:

• Bir tanesi 140 ve/veya 90'ın üzerinde olması,
• bir tanesi de ortalama değerlerinin 30'a 15 ve/veya 30'a 15 artması.

Yani diyelim ki 100'e 60 iken tansiyon değerleri sonlara doğru eğer 130'a 75 olmuşsa mesela bu da çok kuvvetli bir kriter olmamakla beraber bu da bir tansiyon yükselmesi işareti olabilir.

Tansiyon yükselmesinin bizim için önemi nedir?

Eğer beraberinde idrarda protein varsa bunun ölçümlerini yapıyoruz biz idrar testleriyle, o zaman gebelik zehirlenmesi belirtisi olabilir. Ama genelde öyle olmuyor. Gestasyonel hipertansiyon denen selim tansiyon yükselmesi denen bir durum var. Bu çok daha sık görülüyor gebelik zehirlenmesine göre.

Tansiyon değerleri yükseliyor. Anne adayında hiçbir şikayet yok. Bebekte herhangi bir sorun yok. İdrarda protein yok. Bu işte gestasyonel hipertansiyon yani gebelik zehirlenmesi değil.

Tansiyon yükselmesi durumunda ne yapmak lazım?

Nedenine göre hareket etmek lazım. Gestasyonel hipertansiyonda yapılacak bir şey yok. Gebelik zehirlenmesi varsa ona göre hareket etmek lazım.

Özetle tansiyon değerleri bu şekilde.

İLGİLİ KONULAR:

Video: Gebelikte tansiyon değeri kaç olmalı?Tansiyon düşmesi ve yükselmesinde ne yapılır?Bebeği etkiler mi?

Tansiyon düşüklüğünün yanı sıra, hamilelikte tansiyon yüksekliği de meydana gelebiliyor. Bu durumlar gebelik dönemlerinde ne kadar normal olsa da, bebek ve anne için endişe verici olabilir. Eğer anne adaylarının gebelik sırasında yüksek tansiyon ve düşük tansiyon şikayeti var ise, mutlaka bir doktor ile bu durum paylaşılmalı ve sağlık kuruluşu ziyaret edilmelidir. Dilerseniz, hamilelikte tansiyon kaç olmalı sorusunun cevabını birlikte inceleyelim...

Hamilelikte Tansiyon Kaç Olmalı?

Her insanın olması gereken tansiyon ölçüsü birbirinden farklı olabilir fakat küçük ve büyük tansiyon için ideal ortalama değer; 12 (120 mmHG) – 8 (80 mmHG) olarak bilinmektedir. Gebelikle beraber bu değerlerde farklılıklar da görülebilir. Bu dönemlerde gebelik sırasında, büyük tansiyon 5-10 mmHG seviyesine, küçük tansiyon ise 11-6 değerine düşebilir. Eğer hamilelik sırasında anne adayının tansiyon değeri 9-6 arasında görünüyor ise normal olarak görülür. Bu değerler, 6-4'ü gösteriyor ise sınırın az da olsa altında anlamına gelmektedir. Fakat yine aynı değerler, 5 -3,3 değerlerinde seyrediyor ise, tansiyon düşüklüğü durumu vardır ve müdahale gerektirmektedir. Bu şekilde olası bir durumda, bir doktor ve sağlık kuruluşu tarafından yardım alınmalıdır.

Hamilelikte Tansiyon Düşüklüğü ve Yüksekliği Neden Olur, Ne İyi Gelir?

Hamilelikte tansiyon düşüklüğü ve yüksekliği çeşitli sebeplerden dolayı görülebilmektedir. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir;

Hamilelik sırasında görülen düşük tansiyon nedenleri;

• Hormonlarda görülen değişimler
• İkiz bebeklere gebe olmak
• Vücudun susuz kalmış olması
• Anemi, kansızlık durumu
• Endokrin olarak bilinen hastalıklar
• Stres, korku ve kaygı durumları
• Karaciğer hastalıkları
• Geçmişte yaşanmış olan düşük tansiyon durumları
• Hamilelik sırasında görülen yüksek tansiyon nedenleri;
• Genetik etkenler
• Aşırı tuz tüketimi
• Zayıf olan bağışıklık sistemi
• Yetersiz ve sağlıksız beslenilmesi
• Diyabet hastalığı
• Çoğul gebelik durumu
• Anne adayının 20 yaşından küçük, 40 yaşından ise büyük olması
• Obezite rahatsızlığı
• Kansızlık
• Molar gebelik durumu
• Kronik böbrek hastalıkları

Peki hamilelik sırasında görülen tansiyon şikayetlerine ne iyi gelir? Hamilelik sırasında olası bir tansiyon yükselmesi durumunda, dinlenmek en iyi ve en güvenilir yöntem olark bilinmektedir. Dinlenmeyle birlikte kan basıncı düşer. Eğer kan basıncı yine de dengeli bir seviyeye gelmiyor ise, kesinlikle bir doktordan veya sağlık kuruluşundan yardım alınmalıdır. Ayrıca görülen tansiyon şikayetleri öncesinde, gerekli olan tüm tansiyon ölçümleri yapılmalıdır. Bunların yanı sıra olası bir şikayet sonrası; ayakta uzun süre kalınmamalı, uzanılmalı yahut oturulmalıdır, ani hareketler ile ayağa kalkılmamalı ve çömelmemelidir, sol tarafa doğru uzanılmalıdır, hafif tempo ile egzersiz yapılmalı ve de bolca su tüketilmelidir.

Gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlarda gebelik sayısı azalmakta, gebelik yaşı tedricen artmaktadır. Yine antenatal bakımın iyileşmesiyle birlikte farkındalığın da artması gebelikte hipertansiyon tanısını arttırmaktadır. Gebelikte tanı normal bireylerle aynı ilkelere sadık kalınarak konulmaktadır. Tanımlama için mutlak değerler Sistolik Kan Basıncının (SKB) ≥140mmHg veya Diastolik Kan Basıncının (DKB) ≥90mmHg olmasına dayanmaktadır. Gebe olmayan erişkinlerden farklı olarak gebelikte tanımlama, hafif (140-159/90-109mmHg) veya ağır (≥160/110mmHg) hipertansiyon olarak sınıflandırılmaktadır(1).

Hipertansiyonun oluş zamanı ve tespit zamanına göre de bir sınıflama yapılmaktadır ki bu tedavinin yönlendirilmesi açısından özellik arzetmektedir.

a-Önceden var olan hipertansiyon: Gebelikten önce olan veya gebeliğin 20.haftasından öncegelişen ve gebeliğin 42. gününden sonra da devam eden yüksek kan basıncıdır. Gebeliklerin %1-5 inde ortaya çıkar ve artmış (%15) komplikasyonlarla birliktedir (2).

b-Gebelik hipertansiyonu: Gebeliğin 20. haftasından sonra gelişen ve doğumdan sonra 42 gün içinde geçen hipertansiyondur.Gestasyonel hipertansiyonun mekanizması, normal gebelikte gözlenenden daha fazla kalp debisinin yükselmesi, belirgin vazokonstrüksiyon, artmış santral ve periferik sempatik aktivitedir. Önceden normal kan basıncına sahip annelerde (ortalama arteriyel basınç aralığı 60-100 mmHg aralığı) kan basıncının ani olarak 150/100 mmHg’ye yükselmesi otoregülasyonu bozarak serebral ödeme ve konvülziyonlara  yol açabilir.

c-Preeklampsi: Gebelik hipertansiyonuyla birlikte 0,3 g/gün proteinüri olması durumu olarak tanımlanmıştır. Kan basıncı tablosuyla birlikte baş ağrısı, görme bulanıklığı, karın ağrısı, akciğer ödemi, trombositopeni ve anormal karaciğer testlerinin olduğu bir tablodur. Bu tabloya konvülziyonların eklenmesi durumu Eklampsi olarak tanımlanır. 1982 yılında Dr. Weinstein tarafından tanımlanan  HELLP sendromu tablosu (Hemoliz, trombositopeni ve karaciğer enzim yüksekliği)  ise gebelikte görülen en ağır tablo olarak tarif edilmektedir.

Şiddetli preeklampsi’nin bazı kriterleri şunlardır.

• En az 4 saat arayla alınan en az 2 ölçümde tespit edilen kan basıncının 160 ve/veya 110 mmHg’nin üzerinde olması
• Serebral veya görme bozukluğuyla ilgili bulgular
• Pulmoner ödem
• Şiddetli sağ üst kadran veya epigastrik ağrı
• Karaciğer enzimlerinin normalin 2 katına çıkması
• Platelet sayısının < 100000 olması
• Progresifrenal yetersizlik bulguları preeklamsiyi işaret edebilir (3).

d-Önceden var olan hipertansiyona proteinürinin eklenmesi

e-Doğum öncesinde sınıflandırılmamış hipertansiyon

Tablo 1: Kronik Hipertansiyon, Gestasyonel Hipertansiyon Ve Preeklampsiarasındaki farklılıklar

Hipertansif bozuklukların gelişmesi için gebelik öncesi risk faktörleri; ilerlemiş anne yaşı, yüksek kan basıncı, dislipidemi, obezite, pozitif ailesel öykü, antifosfolipitsendromve glikoza tahammülsüzlüğü içerir.

Hipertansiyon tüm gebeliklerin %8-10 unu komplikeettiği bildirilmiştir.

Anneyle ilgili komplikasyonlar;a bruptioplesenta, akciğer ödemi, solunum yetmezliği, intravaskülerkoagülasyon, serebral kanama, karaciğer yetersizliği ve akut böbrek yetersizliğidir.

Fetalkomplikasyonlar; prematür doğum, intrauterin gelişme geriliği, ölü doğum ve neonatal ölümdür. Komplikasyonların çoğu 30 yaş üstü, uzun süredir hipertansiyonu olan ve ilave olarak preeklampsi gelişen hastalarda ortaya çıkar.

Gebelikte Hipertansiyon için Risk Faktörleri

• Genç nullipar ve 35 yaş üstü gebelikler,
• Polihidroamnioz ve çoğul gebelikler,
• Aşırı doğurganlık (özellikle 4. gebelik sonrası),
• Diabet, kronik hipertansiyon ve kronik hipertansiyon varlığı,
• Malnütrisyon,
• Molar gebelik ve trofoblastik dokuların hiperaktiviteleri.

Gebelikte Hipertansiyonu Tedavi

Genel ilkeler;

• Hafif-orta derecede hipertansiyonu (140–160/90–109 mmHg) olanlarda gebelik dönemi boyunca kardiyovaskülerkomplikasyonlaraçısından düşük bir risk altındadırlar.
• Daha öncede hipertansiyonu olanlar ise gebelik döneminde kan basınçlarında fizyolojik düşüş nedeniyle gebeliklerinin ilk yarısında ilaçlarını kesebilmektedir.
• SistolikKan Basıncı(SKB) 140-150 mmHg veya DiastolikKan Basıncı (DKB) 90-99 mmHg olan gebe kadının farmakolojik tedavi dışı önlemlerle yönetimi düşünülmelidir.
• ESH/ESC, SKB, 150 mmHg ve DKB, 95 mmHg ise antihipertansif tedaviye başlanmasını önermektedir.
• Gebe kadında SKB’nin ≥170 mmHg ve DKB’nin ≥110 mmHg olması acil ve hastanede yatışı gerektiren bir durum olarak kabul edilmektedir.
• Tuz kısıtlaması, doğuma yakın dönemde tuz kısıtlaması olmaksızın normal bir diyet önerilir.
• Günde 1 gram kalsiyum takviyesi preeklampsi riskini yarı yarıya azaltmıştır.
• 28. haftadan önce preeklampsi geçmişi olan kadınlarda koruyucu tedavi olarak düşük dozda (75- 100 mg/gün) asetil salisilik asit kullanılması önerilmektedir.
• Obez kadınlara gebelik sırasında kilo kaybı önerilmemektedir. Önerilen kilo alımları beden kütle indeksi normal (BKİ <25 kg/m2), kilo fazlası (BKİ, 25.0–29.9 kg/m2) ve obez (BKİ ≥30 kg/m2)olan gebe kadınlar için sırasıyla 11.2-15.9 kg, 6.8-11.2 kg ve <6.8 kg şeklindedir (4)

Gebelikte hipertansiyonun farmakolojik tedavisinde genel ilkeler

• Kronik hipertansiyonu olan gebeler ADE inhibitörleri, ARB’ler ve direkt renin inhibitörleri gibi kesinlikle kullanılmaması gereken ilaçlar dışında halen aldıkları ilaçlara devam edebilirler.
• Gebelik sırasında hipertansiyonun uzun süreli tedavisi için alfa-metildopa tercih edilir (5). Bir alfa-/beta bloker olan labetalolmetildopaya benzer etkinliğe sahiptir. Ağır hipertansiyonda i.v. yolla verilebilir. Metoprolol da önerilmektedir(6). Hipertansiyon tedavisinde nifedipin (oral) veya isradipin (i.v.) gibi kalsiyum kanal blokerleri ikinci tercih ilaçlardır (7).
• Nöbetlerin tedavisi ve eklampsi’de korunmada i.v. magnezyum sülfat tercih edilir.
• Preeklamside kesin tedavi gebeliğin sonlandırılmasıdır.
• Plasentaya giden kan akışını yavaşlatabildiklerinden hipertansiyon tedavisinde diüretiklerden kaçınılması gerekir.
• Acil durumlarda intravenözlabetalol, oral metildopa ya da nifedipinle farmakolojik tedaviye başlanmalıdır. Artık i.v. hidralazin tercih edilmemektedir. Hipertansif krizlerde 0,25-5.0µg/kg/ dk dozlarda infüzyon şeklinde verilen sodyum nitroprusit tercih edilmektedir.
• Akciğer ödemiyle ilişkilendirilen preeklampside nitrogliserin (gliseriltrinitrat) tercih edilir ve i.v. 5 micg/dk dozda infüzyon şeklinde verilir. Daha sonra doz yavaş yavaş 3-5 dakikada bir artırılarak 100 micg/dak çıkarılır.

Gebelikte hipertansif bozuklukların kadınlardakardiyovaskuler hastalık için önemli bir risk faktörü olduğu bilinmektedir (8).Bu nedenle doğumdan sonra daha sonraki gebeliklerde komplikasyonlardankaçınmak ve ilerde annenin kardiyovasküler riskini azaltmak için yaşam tarzı değişiklikleri, düzenli kan basıncı ve metabolik faktörlerin kontrolü önerilmektedir.

KAYNAKLAR
1-Gebelikte kardiyovasküler hastalıkların tedavisine ilişkin ESC kılavuzları. Türk KardiyolDern Arş 2012, Suppl 1
2- Douglas P. Zipes, Peter Libby, Robert o. Bonow, EugeneBraunwald. Braunwald’sHeartDisease: A Textbook of cardiovasculerMedicine. Nobel Tıp Kitapevi 2008 , cilt 2; 1974-1976
3- Hüsnü Değirmenci. Gebelerde Hipertansiyona Güncel Yaklaşım. Erzincan Tıp Dergisi, Cilt:1 Sayı:1, Nisan 2018 / Erzincan MedicalJournal , Volume:1, Number:1, April 2018
4-Leddy MA, Power ML, Schulkin J. Theimpact of maternalobesity on maternalandfetalhealth. RevObstetGynecol 2008;1:170–178
6-Hogstedt S, Lindeberg S, Axelsson O, Lindmark G, Rane A, Sandstrom B, Lindberg BS. A prospectivecontrolledtrial of metoprolol–hydralazinetreatment in hypertensionduringpregnancy. ActaObstetGynecolScand 1985;64: 505–510
5-Zhang J, Troendle JF, Levine RJ. Risks of hypertensivedisorders in thesecondpregnancy. PaediatrPerinatEpidemiol 2001;15:226–231
7-Magee LA, Cham C, Waterman EJ, Ohlsson A, vonDadelszen P. Hydralazinefortreatment of severe hypertension in pregnancy: meta-analysis. BMJ 2003;327: 955–960.
8-Mosca L, Benjamin EJ, Berra K, Bezanson JL, Dolor RJ, Lloyd-Jones DM, Newby LK, Pina IL, Roger VL, Shaw LJ, Zhao D, Beckie TM, Bushnell C, D’Armiento J, Kris-Etherton PM, Fang J, Ganiats TG, Gomes AS, Gracia CR, Haan CK, Jackson EA, Judelson DR, Kelepouris E, Lavie CJ, Moore A, Nussmeier NA, Ofili E, Oparil S, Ouyang P, Pinn VW, Sherif K, Smith SC Jr, Sopko G, Chandra-Strobos N, Urbina EM, Vaccarino V, Wenger NK. Effectiveness-basedguidelinesfortheprevention of cardiovasculardisease in women—2011 update: a GuidelinefromtheAmericanHeartAssociation. Circulation 2011;123:1243–1262

Doç. Dr. Abdülmelik Yıldız